William Szekspir
„Burza”:
Akt I
scena 1
Okręt na morzu, burza. Kapitan i Bosman rozpaczają nad burzą. Na pokład wchodzą Alonso (król Neapolu), Sebastian (jego brat), Ferdynand (syn Alonsa), Gonzalo (stary radca króla Neapolu) i Antonio (przywłaszczyciel korony Mediolanu), lecz Bosman wypędza ich pod pokład. Po chwili wracają Sebastian, Antonio i Gonzalo, wściekłemu Bosmanowi grożą szubienicą i wychodzą. Okręt się rozpada.
scena 2
Wyspa, Prospero (prawy książę Mediolanu) i Miranda (jego córka) rozmawiają o wywołanej mocą Prospera burzy. Miranda obawia się o rozbitków, ale Prospero zapewnia że żyją. Prospero przypomina córce ich dzieje: dwanaście lat temu był księciem Mediolanu, lecz jego realnie rządzący brat - Antonio - zawarł umowę z Neapolem i załadował księcia z córką na rozpadającą się łódź. Szlachcic Gonzalo z litości dał im środki do życia i księgi magiczne księcia. Miranda zasypia. Pojawia się Ariel, duch powietrzny, którego Prospero chwali za dobrze wykonane polecenie - wywołanie burzy i uratowanie rozbitków. Ariel domaga się wolności, a Prospero przypomina o umowie - w zamian za uwolnienie z czarów pokonanej czarownicy Sykoraks Ariel ma służyć przez dwanaście lat Prosperowi, pod jego rządami jest też syn czarownicy, szpetny Kaliban. Woła Kalibana, aby przyniósł drzewa - ten złorzeczy i oskarża Prospera o zagarnięcie wyspy, lecz Prospero odpowiada, ze to Kaliban utracił wyspę, bo targnął się na honor Mirandy. Kaliban wychodzi, wchodzi Ferdynand a z nim niewidzialny Ariel, który gra i śpiewa. Ferdynand słyszy śpiew pieśń o śmierci swojego ojca. Miranda jest zachwycona przybyszem, z wzajemnością. Prospero postanawia utrudnić związek, oskarża Ferdynanda o niecne zamiary i zamierza go uwięzić. Ferdynand sięga po broń, ale czary odbierają mu ruch. Ferdynand zgadza się na uwięzienie, byle tylko widzieć Mirandę, która go broni i - zakochana - prosi ojca o litość.
Akt II
scena 1
Inna część wyspy; Alonso, Sebastian, Antonio, Gonzalo, Adrian i Francisco (panowie). Gonzalo pociesza króla, że przecież ocaleli, Sebastian i Antonio wyśmiewają się z gadatliwości Gonzala i Adriana; dziwią się czystości swoich szat, które przypominają świeżo założone na ślubie córki Alonsa - Klaribelli z królem tunetańskim, z którego wracają. Gonzalo zastanawia się jakby ustanowił rządy, gdyby był królem wyspy. Wchodzi Ariel, dzięki jego graniu wszyscy oprócz Alonsa, Sebastiana i Antonia zasypiają. Alonso po chwili także zasypia, mając być strzeżonym przez pozostałych. Ariel wychodzi. Antonio namawia Sebastiana do zamordowania Alonsa i objęcia władzy nad Neapolem. Ariel usłyszawszy zmowę budzi Gonzala, a ten pozostałych. Sebastian i Antonio tłumaczą się. Wszyscy wychodzą.
scena 2
Wchodzi Kaliban, narzekający na Prospera. Natyka się na Trynkula (trefnisia) i przestraszony udaje martwego. Trynkulo chroniąc się przed deszczem chowa się pod jego sukmanę. Wchodzi Stefano (piwniczy, pijak) - dziwi się dwóm głosom i czterem nogom potwora, po chwili odkrywa ukrytego Trynkula. Postanawia uleczyć domniemaną febrę trzęsącego się Kalibana alkoholem, który przyrzeka mu posłuszeństwo.
Akt III
scena 1
Przed celą Prospera, Ferdynand niosąc kloc drzewa narzeka na los, który zgotował mu Prospero. Wchodzi Miranda, a w odległości Prospero. Miranda prosi Ferdynanda by wypoczął, lecz ten postanawia pracować do zmierzchu. Wyznają sobie miłość, obiecują małżeństwo. Oddalony Prospero przyznaje, że sprawia mu to radość. Wychodzą.
scena 2
Wchodzą Stefano, Trynkulo i Kaliban. Trynkulo naigrywa się z Kalibana, a niewidzialny Ariel komplikuje sytuację, zarzucając Kalibanowi kłamstwa, co Kaliban bierze za oszczerstwa ze strony Trynkula. Kaliban proponuje towarzyszom zamordowanie Prospera i objęcie rządów nad wyspą. Wychodzą.
scena 3
Alonso, Sebastian, Antonio, Gonzalo, Adrian i Francisco nie mają sił by dalej szukać zaginionego Ferdynanda. Pojawia się dziwna i uroczysta muzyka, w powietrzu niewidzialny Prospero, wchodzą dziwne postacie i zastawiają stoły, zapraszają przybyszy do uczty. Wszyscy zdziwieni cudami. Alonso zachęca wszystkich do usadzenia się przy stołach. Grzmoty i błyskawice, Ariel w postaci harpii sprawia, że bankiet znika; przestraszeni Alonso i Sebastian sięgają po miecze, lecz Ariel mówi, że nie da się go zranić. Ostrzega trzech „grzeszników” o wypędzenie Prospera z Mediolanu, za co czeka ich zemsta. Prospero na stronie chwali Ariela, a Alonso przypomina sobie zbrodnię względem Prospera.
Akt IV
scena 1
Przed celą Prospera, Ferdynand zostaje uwolniony od kary i ofiarowana mu zostaje Miranda.. Prospero wzywa Ariela i nakazuje sprowadzenie reszty, zaleca Ferdynandowi wstrzemięźliwość względem nie poślubionej jeszcze Mirandy. Cicha muzyka.
MASKA - alegoryczne scenki pełne tańca i śpiewu
Irys (duch) zaprasza Ceres na zaślubiny kochanków z polecenia Junony. Wchodzi Ceres, a po niej Juno, które śpiewają pieśń dla kochanków. Ferdynand zachwyca się, a Irys z polecenia pozostałych duchów oddala się. Irys wzywa nimfy i żniwiarzy, którzy wykonują taniec; wszystkie duchy na polecenie Prospera znikają, a Ferdynand i Miranda wychodzą na odpoczynek. Prospero wzywa Ariela, który uwięził rozbitków w błocie. Razem z niewidzialnym Prospero zawieszają błyszczące materie na sznurze. Wchodzą Kaliban, Strefano i Trynkulo. Kaliban namawia pozostałych do zamordowania Prospera, lecz ci zajęci są kradzieżą pięknych strojów wywieszonych przez Ariela. Gdy chcą odejść, pojawiają się duchy w postaci psów podszczuwanych przez niewidzialnych Ariela i Prospera. Trójka złodziei ucieka pod kontrolą Ariela, który ma już wszystkich wrogów w swoim ręku.
Akt V
scena 1
Przed celą, Ariel i Prospero w czarnoksięskiej odzieży. Ariel opowiada o rozpaczy uwięzionych. Prospero postanawia przywrócić im rozum i wysyła po nich Ariela. Prospero prosi posłuszne mu duchy o piękną muzykę i obiecuje zakończenie magicznych praktyk. Wchodzi Ariel z obłąkanymi Alonsem i Sebastianem, Gonzalem, Antoniem, Adrianem i Franciskiem, stają w zakreślonym przez Prospera kole. Prospero zdejmuje czar z obłąkanych. Dobroć Gonzala będzie wynagrodzona; wybacza także swojemu bratu oraz Alonsowi i Sebastianowi. Prospero staje się widzialny i poleca Arielowi sprowadzić okręt z majtkami, bosmanem i kapitanem. Prospero serdecznie wita się z Alonsem, stwierdzi iż stracił córkę podobnie jak król syna; po czym pojawia się młoda para . Alonso błogosławi im, pojawia się bosman i kapitan, którzy relacjonują doskonały stan rozbitego statku. Prospero uwalnia Ariela oraz Kalibana i jego dwóch towarzyszy, przyprowadzonych w skradzionej odzieży. Prospero wysyła ich by uprzątnęli jego celę, Kaliban żałuje wybrania sobie za pana pijaka Stefano, wychodzą. Prospero zaprasza króla i dwór na nocleg, gdzie opowie im swoją historię; obiecuje im także pomyślne wiatry
EPILOG
Prospero odrzuca czary, ma nadzieję, że krwawe spory zostały zażegnane. „Jak sami chcecie grzechów przebaczenia / Tak mi przebaczcie moje przewinienia.”
„Sen nocy letniej”
Akt I
scena 1
Ateny, pałac Tezeusza. Tezeusz i jego narzeczona Hipolita rozmawiają o rychłym ślubie. Wchodzi Egeusz (ojciec Hermii), Hermia i jej dwaj zalotnicy, Lyzander i Demetriusz. Egeusz skarży się na Hermię, która nie chce poślubić wybranego dla niej Demetriusza, gdyż kocha Lyzandra, następuje wymiana zdań. Lyzander zostaje sam na sam z Hermią, umawiają się na ucieczkę z Aten, spotkanie w gaju za miastem. Wchodzi Helena, mówi o miłości do Demetriusza. Informują ją o swoich planach, wychodzą. Helena zamierza poinformować Demetriusza.
scena 2
Ateny, dom Pigwy, gdzie zebrali się także Spój, Spodek, Dudka, Ryjek i Głodniak. Rozdzielają role do sztuki „Najrzewniejsza komedia i najokropniejsza śmierć Pirama i Tyzby”; kłócą się o role.
Akt II
scena 1
Gaj w pobliżu Aten, Puk i Rusałka rozmawiają o stosunkach między Oberonem i Tytanią (król i królowa elfów) - Oberon chce jej odebrać pacholę z orszaku, lecz ta odmawia. Wchodzą Tytania i Oberon, kłócą się - Oberon okazuje względy Hipolicie, ale Tytania Tezeuszowi. Kłócą się o chłopca. Tytania wychodzi. Oberon poleca Pukowi znalezienie magicznego kwiatu, którego sok sprawia, że obudzona osoba zakochuje się w pierwszym zobaczonym stworzeniu. Staje się niewidzialny, aby podsłuchać rozmowę nadchodzących Heleny i Demetriusza. Helena skarży się na nieczułość i poniżanie jej przez Demetriusza, wychodzą. Puk wraca z kwiatem, a Oberon poleca nasmarować sokiem oczy Ateńczyka.
scena 2
Inna część gaju, Tytania słucha pieśni rusałek i zasypia. Oberon wyciska sok kwiatu na powieki Tytanii. Chodzą Lyzander i Hermia, zasypiają w niewinnym oddaleniu. Psotny Puk smaruje sokiem oczy Lyzandra. Podczas jego nieobecności nadchodzą skłóceni Demetriusz i Helena. Dziewczyna nie ma sił by gonić Demetriusza, a obudzony Lyzander wyznaje jej miłość. Helena uważa, że Lyzander się z niej naigrywa i odchodzi, a zakochany za nią. Obudzona Hermia rozpacza.
Akt III
scena 1
Las, obok śpiącej Tytanii odbywa się próba sztuki, ustalają dopisanie tłumaczących wszystko prologów dla spokoju panien oglądających sztukę. Wraca Puk, a za nim Spodek z oślą głową. Aktorzy uciekają. Obudzona Tytania zakochuje się w przemienionym Spodku i wzywa cztery rusałki: Ćmę, Pajęczynkę, Groszka i Gorczyczkę aby służyły Spodkowi.
scena 2
Oberon pyta Puka o rozwój sytuacji; wchodzą Demetriusz i Hermia, Puk orientuje się w swojej pomyłce. Hermia oskarża Demetriusza o zamordowanie Lyzandra. Hermia wychodzi, a Oberon używa magicznego soku na śpiącym Demetriuszu. Wchodzą Lyzander i Helena, a obudzony Demetriusz zakochuje się w dziewczynie. Helena zrozpaczona sytuacją, w której obaj mężczyźni się naigrywają jej kosztem. Wchodzi Hermia, która dziwi się uczuciom Lyzandra; wybucha sprzeczka między czwórką zakochanych. Mężczyźni wychodzą, a Helena ucieka przed pałającą żądzą zemsty Hermią. Oberon wysyła Puka, aby przyprowadził skłóconych-pozakochiwanych i odkręcił całą sytuację. Demetriusz ma zamiar pojednkować się z Lyzandrem, lecz niewidzialny Puk sprowadza ich na manowce, ostatecznie oboje zasypiają w pobliżu; po chwili zjawiają się obie dziewczyny i również zasypiają. Puk odczarowuje Lyzandra.
Akt IV
scena 1
Tytania ze spodkiem rozkoszują się muzyką; za nimi niewidzialny Oberon. Puk zdejmuje czar z Tytanii, która wcześniej obiecała oddać chłopca. Tytania budzi się, a wszystko wydaje jej się snem. Wszyscy ludzie zasypiają, a elfy wychodzą. Odgłos rogów, pojawiają się Tezeusz, Hipolita, Egeusz i orszak. Budzą się uśpieni, a Tezeusz dziwi się nowej sytuacji; postanawiają odbyć trzy śluby równocześnie. Wszyscy udają się do pałacu, a Spodek wraca na próbę.
scena 2
dom Pigwy, przygotowania do wystawienia sztuki.
Akt V
scena 1
pałac Tezeusza, Hipolita dziwi się ciągle opowieści kochanków; ci wchodzą. Filostrat (mistrz ceremoni) odczytuje spis rozrywek na wieczór. Para królewska wybiera sztukę o Piramie i Tyzbe, mimo szczerego odradzania. Odbywa się wystawienie sztuki, żałosne, ale przynoszące wiele śmiechu.
scena 2
Puk zaprasza do zabawy różne stworzenia, wchodzą pogodzeni Oberon i Tytania. Pieśń i tańce, wychodzą. Puk prosi o wyrozumiałość i oklaski.
„Wieczór Trzech Króli”
Akt I
scena 1
Pałac Orsina, księcia Ilirii. Orsino zakochany w Oliwii, lecz ta, w żałobie po śmierci brata, nie chce z nim rozmawiać.
scena 2
Brzeg morski, Viola uratowana z katastrofy ma nadzieję, że Sebastian - jej brat - przeżył. Viola dowiedziawszy się o Orsinie i Oliwii, postanawia w przebraniu służyć księciu.
scena 3
W domu Oliwii Sir Tobiasz Czkawka (Sir Toby) pouczany przez służącą Oliwii, Marię przypomina o znalezionym dla Oliwii adoratorze, Sir Andrzeju Chudogębie. Ten wchodzi, razem ucztują. Sir Andrzej, nie uzyskawszy względów Oliwii, postanawia wrócić do domu, lecz Sir Toby przekonuje go do pozostania obietnicą hulanek, uczt i pijatyk.
scena 4
Pałac Księcia, Viola przebrana za Cesario od trzech dni jest u księcia, a ten już ją polubił. Książę na osobności wysyła Cesario do Oliwii, aby powiedział o jego miłości. Książę zachwyca się dziewczęcym urokiem Cesaria. Viola na osobności wyznaje miłość do Księcia.
scena 5
W domu Oliwii Maria karci Błazna za spóźnienie, przekomarzają się; nadchodzi ubrana w czerń Oliwia z Malwoliem - intendentem. Oliwia nakazuje wyrzucić Błazna, ten postanawia dowieść, że to Oliwia jest błaznem. Stwierdza, że błazeństwem jest opłakiwanie brata, o którym uważa się, że jest w niebie. Malwolio potępia żarty błazna, a Oliwia karci Malwolia. Pijany sir Toby informuje, że przyszedł młodzieniec, wychodzi w towarzystwie Błazna. Malwolio powróciwszy informuje o zaparciu czekającego młodzieńca. Oliwia każe go wezwać. Wchodzi Viola jako Cesario, informuję Oliwię o miłości Orsina. Oliwia pyta o szczegóły dotyczące Cesaria, kiedy ten (ta?) wychodzi wyznaje, że jest nim zauroczona. Wysyła Malwolia, by wręczył Cesario pierścień, który ten rzekomo zostawił i poprosił o przybycie nazajutrz.
Akt II
scena 1
Przed domem Antonia, przyjaciela Sebastiana. Sebastian opowiada o katastrofie i zaginionej siostrze. Antonio chce iść z Sebastianem na dwór Orsina, lecz ten nie zgadza się. Antonio mimo to udaje się za Sebastianem.
scena 2
Malwolio dogania Violę i z pogardą wręcza jej pierścień. Viola orientuje się w zamiarach Oliwii.
scena 3
Pijani sir Toby i Sir Andrzej zasiadają do uczty. Wchodzi Błazen, proszą go o zaśpiewanie piosenki miłosnej. Maria ucisza pijanych, wchodzi Malwolio z napomnieniem od Oliwii. Maria postanawia zrobić głupca z Malwolia, opowiada o jego purytańskich zwyczajach i zarozumialstwie. Jej plan to podrzucenie listu miłosnego niby napisanego przez Oliwię.
scena 4
Książę wypytuje Cesaria o jego miłość, a ten przyznaje, iż jest podobna do Księcia i z wyglądu i z wieku. Wchodzi Kurio (dworzanin) i Błazen, który śpiewa piosenkę. Książę prosi Cesaria, aby jeszcze raz spróbował przekonać Oliwię. Rozmowa jest dość dwuznaczna (zabarwiona homoseksualnie).
scena 5
Sir Toby, Sir Andrzej, Fabian (przyjaciel)skrywają się za altaną, by podglądać Malwolia. Malwolio usłyszawszy od Marii, iż Oliwia ma do niego słabość widzi siebie jako hrabiego, kochanka Oliwii. Podsłuchujący burzą się na słowa obrażającego ich Malwolia. Malwolio spostrzega leżący na ziemi list, czyta go i postanawia wypełnić wszelkie znajdujące się w nim polecenia. Maria udaje się z nimi do pałacu.
Akt III
scena 1
Ogród Oliwii, Viola dialoguje z Błaznem. Zaskoczona jego błyskotliwością ofiaruje mu drobne pieniądze, prosi o powiadomienie Oliwii. Wchodzą sir Toby i Sir Andrzej których Viola-Cesario informuje o swoim poselstwie. Wchodzi Oliwia, zostaje z Cesariem sam na sam. Wyznaje mu miłość, lecz Cesario stwierdza, że żadna kobieta nie posiądzie jego serca.
scena 2
Sir Andrzej wzburzony informuje sir Toby'ego, że widział zaloty Oliwii do młodzieńca. Aby odzyskać twarz w oczach Oliwii, powinien wykazać się męstwem i wyzwać Cesaria. Roześmiana Maria informuje o wyczynach Malwolia, żółtych pończochach, powiązanych na krzyż podwiązkach i głupkowatym uśmiechu.
scena 3
Sebastian postanawia zwiedzić miasto, lecz Antonio naraził się kiedyś księciu i obawia się ujawniać. Daje Sebastianowi swoją sakiewkę, umawiają się w karczmie „Pod Słoniem”.
scena 4
Oliwia wyznaje Marii, ze posłała po młodzieńca; pyta o Malwolia, a Maria informuje o jego dziwnym zachowaniu i wyglądzie. Pojawia się Malwolio, śmiejący się i robiący Oliwii aluzje. Błazen informuje o przybyciu Cesaria, Oliwia udaje się do niego i prosi, aby sir Toby zajął się Malwoliem. Sir Toby postanawia wtrącić Malwolia do ciemnicy, uznając go za szalonego. Sir Andrzej przynosi list do Cesaria i prosi Sir Toby'ego, aby go przekazał; wychodzą. Wchodzi Viola z Oliwią, która obiecuje jej miłość. Sir Toby rzuca odchodzącej Violi wyzwanie . Fabian informuje Violę o męstwie i zręczności Sir Andrzeja
scena 5
Sir Toby przekonuje sir Andrzeja, że Cesario jest świetnym fechmistrzem, ten postanawia załagodzić sprawę. Popchnięci do pojedynku Viola i sir Andrzej stają naprzeciw siebie, ale pojawia się Antonio, który chce bronić Violi - bierze ją za Sebastiana. Wchodzi straż i aresztuje Antonia. Viola zwraca uwagę na przypomnienie imienia brata, wychodzi. Sir Toby bierze opuszczenie Antonia za zdradę przyjaciela, a sir Andrzej postanawia pobić Violę.
Akt IV
scena 1
Błazen zaczepia Sebastiana, biorąc go za Violę. Wchodzi sir Andrzej, za nim sir Toby i Fabian. Sir Andrzej bije Sebastiana, a ten go powala. Błazen idzie sprowadzić Oliwię, sir Toby powstrzymuje Sebastiana i pojedynkuje się z nim. Wchodzi Oliwia, karci sir Toby'ego. Oczarowany Oliwią Sebatian idzie do jej domu.
scena 2
Maria wchodzi z Błaznem przebranym za mnicha, po czym sprowadza sir Toby'ego. Udają się do zamkniętego w celi Malwolia, udający ojca Topaza Błazen przekonuje Malwolia do pitagorejskiej wizji wędrówki dusz. Wróciwszy do błazeńskich szat, rozmawia z Malwoliem, który prosi go o coś do pisania i światło.
scena 3
Ogród Oliwii, Sebastian obdarzony perłą przez Oliwię szuka Antonia. Wychwala też zalety Oliwii, która nadchodzi w towarzystwie Księdza - chcą wziąć potajemny ślub.
Akt V
scena 1
Fabian prosi Błazna o pokazanie listu, ten odmawia. Wchodzą Książę i Viola. Książę przekupiwszy Błazna prosi o sprowadzenie Oliwii. Wchodzi Antonio ze strażą, Książę rozpoznaje go. Antonio oskarża Violę o zdradę; mówi, że przybył do miasta tego właśnie dnia. Wchodzi Oliwia, a Książę zwraca uwagę, że Viola jest u niego od trzech miesięcy. Książę wyznaje Oliwii miłość, ta jednak zwraca swe uczucia do Violi. Książę postanawia zabić Violę, ta zgadza się na śmierć, wyznając swoją miłość. Oliwia sprowadza Księdza, który zaświadcza o ślubie pary. I Książę i Oliwia obrażają się na Violę, wchodzi sir Andrzej z rozbitą głową. Oskarża Cesaria, lecz Viola zaprzecza pojedynkowi; po chwili wchodzi zakrwawiony sir Toby; wychodzą do chirurga, pojawia się Sebastian. Ogólne zdumienie. Viola postanawia udać się po swoje kobiece szaty do Kapitana, który uwięziony jest rozkazem Malwolia. Wchodzi Błazen z listem od Malwolia, z nim Fabian. Malwolio skarży się na swój los i przypomina o liście. Oliwia posyła po więźnia, a ten przybywszy pokazuje fałszywy list. Oliwia przyznaje rację Malwoliowi, a Fabian przyznaje się iż to on i Toby uknuli spisek. Malwolio obiecuje zemstę i wychodzi. Książę wysyła spiskowców, aby załagodzili spór; zapowiada także ślub z Violą. Wychodzą. Błazen śpiewa piosenkę.