FELIKS KONECZNY (1862-1949):
Kim on był:
historyk: praca na UJ i USB
wiele publikacji: historia Polski (Dzieje narodu polskiego dla młodzieży - 1889, Dzieje Śląska - 1897, Dzieje Polski za Piastów - 1902, Dzieje Polski za Jagiellonów - 1904, Dzieje administracji w Polsce - 1922, Święci w dziejach narodu polskiego - 1937-39) i Rosji (niedokończone Dzieje Rosji - t.1 - 1917, t.2 - 1924, t.3 - 1984)
w 1929 odsunięty na emeryturę za krytykę Piłsudskiego, zwraca się ku historiozofii (Polskie Logos i Ethos - 1921, Różnolitość cywilizacyjna Słowiańszczyzny - 1925, Bizantynizm niemiecki - 1927, Kościół w Polsce wobec cywilizacji - 1928, Zawisłość ekonomii od etyki - 1932, O wielości cywilizacyj - 1935
wiele publikacji pośmiertnych (na emigracji, dzięki staraniom Jędrzeja Giertycha) - “Cywilizacja bizantyńska”, “Cywilizacja żydowska”, “Państwo i prawo w cywilizacji łacińskiej”, “Prawa dziejowe”
Cywilizacja - “metoda ustroju życia zbiorowego”, najwyższy poziom zbiorowości ludzkiej, kompleks przekonań, pojęć, zachowań i zwyczajów, powstały na skutek odmienności w trójprawie - prawie majątkowym, rodzinnym i spadkowym, podstawowym gałęziom prawa i dlatego obecnym w każdej zbiorowości
W cywilizacji można wyodrębnić kultury - różne pod względem na językowym, historycznym czy narodowościowym (ale tylko w łacińskiej, bo tylko ona może tworzyć narody), np. anglosaska czy polska
Quincunx - “pięciomian bytu”: Zdrowie, Dobrobyt (kategorie cielesne), Dobro, Prawda (kategorie duchowe) i Piękno (kategoria wspólna), podstawowe pojęcia różnie rozumiane w zależności od cywilizacji
Iloczyn społeczny - suma tych wszystkich kategorii, im jest wyższy, tym cywilizacja jest silniejsza (czyli może mieć jedną kategorię słabszą, za to nadrabiać drugą), najwyższy ma Anglia, dlatego tyle osiągnęła
Szeregi pojęć - 2 główne modele cywilizacji, duchowy i fizyczny, rozwój każdej dąży do jednego z nich
gromadność (w tym indywidualizm) i personalizm
aprioryzm i aposterioryzm
negacja wszystkiego i historyzm
mechanizm i organizm
jednostajność i jedność w różnorodności
monizm i dualizm prawny - czy prawo cywilne jest odrębną częścią prawa czy stanowi część prawa religijnego lub prywatnego władcy
7 cywilizacji istniejących współcześnie:
arabska
bizantyńska
bramińska
chińska
łacińska
turańska
żydowska
Hierarchia - dziwnym przypadkiem najbardziej rozwinięta łacińska (np. tylko łacińska jest personalistyczna, rozwija naukę, dąży do prawdy obiektywnej, ma najwięcej abstraktów i najwięcej osiągnęła)
Cywilizacja łacińska:
Zdrowie - sprawa publiczna (jako jedyna), stąd duży potencjał lekarzy w jej ekspansji
Dobrobyt - wynika z własnej pracy (a nie z łupów) i z własnej inicjatywy (nie z regulacji państwa - biurokracja jest zła, bo ogranicza przedsiębiorczość), jest pochodną etyki pracy, która istnieje tylko w tej cywilizacji oraz ze zróżniczkowania społeczeństwa (nierówność naturalnym stanem rzeczy i wszelkie ujednolicanie jest złe, nie zależy od wojny, tylko od pokoju,
Piękno - parawan dla Dobra jako piękna duchowego (też jako jedyna, bo np. w bizantyńskiej piękno oznacza duchową brzydotę), stąd się wziął unikalny rozwój wszystkich sztuk pięknych
Prawda - jedyna cywilizacja z ideałem prawdy absolutnej, której należy dociekać, co pociągnęło za sobą rozwój nauki i oświaty (w innych cywilizacjach: chińskiej, żydowskiej czy bizantyńskiej najwyżej nauki użytkowe), sprzeciw wobec cenzury (obecnej w żydowskiej i turańskiej)
Dobro - kategoria najważniejsza, ograniczająca inne (nie wszystko, co piękne, jest dobre, nie każdy zysk jest moralny, nie każda prawda może być powielana - ???),, jedyna z etyką uniwersalną, dążącą do ciągłego samodoskonalenia, inne mają co najwyżej etyki specyficzne (rodową, kastową, handlową) dlatego łacińska stoi na najwyższym poziomie, bo najwięcej wymaga etycznie
Państwo w cywilizacji łacińskiej - niezbędne tylko do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego i prywatnemu, wszystkim innym powinni zajmować się obywatele, silne ale ograniczone, obywatelskie, nie biurokratyczne
Motłoch - stoi poza cywilizacją, tak samo jak Murzyni, dlatego obniża iloczyn społeczny
Prawa cywilizacji:
Każda cywilizacja, póki jest żywotna, dąży do ekspansji
Dwie cywilizacje, zetknąwszy się, muszą walczyć
Nie ma syntez pomiędzy cywilizacjami
Ekspansja - naturalna skłonność cywilizacji, dokonywana przez kultury znajdujące się na jej obrzeżach (bizantyńska - Niemcy, turańska - Rosja), musi być naturalna, nie narzucana siłą, inaczej się przyjmie (germanizacja i rusyfikacja Polski), efektem asymilacja słabszej cywilizacji przez silniejszą, trwały pokój może istnieć tylko między cywilizacjami podupadłymi i niezdolnymi do ekspansji
Współmierność (czyli dlaczego nie ma syntez) - osiągnięcia cywilizacyjne przydają się tylko w obrębie jednej cywilizacji, eksportowane mogą być szkodliwe, także wszystkie nowe instytucje, prawa i zwyczaje nie mogą być sprzeczne z ogólnymi zasadami cywilizacji - “państwa o rozmaitych cywilizacjach nie da się utrzymać” (Aleksander Wielki, Bizancjum, ekspansja Rzymu na Wschód - napływ czynników orientalnych jednym z powodów upadku państwa), “nie można być cywilizowanym na dwa sposoby” - mieszanki cywilizacyjne możliwe na krótką metę, ale nie prowadzą one do niczego dobrego, bo z powodu wewnętrznych sprzeczności niemożliwy jest rozwój, stąd kryzys Europy, która jest teraz taką mieszanką (łacińskiej, bizantyńskiej, turańskiej i żydowskiej), nie istnieje coś takiego jak wspólnota ludzka, bo sprzeczności dotyczą rzeczy zbyt podstawowych, skutkiem mieszanek zawsze jest rewolucja - atak gromadności na personalizm lub walka gromadności między sobą, cywilizacja łacińska jest za ewolucją
Warunki zwycięstwa:
wyższy iloczyn społeczny (czyli można mieć rozwiniętą tylko jedną kategorię, za to do ekstremum)
brak mieszanek cywilizacyjnych (cywilizacja jest bardziej zwarta)
świadomość i przestrzeganie praw dziejowych (czyli akceptacja nierówności, odrzucenie mieszanek, pielęgnowanie abstraktów)
Wniosek - często wygrywają niższe cywilizacje (tylko 3 starcia w historii zakończyły się zwycięstwem wyższej: przyłączenie Germanów do cywilizacji łacińskiej, Słowian południowych do bizantyjskiej i Litwinów do łacińskiej), bo są bardziej jednolite i konsekwentne w rozwijaniu pewnych kategorii quincunxu, im cywilizacja jest wyższa, tym bardziej narażona na wypieranie jej przez inne (bo trzeba większych sił do jej obrony, a mało komu się chce), skąd obecny kryzys cywilizacji łacińskiej)
Wojna:
przejaw mechanicyzmu, a nie organizmu
cywilizacja łacińska niechętna (także dlatego, bo pochłania bogactwa kraju) ale w razie potrzeby potrafi przekształcić wielką siłę społeczną (wytworzoną dzięki quincunxowi) w siłę wojskową (dlatego państwa anglosaskie wygrały obie wojny światowe)
bizantyjska chętna (bo bogaci się na łupach)
turańska też, bo ma dużą armię powstałą z wyzysku społeczeństwa, ale gdy zabraknie środków na jej utrzymywanie, takie państwo upadnie (Bizancjum, Turcja i “tak skończy Rosja” - ZSRR)
wojskowi nie należą w pełni do cywilizacji łacińskiej, dlatego w czasie pokoju należy ich izolować od życia publicznego
Rozwiązanie sporów granicznych - granica ruchoma, pogranicze ma prawo wyboru państwa co 5-10 lat
Pokój światowy - niemożliwy do osiągnięcia, wszelkie dotychczasowe dłuższe zawieszenia broni, narzucane w XIX i XX w. prowadziły do jeszcze większych konfliktów (bo zwycięzcy zaczną rywalizować między sobą - Niemcy i Rosja, Zachód i ZSRR, ew. Niemcy i Japonia - Koneczny pisał to podczas wojny), stały pokój jest możliwy tylko w obrębie jakiejś kultury/cywilizacji (np. anglosaskiej), co nie znaczy, że tam wojen być nie może (np. amerykańska o niepodległość), w Europie jest to niemożliwe, bo jest ona rozdarta między różne cywilizacje, które automatycznie przy każdym zetknięciu rywalizują ze sobą, ewentualne tego wprowadzenie skończyłoby się wyparciem wyższej cywilizacji przez niższą, jedynym rozwiązaniem odrodzenie cywilizacji łacińskiej w Europie przez odrodzenie Kościoła.
Czyli - pokój wieczysty tylko w obrębie jednej cywilizacji, w przypadku Europy możliwy tylko między narodami, a więc tylko w obrębie cywilizacji łacińskiej i pod warunkiem pokonania rewolucjonizmu.