Ekonomia Integracji Europejskiej.

Prof. Dr hab. Bogumiła Mucha-Leszko

Egzamin 3 luty 2009 godzina 11⁰⁰ -13⁰⁰

Część pierwsza pytania oparte na książce, głównie przekrojowe,

Część druga pytania oparte na wykładach.

Nacisk na procesy gospodarcze.

Wykład 1.

ZARYS TEMATYKI EKONOMI INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ:

1. Wprowadzenie do teorii międzynarodowej integracji europejskiej.

1. Definicja integracji i międzynarodowej integracji gospodarczej.

2. Przesłanki i motywy integracji międzynarodowej

3. Modele integracji międzynarodowej

4. Stadia międzynarodowej integracji gospodarczej

Ballasa (początek lat 60). Podstawy zintegrowania gospodarek:

• Strefa wolnego handlu, integracja handlowa - od niej rozpoczął się proces integracji, nie ingeruje w wewnętrzną politykę gospodarczą

• Unia celna

• Wspólny rynek

• Unia walutowa

• Unia gospodarcza

• Unia polityczna

5. Korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej

• W UE decyzje podstawowe podejmowane są na szczeblu wewnątrzpaństwowym, natomiast wszystkie ważne decyzje dotyczące wspólnoty, zamierzonych wspólnych celów podejmowane są na forum, obowiązuje jednogłośność i kraje muszę osiągnąć kompromis. Forma ta jest czymś pośrednim pomiędzy modelem międzynarodowym a ponadnarodowym.

• W UE im więcej kraj ma przedstawicieli w instytucjach tym więcej może zdziałać.

2. Etapy rozwoju integracji europejskiej

1. Tworzenie podstaw WE w latach 50 XX wieku - sukcesy i porażki

2. Utworzenie EWG i realizacja założeń traktatu rzymskiego o EWG.

1. Utworzenie unii celnej i rozwój polityki szczebla wspólnotowego (lata 60)

2. Stagnacja w procesie integracji rynkowej i początki unii walutowej (1970-1985)

3. Dynamizacja integracji rynkowej i walutowej - projekt jednolity rynek europejski (1985/86) i projekt unii gospodarczej i walutowej - tzw. Plan Delorsa 1989.

4. Traktat z Maastricht - podstawy integracji europejskiej w latach 90.

5. Geograficzny wymiar procesu integracji europejskiej (wzrost liczby krajów członkowskich

Pierwsza „szóstka” radziła sobie sama do 1 stycznia 1973, potem do trzech wspólnot europejskich dołączyły 3 nowe kraj - UK, Irlandia, Dania (rozszerzenie północne). (Do wspólnoty chciał przystąpić rząd Norwegii ale w referendum obywatele powiedzieli „nie”). Norwegia, Lichtenstein i Islandia objęte są obszarem wspólnego rynku (EOG - Europejski Obszar Gospodarczy).

Drugie rozszerzenie (tzw. rozszerzenie południowe) - 3 kraje - Hiszpania, Portugalia, Grecja. Najmniej problematycznym krajem, najlepiej rozwiniętym z kandydujących słabo rozwiniętych była Grecja i przystąpiła 1.I. 1981. Hiszpania i Portugalia przystąpiły dopiero 1 I 1986 gdy uregulowały wszystkie zobowiązania jakie stawiała im wspólnota.

Trzecie rozszerzenie - 1 I 1995 - Austria, Finlandia, Szwecja

Czwarte rozszerzenie (tzw. Wschodnie). Kraje w których wcześniej były gospodarki centralnie sterowane: - 1 maj 2004 - Polska, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Malta, Cypr, Słowenia. 1 styczeń 2007 - Bułgaria, Rumunia.

3. Wprowadzenie do prawa wspólnotowego. System instytucjonalny i proces podejmowania decyzji.

1. Pojęcie i źródła prawa wspólnotowego.

2. Instytucje główne, ich funkcje i uprawnienia:

1. Rada Europejska

1. Rada UE

2. Komisja Europejska (KE)

3. Parlament Europejski

2. Główne instytucje wyspecjalizowane:

1. Europejski Bank Centralny

2. Europejski Bank Inwestycyjny

3. Komitet Ekonomiczno-Społeczny

4. Komitet Regionów

4. Proces integracji rynkowej

1. Utworzenie Unii Celnej

2. Proces integracji rynkowej w latach 1970-1985 - bariery w realizacji założeń wspólnego rynku

3. Charakterystyka projektu „Jednolity Rynek Europejski” i dalszy proces integracji rynkowej

5. Proces integracji walutowej

1. Przyczyny podjęcia wspólnej polityki walutowej i jej efekty (1970-1978)

2. Europejski System Walutowy - zasady, ewolucja i ocena tego systemu jako podstawy unii gospodarczej i walutowej.

3. Raport Delorsa i etapy wprowadzania unii gospodarczej i walutowej

4. Funkcjonowanie Strefy Euro:

1. Polityka pieniężna Eurosystemu

2. Polityka budżetowa krajów UGiW

3. Gospodarka UE i Strefy Euro.

Kryteria powyższej definicji.

Przedmiotem analizy mogą być:

1. procesy i ich rezultaty

2. cała gospodarka lub niektóre jej dziedziny

3. zależy od modelu integracji

K. Teutsch rozumiał integrację jako tworzenie wspólnoty bezpieczeństwa przez państwa danego regionu.

Podobnie definiował integrację E.B. Haas - jako budowanie większych jednostek politycznych.

W. Wallach uważa, że integracja odbywa się poprzez rozwijanie intensywnych i zróżnicowanych modeli integracji pomiędzy poprzednio autonomicznymi jednostkami.

Wykład 2.

Międzynarodowa integracja gospodarcza może prowadzić do systemu gosp. ugrupowania. Taki występuje w UE, ale nie w pełni rozwinięty.

Przesłanki i motywy integracji międzynarodowej.

Przesłanki to czynniki o charakterze obiektywnym które powodują i powodowały kiedyś dążenie krajów do współpracy i tworzenia wspólnot.

Do przesłanek należą:

przesłanki związane z bezpieczeństwem krajów, zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym.

przesłanki polityczne czyli zapewnienia mocniejszej pozycji w skali regionalnej i globalnej,

szczególnie ważne wówczas, gdy jest kilka ważnych centrów politycznych (współcześnie USA,

Rosja, Chiny, UE). UE jest ugrupowaniem które dzięki integracji może więcej znaczyć

politycznie (nie jest unią polityczną). Stara się zajmować jednolitą stanowisko międzynarodowe,

jednak nie zawsze udaje się takie utrzymać.

przesłanki ekonomiczne czyli budowanie wspólnoty po to by osiągać wymierne korzyści

gospodarcze.

przesłanki kulturowe - integracja jest łatwiejsza jeżeli integrują się kraje zbliżone kulturowo.

Więzi te mogą przyczyniać się do integracji politycznej i ekonomicznej. W integracji europejskiej

sprawy kulturowe są ważne. Politycy zwracali i zwracają uwagę. Nic tak nie jednoczy jak

wspólne wartości kulturowe.

Żak Delors powiedział: „jeśli UE miałaby być tylko wspólnotę kupców to wcześniej czy później

by się rozpadła. Podstawą muszą być wspólne wartości kulturowe. Dlatego kraje Europy

środkowowschodniej nie mogą być pominięte w integracji.

Motywy międzynarodowej integracji gospodarczej:

Racje dla których konkretne kraje wchodzą w układy integracyjne. Dla Francji i Niemiec wstąpienie do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali było ważne politycznie. Włochy miały problemy ekonomiczne i wspólnota miała im pomóc. Luksemburg, Belgia i Holandia miały powody ekonomiczne bo już wcześniej razem współpracowały. Kraje te były pozytywnie nastawione go integracji.

Modele integracji międzynarodowej:

Modele integracji międzynarodowej wyróżnia się na zasadzie przyjmowania jako kryterium sposobów funkcjonowania wspólnoty, zakresu uprawnień przekazywanych na szczebel wspólnoty i zakres uprawnień pozostawionych na poziomie krajów. Ponadto ważny jest także sam przebieg procesu podejmowania decyzji.

Jeżeli tworzy się wspólnotę, ważne jest jak kraje sobie wyobrażają wspólnotę pod względem podejmowania decyzji. W warunkach kryzysowych kraje potrafią wracać do polityki dbania tylko o potrzeby własnego kraju. Wtedy cele kryzysowe mogą spowodować rozłam i upadek wspólnot (w książce jest przegląd modeli).

Model ponadnarodowy

Model federalistyczny - kraje chętne do kompromisów

Model mieszany - coś pośredniego między wyżej wymienionymi. Przykładem jest UE.

Model funkcjonalistyczny - rozwijany jako teoria integracji międzynarodowej. To integrowanie się wokół pewnych zadań gospodarczych bez stawiania sprawy tworzenia wspólnych instytucji, Budowanie wspólnoty etapami. Charakteryzuje się tym, że wyznaczanie celów w procesie integracyjnym prowadzi do tego że integracja w wybranych dziedzinach tworzy warunki sprzyjające do integracji w następnych dziedzinach.

Np. Francja (J. Monnet) proponowała model integracji sektorowej. Integracja w wybranej dziedzinie gospodarki jako pierwszy etap, w kolejnej dziedzinie jako drugi etap i tak aż do zintegrowania wszystkich sektorów gospodarki. Prowadziło to do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Podstawą była integracja sektorów węgla i stali. Budowanie instytucji stanęło na dalszym planie. Liczyły się cele gospodarcze a nie przekazywanie władzy w sposób ponad narodowy.

Stadia międzynarodowej integracji gospodarczej.

Stadia międzynarodowej integracji gospodarczej wyróżnia się na podstawie stopnia zależności krajów. Im wyższa integracja tym więcej uprawnień w polityce na szczeblu międzynarodowym.

Stopień integracji i charakterystyka.

• strefa wolnego handlu:

• jest najprostszym rozwiązaniem instytucjonalnym

• oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów

• kraje te zachowują autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę wobec krajów trzecich

• przykłady:

• EFTA (europejska s.w.h.) - Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja Wielka Brytania

• CEFTA (środkowoeuropejska s.w.h.) - Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Rumunia

• NAFTA (północnoamerykańska s.w.h.)

• BFTA (bałtycka s.w.h.)

• AFTA (azjatycka s.w.h.)

• unia celna:

• kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne wobec krajów trzecich

• sprzyja ona rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi

• przykłady:

• MERCOSUR - Ameryka Południowa - Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj

• ACM - Wenezuela, Kolumbia, Peru, Boliwia, Ekwador

• CACM - Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua

• Szwajcaria-Lichteinstein

• Francja-Monako

• wspólny rynek:

• wyższa forma integracji

• oznacza nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, ale także swobodę przepływu kapitału, usług, towaru i siły roboczej

• przykładem jest wspólny rynek produktów rolnych UE

• unia walutowa:

• obejmuje, poza wyżej wymienionymi, koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego

• w zakres tej koordynacji wchodzą:

• ograniczanie wahań kursów walutowych

• tworzenie wspólnych rezerw walutowych

• wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej

• bezwarunkowa pomoc kredytowa

• przykładem jest Strefa Euro

• unia ekonomiczna:

• unifikacja polityki pieniężnej i fiskalnej określane przez władze centralne. Europejski Bank Centralny nie ma takiej władzy aby prowadzić wspólną politykę fiskalną. Są jednak ramowe zasady które określa Pakt Stabilności i Wzrostu.

• przykładem jest Unia Europejska, która powstała na mocy traktatu z Maastricht

• unia polityczna:

• oznacza koordynację polityki zarówno wewnętrznej jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego

• nie ma takiej na świecie

Różnica między unią walutową a monetarną:

Unia walutowa to unia niepełna. Następują powiązania kursowe, jednak waluty sygnatariuszy są różne. Możliwy jest też przypadek, że istnieje wspólna waluta, ale jest w użyciu razem z walutami narodowymi na równym poziomie.

Unia monetarna obejmuje jednolitą politykę pieniężną i walutową. Unia walutowa jest jej częścią.

Jeżeli unia walutowa polega tylko na ujednoliceniu polityki kursowej to w dalszym ciągu stróżne waluty i łatwiej o rozpad.

Korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej.

Ocena: Określenie korzyści międzynarodowej integracji europejskiej jest możliwe jeśli powiążemy tę ocenę z osiągniętymi stadiami w tej integracji. Każdy wyższy etap integracji daje inne możliwości w dziedzinie osiągania korzyści gospodarczych.

1. Korzyści wynikające ze swobody przepływu towarów i usług:

1. wzrost konkurencji na zliberalizowanym rynku, obniżenie kosztów produkcji, wzrost jakości produktów i usług, wzrost innowacyjności i postępu technologicznego oraz nowoczesności produktów, świadczenia nowych usług a przyspieszenie postępu technologicznego wynikające ze wzrostu konkurencji może przyczyniać się do pojawienia się nowych wyrobów.

2. korzyści skali produkcji które są rezultatem pogłębiania się specjalizacji w produkcji i usługach

3. wzrost wzajemnych obrotów handlowych który przyczynia się do ogólnego wzrostu gospodarczego krajów i ugrupowania.

2. Korzyści wynikające ze swobody przepływu czynników produkcji:

1. bardziej efektywna alokacja czynników produkcji. Uruchamia się produkcję tam gdzie efektywność jest najwyższa ale równocześnie przepływ siły roboczej powoduje jej lepsze dostosowanie strukturalne.

2. przepływ technologii przyczynia się do efektu spill over - rozlewanie się technologii na całym zintegrowanym obszarze. Technologia wędruje po całym obszarze ugrupowania wraz z realizacją produkcji w tych krajach.

3. Efekty akumulacyjne: ogólne korzyści gospodarcze w rezultacie utworzenia wspólnego rynku.

1. wzrost gospodarczy, zmiany strukturalne, wyższa efektywność wykorzystania czynników produkcji, wzrost PKB pre capita, umocnienie siły gospodarczej ugrupowania i uzyskanie większej przewagi konkurencyjne w regionie i w skali globalnej. Ma to szczególne znaczenie o warunkach globalizacji ponieważ wzrost konkurencji na wspólnym rynku ugrupowania daje większe szanse w walce konkurencyjnej na rynku światowym.

4. Korzyści unii walutowej. Dodatkowe korzyści można osiągnąć wprowadzając wspólną walutę. Gdy dyskutowano w EWG nad planem wprowadzenia UGiW to przyjęto podkreślenie korzyści wspólnego rynku dzięki wspólnej walucie.

1. dzięki ograniczaniu ryzyka kursowego może nastąpić dalszy wzrost wzajemnych obrotów handlowych.

2. wprowadzenie wspólnej waluty eliminuje koszty transakcyjne (waluta na walutę). Operowanie jedną walutą powoduje korzyści ekonomiczne i ułatwia transakcje handlowe i związane z przepływem kapitału. Te pozytywne skutki dotyczą głównie ZIB.

Wykład 3.

W pierwszej kolejności była wprowadzona wspólnotowa polityka ( tzn. uprawnienia do wyznaczania jej celów, zasad i instrumentów) były stopniowo przenoszone do wspólnoty i dotyczyło to tych dziedzin w których potrzeba wspólnotowej polityki uznawana była za wspieranie procesu integracji rynkowej. Ponadto integracja rynków krajów członkowskich wymagała prowadzenia ujednoliconej w dużym stopniu polityki konkurencji na wspieranie rynku i zewnętrznej polityki handlowej. Dlatego w pierwszej kolejności realizowana była polityka wspólnotowa w dziedzinie konkurencji zewnętrzna polityka handlowa oraz wspólna polityka rolna i z założenia wynikało że powinna być także realizowana polityka transportowa. W miarę osiągania wyższych etapów integracji następował rozwój wspólnotowej polityki zarówno pod względem jej zakresu, czyli coraz więcej dziedzin nią obejmowano, jak również z punktu widzenia centralizacji uprawnień. Nie znaczy to jednak że centralizacja uprawnień może pozostać tam na zawsze. Integracja europejska jest procesem dynamicznym i wprowadzane są zmiany w tej dziedzinie czyli możliwa jest także decentralizacja tych uprawnień. Jeśli uznaje się, że lepszej realizacji celów służy decentralizacja to dokonuje się reform.

Trzeci obszar integracji to walutowa która jest zróżnicowana ponieważ unią gospodarczo-walutową nie objęto wszystkich krajów. Integracja walutowa rozwija się równolegle z integracją rynkową bo jej początki sięgają pierwszych lat 70. Najwyższy etap integracji walutowej czyli wprowadzenie wspólnej waluty od 1 stycznia 1999 nie dotyczyło wszystkich krajów członkowskich, leczy tylko tych które spełniły odpowiednie kryteria które formalnie opisano w traktacie z Maastricht, oraz te kraje które zdecydowały się na przyjęcie wspólnej waluty, bo 2 kraje które spełniały gospodarczo kryteria (UK i Dania). Te 2 kraje wynegocjowały klauzulę opt-out zgodnie z którą mogą pozostawać poza unią walutową i nie ma formalnych podstaw by te kraje zobligować do przyjęcia wspólnej waluty. Mogą przystąpić dobrowolnie. Wszystkie kraje które przystąpiły do UE po traktacie z Maastricht już musiały w swoich traktatach akcesyjnych zobowiązać się do spełnienia kryteriów członkostwa w UGW i przystąpienia do niej. Kwestią otwartą pozostaje data.

Biorąc zakres i stopień zaawansowania integracji europejskiej jako kryterium można wyróżnić w tym procesie kilka etapów:

1. Tworzenie podstaw integracji europejskie w pierwszej połowie lat 50 XX, integracja wybranych rynków oraz nieudana próba integracji politycznej

2. podpisanie Traktatów Rzymskich o EWG i o EWEA 25 marzec 1957 i realizacja założeń budowy wspólnego rynku zawartych w traktacie ustanawiającym EWG (1958-1985)

1. sukcesy integracji rynkowej w latach 60 - unia celna 1968

2. stagnacja w procesie integracji w latach 1970-1985

3. początki integracji walutowej lata 70.

3. Nowa dynamika IE od połowy lat 80.

1. Przyczyny podjęcia projektu jednolity rynek europejski 1992

2. Przyspieszenie integracji walutowej - plan UGiW J. Delorsa

4. Wprowadzenie w życie postanowień traktatu z Maastricht - budowa UGiW, perspektywy rozwoju integracji.

Omówienie:

ETAP I

Już w czasie II wojny federaliści europejscy zwierali swoje szeregi w ten sposób że organizowali się federaliści z różnych krajów aby przygotować koncepcję utworzenia unii federalnej w Europie. Tych koncepcji było wiele. Najwyższą aktywność wykazywali Francuzi.

Dlaczego nie udało się stworzyć w Europie unii federalnej po zakończeniu II wojny?

Złożyło się na to wiele czynników. Te najważniejsze to:

1. Niektóre kraje przyjęły koncepcję neutralności

2. Niektóre kraje nie były skłonne podporządkować się władzy ponadnarodowej

3. Federaliści współpracujący w okresie II wojny coraz bardziej czuli się osamotnieni w propagowaniu idei zjednoczenia Europy a ponadto niektórzy z nich zajęli wysokie stanowiska w rządach swoich krajów i koncentrowali się bardziej na realizacji polityki własnego kraju.

Początki IE są ściśle związane z nazwiskiem polityka francuskiego (nie pierwszej linii) J. Monet. W sytuacji gdy inicjatywy na rzecz zjednoczenia Europy stawały się coraz bardziej nierealne, zaangażował się by przygotować praktyczny plan współpracy w Europie, który by służył również rozwiązywaniu podstawowych problemów gospodarczych wówczas występujących, Ponadto nie było to w zasadzie nic nowego jeśli chodzi o sam pomysł. Dotyczył on współpracy Francji i Niemiec by przemysł węglowy i hutniczy objąć ponadnarodową polityką i by obrót odbywał się na jednym wspólnym rynku. Zapowiedzią była deklaracja Schumana (9 maj 1950) kiedy to zwrócił się do Niemiec by przystąpiły do współpracy z Francją w sektorze węgla i stali.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali rozpoczęła działalność w 1952 roku. Jej utworzenia stanowiło podstawę integracji europejskiej:

1. 6 krajów stworzyło wspólny rynek w dwóch dziedzinach gospodarki a więc rozpoczęło się integrowanie rynków, ale w ograniczonym zakresie.

2. Kraje EWWiS zrezygnowały z części uprawnień w polityce gospodarczej dotyczących wybranych dziedzin co było niezwykle trudne w warunkach daleko posuniętego interwencjonizmu państwowego.

3. System instytucji utworzony w EWWiS stanowił podstawę dalszego rozwoju systemu instytucjonalnego wspólnot europejskich

4. J. Monet jako twórca EWWiS dążył by wspólnota ta miała władzę ponadnarodową. By był to model integracji ponadnarodowej co zweryfikowała rzeczywistość gdy w 1957 r ceny węgla na rynku światowym spadły, kraje EWWiS zaczęły prowadzić własną politykę i nie chciały polityki ponadnarodowej.

5. EWWiS w pierwszej połowie lat 50 jako pierwsza wspólnota europejska przyczyniła się do rozwiązania problemów dwóch ważnych gałęzi przemysłu a należy podkreślić że ceny światowe na węgiel i stal były wówczas wysokie. Ponadto wspólne nakłady przyczyniły się do modernizacji przemysłu.

6. Założenia traktatu rzymskiego można powiedzieć że zostały zrealizowane. Obrót węglem i produktami hutniczymi na obszarze 6 krajów członkowskich został zliberalizowany.

7. EWWiS spełniła swoją role w pierwszej połowie lat 50 natomiast od utworzenia EWG stała się wspólnotą o mniejszym znaczeniu ponieważ centrum procesów integracyjnych stanowiła EWG. Zarówno EWWiS i EWEA stały się sektorowymi wspólnotami. Znaczenie przemysłu węglowego i hutniczego spadło. Podstawowym surowcem stała się roba naftowa.

Dlaczego nie udała się integracja polityczna?

Federaliści mimo podziałów i niepowodzeń w sprawie budowania wspólnej Europy nie odchodzili jednak od realizacji tego zamiaru, tym bardziej że bardzo zainteresowana był Francja. Dlatego tam powstał projekt wprowadzenia europejskiej wspólnoty obronnej i równolegle z procesami nad utworzeniem EWWiS postępowały prace nad przygotowywaniem projektu EWO. W rezultacie w 1952 podpisano II traktat paryski przez te same 6 krajów o utworzeniu EWO, które polegałoby na stworzeniu wspólnych sił obronnych (lądowych, powietrznych i morskich). Siły narodowe miały być ograniczone do korpusów bezpieczeństwa publicznego.

Wspólna armia miała być pierwszym etapem do europejskiej unii politycznej. Rozpoczęły się prace nad konstytucją europejskiej unii politycznej. Była już znana w 1953.

Dlaczego Francja wykazywała tak dużą aprobatę dla wspólnej armii?

Bali się Niemiec. Powstał plan demilitaryzacji Niemiec.

Rezultaty:

Ustanowienie europejskiej unii politycznej byłoby możliwe pod warunkiem wprowadzenia w życie traktatu o EWO. Francja mimo zgłoszenia projektu wspólnej armii odrzuciła ratyfikację traktatu o EWO. W zgromadzeniu narodowym Francji 30 sierpnia 1954 rozegrał się spektakl - zwolenników było mniej niż przeciwników w momencie kiedy kilka krajów już traktat ratyfikowało.

Spowodowała to zmiana układu politycznego we Francji. Generał Dogol miał inna wizję integracji europejskiej. Uważał, że Francja powinna być mocarstwem a nie elementem unii. Współpracę widział w konfederacji. Uważał że Europa powinna być suwerenna aż po Ural.

ETAP II (1958-1985)

Co zdecydował, że proces IE nie załamał się po upadku koncepcji utworzenia EWP?

6 krajów współpracujących w EWWiS doświadczyło już korzyści ze współpracy ale także doświadczyły te kraje sukcesów w osiąganiu kompromisów. Dlatego przywódcy europejscy oraz wspólne zgromadzenie EWWiS podjęły współpracę polegającą na przygotowaniu raportu o możliwości utworzenia wspólnoty gospodarczej w Europie.

Instytucje EWWiS:

• wysoka władza - instytucja zarządzająco - wykonawcza, organ ponadnarodowy. Pierwszym przewodniczącym J. Monnet

• rada ministrów - organ międzynarodowy, decyzyjny, zatwierdzający decyzje wysokiej władzy.

• Wspólne zgromadzenie - składające się z reprezentantów parlamentów narodowych. Podstawa polityki ekonomicznej

• Trybunał sprawiedliwości

Wspólne zgromadzenie EWWiS wystąpiło z inicjatywą do rządów krajów członkowskich o podjęcie współpracy.

Wykład 4.

Raport Spaaka był efektem prac komitetu międzyrządowego jaki został powołany na Konferencji w Messynie w 1955 roku=> to bardzo ważna data od której rozpoczęły się prace przygotowawcze do utworzenia EWG i przygotowania i sformułowania założeń wspólnego rynku. Na tej właśnie konferencji powołano Komitet Międzyrządowy składający się z przedstawicieli państw członkowskich , ministrów zagranicznych. A więc sześć krajów Wspólnoty Węgla i Stali. Na czele tego Komitetu stanął polityk belgijski, minister spraw zagranicznych => P.H. Spaak, bardzo aktywny zwolennik integracji europejskiej. Zadaniem Komitetu było przygotowanie raportu w sprawie możliwości utworzenia wspólnoty gospodarczej i wprowadzenia wspólnego rynku. Wspólnota energii atomowej została zainicjowana na Konferencji w Messynie z inicjatywy Francji. Raport Spaaka miał również objąć to zagadnienie. Mniej więcej po upływie roku po Konferencji w Messynie został opublikowany raport Spaaka, w około 1956 roku.

Co zawierał raport Spaaka?

Otóż był on przede wszystkim poświęcony wprowadzeniu wspólnego rynku. Rozpoczynał się od założeń Unii Celnej, czyli jak powinny być eliminowane cła na wspólnym rynku, a następnie na jakich zasadach powinna być opracowana zewnętrzna taryfa celna, czyli dla krajów nie należących do wspólnego rynku. Zawierał również podkreślenie potrzeby negocjacji z krajami trzecimi w tej sprawie, dotyczącej ceł zewnętrznych. Następnie zawierał zasady kontroli eksportu rozdział poświęcony usługom, rolnictwu, oraz zapisy dotyczące funkcjonowania przedsiębiorstw na wspólnym rynku, czyli odnoszące się do reguł konkurencji na wspólnym rynku.

Po publikacji raportu Spaaka w roku 1956 odbyła się konferencja w Wenecji, na której ten raport został przyjęty i rozpoczęły się negocjacje nad traktatem rzymskim o EWG.

Traktat o EWG został podpisany 25.03.1957 roku w tym samym dniu podpisano drugi z traktatów o EWEA, jako efekt propozycji francuskiej i że w raporcie Spaaka znalazł pozytywny wniosek o organizacji zajmującej się wykorzystaniem energii atomowej do celów pokojowych.

Dlaczego traktaty rzymskie zostały podpisane przez te same sześć krajów, które już współpracowały w EWWiS?

Oczywiście, że kraje członkowskie EWWiS były otwarte na przyjęcie nowych krajów członkowskich, przede wszystkim liczyły na to, że traktaty podpisze Wielka Brytania. Pozostawienie Wielkiej Brytanii poza wspólnym rynkiem, oznaczało w pewnym sensie brak jednolitej polityki gospodarczej w Europie. Przede wszystkim poważne zawężenie geograficzne wspólnego rynku.

Dlaczego nie przystąpiła Wielka Brytania do wspólnoty w 1957 roku?

Dlatego,że Wielka Brytania była ściśle powiązana gospodarczo w ramach brytyjskiej wspólnoty narodów, dawny system kolonialny w aspekcie gospodarczym jeszcze funkcjonował długo, a przyłączenie WB do EWG wiązałoby się z dużymi zmianami jej polityki gospodarczej i przede wszystkim wzrostem cen na rynku wewnętrznym.

WB uważała że członkostwo we wspólnocie, w Europie, wspólnocie, która miałaby polegać na całkowitej integracji rynków krajowych, nie była by dla WB korzystna. WB natomiast była zwolenniczką utworzenia szerokiej strefy wolnego handlu w Europie. Podjęła w tym kierunku działania na forum OEEC, próbując znaleźć poparcie RFN. Działania WB w kierunku realizacji tego celu jakim była strefa wolnego handlu w Europie nie powiodły się. Szóstka krajów była w pełni zdecydowana tworzyc wspólny rynek dzięki podpisaniu traktatów rzymskich o EWG. Powstała tzw. Mała wspólna Europa. Traktaty zostały szybko ratyfikowane , obie wspólnoty rozpoczęły działalność 1.01.1958 roku.

Struktura i główne postanowienia Traktatów Rzymskich o EWG

Części składowe i tytuły	Akty
Preambuła Część I Podstawowe zasady. Część II Utworzenie wspólnoty. Tytuł I Swobodny przepływ towarów, utworzenie unii celnej, eliminacja ograniczeń ilościowych Tytuł II Rolnictwo Tytuł III Swobodny przepływ osób, usług i kapitału Tytuł IV Transport Część II Polityka Wspólnoty. Tytuł I Wspólne zasady obejmujące politykę konkurencji, pomoc państwa, postanowienia podatkowe, harmonizacja prawa. Tytuł II Polityka gospodarcza, głównie polityka handlowa. Tytuł III polityka społeczna. Tytuł IV Europejski Bank Inwestycyjny. Część IV Stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi, które pozostają w specjalnych układach (stosunkach) z krajami członkowskimi. Część V Instytucje Wspólnoty. Tytuł I Postanowienia dotyczące instytucji. Tytuł II Postanowienia finansowe dotyczące budżetu wspólnoty. Część VI Postanowienia ogólne i końcowe

Preambuła - zawarty jest w niej cel , czyli po co został podpisany, zapisano, że „ wspólnota ma przyczynić się …….”.

W traktatach rzymskich o EWG można znaleźć propozycje zawarte w raporcie Spaaka, a w szczególności dotyczące budowy wspólnego rynku i funkcjonowania rolnictwa. Potwierdzają to następujące postanowienia:

• Tytuł I Swobodny przepływ towarów, utworzenie unii celnej, eliminacja ograniczeń ilościowych.

• Tytuł II Rolnictwo

• Tytuł III Swobodny przepływ osób, usług i kapitału

Zasadnicza część traktatu rzymskiego o EWG została poświęcona budowie wspólnego rynku, czyli integracji rynków krajowych w jeden wspólny rynek. Ponadto można wyraźnie zauważyć jakie dziedziny gospodarki traktowane były w procesie integracji priorytetowo oraz jakie dziedziny polityki gospodarczej uważane były za ważne z punktu widzenia wprowadzania wspólnego rynku, czyli w jakich dziedzinach gospodarki najwcześniej przewidywano ujednolicenie polityki gospodarczej, bądź wprowadzenie w pełni wspólnej polityki gospodarczej. Dlatego w traktacie tym zostały wprowadzone nazwy wspólna polityka w odniesieniu do trzech rodzajów tej polityki, a mianowicie: wspólna polityka rolna, wspólna polityka transportowa i wspólna polityka handlowa. Oprócz tego, że funkcjonują terminy polityka wspólnotowa, które oznaczają centralizację uprawnień w danej dziedzinie na poziomie wspólnoty.

W większości dziedzin uprawnienia do realizacji polityki znajdują się na szczeblu wspólnotowym i szczeblu krajowym. Jeśli większość uprawnień jest scentralizowana , wówczas taka dziedzina polityki przyjmuje coraz bardziej cechy wspólnej polityki.

Polityka konkurencji to kolejna dziedzina polityki mająca zasadnicze znaczenie jako podstawa funkcjonowania wspólnego rynku ponieważ wolna konkurencja na wspólnym rynku wymaga zastosowania jednolitych reguł konkurencji, które obejmują wszystkie podmioty działające na tym rynku.

Europejski Bank Inwestycyjny=> w raporcie Spaaka zapisano, że w celu wspomagania rozwoju krajów należących do wspólnoty, a charakteryzujących się dysproporcjami regionalnymi, powinien zostać stworzony specjalny fundusz inwestycyjny, aby wspierać rozwój regionów słabszych w wyniku dyskusji zdecydowano, że gdyby fundusz był tworzony ze składek krajów członkowskich to możliwość łagodzenia dysproporcji regionalnych były by bardzo ograniczone. A wiec ostatecznie zaakceptowano stworzenie banku, by możliwości finansowania były większe.

Część IV. Stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi, które pozostają w specjalnych układach (stosunkach) z krajami członkowskimi.

Ta część IV została wprowadzona do traktatu dlatego, że niektóre kraje członkowskie posiadały kolonie , a jeśli nawet kraje te politycznie uzyskały niezależność, to i tak były one gospodarczo związane ze swoim byłymi imperiami. I gdyby nie znalazł się zapis w traktatach rzymskich określający dostęp do byłych kolonii do wspólnego rynku to zostały by one potraktowane jak wszystkie inne kraje trzecie. To naturalnie mogło by doprowadzić do załamania wymiany handlowej, w szczególności dotyczyłoby to Francji, Belgii, Holandii. Natomiast dzięki części IV kraje uzyskały preferencyjny dostęp do wspólnego rynku.

Część V Instytucje Wspólnoty.

Utworzenie EWG wiązało się powołaniem nowych instytucji. To dotyczyło także EWEA, ale niektóre instytucje powstałe wcześniej rozszerzyły swój zakres działalności. Trybunał Sprawiedliwości był utworzony w ramach struktury organizacyjnej EWWiS i jego działalność została rozszerzona i objęła 2 nowe wspólnoty.

Wspólne Zgromadzenie EWWiS zostało przemianowane na Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne i również objęło swoją działalnością nowe wspólnoty. To Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne w wyniku rozwoju działalności i umacniania swojej pozycji przekształca się w Parlament Europejski.

Porządkowanie systemu instytucjonalnego wewnątrz wspólnoty odbyło się na podstawie traktatu o fuzji niektórych instytucji i traktat ten wszedł w życie 1.07.1968 i jego podstawie zostały…. 3 rady szczebla ministerialnego i 3 komisje szczebla ministerialnego. I w ten sposób funkcjonowała Komisja Wspólnot Europejskich i Rada Wspólnot Europejskich.

Realizacja założeń traktatowych o EWG:

(lata 60-te)

1. Wspólny rynek.

2. Rozwój polityki wspólnotowej.

Ad.1 Wspólny rynek.

Realizacja założeń odnoszących sie do integracji rynków krajów członkowskich przebiegała wyjątkowo sprawnie. Zadanie główne polegało na utworzeniu Unii Celnej. W wyniku zgodności krajów członkowskich w sprawie redukcji taryf celnych ostatnie zostały one zniesione 1.07.1968 roku, a więc 18 miesięcy przed terminem. Kraje członkowskie chętnie obniżały cła ponieważ osiągały wymierne korzyści : rosły wzajemne obroty handlowe, co pozytywnie wpływało na tempo wzrostu PKB. Jednak należy podkreślić,że ogólna koniunktura w gospodarce światowej w latach 60 tych była dobra, wzrost był wysoki i stabilny, przekroczył średniorocznie we wspólnocie 4 %. Takie warunki w gospodarce sprzyjały integracji. Pod koniec lat 60-tych w zasadzie była pełna swoboda przepływu towarów, a także w dużym stopniu istniała swoboda przepływu kapitału. Na podstawie dyrektywy wprowadzonej w roku 1962, która określała bezwarunkową swobodę przepływu kapitału i warunkową swobodę przepływu kapitału.

Bezwarunkowa swoboda przepływu kapitału obejmowała:

• przepływy ZIB;

• płatności z tytułu wymiany handlowej, obejmująca także kredytowanie transakcji;

• oraz swobodny przepływy kapitału związane z zawieraniem transakcji na giełdach papierów wartościowych.

W 1968 roku istniały juz także podstawy prawne swobody przepływu osób, co jednak później w związku z pogorszeniem sytuacji na rynku pracy (lata 70-te)podlegało prawnym ograniczeniom. Krajom członkowskim zezwolono na wprowadzanie ograniczeń jeśli miały poważne trudności na rynku pracy. Niewielki postęp natomiast osiągnięto w dziedzinie usług.. Co w dużym stopniu wynikało z dużego zróżnicowania sektora usług w poszczególnych krajach członkowskich, oraz zróżnicowania pod względem udziału

usług państwowych i komercyjnych.

Ad.2 Rozwój polityki wspólnotowej.

W 1962 roku została wprowadzona wspólna polityka rolna, która polegała na wprowadzeniu jednolitych wspólnotowych cen na produkty pochodzenia rolniczego i wspólnotowych zasad wspierania rolnictwa. Dofinansowanie rolnictwa następowało ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego. Były natomiast problemy z realizacja wspólnej polityki transportowej . Nie została ona wprowadzona w latach 60- tych , a wspólna polityka transportowa oficjalnie została wprowadzona w roku 1970 w związku z tym,że od 1.07.1968 roku funkcjonowała już unia Celna i wraz z nią wspólna taryfa celna.

Wykład 5.

Integracja europejska w latach 1970-1985

I. założenia planu integracji po okresie przejściowym. Czas budowania unii celnej (do 1970) traktowano jako okres przejściowy w procesie funkcjonowania EWG i integracji rynków. Dlatego na zakończenie tego okresu odbyła się konferencja szefów państw i rządów krajów członkowskich w Hadze 1-2 XII 1969. Ten szczyt przywódców krajów członkowskich w Hadze miał duże znaczenie historyczne dlatego, że po pierwsze dyskutowano nad założeniami dalszego rozwoju integracji europejskiej, po drugie dlatego że odbyła się pierwsza i zarazem bardzo kontrowersyjna dyskusja nad wprowadzeniem wspólnej waluty. Po trzecie uzgodniono pierwsze rozszerzenie wspólnot europejskich. Państwa członkowskie ustami swoich przywódców wyraziły zgodę na przyjęcie nowych krajów. Aplikowały do wspólnot GB, Irlandia, Dania i Norwegia. Prezydent dogol stawiał weto przeciw przyjęciu GB. W Hadze reprezentował Francje nowy prezydent Pompidou. Reprezentował już inną opcję polityczną - proeuropejską i Francja przestała być już krajem sprawiającym wiele trudności w podejmowaniu decyzji.

Agenda w Hadze

1. Plan integracji na kolejną dekadę. Okazało się, że najważniejszym punktem negocjacji w Hadze stał się problem wspólnej waluty. Zgłosiła taki projekt właśnie Francja aby w planie integracji w kolejnej dekadzie najważniejszym celem było podjęcie przygotowań do przyjęcia wspólnej waluty. Francja zgłaszała ten projekt ponieważ już w 69 roku było wiadomo, że system walutowy z Breton Woods dożywa swoich dni, że w skali międzynarodowej musi dojść do zasadniczej reformy porządku walutowego. Było to wiadome dlatego, że najważniejsze kraje w trakcie spotkań (USA, RFN, Francja, GB) nie potrafiły w sprawach walutowych osiągnąć kompromisu. Zasadniczo różniły się co do interesów gospodarczych i w związku z tym nie wszystkie kraje były zainteresowane dalsza stabilizacją kursów walutowych, a przede wszystkim USA. W zasadzie zmierzały do tego aby przejść do kursów płynnych i dlatego przywódcy francuscy uznali, że jest doskonała okazja aby zgłosić projekt „europejskiego Breton Woods” (by stworzyć własny, wspólnotowy system walutowy. Ponad to było ważne, że wiceprzewodniczącym komisji wspólnot europejskich był francuski polityk i profesor ekonomii R. Barre. Który jako pierwszy przygotował projekt współpracy i integracji walutowej we wspólnocie (2 plany Barre'a). Piastując funkcję wiceprzewodniczącego komisji R. Barre mógł te własne plany przyszłej unii walutowej prezentować jako oficjalne stanowisko komisji. Był jeszcze inny powód dla którego Francja forsowała plan wprowadzenia wspólnej waluty. Wynikał on z tego, że frank jako waluta był słaby. W tym samym czasie rosła pozycja marki RFN jako waluty międzynarodowej. Stąd taką ważną z punktu widzenia Francji była propozycja unii walutowej by wspólną walutą zarządzać razem z Niemcami i innymi krajami członkowskimi. W warunkach słabego franka i mocnej marki bank centralny francjimiał malą możliwość wpływania na sytuację walutową za pomocą swojej polityki, lecz musiał prowadzić politykę dostosowawczą, uzależnioną od tego jakie decyzje podejmował bank centralny RFN. Dominujące znaczenie miała polityka Bundesbanku.

Przedstawiciele RFN byli przeciwni propozycji francuskiej przedstawiając jako argument niski poziom integracji gospodarek krajów EWG. Ten argument miał duże znaczenie w sytuacji rozwijającej się teorii optymalnego obszaru walutowego. Zaczęła się rozwijać od 69 roku. Zgodnie z tą teorią korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty mogłyby osiągać tylko te kraje, które osiągnęłyby jako jeden obszar pewne warunki charakteryzujące duży stopień ujednolicenia ich gospodarek.

W każdym razie przedstawiciele RFN uważali, że poziom integracji reprezentowany przez unię celną to początek procesu integracji gospodarczej. Gdyby wspólna waluta została wprowadzona w takich warunkach to mogłoby to spowodować upadek EWG. Delegacja niemiecka proponowała zatem osiągnięcie w pierwszej kolejności wyższego stopnia zintegrowania gospodarek i następnie dopiero rozpoczęcie prac nad planem UGW. Praktycznie propozycja niemiecka sprowadzała się do tego że równolegle z postępem integracji gospodarczej powinny być czynione przygotowania do wprowadzenia wspólnej waluty.

Czym zakończyła się dyskusja w Hadze?

Zakończyła się częściowo pozytywnie w tym sensie, że

1. wprowadzono do planu integrację walutową

2. uzgodnienie, ze powinni nad tym pracować eksperci, że należy powołać komisję ekspercką. Ta komisja powinna przygotować raport co do możliwości wprowadzenia UGiW jak również określić w jakim czasie byłoby to możliwe. To było najważniejszym podsumowaniem tej dyskusji.

W marcu 1970 powołany został komitet Wernera, czyli grupa ekspertów pod kierunkiem premiera Luksemburga Wernera. Raport komisji Wernera został opublikowany w październiku 1970.

II. Ocena rozwoju integracji w omawianym okresie.

a. integracja rynkowa - dalszy proces budowy wspólnego rynku. Start był świetny - Unia celna 18 miesięcy przed terminem, jednak do finału było daleko. Lata 70 to okres stagnacji w procesie integracji rynkowej. Kryzys energetyczny i gospodarczy lat 70 spowodował powrót do protekcjonizmu w handlu, a wydawałoby się że funkcjonowanie układu GATT i unii celnej we wspólnocie to ważne podstawy dalszej liberalizacji handlu i pewnie by tak było gdyby w dalszym ciągu była dobra koniunktura w gospodarce światowej. Ponieważ cła nie istniały już we wspólnocie i na początku lat 70 dzięki rundo GATT były także niskie na wyroby przemysłowe to nowy protekcjonizm realizowany był za pomocą innych instrumentów polityki handlowej, np. subsydia eksportowe, instrumenty pozataryfowe za pomocą manipulowania kursami walutowymi. Pojawiły się tendencje regresyjne. Ograniczenia w przepłynie osób. Nie można powiedzieć, że w latach 70 i pierwszej połowie 80 nastąpił postęp w procesie integracji rynkowej. Granice narodowej stały się wyraźniejsze na wspólnym rynku. Państwa członkowskie koncentrowały się w swojej polityce gospodarczej na ochronie własnych rynków dla własnych producentów i na stymulowaniu wzrostu gospodarczego.

b. polityka gospodarcza szczebla wspólnotowego.

W pewnych dziedzinach uprawnienia ze szczebla z poziomu krajowego były przenoszone na poziom ponadnarodowy. Szczególnie w tych z traktatów rzymskich o EWG.

Co zmieniło się, jak rozwinęła się polityka wspólnotowa w kolejnej dekadzie?

Nastąpiło rozszerzenie zakresu wspólnotowej polityki (tworzono podstawy takiej polityki w nowych dziedzinach, np. przez podjęcie polityki regionalnej.) W 1975 r utworzono europejski fundusz rozwoju regionalnego w którym znalazły się środki na początku bardzo skromne w celu finansowania projektów zmierzających do łagodzenia dysproporcji regionalnych we wspólnocie, w celu aktywizacji regionów słabszych.

Dlaczego dopiero w połowie 70 podjęto politykę regionalną na poziomie wspólnotowym?

Wcześniej te problemy dotykały głównie Włoch a po przyjęciu nowych państw te problemu wzrosły a głos Włoch został wsparty na zwiększenie pomocy dla regionów słabo rozwiniętych. To kraje członkowskie osiągały swój cel, jeśli była to grupa krajów, a więc jeśli miały siłe aby cel zrealizować. Drugą dziedzina polityki rozwijaną w latach 70 to polityka zmian strukturalnych w przemyśle. Jaki był cel tej polityki? Podniesienie konkurencyjności przemysłu europejskiego. Podniesie konkurencyjności przemysłu krajów EWG moglo nastąpić wówczas jeśli zmiany strukturalne polegałyby na wzroście udziału gałęzi technologicznie zaawansowanych oraz na ogólnym podniesieniu poziomu technologicznego, unowocześnieniu całego przemysłu krajów członkowskich. Oceniając rozwój wspólnotowej polityki w tamtym okresie nie można stwierdzić, że dokonaly się dość zasadnicze zmiany polegające na wzroście znaczenia polityki szczebla wspólnotowego. Były to nowe inicjatywy i pierwsze kroki podejmowane w nowych dziedzinach. Mając to na uwadze trzeba również wymienić wzrost bezrobocia w latach 70. W związku z tym zostaly podjęte wspólnotowe projekty poprawy sytuacji na rynku pracy.

Wspólna polityka pieniężno-walutowa a w szczególności walutowa.

c. początki i rozwój integracji walutowej. Początki inicjatyw do wprowadzenia UGW.

Wstępem do integracji walutowej był raport Wernera. Raport Wernera stanowił pierwsze kompleksowe opracowanie wskazujące sposób wprowadzania UGiW aby jej finał mógł być osiągnięty w 1980 roku. Formalnie podjęto decyzje o wprowadzaniu jej pierwszego etapu który miał być zakończony w roku 1973. W raporcie skazano 3 etapy. Pierwszy opisany był szczegółowo. Następne natomiast miały być przygotowane po osiągnięciu etapu pierwszego. By móc wyciągać wnioski i korygować założenia na podstawie doświadczeń. UGiW wg raportu Wernera nie została wprowadzona. Wybuch kryzysu energetycznego i gospodarczego traktowany był jako zasadnicza przeszkoda. W wywiadzie po wielu latach Werner przyznał, że biorąc pod uwagę doświadczenia integracji realizacja tego planu była nie możliwa.

Praktyczne działania czyli integracja w praktyce lat 70 i pierwszej połowy 80.

Upadek systemu z BW który rozpoczął się od decyzji Nixona o zawieszeniu wymienialności $ na złoto 15 sierpnia 1971 miał swoje daleko idące konsekwencje dla sytuacji walutowej na świecie. Najpierw była destabilizacja walutowe (głębokie wahania kursów) a od marca 1973 większość krajów ogłosiła oficjalne odejście od kursów stałych i przejście do polityki kursu płynnego.

Co to oznaczało dla procesu integracji europejskiej?

To mogło mieć daleko idące skutki dla wzajemnej wymiany handlowej ponieważ ryzyko kursowe destabilizuje rozliczenia manipulacja kursem walutowym zmienia warunki handlu. Dlatego wspólnota europejska bardzo szybko zareagowała wprowadzając węża walutowego w tunelu w 1972 po to by ograniczyć wahania kursów rynkowych walut krajów członkowskich wzajemnie wobec siebie, a więc po to by zminimalizować skutki upadku systemu z BW. Dla integracji rynkowej pozostanie w warunkach destabilizacji walutowej na świecie było zgubne - mogłoby to doprowadzić do upadku wspólnoty. W ramach wspólnej polityki rolnej funkcjonował europejski fundusz gwarancji i orientacji rolnej. Z tego funduszu dokonywano wysokich transferów do krajów członkowskich. Gdyby nie stabilizowano kursów walut krajów członkowskich to te transfery byłyby mniejsze bądź większe w zależności od wahań kursów walut. W warunkach destabilizacji walutowej wymuszone zostało wprowadzanie wspólnej polityki walutowej 1972-1978 - wąż okazał się nieskutecznym instrumentem, waluty niektórych krajów okresowo funkcjonowały w wężu., dltego 13 marca 1979 wprowadzono rozwiązanie bardzo radykalne - wprowadzono europejski system walutowy. Do połowy lat 80 ESW nie w pełni jeszcze zapewniał realizację tych celów które przed nim postawiono. Zasadnicze trudności zostały przezwyciężone.

Wykład 6.

Temat: Integracja europejska - nowa jej dynamika od połowy lat 80.

1. Raport Alberta i Balla w kierunku odbudowy gospodarczej Europy 1983.

2. Przyspieszenie integracji rynków krajów członkowskich i jego znaczenie dla ogólnogospodarczych efektów procesów integracji europejskiej.

3. Wpływ jednolitego rynku europejskiego 1992 na dalszy rozwój integracji walutowej - raport Delorsa, jego założenia i etapy wprowadzania.

4. Traktat z Maastricht jako formalna podstawa wyższego etapu integracji europejskiej.

5. Realizacja założeń traktatowych - budowa Unii Europejskiej.

6. Nowe traktaty (Amsterdamski, Nicejski i traktat konstytucyjny) a dalsze przyspieszenie procesów integracyjnych.

Ad.1.

Raport traktowany jest jako swego rodzaju moment przełomowy w procesie przyspieszenia integracji rynkowej, dlatego, że zawierał on bardzo krytyczną ocenę wcześniejszych osiągnięć ale także zawierał propozycje poprawy sytuacji gospodarczej poprzez wskazanie barier w tym procesie. Początek lat 80 to był kolejny kryzys gospodarczy w Europie. Kryzys który był następstwem wzrostu cen ropy naftowej w 1979 r. Wprawdzie ten wzrost wynosił ok. 130% niemniej wpłynął on na kolejną dekoniunkturę gospodarczą która trwała dość długo bo do końca 1982. W Europie kryzys był głębszy niż w USA (spadek produkcji większy niż w USA, pogarszała się sytuacja na rynku pracy). Oprócz tego problemem była wysoka inflacja (przełom lat 70/80). Dlatego ekonomiści, politycy z wielkim niepokojem obserwowali pogarszanie się sytuacji gospodarczej w EWG. Raport został opublikowany w kulminacyjnym momencie. Autorzy podkreślili że Europa traci dystans w stosunku do swoich konkurentów, że EWG także znajduje się w takiej sytuacji a w szczególności upoważniały do tego autorów wskaźniki makro: niższy wzrost gospodarczy, większy spadek tempa wzrostu PKB w stosunku do USA i Japonii. Przy tej niższej dynamice gospodarczej inne wskaźniki makroekonomiczne były wyższe, co świadczyło, że sytuacja jest gorsza niż gdybyśmy brali inne czynniki makro. Zdecydowanie wyższa inflacja i wyższe bezrobocie. Analiza sytuacji przedsiębiorstw również wskazywała na pogarszanie się ich kondycji. Były niższe inwestycje niż w USA i Japonii i niestety także pogarszało się tempo wzrostu wydajności pracy. Ta sytuacja gospodarcza wymagała podjęcia konkretnych inicjatyw dzięki którym można by te tendencje regresyjne zatrzymać, nie tracić pozycji konkurencyjnej wobec USA i Japonii. Do tych czynników należy dodać miernik ilustrujący pozycję konkurencyjną w handlu na rynkach międzynarodowych. Spadał udział przedsiębiorstw w tych segmentach rynku światowego (udział sprzedaży) które charakteryzowały się wówczas najwyższym zaawansowaniem technologicznym, a więc tzw. high-tech. To było najbardziej niepokojące. Pokazywało to jak szybko pogarsza się pozycja innowacyjna krajów EWG. Oceniając przesunięcia w segmentach rynku światowego można było wyciągnąć wniosek że gospodarka EWG zaczyna się zbliżać do gospodarki średnio rozwiniętej.

Druga część raportu poświecona była sprawom procesów integracyjnych, a więc zaawansowania procesów integracyjnych i barier Autorzy ocenili, że lata 70 nie przyniosły postępów i pojawily się liczne bariery w integracji. Uruchomiło one procesy wsteczne w integracji rynkowej. Wymieniono takie bariery:

1. bariery fizyczne na granicach krajów członkowskich - utrzymywane wciąż kontrole i czynności związane z przedstawianiem odpowiednich dokumentów, wymiana walut i utrzymywanie urzędów granicznych. Wskazano, że to należy zlikwidować.

2. Bariery techniczne - polegały one na istnieniu w krajach członkowskich narodowych przepisów i standardów technicznych dopuszczających do obrotu towary. Pojawiły się one szczególnie w latach 70 ponieważ stanowiły one tzw. pozataryfowe instrumenty polityki handlowej. Służyły tak naprawdę do ograniczania importu i zapewnienia większej części rynku dla krajowych producentów

3. Bariery fiskalne - na początku lat 80 były znacznie większe niż teraz. Istnienie różnych rodzajów podatków w krajach członkowskich i zróżnicowanie stawek podatkowych. Różnice systemów podatkowych to bardzo istotna trudność w stworzeniu na wspólnym rynku wolnej konkurencji (stworzenie równych szans dla uczestników rynku). Niższe podatki przyczyniają się do wyższej konkurencyjności.

4. Niski poziom harmonizacji prawa krajów członkowskich - brak takiego ujednolicenia przepisów prawa gospodarczego które stanowiłoby formalną podstawę budowy wspólnego rynku, swobody przepływów. Należy eliminować różnice w dziedzinie prawa gospodarczego.

5. Zalecenie autorów by regułami wspólnego rynku objąć również zamówienia publiczne (finansowane z budżetu centralnego i budżetów lokalnych).

Ad. 2.

Program naprawy sytuacji gospodarczej - białą księga komisji wspólnot europejskich i projekt Jednolity Rynek Europejski 1992.

Wszelkie projekty powstawały zazwyczaj w komisji wspólnot europejskich, Na początku lat 80 komisja rozpoczęła prace nad przygotowaniem plany dzięki któremu można byłoby przyspieszyć proces wprowadzania wspólnego rynku. Na początku lat 80 tych 4 swobód jaki powinny charakteryzować wspólny rynek nie było. Przygotowana została biała księga, która została przedstawiona parlamentowi europejskiemu w marcu 1985. Powstała pod kierunkiem komisarza z UK - Cockfielda. Zawierała ona ok. 300 propozycji legislacyjnych a więc konkretnych przepisów prawnych dzięki którym kraje zostałyby zobligowane do wprowadzania swobód wspólnego rynku. Przyjęcie tej białej księgi w której przedstawiono projekt Jednolitego Rynku Europejskiego, zatwierdzenie księgi przez radę ministrów oznaczało wprowadzanie całej listy tych przepisów prawnych w życie. Przyjęto, że finalizacja projektu powinna nastąpić z końcem 1992 roku. Przyjęto do realizacji z tej listy 282 przepisy legislacyjne. Mówiąc o realizacji projektu JRE należy zwrócić uwagę na 2 czynniki które w dużym stopniu przyczyniły się do realizacji tego projektu:

1. zasadnicza modyfikacja postanowień traktatu rzymskiego o EWG - nastąpiło to poprzez przyjęcie i wprowadzenie w życie międzyrządowego pierwotnego źródła prawa wspólnotowego jakim był Jednolity Akt Europejski. Został podpisany w lutym 1986 i wszedł w życie 1 lipca 1987.

Dlaczego to była ważny akt prawny od którego zależało efektywne wprowadzanie jednolitego rynku europejskiego?

Stanowił on podstawę tworzenia prawa wtórnego a dyrektywa będąca instrumentem wspólnotowego prawa wtórnego stanowiła o praktycznym wprowadzaniu JRE.

Dyrektywa nie stanowi części prawa, wyznacza cel a państwa członkowskie dostosowują prawa krajowe do celu zawartego w dyrektywie. Dyrektywy służą ujednolicaniu prawa krajów członkowskich.

Traktat rzymski o EWG był przygotowywany w 1957 i na etapie integracji w połowie lat 80 nie stanowił wystarczającego pierwotnego źródła prawa na podstawie którego mogły być tworzone instrumenty prawa wtórnego dostosowane go rzeczywistości tamtych czasów. Dużą część JAktuE stanowiły artykuły odnoszące się do jednolitego rynku. Jednolity Akt Europejski obejmował więcej regulacji, odnosił się do wielu innych dziedzin integracji europejskiej. Wprowadzał zmiany w procesie decyzyjnym i w funkcjonowaniu instytucji, stąd był on generalną reformą traktatu rzymskiego o EWG.

2. czynnik personalny. Przewodniczącym komisji wspólnot europejskich został od 1 stycznia 1985 J Delors. A więc francuski polityk mający doświadczenia polityczne jako osoba zajmująca wysokie stanowiska rządowe, ale przede wszystkim działał w związkach zawodowych. J Delors realizowal projekt Jednolity Rynek Europejski. Jako przewodniczący komisji wiele zrobił w tej kwestii, był zwolennikiem tego projektu. Był autorytetem, miał silną osobowość i pokonywał wszelkie bariery. To dzięki niemu zyskała na znaczeniu polityka spójności gospodarczej. Uważał bowiem, że wprowadzenie 4 swobód w EWG zależeć będzie od tego jak będą łagodzone dysproporcje w rozwoju gospodarczym krajów członkowskich i regionów. Uważał, że powinno to się odbywać równolegle. Regiony i kraje słabo rozwinięte nie będę w stanie skutecznie konkurować z regionami o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego.

Dlaczego?

Produktywność pracy jest wyższa w krajach i regionach wyżej rozwiniętych. Wyższy poziom zaawansowania technologicznego.

J. Delors był zwolennikiem wprowadzania europejskiej przestrzeni społecznej, czyli uważał że polityka społeczna powinna być polityką wspólnoty. Bo ona by służyła łagodzeniu tych dysproporcji.

Podsumowując, J Delors jako przewodniczący komisji miał duży wpływ na wprowadzanie projektu Jednolity Rynek Europejski. Delors nie przygotował projektu, on go skutecznie realizował i wprowadził.

Znaczenie projektu Jednolity Rynek Europejski w przyspieszeniu procesów integracji europejskiej.

Wspólnotowa polityka.

Wyższy poziom integracji rynków krajów członkowskich. Projekt JRE służył wyższemu zintegrowaniu krajów europejskich, a zatem osiągnięcie prawie w pełni tych 4 swobód powodowało wyższą współzależność gospodarczą, wzajemnego uzależnienia gospodarczego krajów. Skoro tak, to zaistniała potrzeba dalszego przenoszenia uprawnień w dziedzinie PE ze szczebla krajowego do EWG, czyli zaistniała potrzeba rozwoju w szerszym zakresie, w kolejnych dziedzinach polityki wspólnotowej, potrzeba większego ujednolicenia tej polityki. Zaistniała potrzeba jej rozwoju w dziedzinach w których wcześniej jej nie rozwinięto. W szczególności w latach 80 rozwinęła się polityka spójności, czyli tak polityka za pomocą której oddziaływano na zmiany strukturalne dzięki którym przyspieszano proces łagodzenia dysproporcji w rozwoju gospodarczym.

A jakie konkretne polityki służyły realizacji celu jakim była wyższa spójność gospodarcza?

Polityka regionalna, strukturalna polityka rolna - zmiany wpływające na unowocześnienie rolnictwa, polityka badawczo-rozwojowa, polityka społeczna, polityka ochrony środowiska naturalnego, polityka zmian strukturalnych w przemyśle - służąca transformacji przemysły aby był wzrost udziału gałęzi nowoczesnych w przemyśle.

Projekt Jednolitego Rynku Europejskiego to równocześnie czynnik przyspieszający integrację ogólno gospodarczą. Ten projekt przede wszystkim przyczynił się do przyspieszenia integracji walutowej. JRE zaczął być realizowany od 1986 (był ona wprawdzie rokiem wątpliwość, ale od wejścia w życie Jednolitego Aktu Europejskiego można mówić o wprowadzaniu JRE)

Dlaczego z tym przyspieszeniem realizacji wprowadzania 4 swobód można wiązać ożywienie dyskusji nad przyspieszeniem integracji rynkowej, czyli tak delikatnie nad przyszłą wspólną walutą?

To ożywienie dyskusji nastąpiło w instytucjach EWG wśród ekonomistów, ale największe znaczenie miało ożywienie dyskusji w tych krajach członkowskich które były bardzo zainteresowane powrotem do planu wspólnej waluty (prawie po 20 latach od upadku pierwszego planu). Francja ponownie miała dogodną sytuację bo przewodniczącym był J. Delors. Był on reżyserem tych wszystkich wydarzeń które zbliżały Europę do wspólnej waluty.

Wspólny rynek
Towary	Usługi	Kapitał Największy wpływ na wprowadzenie wspólnej waluty.	Ludzie

W prowadzenie pełnej swobody kapitału mogło prowadzić do spekulacyjnych przepływów kapitału. W warunkach przepływu swobody kapitału musi być ujednolicona stopa procentowa i polityka monetarna.

Ważne fakty prowadzące do Unii walutowej czyli ułatwiające współprace nad przyszłą unią walutową.

1. Wprowadzenie z inicjatywy J. Delorsa zapisu do jednolitego aktu europejskiego o utworzeniu UGW. Kraje członkowskie godząc się na taki zapis zaakceptowały perspektywicznie unię walutową. Taki zapis otwierał drogę do dalszych inicjatyw.

2. W 1988 został powołany komitet ds. unii ekonomicznej i walutowej pod kierunkiem J. Delorsa. Ten komitet przygotował raport w sprawie możliwości wprowadzenia UGiW ale przede wszystkich zawierał on opis tej unii i opis sposobu jej wprowadzania. Publikacja raportu nastąpiła 1989 r.

3. Raport ten służył jako podstawa do dyskusji w gronie przywódców krajów członkowskich i w rezultacie jego przyjęcia, czyli zaakceptowania takiego planu wprowadzania UGiW rozpoczęto przygotowania do konferencji międzyrządowej i dyskusji nad przyszłym traktatem który został podpisany w Maastricht i stanowił formalną podstawę wprowadzania UGiW i realizacji wyższego etapu integracji europejskiej czyli budowy UE. Traktat w Maastricht został podpisany 7 lutego 1992 r. i po ratyfikacji opóźnionej w stosunku do założeń, wszedł w życie 1 listopada 1993. Traktat ten zasadniczo zmieniał traktat rzymski o EWG, przemianował go na traktat o Wspólnocie Europejskiej i nazwa EWG została zmieniona analogicznie na nazwę WE. Jeśli spotkamy skrót TWE - to jest traktat o wspólnocie europejskiej, wersja po zmianach w Maastricht. Do traktatu podpisanego w Maastricht wersja pierwotna był to Traktat Rzymski o EWG. W Maastricht podpisano traktat o WE i o UE.

I. INTEGRACJA - oznacza łaczenie jednych mniejszych części w nowe większe całości. W rezultacie integracji odrębne wcześniej mniejsze całości stają się elementami, częściami składowymi nowej, większej całości.

Ramka nr 1.

Międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza powstanie jednolitego wewnętrznego układu gospodarczego, obejmującego co najmniej 2 kraje. Jest ona rezultatem rozwoju trwałych powiązań strukturalnych i wzajemnych dostosowań między istniejącymi na obszarze tych krajów przedsiębiorstwami i regionami gospodarczymi w taki sposób aby tworzyły jeden wewnętrzny scalony system gospodarczym.

Rozwija się kooperacja i specjalizacja, następuje pogłębienie międzygałęziowego i wewnątrzgałęziowego podziału pracy wskutek takich procesów kraje stają się w dużym stopniu wobec siebie komplementarne. Na obszarze integrujących się krajów rozwijają się rynki zbytu i zaopatrzenia.

Ramka 2

WAŻNE!!!

Polityka wspólnotowa może się rozwijać za pomocą koordynacji polityki narodowej oraz jej ujednolicaniu w skali całego ugrupowania. Najwyższy stopień to jedna, jednolita wspólna polityka. Kraje członkowskie w danej polityce gospodarczej nie mają uprawnień. Jednolita jest polityka monetarna strefy Euro. UE prowadzi również wspólną politykę rolną.

Podkreślić znaczenie konferencji szefów państw rządów w Hadze (1969) dla procesu integracji europejskiej.

Może być na egzaminie!!!

---