Zarządzanie środowiskiem

Co to jest zarządzanie środowiskowe ?

W ostatnich dziesięciu latach w wyniku intensywnych badań i praktycznych działań wszedł w życie termin zarządzanie środowiskowe, termin ten jest ściśle związany z inegracją produkcji i ekologii w przedsiębiorstwie.

Do początku lat 90. podejmowano prace normalizacyjne w zakresie zarządzania środowiskowego na poziomie międzynarodowym. Rezultatem tych wysiłków jest ustalenie m.in. norm EN ISO 14001 systemu zarządzania środowiskowego, które obowiązują od września 1996 roku.

Składniki zarządzania środowiskiem

Zdolność do konkurencji
ˇ poprawa wizerunku w oczach opinii publicznej, zwiększenie wiarygodności
ˇ korzyści z konkurencji przy uczestnictwie w przetargach
ˇ reklama
ˇ długofalowe zabezpieczenie przedsiębiorstwa
ˇ pozyskanie nowych rynków

Minimalizacja kosztów
ˇ oszczędność kosztów użycia energii
ˇ świadomość dalszej możliwości oszczędzania

Polepszenie organizacji
ˇ rozpoznanie słabych stron przedsiębiorstwa
ˇ ochrona środowiska w systemie zakładowym
ˇ audyt ekologiczny jako controlling dla ochrony środowiska
ˇ popieranie świadomości ekologicznej
ˇ motywacja pracowników

Minimalizacja ryzyka
ˇ zabezpieczenie prawne
ˇ uniknięcie szkód i wypadków
ˇ lepsza podstawa rokowań przy ubezpieczeniach, zwłaszcza w odniesieniu do odpowiedzialności ekologicznej lub odpowiedzialności za produkt
ˇ lepsza podstawa do negocjacji z bankami.

W ostatnim ćwierćwieczu XX wieku w Polsce następowało ewolucyjne wyodrębnienie się systemu zarządzania ochroną środowiska. Wprowadzono coraz to nowe instytucje, wdrożono instrumenty, sprecyzowano długookresową politykę ekologiczną państwa.

Zarządzanie ochroną środowiska może być szeroko definiowane jako zarządzanie środowiskiem w sensie jego użytkowania, ochrony i kształtowania oraz wąsko w sensie jego ochrony sensu stricto.

Zarządzanie środowiskiem jest to zorganizowany sposób oddziaływania specjalnie wyłonionej grupy instytucji na społeczność dla zachowania trwałości środowiska przyrodniczego poprzez jego właściwe użytkowanie, ochronę i kształtowanie.

Organizacja systemu zarządzania ochroną środowiska jest traktowano jako konstrukcja społeczna, którą tworzą autonomiczni uczestnicy. Instytucje tego systemu mają swoje cele i jednocześnie uczestniczą w realizacji celu wspólnego, jakim jest zachowanie trwałości użytkownika środowiska przyrodniczego.

Droga do zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie

Do końca lat 60-tych zainteresowanie środowiskowymi skutkami działalności człowieka ograniczało się do naprawiania poczynionych szkód i tworzenia obszarów chronionych. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych pojawiła się koncepcja zapobiegania szkodom wyrządzonym w środowisku. W przedsiębiorstwach wdrażano system zarządzania ochroną środowiska. Uogólnieniem tych zadań zajmowała się ekonomika ochrony środowiska. W latach 80-tych pojawiła się koncepcja kompleksowego podejścia do ochrony środowiska w przedsiębiorstwie. W teorii zarządzania pojawiła się koncepcja zarządzania zintegrowanego, którą w odniesieniu do zarządzania użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska zaczęto nazywać zarządzaniem środowiskowym. Koncepcja ta eliminowała działania już prowadzone i uzupełniała je o nowe jakościowo czynności perwencyjne. W 1985 r. Powstało Niemieckie Stowarzyszenie na rzecz Zarządzania Środowiskowego (BAUM). Było pierwszym stowarzyszeniem przemysłowców na świecie, które przyjęło Kodeks postępowania w zakresie zarządzania środowiskowego.

Wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwach krajów wysoko rozwiniętych nasiliło się po przyjęciu Protokołu Montrealskiego oraz po ogłoszeniu Raportu Specjalnej Komisji Narodów Zjednoczonych pod tytułem Nasza wspólna przyszłość.

W Europie istotny wpływ na rozwój zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie miało przyjęcie przez Unię Europejską Piątego programu działań w dziedzinie ochrony środowiska. W dokumencie tym podstawą było przekonanie kół przemysłowych i świata biznesu, że przemysł jest nie tylko źródłem znaczenia części problemów środowiskowych, ale musi także uczestniczyć w ich rozwiązywaniu

W połowie lat 90-tych nastąpił dynamiczny rozwój systemów zarządzania środowiskowego. Przyczyniły się do tego: wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Charakterystyczną cechą koncepcji stałego doskonalenia procesu zarządzania W. Deminga jest innowacyjność w każdej sferze funkcjonowania organizacji, na poziomie zarządzania, umiejętności kojarzenia nowoczesności produktu z wysoką jakością, niezawodnością, funkcjonalnością, estetyką, bezpieczeństwem ludzi, możliwie mała uciążliwością dla środowiska i konkurencyjnie niską ceną.

Tłem rozwoju koncepcji ciągłego usprawniania zarządzania był rozwój teorii zarządzania strategicznego. Zarządzanie strategiczne polega na identyfikacji czynników o znaczeniu podstawowym ( strategicznym), analizie ich wpływu na przyszłość firmy i określeniu koncepcji bieżącego rozwoju stosownie do sytuacji.

Korzyści z wprowadzenia systemu zarządzania środowiskowego

-redukcja kosztów: energii, surowców i kosztów ponoszonych za zaistniałe sytuacje awaryjne,

-szybsze wykrywanie i usuwanie nieprawidłowości,

-polepszenie stosunków z władzami i grupami zainteresowanymi,

-racjonalne skalkulowanie kosztów ubezpieczeń,

-motywowanie pracowników,

-oszczędność czasu i ludzkiego wysiłku,

-ułatwienia w otrzymywaniu odpowiednich zezwoleń i uprawnień,

-poprzez prezentację właściwego stosunku do spraw ochrony środowiska, promocja ochrony środowiska na własnym przykładzie,

-możliwość wprowadzenia działań zapobiegawczych, zanim wystąpią szkodliwe efekty środowiskowe

-zapewnienie przestrzegania przepisów środowiskowych. prowadzenie racjonalnej gospodarki odpadowej

-oszczędności materiałów, surowców, energii

-ochrona zasobów przyrody: wody, gleby, powietrza, fauny i flory

-wzrost świadomości ekologicznej

-zwiększenie konkurencyjności firmy na rynku

-zmniejszenie ryzyka oraz zapobieganie incydentom środowiskowym

Systemy Zarządzania Środowiskowego (SZŚ)

SZŚ jest częścią ogólnego systemu zarządzania firmą, który obejmuje: strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania i utrzymywania polityki środowiskowej.

SZŚ można zbudować w sposób:

-sformalizowany - normy serii ISO 14000 lub normy EMAS

-niesformalizowany - inne systemy i mechanizmy wspomagające

Nie zastępują one uregulowań i przepisów w przedmiotowych zakresach, są natomiast doskonałymi narzędziami organizacyjnymi, które służą do zarządzania firmą czy instytucją w zakresie ochrony środowiska.

Standardowy system zarządzania środowiskowego, opisany w normach serii ISO 14000, obejmuje podstawowe elementy działalności każdej firmy, związane z jej wpływem na środowisko, takie jak:

-polityka ekologiczna, cele i prognozy,

-organizacja i kadry,

-efekty środowiskowe,

-kontrola operacyjna,

-zapis dokumentacji zarządzania ekologicznego,

-audyty ekologiczne.

Systemy Zarządzania Środowiskowego podlegają certyfikacji na podobnych zasadach jak Systemy Zarządzania Jakością. Obecnie wydawane są certyfikaty potwierdzające zgodność systemu zarządzania z normami serii ISO 14000.

2

---