Sesja 3	Reakcje na utratę pracy
	Utrata pracy zajmuje bardzo wysokie miejsce na liście czynników stresogennych. Ujaw­nienie uczuć związanych z utratą i brakiem pracy może pomóc uczestnikom w zrozumieniu własnych reakcji i przekonaniu się, że są one typową reakcją związaną z przeżywaniem trudnej i bolesnej sytuacji. Ważne jest również wskazanie ich osłabiającej bądź motywującej roli w procesie poszukiwania pracy.
Cele	Uświadomienie uczestnikom, że ludzie podobnie odczuwają i reagują na trudne sytuacje, a wiedza, doświadczenie i warunki życia mają duży wpływ na sposób zachowania. Pokazanie nowego sposobu myślenia o sytuacji, w jakiej znajduje się uczestnik grupy. Zdobywanie przez lidera zaufania grupy.
Czas trwania	2 godziny
Program sesji	Opowiedz, co się stało. Reakcja na utratę pracy. Ćwiczenie 3.1: Wypadek samochodowy. Ćwiczenie 3.2: Co czujesz i co myślisz...? Emocje po utracie pracy. Emocje w czasie poszukiwania pracy. Ćwiczenie 3.3: Prawda czy fałsz? Czy utrata pracy ma tylko złe strony? Ćwiczenie 3.4: Nie ma rzeczy niemożliwych. Kto kieruje twoim życiem. Ćwiczenie 3.5: Kto kieruje Twoim życiem? Podsumowanie sesji. Zapowiedź programu następnej sesji.
Materiały pomocnicze
Materiały dla lidera	Emocje po utracie pracy (L 3.1) TEST: KTO KIERUJE TWOIM ŻYCIEM? (L 3.2)
Plakaty	Emocje PO UTRACIE PRACY (P 3.1) Emocje w TRAKCIE poszukiwaniA pracy (P 3.2) „KRYZYS” W JĘZYKU CHIŃSKIM (P 3.3)
Materiały dla uczestników	CO CZUJESZ I CO MYŚLISZ ...? (U 3.1) PRAWDA CZY FAŁSZ? (U 3.2) ARKUSZ DO PUNKTOWANIA TESTU: KTO KIERUJE? (U 3.3) ARKUSZ DO OBLICZANIA TESTU: KTO KIERUJE ...? (U 3.4) ARKUSZ INTERPRETACJI TESTU: KTO KIERUJE ...? (U 3.5)

1. Opowiedz, co się stało? Reakcja na utratę pracy.

Rozpocznij sesję od postawienia przed grupą zadania:

Ćwiczenie 3.1

Wypadek samochodowy

15 minut

1. Przeczytaj uczestnikom relację naocznego świadka wypadku drogowego:

„Półtora roku temu byłem świadkiem okropnego wypadku drogowego. Wracałem z pracy. Było już dosyć późno, chyba koło siódmej. W każdym razie było już ciemno, bo to był październik, a wtedy szybko robi się ciemno. Szedłem chodnikiem i zobaczyłem przed sobą ciemny samochód osobowy, to był jakiś Reno, wyjeżdżający z małej osiedlowej uliczki. Jechał dosyć szybko. Zanim zdążyłem mu się przyjrzeć usłyszałem pisk opon, a potem trzask zderzających się aut. W przód tego samochodu uderzyła bordowa Toyota, która chyba jechała za szybko i nie zdążyła wyhamować. Tego Reno obróciło o jakieś 90 stopni i nagle znalazł się na chodniku o 3-4 metry ode mnie. To wszystko trwało nie dłużej niż parę sekund. Osłupiałem. Kiedy się rozejrzałem, zobaczyłem że jestem jedynym świadkiem tego wypadku. Nigdy jeszcze nie byłem w takiej sytuacji i nie wiedziałem jak się zachować, co robić.

Ogarnęły mnie różne uczucia i to jeszcze bardziej utrudniało mi dokonanie obiektywnej oceny sytuacji. Kompletnie nie wiedziałem, jakie podjąć działania, aby nikomu nie zaszkodzić. Chciałem skutecznie pomóc, by doprowadzić do szczęśliwego zakończenia, czyli żeby poszkodowani znaleźli się w szpitalu pod opieką lekarzy.”

Następnie opowiedz, jakie były skutki wypadku:

Nikt nie zginął, ale dwie osoby były poważnie ranne: jedna miała złamane nogi a druga obojczyk.

2. Podziel grupę na dwa zespoły: Poproś, by członkowie każdego z nich wyobrazili sobie siebie w podobnej sytuacji - jako osobę bierną lub osobę aktywną:

• zespół „A” - zadaniem uczestników jest opisanie odczuć, działań i ich skutków
  w przypadku osoby o postawie biernej;

• zespół „B” - zadaniem uczestników jest opisanie odczuć, działań i ich skutków
  w przypadku osoby wykazującej postawę aktywną.

3. Rozdaj arkusze papieru, na których można zapisać wyniki dyskusji/uzgodnień grupy, by później porównać wyniki prac.

4. Po wykonaniu zadania poproś przedstawicieli każdego zespołu o prezentację.

5. Na podstawie zapisów dokonaj analizy, jakie uczucia nam towarzyszą, gdy chcemy działać, gdy jesteśmy aktywni oraz co czujemy w obliczu trudnej sytuacji mając postawę bierną, pasywną; czy wiele z tych odczuć jest wspólnych dla wszystkich?

Podsumuj:

Nawet w obliczu trudnej sytuacji, z którą spotykamy się po raz pierwszy wykazanie się postawą aktywną nie tylko mobilizuje do działania, ale także uruchamia szybsze generowanie pomysłów oraz powoduje, że mniej „czujemy”, a więcej „myślimy”.

• Poproś uczestników, by jednym słowem określili swoje uczucia po utracie pracy. Zapytaj o to po kolei każdego członka grupy.

Przykładowe odpowiedzi: szok, załamanie, kryzys, wstrząs, ulga, uczucie wolności, apatia, bezsens życia, strach przed przyszłością.

• Naukowcy wykazali, że wiele osób przechodzących dużą zmianę w życiu odczuwa podobnie jak wy. Warto przyjrzeć się rezultatom ich badań, bo oprócz opisania waszych emocji, mówią one również o tym, jak mogą zmienić się wasze uczucia w przyszłości.

Ćwiczenie 3.2

Co czujesz i co myślisz ...?

15 minut

Rozdaj materiały CO CZUJESZ I CO MYŚLISZ O SWOJEJ OBECNEJ SYTUACJI (U 3.1)

1. Poproś o wypełnienie ankiety.

2. Zbierz ankiety i przeanalizuj odpowiedzi w czasie przerwy lub po zajęciach.

Ankieta ta ujawnia najbardziej istotne problemy, jakie mają członkowie grupy.

3. Problemy te możesz przedyskutować z uczestnikami i poprosić te osoby, które sobie radzą z danym problemem o opowiedzenie grupie, jak to robią.

Jeżeli odpowiedzi niektórych uczestników wskazują na potrzebę indywidualnej konsultacji, zaproś ich na rozmowę po zajęciach.

Podsumuj:

Analiza ankiet pokazuje najważniejsze problemy naszej grupy. Tym problemom poświęcimy
w czasie naszych spotkań najwięcej czasu.

2. Emocje po utracie pracy

• Zaprezentuj plakat EMOCJE PO UTRACIE PRACY (P 3.1)

Omów jego poszczególne elementy, wykorzystaj materiał EMOCJE Po UTRACIE PRACY (L 3.1).

• Niezależnie od tego, z jakiego powodu utraciłeś pracę, prawdopodobnie ulegasz emocjom przedstawionym na tym plakacie.

3. Emocje w czasie poszukiwania pracy

• Różne stany emocjonalne, którym poddajemy się w sytuacjach kryzysowych, czyli również związanych z utratą pracy, nie muszą występować u wszystkich. Nie następują również bezpośrednio po sobie, gdyż często bardzo aktywne okresy poszukiwania pracy przeplatają się z mniejszą aktywnością.

Przedstaw plakat EMOCJE W TRAKCIE POSZUKIWANIA PRACY (P 3.2)

• Upływ czasu spowoduje, że dystans emocjonalny, jakiego będziemy nabierać do naszej sytuacji przestanie nas paraliżować, a dostrzeżenie innych niż praca wartości w życiu spowoduje, że nasz stosunek do niej stanie się bardziej racjonalny.

• Sposób, w jaki opowiadamy o utracie pracy pozwala się domyślać, że nie wszyscy ludzie odczuwają negatywne emocje jednakowo silnie. Niektórzy nadal zachowują pozytywny stosunek do życia, znajdują sobie nowe zajęcia i nie tracą nadziei. To, jak postrzegamy własną sytuację może nam pomóc lub przeszkodzić w poszukiwaniu pracy.

Przeprowadzone zostanie teraz ćwiczenie, w którym każdy z uczestników będzie mógł dokładniej określić swoje odczucia związane z brakiem pracy i zastanowić się nad ich skutkami.

Ćwiczenie 3.3

Prawda czy fałsz?

20 minut

1. Podziel uczestników na 4 zespoły.

• Rozdaj materiały PRAWDA CZY FAŁSZ (U 3.2)

2. Poproś każdą grupę o rozważenie i przedyskutowanie wszystkich zawartych
   w materiale stwierdzeń. Zadaniem przedstawicieli grupy będzie zanotowanie przy każdym z nich ilości odpowiedzi „P” - prawda” i „F” - fałsz.

3. Kiedy wszystkie zespoły zakończą pracę nad ćwiczeniem, poproś przedstawicieli
   o podanie: ile osób wybrało „P”, a ile „F” przy każdym zdaniu.

Zanotuj wyniki każdej grupy na tablicy i podsumuj je.

Zapytaj: „Na podstawie tego, co odpowiedzieliście w tym ćwiczeniu, jak oceniacie swoje aktualne szanse na znalezienie pracy?” Poproś uczestników o przedstawienie grupie swoich odpowiedzi.

Staraj się zachęcić do tego wszystkich, a gdyby okazało się to niemożliwe, przynajmniej zmobilizuj jak największą liczbę osób do zabierania głosu w dyskusji.

Pamiętaj!

Podsumuj:

Ludzie często kierują się w życiu tzw. „obiegowymi prawdami”. Należy nauczyć się podchodzić do nich z dystansem i zanim uznamy jakieś stwierdzenie za „swoją” prawdę, dokonać jej obiektywnej weryfikacji. To, że praca rozwiąże wszystkie problemy Kowalskiego nie oznacza, że rozwiąże i moje.

4. Czy utrata pracy ma tylko złe strony?

• Przedstaw plakat KRYZYS W JĘZYKU CHIŃSKIM (P 3.3)

• Na plakacie w języku chińskim napisane jest słowo „kryzys”. Tworzą je dwa znaki,
  z których każdy oznacza inne słowo: górny znak to zapis słowa „niebezpieczeństwo”,
  a dolny „ukryte możliwości”. W kulturze chińskiej ludzie wierzą, że trudności niosą jednocześnie zapowiedź rozwoju. Tak bywa, że problem, który nas w danym momencie dotyka może być w naszym życiu punktem zwrotnym - po bolesnych doświadczeniach może nastąpić zmiana na lepsze.

• Zapytaj: Czy ktoś zna powiedzenie lub przysłowie wskazujące na to, że z trudnej sytuacji powstaje coś nowego, lepszego?

Odpowiedzi zapisz na plakacie.

Uczestnicy mogą powiedzieć np.:

• „piękno rodzi się w bólach”

• „po burzy zawsze wychodzi słońce”

• „nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”

• „tę czarną minutę, która dla gąsienicy jest końcem świata motyl nazywa początkiem”⁾.

Pracując z kolejnymi grupami uzupełniaj tę listę.

Rozdaj małe kartki papieru. Poproś każdego uczestnika o napisanie jednej pozytywnej strony, którą dostrzega w swojej aktualnej sytuacji, gdy nie ma pracy. Zbierz odpowiedzi i poproś jedną osobę o głośne ich odczytanie.

Uczestnicy mogą odpowiedzieć:

• mogę zająć się dziećmi, (osobą chorą w rodzinie),

• wydaję mniej pieniędzy,

• mogę zadbać o swoje zdrowie,

• mogę uzupełniać kwalifikacje,

• mogę się wreszcie wyspać itp.

• Zapytaj: „Co może przeszkadzać w aktywnym poszukiwaniu pracy?”

Zapisz na arkuszu wymienione czynniki - bariery.

Podsumuj:

W życiu każdego człowieka zdarzają się sytuacje kryzysowe. Utrata pracy jest jedną z nich. Od nas jednak zależy, co dalej zrobimy - czy poddamy się, czy po przeanalizowaniu sytuacji będziemy aktywnie poszukiwać innych dróg rozwiązań i będziemy mądrzejsi o poprzednie doświadczenia.

Ćwiczenie 3.4

Nie ma rzeczy niemożliwych

5 minut

1. Poproś uczestników, by ustawili się w kręgu na środku sali. Podaj jednej osobie małą piłeczkę np. do tenisa i powiedz, że rozpocznie ćwiczenie i ma numer pierwszy.

2. Rzucając piłeczkę do wybranej przez siebie osoby uczestnicy ustalają swoją kolejność w kole.

3. Poproś teraz, by wykonali jedną rundę rzucając od nr 1 do ostatniego (np. 10) tak, by piłeczka przeszła przez wszystkie ręce po kolei, a każdy zapamiętał numery swój
   i innych uczestników.

4. Pochwal grupę za dobre wykonanie zadania i powiedz, żeby zrobili teraz to samo zadanie, ale w ograniczonym czasie - 10 sekund.

5. Po wykonaniu tego zmobilizuj uczestników do większego wysiłku i przy tych samych założeniach skróć czas do 5 sekund. Będzie z tym trochę trudności,
   ale uczestnicy powinni zmieścić się w czasie.

Uczestnicy mogą przedyskutować, w jaki sposób wykonają ostatnie polecenie.

6. Powiedz, że wierzysz w ich pomysłowość i determinację w dążeniu do celu, więc prosisz o wykonanie tego zadania w ciągu 2 sekund. W tym momencie z reguły można usłyszeć, że jest to niemożliwe, że się nie uda. Nie ulegaj jednak presji i nie zmieniaj czasu - jeżeli przestaną myśleć schematycznie, to na pewno im się uda.

Uczestnicy mogą np. ustawić się wg kolejności blisko siebie i podawać piłeczkę z ręki do ręki.

Pamiętaj!

Podsumuj:

Ćwiczenie to udowodniło, że pewne cele można osiągnąć tylko wtedy, gdy zaczniemy myśleć inaczej. Gdy zastanowimy się w jaki inny, nieszablonowy sposób można je osiągnąć.

Bardzo często opinie innych ludzi, nasze dotychczasowe doświadczenia czy sztywne myślenie są naszymi największymi wrogami w osiąganiu celów. Użycie jednego
z poniższych lub podobnego zwrotu może w rezultacie przynieść stłamszenie pożytecznej idei czy pomysłu lub zaniechanie działania.

Nie musi jednak tak być, ponieważ sens słowom i zwrotom nadaje dopiero kontekst
i spostrzeganie przez odbiorcę intencji nadawcy. Dlatego tropiąc „tłamsicieli”
i przeciwstawiając się im nie dopuszczamy do automatycznego interpretowania takich wyrażeń jako czegoś niszczącego twórczą wyobraźnię.¹

• Nigdy tego dotąd nie robiliśmy ...

• Już nad tym pracowaliśmy ...

• Radziliśmy sobie zawsze doskonale bez tego ...

• Nie jesteśmy jeszcze do tego przygotowani ...

• W teorii to się zgadza, ale czy będzie działało w praktyce? ...

• Zbyt teoretyczne ...

• Pan nie rozumie naszej (określonej) sytuacji ...

• Jesteśmy początkujący, nie możemy się na to porywać ...

• A któż to wymyślił ...

• Po prostu wiem, że to nie będzie działać ...

• Nasi ludzie tego nie przyjmą ...

• Nie można nauczyć starego psa nowych sztuczek ...

• Żaden młokos nie będzie mnie uczył, co mam robić!

5. Kto kieruje twoim życiem?

• Niektórzy ludzie wydają się wychodzić cało z każdego kryzysu życiowego, inni - doświadczani przez podobne problemy - coraz bardziej wycofują się, ograniczają swoje działanie. O tych pierwszych mówi się często, że sami kierują swoim życiem, o drugich,
  że nie mają na nie wpływu.

Zapytaj: Co jest przyczyną takiej różnicy w podejściu do życia?

Odpowiedzi zapisz na arkuszu.

Zapytaj: Kto czuje, że ma wpływ na swoje życie, a kto sądzi, że kieruje nim przypadek lub inni ludzie?

• Cechy, o których tu mówimy, takie jak: poczucie wpływu na własne życie, samodzielne decydowanie o własnym życiu, twórcze myślenie, umiejętność stawiania sobie celów oraz umiejętność współpracy z ludźmi przypisywane są ludziom przedsiębiorczym.

Zapytaj: Kto uważa, że o powodzeniu w jego życiu decyduje szczęśliwy przypadek? oraz Kiedy zdarzają się szczęśliwe przypadki?

Odpowiedzi zapisz na arkuszu.

• Zwróćcie uwagę, że „szczęśliwy przypadek” zdarza nam się wtedy, gdy przygotowanie spotyka się z okazją. Jeżeli nie będziemy przygotowani, nie będziemy umieli dostrzec okazji i jej wykorzystać.

Pamiętaj!

Ćwiczenie 3.5

Kto kieruje twoim życiem?

20 minut

Ćwiczenia 3.4 i 3.5 można wykorzystywać zamiennie.

• Rozdaj materiały Arkusz do punktowania testu: KTO KIERUJE TWOIM ŻYCIEM? (U 3.3)

1. Wytłumacz, w jaki sposób należy odczytać system punktowania. Napisz kod (+3, +2, +1, -1, -2, -3) i krótko omów każdy z jego elementów (+3 oznacza zgadzam się całkowicie, +2 zgadzam się częściowo, +1 zgadzam się trochę, -1 trochę się nie zgadzam, -2 nie zgadzam się częściowo, -3 nie zgadzam się całkowicie).

2. Kiedy upewnisz się, że grupa wie, jak punktować ćwiczenia (opis kodu niech pozostanie na tablicy jako pomoc przy rozwiązywaniu testu), rozpocznij test, czytając na głos pierwsze zdanie z TESTU: Kto kieruje twoim życiem (L 3.2). Powtórz je i jeżeli jest taka konieczność, wyjaśnij, a następnie poproś uczestników
   o zaznaczenie odpowiedzi na Arkuszu do punktowania testu.

3. W ten sposób postąp z pozostałymi zdaniami.

4. Wyjaśnij, w jaki sposób sumować punkty dodatnie (+) i ujemne (-) (+3-2+1+3-2=+3).
   W zależności od poziomu grupy możesz polecić liczenie punktów w parach.

• Rozdaj materiały Arkusz do obliczania testu: KTO KIERUJE Twoim życiem? (U 3.4)

5. Zaczynając od kroku 1, poproś uczestników o zapisanie punktów, jakie dali zdaniom nr 1, 4, 5, 9, 18, 19 itd. obok numeru zdań na arkuszu „Obliczanie wyniku”. Należy je zsumować, a następnie dodać do otrzymanego wyniku stałą liczbę 24. Ten nowy wynik staje się ich wynikiem S (samodzielne decydowanie). Powtórz ten sam schemat dla kroku 2 i 3, oznaczając kolejne wyniki końcowe literami L (ludzie) i P (przypadek).

• Rozdaj materiały Arkusz interpretacji testu: KTO KIERUJE TWOIM ŻYCIEM? (U 3.5)

Podkreśl, że otrzymane wyniki odnoszą się wyłącznie do chwili obecnej.

Podsumuj:

Ludzie, którzy są przedsiębiorczy w życiu osobistym, w pracy zawodowej lub w pracy społecznej uzyskują zwykle dużo punktów w rubryce „samodzielne decydowanie”, a mniej
w rubrykach „działanie przypadku” oraz „wpływ decyzji innych osób”.

Ludzie przedsiębiorczy wierzą, że są w stanie wywierać wpływ na wydarzenia w swoim życiu, biorą odpowiedzialność za swoje czyny, robią plany, stawiają cele i osiągają je. Zdają sobie również sprawę, że ważną rolę w życiu może odegrać przypadek oraz inne osoby. Wiedzą jednak, że jest kwestią ich wyboru, czy zostawiają wydarzenia losowi lub decyzjom innych osób, czy też nie. Starają się maksymalizować swój wpływ na własne życie przewidując posunięcia zagrażających im osób oraz planując sposoby ograniczenia wpływu ich decyzji. Mogą to osiągnąć albo modyfikując swoje postępowanie, albo starając się wpłynąć na postępowanie innych. W obu tych przypadkach ludzie przedsiębiorczy starają się samodzielnie decydować o własnym życiu. Działanie przypadku w mniejszym stopniu podlega woli człowieka, ponieważ wydarzeń losowych nie da się przewidzieć. Pomimo to, ludzie przedsiębiorczy nie pozwalają, by ich życiem kierował czysty przypadek. Podejmują decyzje
i zgodnie z nimi działają, a jeśli zdarza się coś nieprzewidzianego, co stanowi przeszkodę
w realizacji ich planów, stosują alternatywne rozwiązania.

6. Podsumowanie sesji

Podczas tej sesji nauczyłem się ...

Dzięki zdobytej nowej wiedzy mam zamiar ...

7. Zapowiedź programu następnej sesji

(L 3.1)

Emocje po utracie pracy

Szok

Szczególnie silny, gdy zwolnienie jest niespodziewane, odbierane jako wyjątkowo niesprawiedliwe lub spotyka nas w ogólnie trudnej sytuacji życiowej.

Nieprzyjmowanie do wiadomości, zaprzeczanie

Nie możesz naprawdę uwierzyć, że zostałeś zwolniony. Nie chcesz o tym rozmawiać ani z rodziną, ani z przyjaciółmi. Czasami możesz udawać, że ciągle pracujesz i wychodzić rano z domu. Żyjesz jak w półśnie.

Ulga

Ludzie reagują różnie; niektórzy przyjmują wiadomość o utracie pracy z ulgą. Gdy dostaje się półroczną odprawę, można mieć poczucie bycia na długich wakacjach i odsuwać od siebie myślenie o utracie pracy. Ale nawet ci, którzy nie odchodzą na tak korzystnych warunkach, mogą odczuwać ulgę, że skończył się stan napięcia.

Złość

Kiedy już dłużej nie możesz udawać, że nic się nie stało zaczyna pojawiać się uczucie złości, zazdrości i niechęci. „Dlaczego ja?...To powinien być Iksiński”. Jesteś zły na swoją firmę, że zwolniła ciebie a nie kogoś innego, jesteś wściekły na swoich szefów, że dopuścili do takiej sytuacji, która pozbawiła cię pracy, zazdrościsz kolegom, którzy pozostali w zakładzie, jesteś niechętny wobec swojej rodziny, która może o tobie źle myśleć z powodu zwolnienia.

Targowanie się

Ma miejsce wtedy, kiedy zwracasz się do swego pracodawcy (nawet w myślach)
z prośbą o rozważenie raz jeszcze twojego zwolnienia (nawet, jeśli wiesz, że jest to nierealne). Możesz proponować mu inne rozwiązanie problemu niż zwolnienie ciebie.

Poczucie winy i żalu

Czasami targowanie się wynika z poczucia winy, że nie wykonywałeś swojej pracy wystarczająco dobrze. Obwiniasz się za utratę pracy, za to, że nie potrafiłeś siebie obronić, że nie możesz utrzymać rodziny. Dominuje uczucie porażki.

Panika

Czytasz ogłoszenia o pracy, ale na nie nie odpowiadasz. Odpowiadasz na oferty, do których nie masz kwalifikacji i które tak naprawdę cię nie interesują. Twoje poszukiwanie pracy jest chaotyczne, a w związku z tym nie ma pozytywnych efektów. Nabierasz przekonania, że nie ma dla ciebie pracy.

Załamanie się (depresja)

Utrata poczucia własnej wartości, bezpieczeństwa, niezależności i szacunku do samego siebie. Czujesz, że nie jesteś w stanie kierować własnym życiem. Pojawiają się zakłócenia snu, jedzenia, nadużywanie alkoholu. Mogą pojawić się problemy
w małżeństwie: utrudnione porozumiewanie się, problemy seksualne. Żona/mąż może traktować twój brak sukcesu w znalezieniu pracy jako przejaw lenistwa. Zestresowane są również dzieci i może się to odbić na ich nauce i zachowaniu w szkole. Wszystko to wywołuje tak ogromny stres, że nie masz nawet ochoty szukać nowej pracy.

Jeżeli nie jest to stan chorobowy to masz szanse poradzić sobie z tym sam. Pamiętaj jednak, ze jeżeli jest to stan prawdziwej depresji to musisz poszukać pomocy
u specjalisty.

Akceptacja (poddanie się)

Kiedy poczujesz, że nie jesteś w stanie nic zmienić, zaczynasz akceptować swoją sytuację. Uświadamiasz sobie, że musisz poważnie pomyśleć o swojej przyszłości. Ciągle jeszcze możesz być zły, mieć poczucie winy lub być w depresji, ale rodzi się chęć zmiany tej sytuacji, zaczynasz widzieć możliwości na przyszłość. Robisz plany. To jest najlepszy okres na dokonanie oceny twoich kwalifikacji i możliwości zawodowych oraz intensywne poszukiwanie pracy. Jeżeli proces poszukiwania pracy będzie się przedłużał, możesz doświadczyć powrotu (na szczęście krótkotrwałego) poprzednich stanów.

Postanowienie (budowanie)

Następuje tutaj podejmowanie tzw. zasadniczych decyzji życiowych. Może być to podjęcie nowej pracy, kontynuowanie kształcenia, aby przygotować się do nowej pracy, praca w organizacjach charytatywnych albo też łączenie powyższych elementów. Każda z tych decyzji wymaga przystosowania się twojego i twoich bliskich do zmienionej sytuacji. Często wątpisz w słuszność swojej decyzji, nawet jeśli realizujesz swój cel.

Zobaczenie nowych możliwości

Ludzie, którzy przeżyli utratę pracy, często mówili później, że było to coś najlepszego, co mogło im się w życiu zdarzyć. Wcześniej, gdy czuli się zbyt bezpiecznie, nigdy nie dokonaliby żadnej zmiany samodzielnie z własnej woli. Utrata pracy zmusiła ich do aktywności, do szukania czegoś nowego i obecnie są znacznie szczęśliwsi. Rozwój, wzrost często poprzedzone są kryzysową sytuacją. Większość z nas nie postawiłaby siebie dobrowolnie w takiej sytuacji; dopiero dokonana zmiana budzi w nas refleksje nad dotychczasową drogą postępowania, pozwala nam rozwijać się i na nowo kształtować swoje życie.

(L 3.2)

Test: Kto kieruje Twoim życiem?

Lider nie rozdaje tego materiału, odczytuje tylko głośno poszczególne punkty.

1. Przede wszystkim od moich zdolności zależy, czy będę kierował w przyszłości innymi ludźmi.

2. Moje życie jest w dużym stopniu zdeterminowane przez działanie innych, silniejszych
   ode mnie osób.

3. Czuję, że to, co zdarza się w moim życiu jest zdeterminowane działaniem innych osób.

4. To, czy przytrafi mi się wypadek samochodowy, czy nie, zależy głównie od tego, jak dobrym jestem kierowcą.

5. Kiedy coś planuję, jestem prawie pewien, że to zrealizuję.

6. Często nie ma sposobu, by ochronić moje interesy osobiste przed wpływem niekorzystnych wydarzeń.

7. Gdy osiągam to, co chcę, jest to zazwyczaj spowodowane szczęśliwym zbiegiem okoliczności.

8. Być może posiadam odpowiednie umiejętności, ale nie zostanę kierownikiem, jeśli nie poprą mnie wpływowe osoby.

9. Liczba moich przyjaciół zależy od tego, czy jestem sympatyczny.

10. Wielokrotnie się przekonałem, że co ma się zdarzyć to się zdarzy.

11. Wydarzenia w moim życiu są całkowicie zależne od decyzji wpływowych osób.

12. Jest rzeczą przypadku, czy przytrafi mi się wypadek samochodowy.

13. Ludzie tacy jak ja mają bardzo małą szansę obronienia swoich interesów, gdy są one sprzeczne z interesami silnych grup.

14. Nie zawsze w moim przypadku rozsądne jest robienie długoterminowych planów, gdyż okazuje się, że wiele rzeczy zależy od korzystnego lub niekorzystnego zbiegu okoliczności.

15. By dostać to, co chcę, muszę przypodobać się ludziom, którzy stoją nade mną.

16. To, czy będę pełnić funkcję kierowniczą zależy od tego, czy będę miał dostatecznie dużo szczęścia, by we właściwym czasie znaleźć się we właściwym miejscu.

17. Gdyby ważni ludzie zdecydowali, że mnie nie lubią, prawdopodobnie nie miałbym zbyt wielu przyjaciół.

18. Jestem w stanie całkowicie przewidzieć to, co wydarzy się w moim życiu.

19. Zwykle udaje mi się obronić własne interesy.

20. To, czy przytrafi mi się wypadek samochodowy, czy nie, zależy głównie od innych kierowców.

21. Gdy osiągam to, czego pragnę, jest to zwykle wynikiem mojej ciężkiej pracy.

22. By móc zrealizować swoje plany, najpierw muszę upewnić się, czy są one zgodne z planami osób, które mają nade mną władzę.

23. Moje życie zależy od mojego własnego działania.

24. Jest kwestią przypadku, czy mam wielu czy niewielu przyjaciół.

(P 3.1)

Emocje po utracie pracy

(P 3.2)

EMOCJE W TRAKCIE POSZUKIWANIA PRACY

(P 3.3)

”kryzys”

(w języku chińskim)

niebezpieczeństwo

ukryte możliwości

(U 3.1)

Co czujesz i co myślisz o swojej obecnej sytuacji?

Które z następujących stwierdzeń trafnie określają, co myślisz i jak się czujesz w obecnej sytuacji? Otocz kółkiem odpowiedni numer stwierdzenia. Po skończeniu oddaj ankietę liderowi.

1. Obawiam się, że zabraknie mi pieniędzy na życie, zanim znajdę pracę.

2. Nie rozumiem do końca, jakie mam prawa jako osoba bezrobotna.

3. Nie wiem, jak szukać pracy w dzisiejszych czasach?

4. Wątpię, czy moje kwalifikacje są wystarczające na obecnym rynku pracy.

5. Obawiam się, że jestem za stary/młody, aby znaleźć pracę.

6. Nie wiem, jak wygląda rynek pracy w obecnej sytuacji.

7. Nie dopisuje mi zdrowie.

8. Nie wiem, jakie mam inne możliwości oprócz pracy dla jakiejś firmy.

9. Cieszę się, że pozbyłem się tego stresu, jakim była dla mnie praca w tak złych warunkach.

10. Boję się niepowodzenia, odrzucenia i zmiany.

11. Nie czuję się zbyt swobodnie z przyjaciółmi, odkąd nie pracuję.

12. Jestem zadowolony, że ktoś podjął za mnie tę decyzję, bo w tej pracy nie mogłem już wytrzymać.

13. Nie mam kwalifikacji, aby szukać jakiejś innej pracy.

14. Nie lubię ryzykować.

15. Czuję się bardzo niepewnie w czasie rozmów z pracodawcą.

16. Nie wiem, czy mam szansę na znalezienie pracy z taką pensją, abym mógł się utrzymać.

17. Nie wiem, czy mam włączyć rodzinę w poszukiwanie pracy dla mnie.

18. Czuję się nieszczęśliwy i zły, bo spotkała mnie wielka niesprawiedliwość.

19. Nie sądzę, aby to, co robię w tym Klubie pomogło mi znaleźć pracę.

20. Nie wiem, od czego zacząć poszukiwanie pracy.

21. Mam skłonności do odkładania rzeczy na później i do lenistwa.

22. Nie wiem, co chcę dalej robić w życiu.

23. Jestem zadowolony, że mam więcej czasu.

24. Boję się kolejnej porażki.

(U 3.2)

Prawda czy fałsz?

Obok numeru wpisz „P” lub „F” w zależności, czy dane stwierdzenie oceniasz jako prawdziwe czy jako fałszywe.

........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........ ........

Zarówno brak pracy, jak i posiadanie jej wiąże się z wieloma trudnościami. Lepiej podjąć byle jaką pracę niż nie pracować w ogóle. Gdy jest się bezrobotnym, najbardziej denerwujące jest: posiadanie skromnych środków finansowych, ciągłe pytania oraz współczucie ze strony innych, to, że nie ma się dokąd pójść, zbyt dużo wolnego czasu, uczucie, że jest się bezużytecznym, to, że nie spotyka się z innymi ludźmi, Dobra praca to stała praca. Praca charytatywna, dorywcza, uczestnictwo w szkoleniach nie są dobrą alternatywą. Tylko praca nadaje sens życiu. Dla bezrobotnych najważniejszym zajęciem jest „polowanie” na pracę. Nie powinni tracić czasu na nic innego. Lepiej jest zupełnie zrezygnować z szukania pracy niż stale spotykać się z odpowiedziami odmownymi. Bezrobotny jest pozostawiony sam sobie, nikt się nim nie zajmuje. Szukanie pracy nie ma sensu - i tak jej nie ma. Praca rozwiązuje wszystkie problemy.

(U 3.3)

Kto kieruje twoim życiem

(Arkusz do punktowania testu)

Zakreśl właściwą odpowiedź

Zdanie		zgadzam się całkowicie	zgadzam się częściowo	zgadzam się trochę	trochę się nie zgadzam	nie zgadzam się częściowo	nie zgadzam się całkowicie
1.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
2.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
3.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
4.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
5.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
6.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
7.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
8.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
9.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
10.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
11.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
12.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
13.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
14.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
15.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
16.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
17.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
18.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
19.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
20.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
21.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
22.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
23.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3
24.		+ 3	+ 2	+1	- 1	-2	-3

(U 3.4)

Kto kieruje twoim życiem?

(Arkusz do obliczania testu)

Krok 1		Krok 2		Krok 3
Dodaj punkty za zadania		Dodaj punkty za zadania		Dodaj punkty za zadania
1		3		2
4		8		6
5		11		7
9		13		10
18		15		12
19		17		14
21		20		16
23		22		24
____________		____________		____________
Razem....		Razem....		Razem....
+ 24		+ 24		+ 24
____________		____________		____________
Wynik końcowy		Wynik końcowy		Wynik końcowy
Wynik S		Wynik L		Wynik P

(U 3.5)

Kto kieruje twoim życiem?

(Arkusz interpretacji testu)

Wypełniając test oraz obliczając jego wyniki dowiedziałeś się, co według Ciebie wpływa na twoje życie.

Interpretacja uzyskanych wyników:

• Wynik „S” mówi o tym, jaki twoim zdaniem jest twój własny wpływ na życie. Im wyższy osiągnąłeś wynik, tym większe jest twoje przekonanie, że jesteś w stanie sterować własnym życiem.

• Wynik „L” mówi, w jakim stopniu czujesz, że twoje życie uzależnione jest od decyzji innych ludzi. Im wyższy jest tu wynik, tym bardziej wydaje ci się, że to inni ludzie sterują twoim życiem.

• Wynik „P” mówi o tym, że wierzysz we wpływ przypadku, przeznaczenia lub szczęścia na swoje życie.

Te trzy wyniki mówią o tym, jak widzisz swoją rolę w kształtowaniu własnego życia. Zwróć uwagę, że wyniki te dotyczą jedynie chwili obecnej. Nie jest powiedziane, że powtarzając ten test w przyszłości, uzyskasz taką samą liczbę punktów. Pamiętaj, że poprzez zastanawianie się nad tymi problemami i odpowiednie ćwiczenia możesz zmienić sposób postrzegania siebie
i swojego życia.

Zwróć uwagę na rolę przypadku w twoim życiu. Szczęśliwy przypadek zdarza nam się wtedy, gdy przygotowanie spotyka się z okazją. Jeżeli nie będziemy przygotowani, nie będziemy umieli go dostrzec i wykorzystać.

Celem tego testu było uświadomienie ci twoich odczuć. Jeśli uznasz, że chcesz coś w nich zmienić, skorzystaj z szansy, jaką daje ci szkolenie, w którym uczestniczysz.

⁾ Spencer Johnson, Jedna minuta dla samego siebie, Wyd. Medium, Warszawa

¹ E. Nęcka Trening twórczości. Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Pracownia Wydawnicza. Olsztyn 1992

Reakcje na utratę pracy

Sesja 3

Sesja 3

Reakcje na utratę pracy

przygotowanie + okazja = szczęśliwy przypadek

Wszystko jest trudne, zanim stanie się łatwe.

szukanie pracy

Twoje myśli stają się słowami,

słowa - czynami, czyny - przyzwyczajeniem,

przyzwyczajenia kształtują charakter.

„wakacje”

targowanie się

akceptacja

postanowienie

NOWE MOŻLIWOŚCI

panika

poczucie

winy

i żalu

załamanie

się

złość

zaprzeczanie

ulga

SZOK

panika

szukanie pracy

---