Paweł Sobczyk
Wydział Prawa Kanonicznego
Prawo konstytucyjne - wykład i ćwiczenia
Program zajęć
Rok akademicki 2003 / 2004 - Semestr II
1. Wprowadzenie do przedmiotu
Pojęcie prawa konstytucyjnego
Źródła prawa konstytucyjnego: konstytucja, ustawy konstytucyjne, ustawy, akty normatywne zrównane rangą z ustawą, uchwały organów władzy ustawodawczej, normy prawa międzynarodowego, zwyczajowe prawo konstytucyjne
2. Ewolucja polskiego prawa konstytucyjnego
Tradycje polskiego konstytucjonalizmu
Okres 1944-1989
Transformacja ustroju konstytucyjnego 1989-1997
Uchwalenie Konstytucji RP
Źródła prawa konstytucyjnego: katalog, problem dostosowania do Konstytucji z 1997 roku.
Powtórzenie wiadomości z zakresu polskiego konstytucjonalizmu okresu międzywojennego.
Konstytucja z 1952 roku oraz okres transformacji 1989-1997.
Uchwalenie Konstytucji RP z 1997 roku: tryb uchwalenia, projekty konstytucji, rola Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, uchwalenie, referendum konstytucyjne
3. Źródła prawa
System źródeł prawa (pojęcia, charakterystyka, regulacja)
Konstytucja jako ustawa zasadnicza (treść, moc prawna, cechy formalne)
Zmiana Konstytucji
Bezpośrednie stosowanie Konstytucji
Ustawa zwykła; akt z mocą ustawy
Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w wewnętrznym porządku prawnym
Rozporządzenie jako akt wykonawczy
Prawo miejscowe
Akty prawa wewnętrznego
Teoria Konstytucji - cechy konstytutywne konstytucji jako ustawy zasadniczej
Tryb zmiany Konstytucji
Ustawa: definicja, zakres materialny
Rozporządzenie wykonawcze - wymogi formalne, stosunek do ustawy, podmioty uprawnione do wydawania.
Prawo międzynarodowe w wewnętrznym porządku prawnym.
Ratyfikacja, ustawa o zawieraniu umów międzynarodowych
Stosunek prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego
4. Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej
Pojęcie, ewolucja i znaczenie podstawowych zasad ustrojowych
Katalog zasad ustrojowych w konstytucjonalizmie państw demokratycznych
Charakter i znaczenie rozdziału I Konstytucji
Katalog zasad podstawowych w obowiązującej Konstytucji RP (zwłaszcza: zwierzchnictwa ludu, państwa prawnego, podziału władzy, demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej, pomocniczości, decentralizacji i samorządności)
Katalog zasad podstawowych ustroju w Polsce i innych państwach demokratycznych (analiza na podstawie polskich konstytucji i wybranych konstytucji państw obcych)
Wybrana zasada podstawowa i jej konkretyzacja w przepisach Konstytucji i ustaw
Instytucja demokracji pośredniej: geneza, rozwój w państwach europejskich.
Inicjatywa ludowa w konstytucjonalizmie polskim.
Referendum w polskim porządku prawnym.
5. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela
Geneza i rozwój praw człowieka i obywatela - uwagi wprowadzające
Zasady ogólne i metoda regulacji praw obywatelskich w Konstytucji RP
Systematyka rozdziału II Konstytucji RP
Ograniczenie praw obywatelskich; stany nadzwyczajne
Ochrona praw człowieka i obywatela
Skarga konstytucyjna
Podstawowe obowiązki obywatelskie
Klasyfikacja i systematyka praw i wolności człowieka i obywatela w Konstytucji z 1997 roku; gwarancje przestrzegania.
Specyfika regulacji praw socjalnych.
Podmioty praw i wolności
Artykuł 31 ust. 3 i jego znaczenie.
Stany nadzwyczajne - klasyfikacja, warunki, podstawa prawna (ustawy)
Stan wojny
Skarga konstytucyjna (struktura, warunki, praktyka)
6. System rządów
Podstawowe pojęcia
Zasada podziału władzy (geneza, istota, regulacja, konsekwencje)
Podstawowe modele systemu rządów w państwach demokratycznych
System rządów w obowiązującej Konstytucji (uwarunkowania, ogólna charakterystyka)
Podstawowa charakterystyka systemu rządów w kolejnych polskich aktach konstytucyjnych (1921, 1935, 1947, 1952, 1992, 1997), analiza porównawcza.
7. Prawo wyborcze
Pojęcie prawa wyborczego, ordynacje wyborcze
Podstawowe zasady prawa wyborczego (tzw. przymiotniki) i ich znaczenie; demokratyczny rozwój praw wyborczych na świecie
Instytucje i tryb przeprowadzenia wyborów
Ustalenie wyników wyborów - podstawowe zasady i metody
Protest wyborczy; stwierdzanie ważności wyborów
Podstawy prawne wyborów - ordynacja wyborcza i zakres jej regulacji
Zarządzanie i organizacja wyborów
Rodzaje, skład i rola komisji wyborczych
Zgłaszanie kandydatów, listy wyborcze, głosowanie, ustalanie wyników wyborów (metody przeliczania głosów na mandaty)
Protesty wyborcze, stwierdzanie ważności wyborów
8. Parlament
Parlament jako organ władzy ustawodawczej
Mandat przedstawicielski
Dwuizbowość: geneza, ewolucja, dwuizbowość w Polsce
Podstawowe funkcje izb parlamentu, Zgromadzenie Narodowe
Regulaminy izb, organizacja wewnętrzna, organy wewnętrzne izb
Znaczenie większości parlamentarnej; rola i prawa opozycji
Tryb uchwalania ustaw
Kontrola nad rządem
Prawa i obowiązki posła i senatora
Immunitet, nietykalność, incompatibilitas
Zawodowy charakter wykonywania funkcji, przepisy antykorupcyjne
Komisja etyki poselskiej
Organy wewnętrzne izb parlamentu
Rodzaje komisji sejmowych
Organizacja pracy - porządek obrad Sejmu
Wewnątrzsejmowy tryb ustawodawczy
Szczególne postępowania legislacyjne (tryb pilny, tryb dot. Projektu ustawy budżetowej, tryb dot. kodeksów, tryb dostosowawczy)
Udział Senatu w postępowaniu ustawodawczym
Udział Prezydenta w postępowaniu ustawodawczym
Formy kontroli wykonywanej przez Sejm
Obsadzanie stanowisk i powoływanie innych organów państwa przez parlament
Sprawdzian, powtórzenie, uzupełnienia
9. Prezydent Rzeczypospolitej
Prezydent jako organ władzy wykonawczej
Wybór Prezydenta - sposób wyboru prezydenta w różnych systemach konstytucyjnych
Odpowiedzialność Prezydenta, problemy doktrynalne i praktyczne
Kompetencje Prezydenta i formy ich wykonywania; kontrasygnata
Prezydent a rząd; Rada Gabinetowa
Wybory Prezydenta RP
Odpowiedzialność Prezydenta przed Trybunałem Stanu (odpowiedzialność konstytucyjna i karna)
10. Rząd i administracja rządowa
Rada Ministrów jako organ władzy wykonawczej; pojęcie administracji rządowej
Struktura i sposób powoływania rządu
Kompetencje rady Ministrów i formy ich wykonywania
Odpowiedzialność parlamentarna - wotum zaufania, wotum nieufności
Pozycja Prezesa Rady Ministrów
Minister - charakter prawny
Działy administracji rządowej
Struktura i organizacja administracji rządowej
Kompetencje premiera, ministrów i rządu
Akty normatywne organów administracji
Służba cywilna
Procedura powołania rządu
Odpowiedzialność konstytucyjna członków Rady Ministrów
11. Władza sądownicza
Istota i charakter; struktura
Sądy; organizacja, funkcjonowanie, Krajowa Rada Sądownictwa
Trybunał Konstytucyjny - geneza, ewolucja TK w Polsce
Trybunał Stanu
Sądy powszechne i szczególne
Niezawisłość sędziowska i status sędziów
Krajowa Rada Sądownictwa
Trybunał Stanu
Trybunał Konstytucyjny: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym, organizacja, tryb działania, postępowanie przed TK
Kognicja TK
Inne kompetencje TK
Analiza bieżącej praktyki i orzecznictwa TK
12. Organy ochrony prawnej
Rzecznik Praw Obywatelskich
Najwyższa Izba Kontroli
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Rzecznik Praw Obywatelskich: ustawa o RPO, formy i praktyka działania
NIK: ustawa o NIK, organizacja NIK, zakres kontroli, kryteria kontroli, wystąpienia pokontrolne
KRRiTv: ustawa, skład i powoływanie, formy działania