Orientacja w otoczeniu wg Obuchowskiego: jest podstawową cechą organizmów żywych polegającą na (czynnym szukaniu i) wykorzystaniu pewnych zmian w otoczeniu jako nośników informacji niezbędnych do normalnego funkcjonowania (uzyskania optymalnego poziomu samoregulacji). Może mieć char. autonomiczny i ośrodkowy.
Procesy poznawcze - szerokie rozumienie Ulric Neisser: nie tylko reagowanie na rzeczywistość, ale też aktywne pobieranie tych informacji z rzeczywistości i tworzenie sytuacji, w jakich one będą wykorzystywane. Elementem spostrzegania jest aktywność motoryczna. Schematy poznawcze nie są tworzone w sposób statyczny; są szerszą konstrukcją niż kodowanie, przechowywanie i porządkowanie info. Należy uwzględniać koncepcję ekologiczną: sytuację i jej wpływ. Przyjmowanie i przetwarzanie danych może mieć char. równoległy czy też i rozproszony.
Umysł ma budowę modułową: 1 system bezpośredniej percepcji - sensoryczne obrazy środowiska; 2 percepcja intersubiektywna - perc. społeczna i wrażliwość społeczna - spostrzeganie interakcji społecznych i reagowanie na bodźce społeczne;3 sys. rozpoznawania i reprezentacji - ma klasyfikować to co rozpoznane.
Procesy poznawcze - szerokie rozumienie Hazel Marcus: uwzględnia nie tylko obiektywne właściwości bodźców, ale również znaczenie tych bodźców dla obiektu postrzegającego.
Wąskie rozumienie procesów poznawczych: przetwarzanie informacji i ich interpretacja, ale tylko po to, by porównać info. napływające z posiadanymi lub ocenić, czy szkodliwe.
Spostrzeganie w szer. znacz Marcus, Neisser- proc. tworzenia reprezentacji przedmiotu czy obiektu na podstawie informacji uzyskanych z narządów zmysłowych lub/i informacji zawartych w pamięci.
W wąskim znaczeniu:
Percepcja - jest doświadczaniem złożonej charakterystyki bodźców łatwo rozpoznawanych i nazywanych, których elementem składowym są wrażenia.
Wrażenia - doświadczanie lub recepcja prostych właściwości bodźców takich jak jasność, kolor, siła dotyku. Podstawę wrażeń stanowi wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego. W. nie jest prostą składową częścią spostrzeżeń.
Wrażenie/ doświadczanie wrażeń - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych. Poszczególne w. są od siebie izolowane.
Właściwości w.: 1 sensowność spostrzeżeń - niezbędny element organizujący informacje; 2 stałość spostrzeżeń - np. zawsze widzimy zieloną książkę niezależnie od jej ustawienia.
Skład spostrzegania: 1 subprocesy dół - góra, 2 góra - dół.
Spos. zależy od: wytworzonych w filogenezie możliwości sensorycznych; rozwoju ontogenetycznego.
Fazy procesu spostrzegania:
1 rejestracja synchroniczna -zamiana bodźc. zewnętrznego na impuls nerwowy. Impulsy zawierają już info odnośnie specyficznych cech spostrzeganego przedmiotu, bo pobudzane tzw. detektory cech. Bodź. dystalne, proksymalne (bezpośr).
2 ocena emocjonalna - bodź. oceniane jako przyjazne, nieprzyjazne, korzystne, niekorzystne… Ocena em. może być niezależna od oceny poznawczej. Mogą być reakcje człowieka z pominięciem procesów poznawczych: walcz lub uciekaj, albo z pominięciem bodźca pomagającego w nadaniu znaczenia emocjonalnego (Brunner i Postman: obronność percepcyjna - nieświadoma percepcja, by świadomie pominąć).
3 rozpoznana treści bodźca - f. oceny semantycznej -jakie znaczenie ma dany bodź. ma dla nas w danym momencie.
4 oceny znaczenia merytorycznego - oc. meryt. oraz nadanie sensu dosłownego i innego niż dosłowny, symbolicznego odbieranym bodźcom.
Asocjacjonizm/atomiści - Wundt, Titchener: część ważniejsza niż całość, wrażenie pierwotne w proc. spostrzegania, łączenie wrażeń na podstawie praw kojarzenia, wszystkie części w polu widzenia są jednakowo ważne; nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń subiektywnie pierwotnych. Prawa kojarzenia wg. Arystotelesa: styczności w czasie, przestrzeni, prawo kontrastu, prawo podobieństwa.
Wielokrotne powtarzanie zestawów elementów następujących po sobie skojarzonych np. w czasie sprzyja powstawaniu skojarzeń i w koncepcji Donalda Hebba mówi się o tworzeniu sekwencji fazowych - neuronalnych korelatów tego procesu (komórki nerw. są pobudzane w określ. kolejności - jeśli pojawi się el. A, a po nim B i sekwencja ta zostanie utrwalona, to jeśli później pojawi się el. A, to zostanie odtworzona cała sekwencja).
Gestalt/strukturaliści - Koffka, kohler, Wertheimer - przewaga całości nad częściami, spostrzeżenia są pierwotne, wrażenia mogą być rozpoznane po analizie spostrzeżeń, wyodrębnianie całości następuje na podstawie zasad opisywanych przez Wer. o których mówi, że są to zas. wrodzone, są części ważniejsze: figura, i cz. mniej ważne: tło.
Zasady wyodrębniania całości wg Wertheimera: 1 bliskość przestrzenna, sąsiedztwo w polu widzenia; 2 jednolity wygląd albo podobieństwo; 3 wspólna droga 4 dobra konfiguracja/ figura 5 niewielkie rozmiary 6 symetria 7 nastawienie 8 ubiegłe doświadczenia.
Figura i tło wg. Edgara Rubina: 1 figura ma pewien kształt, tło zaś jest spostrzegane jako coś bezkształtnego; tło wygląda jakby się rozprzestrzeniało za figurą w sposób ciągły 2 fig. wydaje się być wysunięta do przodu; 3 fig. wydaje się nam narzucać w tym spostrzeżeniu, jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się być bardziej sensowna 4 fig wydaje się być jaśniejsza od tła.
Bodziec - każda zmiana w otoczeniu, która może wywołać zmiany w receptorze; jest informacją o otoczeniu, ale tylko gdy będzie wpływał na przebieg proc. regulacyjnych pośrednio lub bezpośrednio. Org. poszuk. optymalnego poziomu bodźców.
Bod. podprogowy - b. odebrany, ale powstrzymany na poziom podkorowym.
Próg dolny - odpowiada najmniejszej dostrzegalnej wielkości bodźca zdolnej do wywołania reakcji nerwowej w postaci impulsu nerwowego; próg górny - największa wielk. bodź, na który receptor jeszcze reaguje specyficznie dla tej ilości energii bodźca. - mogą być char. i stałe dla osobnika lub podlegać fluktuacjom.
Receptor - układ o jednym wej. i wyjściu informacyjnym, i stanowi go wyspecjalizowany do odbioru określonego wymiaru sensorycznego zakończenie wypustki nerwowej zwanej neuronem obwodowym. Dziel. je ze wzgl. na lokaliz:
1 Eksteroreceptory (na pow. organizmu, odbier. bodź. z otocz): telereceptory - odb. bodź. oddalone od org (wzr, słuch), kontaktoreceptory - w zetknięciu (smakowe, skórne); 2 Interoreceptory (wew. organizmu): proprioreceptory (w narz. ruchu - odbier. bodźc. związ. z ruchem i położeniem org.), wisceoreceptory (w narz. wewn.: jelitach, ścian. nacz., płuc).
Wzrok: siatkówka, nerw wzrokowy, skrzyżowanie wzrokowe, ciało kolankowate boczne (pierwotna selekcja info), wzgórki czworacze (lokalizacja bodźców, ruchy gałek ocznych), kora wzrokowa (w niej kom. projekcyjne - kom. proste, reagują na poj. się w polu percepcyjnym pasków o określonym nachyleniu; paraprojekcyjne - kom. złożone, reagują na linie o określonym nachyleniu i na narożniki).
Świadomie rozpozna. obraz powst.: - braki w widzeniu uzupełniamy i scalamy wg. tego co chcemy zobaczyć; - grupowanie wg zas. gestalt; - zas prostoty (ustalamy taką interpretację, która wymaga najmniej info i jest prawdopodobna).
Wskazówki dotycz. widz. przestrzeni: 1 nakładanie się obrazów; 2 gradient struktury powierzchni 3 pozorna wielkość 4 niebieskość krajobrazu.
Wskazówki dot. ruchu są uzależni. od 2 procesów: 1 sys. krótkiego zasięgu - nie rozpoznaje obiektów, ale różnice w rozkładzie światła odbieranego przez siatkówkę; automatyczny; nie odbiera barw, wyodrębnia figury z tła 2 sys długiego zasięgu - rejestruje ruchy obiektów, wie że konkretny obiekt się porusza, bierze tu udział uwaga.
Inne wskazówki ruchu: rozszerzanie się obrazu (gdy się zbliża, to się powiększa); przesuwanie się do tyłu (gdy idziemy).
Świadomość wzrokowa wg Creck'a: określony rodz. aktywności neuronów; istnieją bloki gnostyczne - hierarchicznie zbudowane zespoły kom. nerwowych (uruchom. jednej uruchamia inne). Inni: istnieją wrodzone zdolności rozpoznawania niektórych obrazów, np. twarzy.
Słuch - narz. Cortiego, ślimakowy, jądro kolankowate we wzgórzu, jądro oliwki - tu lokalizacja źródła dźw, odległości. Efekt Cocktailparty - wychwytywanie selektywne mowy ludzkiej ze względu na motywację i celowość.
Smak i zapach - rec. smakowe w kubkach smakowych, pasmo samotne, wzgórze, pola pierwotne smakowe w korze, włókna nerwowe odpow. za łaknienie w ośr. limbicznym.
Synestezja wg R. Cytowic: niezależne od woli połączenie rzeczywistej informacji danej w jednej modalności zmysłowej z percepcją w innej modalności zmysłowej, której źródła nie tkwią w rzeczywiście pojawiających się bodźcach.
Kryteria syn. wg Cytowic: 1 doznania mimowolne, natychmiastowe 2 spostrzegane jako zewnętrzne 3 trwałe i niezmienne w czasie 4 pozostają w pamięci, są żywe i łatwo wywoływane 5 synestetycy mają silne przekonanie o realności wrażeń, które często są połączone z pozytywnymi emocjami.
Rodzaje syn: (kierun. wywoływ. współwrażeń) jednokierunkowa, dwukierunkowa; (źródło wrażeń) rzeczywisty bodziec, konceptualne; (rodzaj modalności) kolorowe słyszenie, kolorowe wąchanie; (nasilenie wrażeń) silna, słaba (naturalna zdolność); (poziom kodowania) wysoka (wyw. przez poj. abstrakcyjne), niska (wyw. przez postać graficzną).
Wyjaśnienie syntezy synestezji: 1 patologia: hipotezy: a) skrzyżowane wrażenia - u synestetyków istnieją nietypowe połączenia - przep. info ze stymulowanych, do niestym.; wywoł: substancjami neurochemicznymi lub opóźnieniem mielinizacji; b) równoczesnego wyładowania - równocześnie pobudzane zespoły komórkowe na etapie połączeń synaptycznych 2 zdolność występująca w różnym nasileniu, naturalna działalność umysłu: a) hip. sprzężenia zwrotnego - s. rezultatem współdziałania pam, myślenia i emocji prowadzącego do wzmacniania efektu wrażeń zmysłowych. Do s. dochodzi na wyższym poziomie; bodziec pobudza korę, ukł. limbiczny i te połączenia są niewyhamowywanymi sprzężeniami zwrotnymi. b) hip. skrzyżowanych pobudzeń - bliskość różnych ośrodków powoduje powstawanie s.
Byron-Cohen: hip. synestezja poniemowlęca.
Pandemonium Selfridge'a - próba wyjaśnienia jak przebiega spostrzeganie na poziomie komórkowym:
Demony: obrazu - rejestrują pierwotny obraz sygnału zewnętrznego; cech - poszukujących charakterystycznych w obrazie, rozkładają go na elementy; poznawcze - rozpoznawanie odpowiedniego układu cech; interpretują rozłożone przez d. cech układy: zliczają, ile jakich linii; alarmują, ile czego zliczyli; decyzji - analizują to, co usłyszały od d. poznawczych, podejmują decyzję, która to litera.
Spostrzeganie jako kategoryzacja - Brunner: By doszło do proc. spostrz. obiekt musi być zaliczony do określonej kategorii.
-Istotą spostrz. jest rozpoznawanie, czy dany obiekt należy do kategorii, którą już posiadamy.
-proces kategoryzacji B. traktuje jako pro. decyzyjny, i jest to proc., który polega na posługiwaniu się wskazówkami, którymi są cechy definicyjne lub kryterialne. Produktem aktu kategoryzacji jest tożsamość kategorialna obiektu.
Reguły proc. kategoryzacji: 1 obiekt musi posiadać odpowiednie właściwości, by zostać zaliczonym do danej kat. 2 reguły o sposobie łączenia cech danego obiektu 3 waga, jaką przypisuje się poszczególnym cechom 4 granice akceptacji, w których muszą zmieścić się dane cechy.
Przypisanie obiektu do danej kategorii ułatwia nam przewidywanie co do właściwości danego obiektu; dzieje się to etapami: 1 prymitywna kategoryzacja (ruch, kolor…) 2 (jeśli nie wystarczy 1 etap) poszukiwanie wskazówek 3 próbna kategoryzacja (zmniejsza się podatność na stymulac) 4 zakończenie procesu (blokada na dodatkowe wskazówki).
Dostępność kategorii: im większa, tym: 1 mniejsza potrzebna ilość info na wejściu konieczna do zaliczenia tego obiektu do kategorii 2 większą ilość cech na wejściu uznamy za przynależące do danej kategorii 3 większe prawdopodobieństwo, że inne kategorie równie dobrze lub nawet lepiej nadające się do otrzymanych informacji ulegną zamaskowaniu.
Dostępność kategorii - jest odzwierciedleniem wyuczonego przez jednostkę w trakcie doświadczenia prawdopodobieństwa wystąpienia pewnych zdarzeń. Będzie zależała od nastawień, potrzeb, zainteresowań i wskazówek ze strony otoczenia.
Mechanizmy pośredniczące w gotowości percepcyjnej: 1 grupowanie i integracja 2 regulowanie dostępności 3 sygnalizacja zgodności i niezgodności 4 blokowanie.
Obniżenie gotowości percepcyjnej: 1 mechanizm blokowania 2 zjawisko obronności percepcyjnej.
Stan czujności - zdolność dzięki której jednostka jest w stanie wykrywać bodźce ze środowiska wśród wielu możliwych bodźców znajdujących się w środowisku.
Czujność związana jest z poziomem aktywacji umożliwiającym reagowanie na bodźce.
Detekcja sygnałów -sposób wykrywania określonych bodźców w określonym miejscu i czasie.
Fizjologiczne mech. uwagi:
1. odruch orientacyjny -skierow. recept. na źródło bodźc.; szybko wygasa w przyp. bodźc. prostych.
2 reakcja orientacyjna - otwarcie poznawcze.
3 indukcja ujemna (Pawłow) - pobudz. pojawiające się w pewnych okolicach kory mózg. powoduje hamowanie w innych.
4 ukł. siatkowaty - zawiera włókna pobudz. i hamujące, które docierają do pól sensorycznych i asocjacyjnych kory, a część wstępująca u.s. rozpoczyna się w okolicach wzgórza. Dojrzewa z wiekiem.
5 trójkąt aktywności wagowej - może być pobudzany zarówno przez bodźce zewnę. jak i wewnętrzne; - trzy okolice mózgu wskazują na 3 aspekty uwagi: 1 ekspresja uwagi - zewnętrzne przejawy uwagi (przednie i tylne części kory) 2 mech. wzmacniania - neurony wzgórza mające zadanie wybiórczo aktywizować poszczególne części kory 3 mechanizmy kontroli - pobudzenie płatów czołowych.
Funkcje uwagi: 1 selekcja 2 ukierunkowanie proc. pozn. 3 określenie ilości zasobów poznawczych koniecznych do realizacji zadań.
Selekcja - mech. uwarunkowany ewolucyjnie: pomijanie bodźc. nieist., uwzględnianie ważnych dla przeżycia.
Trzy rodzaje s.: 1 PIERWOTNA -s. bodź. zmysłowych odbier. przez narządy; kontrolowany przez możliwości anatomiczne i fizjologiczne narządów 2 WTÓRNA -zachodzi pomiędzy LTM i STM; jeśli napływające podobne do przechowywanych, to mech. uwagi może się zakończyć 3 TRZECIEGO RZĘDU -gdy nie tylko posługujemy się i wydobywamy info z pam. trwałej, ale gdy muszą być przesłane do pam. operacyjnej, by tam powstały plany działania.
Teoria filtrowania uwagi Broadbend'a: bodziec - narządy zmysłów - STM - filtr dokonujący selekcji (kanał o ograniczonej przepustowości) - magazyn LTM albo system planujący czynności. Model B. nie mówi nic o procesie selekcji pierwotnej.
Teoria wielu filtrów uwagi Triesman: na każdym etapie odbierania info może nastąpić zatrzymanie przetwarzania. Zwraca uwagę na dynamikę procesu; hierarchiczny, fazowy char. filtrów; różną dostępność bodźców ze wzgl. na różne nastawienia i interesy jednostki.
1 etap: analiza fizycznych właściwości bodźca; 2 porównywanie z posiadanymi w pamięci danymi - sprawdzanie, czy bodziec ważny dla jednostki w hierarchii ważności; 3 sprawdz. czy bodz. ważny z punktu widz. chwilowych nastawień jednostki; 4 spr. czy ważny w przyszłych planach.
Właściwości uwagi: 1 różne progi wrażliwości na bodźce 2 ukierunkowanie proc. uwagi - czynności eksploracyjne (uw. ekstensywna i intensywna); 3 alokacja zasobów uwagi w zal. od: trudn. zadania, poz. pobudzenia, chwilowych intencji, trwałych dyspozycji, oceny zapotrzebowania na zasoby uwagi.
Procesy automatyczne: -nie angażują świadom., -małe zapotrzebow. na zasoby uwagi -mogą przebiegać równolegle -dotyczą zad. dobrze znanych i łatwych,-szybkość przetw. duża -wykorzystują proste proc. poznawcze.
Procesy kontrolowane: angażują św. -duże zapotrzebow. -char. sekwencyjny (rozpocz. kolejnej uzależni. od zakończ. poprzedniej), -zad. o dużym stopniu trudności, -mała szybkość przetwarzania, -złożone proc. poznawcze.
Zaburzenia wynik. z automatyzmów: ześlizgi - rozpoczęcie czynności rutynowej może powodować to, że kontrol nad nimi mogą przejąć proc. autom. 2 ominięcia -przerwanie czynn. rutynowej może powodować pomijanie niektórych faz. 3 perseweracja 4 błędy opisu -wewn. opis planowanych czynności wykonany na błędnym obiekcie 5 błędy asocjacyjne -silne skojarzenia wywołują reakcję rutynową 6 błędy zależne od danych -infor. sensoryczne przejmują kontrolę nad działaniem 7 brak aktywacji po zakończeniu czynności 8 przedwczesne wiązanie poznawcze -uruchomienie jednej czynności powoduje uruchomienie znanych już sekwencji czynności, nawet nieadekwatnych do sytuacji.
Pamięć (def. Sternberga) jako proces -odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych ze znajdowaniem i odtwarz. info o naszych doświadczeniach; -Jego konsekwencje pojawiają się w działaniu; złożona jest z 3 faz identycznych u wszystkich ludzi (kod, przechow, odtw); proces przetwarzania informacji, i dla różnych postaci pam. te procesy będą miały swoje wzorce charakterystyczne. zdolność - zbiór środków, za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystywać te informacje w chwili obecnej. -Właściwość jednostki, która jest warunkiem pojawienia się procesu; naturalny element ludzkiego wyposażenia wykazujący duże różnice indywid.; jest składnikiem inteligen.; składa się ze specyficznych zdolności (zapamiętywania określonego materiału); możemy w pewnych granicach ćwiczyć pam.
3 podstawowe operacje pamięci: kodowanie - zamiana bodźców docierających na ślady pamięciowe 2 przechowywania -wiąże się ze znacz. emocjonalnym info; częściowo wyznaczane przez sposób kodowania info; 3 odtwarzanie -wiąże się z dostępem do info zakodowanych.
Kryteria pamięci: trwałość wiąże się z przechowywaniem; szybkość pam. -odnosi się do fazy zapamiętyw, „łatwość uczenia się”; dokładność - relacja między odtwarzanym a zapamiętanym; gotowość pam -odn. się do f. odtwarzania; czy łatwo sobie coś przypominamy, czy potrzebna dodatkowa aktywacja; zakres pam. -pojemność, ile materiału różnorodnego możemy zapamiętać w jednej chwili.
Prawa interferencji - zjawiska zapominania pod wpływem materiału wcześniej pamiętanego lub później zapamiętywanego. Interfer. retroaktywna: obniż. przechowyw. zad A w wyniku ucz się nowego zad B. Int. proaktywna: obniż przech. zad b w wyn. ucz się wcześniejszego zad A.
Fazy proc. pamięciowego wg Tulvinga: pam. nie jest proc. automatycznym; jest wypadkową 3 procesów umysłowych: spostrzegania, podejmowania decyzji, programowania działania.
1spostrzeganie 2 kodowanie -zam. info, bodźca na ślad pamięciowy (różniącego się od spostrzeżenia dokładnością, wiernością, sposobem przechowywania) 3 rekodowanie -zam. info, które posiadamy przez napływające później 4 przechowywania -ślad pam. dekodowany przechowywany jest w takiej postaci 5 wydobywanie z pam - wynik interakcji pomiędzy śladem pamięciowym a podmiotem wydobywania 6 udział procesów decyzyjnych - wybór wydobywanych info.
---------------------
Kora skroniowa -tu wszystkie wspomnienia, zbiornik LTM
Hipokamp - podstawa pam. deklaratywnej, wyraźnej; tu tworzone złożone reprezentacje informacji, przestrzenne reprezentacje świata, tworzenie kontekstów wydarzeń; kurczy się od stresu, dojrzewa z wiekiem.
Jądro migdałowate -istotą jego jest rozpoznawanie bodźca groźny-niegroźny i natychmiastowe uruchomienie reakcji behawioralnej uciekaj-walcz; działa natychmiastowo, ale powierzchownie; nadaje etykietę emocjonalną zdarzeniu bez względu na to czy zdarzenie to zostanie przerobione przez korę; ma silne połączenia w stronę kory mózg. ale nie na odwrót.
Lepiej zapamiętamy: wyraziste, silne emocjonalnie, przetworzone po spostrzeżeniu; punkt centralny, począt. sekw., niezwykłe; nie zatarte późniejszymi zdarzeniami.
---------------------
Kryterium czasowe - podział pamięci: ultrakrótkotrwała (sensoryczna), krótkotrwała, długotrwała.
Pamięć sensoryczna: trwa kilka sek; ma char. modalny; poj. większa niż pam STM i zależna od modalności bodźc, czynników podmiotowych; nie tworzy się tu kategoryzacja (poza zmysłową); występuje tu zjawisko maskowania wstecznego -bodźce późniejsze nakładają się na wcześniejsze.
Pam. krótkotrwała: tu interfer. retro i proaktywna; czas przechowyw. do kilku minut; poj. 7+-2 elem.; poj. można manipulować: rodz. materiału, sytuacja, właść. podmiotowe; emocje (przeładowanie poznawcze); płaty czołowe.
Pam. operacyjna (konstrukt teoretyczny Alan Baddley): 3 elementy: 1 centralny system wykonawczy: odpowiada za bierzące funkcje poznawcze, b. krótki; kontroluje pozostałe el.; 2 notes przestrzenno-wzrokowy: sys. przechowyw. info przestrzenno wzrokowych i graficznych. 3 pętla fonologiczna -sys. artykulacyjny, oparty na pojęciach, korzysta z pam. trwałej, posługuje się formą werbalną.
Pam. długotrwała poj. nieograniczona, czas przech. -teoretycznie nieogranicz (zmienny w czasie, zależy od powtórzeń, wieku); LTM musi spełniać warunki: spos. przech - ekonomiczny; 2 tak zorganiz, by do danych był łatwy dostęp 3 mat. wielokrotnie zapisywany by nie stracić 4 ważne info łatwo dostępne.
Podział pam ze wzgl na format przechowywanych info:
Epizodyczna: zapisujemy takie info, z którymi mieliśmy osobiście do czynienia, częstsza amnezja; zależność od kontekstu duża; wydobywane dane łatwiej modyfikujemy; aktualizacja wymaga wysiłku, nieduże znacz. dla wykształcenia ogólnego; uporządkowanie na osi czasu wg rel przycz-skutkowych.
Semantyczna: rejestruje info ze źródeł pośrednich; dotyczy świata, niezależna od kontekstu; trudniej modyfik. podczas odtworzeń; łatwo uruchamiana, nawet automatycznie; uporządkowanie info w sposób hierarchiczny;
Podział pam ze wzgl. na formę przechowywania i wydobywania z pamięci:
Deklaratywna: typu „wiem, że…”, info przechowywane w postaci pojęć abstrakcyjnych, wydobywane przy pomocy języka, świadoma, angażuje płaty skroniowe, czołowe, strukturę hipokampa.
Niedeklaratywna /proceduralna: „wiem jak…”, przechowywana w postaci nawyków ruchowych; odporna na amnezję; angażuje strukturę hipokampa, korę motoryczną, móżdżek.
Pam. autobiograficzna: wyodrębniamy ją ze wzgl. na treści; wg Matuszewskiego: magazyn pam. typu deklaratywnego, deklaratywnego. odnosząca się do własnej osoby, własnej przeszłości. Własności: zdarz. uporz. sekwencyjnie, datowane; o char. semantycznym lub epizodycznym. Możemy w niej: przechowywać info w kodzie obrazowym, abstrakcyjnym, werbalnym; silnie powiązana z emocjami; dane faktograficzne -trwałe; stale modyfikowane przez napływające info i pojawiające się emocje; ma char. świadomy; pojawia się, gdy wykształci się ja i poczucie tożsamości.
Formy: narracje werbalne (konstruowanie własnej historii); elementy obrazowe; emocje.
Uczenie się - proces prowadzący do modyfikacji zachowań jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń, przy czym pr. uczenia się jest możliwy tylko przy zachowaniu prawidłowo działających procesów pamięci, czyli zdolności do tworzenia, magazynowania i odtwarzania doświadczeń.
Rodzaje: war. klasyczne, instrumentalne, ucz. się przez rozwiązywanie problemów, utajone, przez naśladowanie wzorców.
War. klasyczne -wiązany bodz. biol nie obojętny z bodz biol obojętnym w określonym czasie, i ma wywoływać rak. biol. nieobojętną. Bodz. neutralny poprzedza bodz. biol nie obojętny.
Uczenie się kontekstualne -uczymy się nie tylko bodz. biol. oboj z biol nie oboj. w związku z daną syt (tak jak uważał Pawłow), ale również uczestnictwa innych bodźców w trakcie uczenia się, warunkowania.
Wygaszanie -można wygasić wyuczone odruchy, czyli nie wzmacniając ich przez jakiś czas mogą one być w stanie letalnym, ale po pojawieniu się bodź mogą się z powrotem pojawić (samoistne odnowienie odruchu).
Generalizacja -rozszerzenie się reagowania na bodźce podobne
Różnicowanie- pozwala na wyodrębnienie takich bodźców, które są powiązane z bodźcem biologicznie nie obojętnym.
War. sprawcze /ucz się instrumentalne: uczymy się konkretnej reakcji; Thorndike;
Związane z nim jest uczenie się przez próby i błędy -człowiek/zwierzę wykonuje ileś prób i jeśli kończą się sukcesem, to mamy do czynienia z tendencją do powtarzania takiego zachowania i to jest prawo efektu.
Prawo efektu: częstość występowania danego zachowania zależy od efektu jaki to zachowanie wywołuje.
Wzmocnienia pozytywne /nagrody: udzielane zgodnie z zas.: stałych odstępów czasowych, stałych proporcji, zmiennych odstępów czasowych, zmiennych proporcji.
Zasada Premaka.
Krzywe uczenia się: najogólniej: w miarę wzrostu ilości powtórzeń przyrost wprawy /umiejętności jest coraz mniejszy.
Przyspieszenie ujemne: początkowe powtórzenia zwiększają ilość materiału wyuczonego i zmniejszają ilość błędów; później zmiany są coraz mniejsze aż do zera, do ustabilizowania się na określonym poziomie. Przyspieszenie dodatnie: początkowo - przyrost, później przyrost utrzymuje się na stałym poziomie, dalszy ciąg uczenia się: wykazuje poprawę (gdy materiał nowy i trudny).
Skąd spadki? zmęczenie, odwrócenie uwagi, osłabienie zainteresowania i motywacji.
Transfer -doświadczenia zdobyte przez jednostkę wpływają na przebieg gromadzenia się nowych danych. Jeżeli ten wpływ daje się zarejestrować mówimy o transferze, czyli o przenoszeniu wprawy. Udział tr. zwiększa się z wiekiem i doświadczeniem oraz wzrostem metawiedzy. T. może mieć char:
T. pozytywny -gdy to, czego nauczyłem się wcześniej pomaga mi w uczeniu się kolejnego materiału. T. negatywny.
T. specyficzny - w materiale którego uczę się występują elem. podobne do tych, które występowały w materiale, którego uczyłem się wcześniej.
T. niespecyficzny -tran. zasad uczenia się i ogólnych zasad postępowania.
Inne rodzaje transf: w sferze sensoryczno-motorycznej (wyucz. jedną stroną ciała - ułatwia uczenie drugą); poznawczy (w rozw. zad); tworzeniu modeli; posługiwaniu się algorytmami; tworzeniu strategii pamięciowych; w sferze emocjonalno-motywacyjnej.
4