„Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”

podręcznik, str. 37-41

1. Dyplomacja Kazimierza Wielkiego:

1. trudne położenie geopolityczne Polski:

• zagrożenie z strony Zakonu Krzyżackiego,

• pretensje do tronu polskiego króla Czech Jana Luksemburskiego

2. cele polityka polskiej:

• odzyskanie Pomorza Gdańskiego od Krzyżaków,

• odzyskanie Śląska kosztem Czech

3. działanie dyplomatyczne:

• zjazdy w Wyszerhradzie - 1335 i 1339 - Kazimierz Wielki zapłacił Janowi Luksemburskiemu 20 tys. kop groszy praskich za zrzeczenie się tytułu króla polskiego, król polski uznał zależność księstw śląskich od władcy Czech ( tylko księstwo świdnicko- jaworskie Bolko II uznawało zależność od Polski)

• sąd papieski w Warszawie 1339- sędziowie przyznali Polsce ziemię chełmińską i Pomorze Gdańskie, lecz Zakon nie uznał tej decyzji i odwołał się od orzeczenia do papieża

• pokój wieczysty w Kaliszu 1343 z Krzyżakami:

• Pomorze Gdańskie i ziemiach chełmińska pozostaje w rękach Krzyżaków, ale pod zwierzchnictwem polskim jako „wieczysta jałmużna” z tytułem „pana i dziedzica” Pomorza

• Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską

• pokój w Namysłowie z Czechami 1348:

• księstwa śląskie pozostały pod zwierzchnictwem czeskim

• przynależność diecezji śląskich do metropolii w Gnieźnie

- 1351- podporządkowanie lenne ks. płockiego

• zjazd monarchów w Krakowie 1364 - Uczta u Wierzynka

2. Podbój Rusi Halickiej: ( książę Bolesław Jerzy Trojdenowicz przekazał księstwo w spadku Kazimierzowi Wielkiemu)

1. rywalizacja Polski i Węgier z Litwą i Tatarami o Ruś Halicko- Włodzimierską w latach 1340-1366

2. włączenie do Królestwa Polskiego księstwa halickiego, części Wołynia i Podola ( Przemyśl, Lwów, Halicz, Kamień Pomorski)

- tereny urodzajne, przez które przebiegały ważne szlaki handlowe łączące Europę Zachodnią z Morzem Czarnym

3. „Zastał Polską drewnianą, a zostawił murowaną”:

1. akcja osadnicza i lokacyjna: cudzoziemcy ( głównie Niemcy) - powstało około 100 miast i 1000 wsi

2. przywileje dla ludności żydowskiej: rozwój gospodarczy Polski ( dochody podatkowe)

• nietykalność osobistą, swoboda wyznania, odrębne sądownictwo,

• działalność gospodarcza Żydów: rzemiosło, handel, lichwa ( pożyczki pieniędzy na procent, także często królowi )

c. budownictwo obronne:

- wzniesiono około 50 zamków warownych na granicy północnej ( Mazowsze i Kujawy)i południowej ( Małopolska)- tzw. orle gniazda ( wznoszone na wysokich, niedostępnych skałach, jak orle gniazda), np. Będzin, Chęciny, Olsztyn i otoczono murami obronnymi ponad 20 miast

4. Reformy Kazimierza Wielkiego:

1. rozwój handlu:

• przywilej składu- kupiec musiał wystawić swój towar na rynku miasta, które posiadało taki przywilej

• prawo przymusu drogowego- kupcy nie mogli ominąć miasta z nadanym przywilejem składu, musieli wystawić w nim swój towar na rynku

• ustanowienie stałego poradlnego- podatku od dóbr ziemskich - 12 gr od łana ( około 25 ha)

• wprowadzenie polskiego grosza ( srebrnego)

• kodyfikacja i ujednolicenie prawa 1356-1362 statuty piotrkowsko ( Wielkopolska)- wiślickie ( Małopolska)

• fundacja Akademii Krakowskiej 1364 pierwszego uniwersytetu na ziemiach polskich ( wydział sztuk wyzwolonych, prawa i medycyny)

• podział administracyjny na ziemie na czele ze starostą

5. Kazimierz Wielki ostatni Piast na tronie polskim 1333-1370:

1. czterokrotnie żonaty ( Anna, Adelajda heska, Rokiczana z Pragi, Jadwiga żagańśka) nie doczekał się męskiego potomka - usynowił swego wnuka „Kaźka” słupskiego by jemu przekazać tron

2. jedyny władca Polski, któremu potomni nadali przydomek „wielki”

3. ocena Kazimierza Wielkiego:

• wytrawny dyplomata ( nazywano go czasami „królikiem polskim”- uciekł z pola bitwy pod Płowcami, choć w rzeczywistości Łokietek bał się utracić jedynego syna, budowniczy, gospodarz, prawodawca, dbający o rozwój kultury i nauki

d. państwo Kazimierza Wielkiego powiększyło się 2,5 a ludność 3 razy