R. K. Merton, „Prowizoryczna lista własności grup społecznych”, [w:] Elementy mikrosocjologii
1. Jasność lub nieokreśloność społecznych definicji członkostwa w grupie
Grupy różnią się poważnie między sobą ze względu na stopień wyrazistości, w jakim może być zdefiniowane ich członkostwo, począwszy od grup nieformalnych o nieokreślonych granicach, skończywszy na grupach o wyraźnych i sformalizowanych procesach przyjmowania do grona członków.
2. Stopień identyfikacji członków z grupą
Własność ta odnosi się do zakresu i intensywności zaangażowania członków w grupie. Tu jest podział na:
- grupy totalitarne - grupy angażujące i regulujące intencje i zachowanie członków w niemal wszystkich ich rolach i obszarach osobowości
- grupy wycinkowe - grupy angażujące i regulujące jedynie niektóre obszary osobowości i role społeczne ich członków
Własność ta nie jest rozważana przy użyciu terminów odnoszących się do postaw i identyfikacji z grupą, bo chodzi o normatywnie przypisany i rzeczywiście realizowany stopień zaangażowania w sprawy grupy.
3. Rzeczywisty czas trwania członkostwa w grupie
4. Oczekiwany czas trwania członkostwa w grupie
Oczekiwania dotyczące względnej trwałości lub nietrwałości pobytu w społeczności wpływają na zachowanie członków w sposób niezależny od rzeczywistego czasu pobytu w tej społeczności
5. Rzeczywisty czas trwania grupy
Wpływa na inne własności grupy jak np. jej elastyczność, względne znaczenie, system zwierzchnictwa itd.
6. Oczekiwany czas trwania grupy
Różnice w oczekiwanym czasie trwania będą prawdopodobnie oddziaływać na samoselekcję członków, rodzaj i stopień zaangażowania członków w sprawy grupy, wewnętrzną strukturę organizacji, jej siłę i inne własności do tej pory nie wymienione.
7. Absolutna wielkość grupy lub wielkość jej elementów składowych
Własność ta odnosi się do liczby osób składających się na grupę. Pojawia się jednak problem przy tym, co uznać za kryterium członkostwa w grupie: obiektywnie mierzalny procent interakcji społecznej przebiegającej zgodnie z oczekiwaniami roli innych członków grupy; definicję samego siebie jako członka grupy; definicję innych przypisujących członkostwo danym jednostkom? Od czasu do czasu przez absolutną wielkość grupy rozumie się nie liczbę osób wchodzących w jej skład, lecz liczbę pozycji wewnątrz jej organizacji.
8. Względna wielkość grupy lub jej elementów składowych
Odnosi się ona do liczby osób w grupie w stosunku do liczby osób w innych grupach z tej samej sfery instytucjonalnej. Zmiana tej wielkości skutkuje różnym funkcjonowaniem grupy.
9. Otwarty lub zamknięty charakter grupy
Oznacza ona stopień ekskluzywności członkostwa. Własność ta wiąże się prawdopodobnie z innymi własnościami grupy: jej względną stałością, stopniem „kompletności”, autonomii, dopuszczalnej dewiacji itd.
10. „Kompletność”: stosunek członków rzeczywistych do członków potencjalnych
Im wyższa proporcja członków (spośród wszystkich spełniających warunki członkostwa) tym większe „prawo” do roszczeń o wyższą pozycję społeczną i sprawowanie władzy.
11. Stopień zróżnicowania społecznego
Własność ta odnosi się do liczby statusów ról w organizacji grupy. Istnieje wyraźna tendencja równoległego wzrostu wielkości grupy wraz ze zwiększaniem się jej zróżnicowania. Własność ta nie odnosi się jedynie do hierarchicznego zróżnicowania statusów.
12. Kształt oraz wysokość stratyfikacji
Odnosi się do liczby społecznie wyróżnionych i hierarchicznie uporządkowanych warstw, do względnej wielkości każdej warstwy oraz do względnego dystansu społecznego pomiędzy warstwami.
13. Typy i stopnie spójności społecznej
Można wyróżnić trzy typy społecznej spójności:
- zdeterminowana kulturowo - wynika z wspólnych norm i wartości zinternalizowanych przez członków grupy
- zdeterminowana organizacyjnie - wynika z realizacji osobistych i grupowych celów poprzez wzajemnie się warunkujące działania w grupie
- zdeterminowana poprzez kontekst strukturalny - wynika np. z konfliktu z innymi grupami
14. Zdolność grupy do jedności lub rozpadu
Pewne grupy wykazują tendencję do kolejnych i często nieplanowanych wewnętrznych podziałów. Inne wykazują tendencję do ponownego włączania powstających podgrup w obręb szerszej organizacji.
15. Zakres interakcji społecznej w grupie
Odnosi się do zakresu interakcji społecznych pomiędzy jednostkami zajmującymi wyznaczone (różne lub te same) statusy w grupie.
16. Charakter stosunków społecznych panujących w grupie
Z tą własnością wiąże się system zmiennych, w kategoriach których można scharakteryzować analitycznie stosunki w strukturze ról systemu społecznego: afektywne zaangażowanie vs. afektywna neutralność, orientacja na samego siebie vs. orientacja na zbiorowość, uniwersalizm vs. partykularyzm, osiąganie vs. przypisanie i aspektowość vs. całościowość. Kombinacje wartości tych pięciu zmiennych służą do wyraźnego charakteryzowania konkretnych stosunków społecznych przeważających w grupie.
17. Stopień spodziewanego konformizmu wobec norm grupowych; tolerowanie zachowania dewiacyjnego i zinstytucjonalizowane odchylenia od ścisłych definicji norm grupy
Własność ta odnosi się do rozmiarów ustalonej swobody w zachowaniu członków grupy, która zazwyczaj jest zaakceptowana przez innych osobników z tej grupy.
18. System kontroli normatywnej w grupie
Własność ta odnosi się do ustalonych procesów kontroli normatywnej regulującej zachowanie członków grupy. Grupy i organizacje różnią się w stopniu, w jakim sprawują kontrolę poprzez wyraźnie sformułowane reguły (prawo); poprzez mniej wyraźnie sformułowane, lecz wyraźnie ukształtowane oczekiwania dotyczące zachowania się, wzmacniane poprzez uczucia i podtrzymującą je doktrynę moralną (moralność), i poprzez zrutynizowane, często zwyczajowe, lecz słabsze afektywnie oczekiwania (obyczaje).
19. Stopień dostrzegalności lub obserwowalności norm i działań w danej grupie
Własność ta odnosi się do stopnia, w jakim normy i pełnienie roli w grupie są łatwe do zaobserwowania przez innych w grupie. Jest to szersze pojęcie niż to, które socjologowie amerykańscy od dawna opisali jako „dostrzegalność społeczną”, rozumiejąc przez to stopień, w jakim tożsamość statusu jednostki jest łatwa do dostrzeżenia.
20. Struktura ekologiczna grupy
Własność ta odnosi się do przestrzennego rozkładu członków grupy. Członkowie mogą być przestrzennie blisko siebie i wysoce skoncentrowali lub też silnie odseparowani od siebie oraz rzadko rozmieszczeni w przestrzeni grupy. Stopień bliskości przestrzennej i funkcjonalnej wpływa na tworzenie się stosunków społecznych, typów kontroli społecznej oraz stopnia zaangażowania członków w sprawy grupy. Bliskość ta jest także prawdopodobnie powiązana z obserwowalnością pełnienia roli.
21. Autonomia lub uzależnienie grupy
Grupy różnią się co do stopnia, w jakim są one samowystarczalne lub uzależnione w wypełnianiu swych funkcji i osiąganiu swych celów od innych grup i instytucji szerszego społeczeństwa
22. Stopień stabilności grupy
Własność ta odnosi się do zdolności grupy do przeciwstawiania się opozycji zewnętrznej, utrzymywania swej struktury oraz zmiany w uporządkowanej sekwencji. Nie odnosi się ona do stopnia wymiany składu osobowego grupy.
23. Stopień stabilności kontekstu strukturalnego grupy
Odnosi się do zdolności środowiska społecznego poszczególnych grup do utrzymywania swego charakteru. Prawdopodobnie ma on wiele powiązań ze stabilnością grupy.
24. Sposoby utrzymywania stabilności grupy i kontekstu strukturalnego
Jak Simmel w rzeczywistości często zwracał uwagę, grupy i ich konteksty strukturalne utrzymują stabilność albo poprzez względną surowość norm i wartości, albo poprzez względną ich elastyczność. Grupy stające w obliczu presji mogą utrzymać swój charakter co do struktury, jak i funkcji, lub też, będąc w obliczu presji, mogą utrzymać swój funkcjonalny charakter poprzez zmiany struktury.
25. Względna pozycja społeczna grup
Tak jak jednostki, tak i grupy są społecznie uszeregowane w kategoriach prestiżu i dostępu do kulturowo cennych dóbr.
26. Względna władza grup
Odnosi się do zmieniającej się zdolności grupy do narzucania siłą swych zbiorowych decyzji:
- swym członkom
- swemu środowisku społecznemu