Zniekształcenia kończyn

Przyczyną zniekształceń są odchylenia od normy w budowie kośćca lub zmiany długości niektórych tkanek miękkich. Możemy je podzielić na dwie grupy:

- zniekształcenia wrodzone,

- zniekształcenia nabyte.

Zniekształcenia wrodzone powstają w trakcie rozwoju płodu. Jako główne przyczyny powstawania wad wrodzonych przyjmuje się:

- czynnik genetyczny,

- miejscowe uszkodzenie części płodu,

- niedotlenienie i wpływy toksyczne,

- czynniki hormonalne,

- deficyty dietetyczne,

- choroby infekcyjne matki,

- promieniowanie jonizujące.

Zniekształcenia nabyte mogą być wywołane różnymi czynnikami, a do najczęstszych należą:

- choroby kości (np.: gruźlica, krzywica),

- choroby stawów (np. zapalenia stawów),

- porażenia prowadzące do zaburzeń równowagi mięśniowej i zmian w budowie stawu,

- choroby mięśni (np. dystrofia mięśniowe),

- urazy (porodowe lub w wieku późniejszym, powodujące np.: złamania, blizny),

- obciążenia mechaniczne (wymuszona pozycja przy pracy, ciągły ucisk na niektóre części ciała)

W zniekształceniach nabytych wyróżniamy przeważnie trzy stadia rozwojowe:

1. Zmiany napięcia mięśniowego i nawyku postawy ciała. W tym stadium nie stwierdza się zmian w obrębie kości, a chory może sam skorygować zniekształcenie.

2. Wyraźne przykurcze tkanek miękkich (mięśni i więzadeł) z lekko zaznaczonymi zmianami kostnymi. Chory sam nie może korygować zniekształcenia, ale jest to możliwe na drodze chirurgicznej.

3. Znaczne zmiany w kościach. W tych przypadkach, jeśli możliwy jest zabieg operacyjny, udaje się uzyskać jedynie niewielką poprawę.

Należy zaznaczyć, że - zarówno ze względu na wiek pacjenta, jak również małą przydatność - rzadko stosuje się fizykoterapię. Podstawowymi zabiegami są masaż i kinezyterapia.

Dysplazja i wrodzone zwichnięcie biodra

Wrodzona dysplazja (niedorozwój) stawów biodrowych przejawia się m.in. tym, że:

• panewka stawu biodrowego jest płytka i mała,

• jej kąt nachylenia do linii poziomej jest zwiększony,

• głowa kości udowej bywa odchylona do boku,

• kąt szyjkowo-trzonowy i kąt przodoskręcenia szyjki kości udowej są zwiększone
  w stosunku do normy

Na początku okresu płodowego kończyny dolne są ustawione prostopadle do tułowia. W miarę wzrastania długości kończyn uda zbliżają się do tułowia, a kolana ulegają zgięciu. Płód przybiera postawę skuloną, zachowując ją do chwili porodu. W trzecim miesiącu, kiedy płód może poruszać kończynami, dochodzi do zjawiska torsji, polegającego na obrocie każdej z kończyn wokół osi długiej.

Panewka stawu biodrowego jest początkowo głęboka. Od około 6 miesiąca życia ulega znacznemu spłyceniu. Po porodzie ponownie pogłębia się stopniowo i u dorosłego obejmuje większą część kulistości głowy kości udowej.

Pozycja zgięciowa w okresie płodowym sprawia, że torebka stawowa jest bardzo luźna i zadziałanie nawet niewielkiej siły może doprowadzić do przesunięcia głowy kości udowej względem panewki. To fizjologiczne zagrożenie zwartości stawu biodrowego noworodka nazywamy dysplazją fizjologiczną. Zarówno w okresie życia płodowego, w czasie porodu, jak również do momentu samodzielnego rozpoczęcia chodu mogą wystąpić czynniki doprowadzające do zwichnięcia stawu biodrowego.

W okresie życia płodowego kończyny mogą przyjąć tzw. ultrapozycje (inne określenie - pozycje ultrafizjologiczne), czyli takie, w których kończyna zaczepia o inną część płodu i nie może wrócić do swego normalnego położenia. Dłuższe utrzymanie kończyny w takiej pozycji może zaburzyć rozwój stawu biodrowego i doprowadzić do jego wadliwego ukształtowania, czyli do dysplazji, a w konsekwencji do zwichnięcia stawu biodrowego. Należy zaznaczyć, że wykazano również udział czynnika genetycznego we wrodzonym zwichnięciu biodra.

W okresie porodu i zaraz po nim noworodek jest narażony na nagły wyprost bioder. Dochodzi do tego:

- podczas akcji porodowej, gdy położnik musi zastosować ciąg za nóżkę,

- gdy dziecko rodzi się w zamartwicy (położna chwyta dziecko za nóżki i unosi tak, aby zwisająca głowa pozwalała na odśluzowanie jamy ustnej),

- gdy zachodzi konieczność wykonania sztucznego oddychania (polega ono na rytmicznym zginaniu i prostowaniu nóżek w biodrach),

- podczas mierzenia długości ciemieniowo-piętowej noworodka.

Taki wyprost nóżek może doprowadzić do zwichnięcia stawu biodrowego. O wiele bardziej szkodliwe jest jednak poddanie biodra długotrwałemu i powolnemu prostowaniu czy to przez krępowanie nóżek powijakami, czy przez niewłaściwe noszenie dziecka na rękach. Zauważono, że dzieci murzyńskie, koreańskie czy cygańskie nie mają zwichnięć, ponieważ od początku życia noszone są okrakiem na biodrach czy plecach matki. Takie noszenie wymusza prawidłową pozycję, czyli zgięcie w stawach kolanowych i biodrowych oraz odwiedzenie w stawach biodrowych.

Najważniejszą sprawą w leczeniu dysplazji jest wczesne rozpoznanie. A jest ono stosunkowo proste. Należy sprawdzić, czy występują:

- objaw przeskakiwania, który świadczy o patologicznej wiotkości torebki stawu biodrowego,

- ograniczenie odwodzenia.

Oprócz tych objawów można zauważyć dwa inne:

- skrócenie kończyny, jeśli dysplazji towarzyszy przemieszczenie,

- asymetrię fałdów udowych.

Przy późnym rozpoznaniu ilość zauważalnych objawów wyraźnie się zwiększa. Poza względnym skróceniem kończyny i ograniczeniem odwodzenia pojawiają się:

- wypuklenie okolicy krętarza większego,

- nadmierna obracalność uda,

- objaw Trendelenburga (opadanie miednicy po stronie chorej przy nodze uniesionej przez zgięcie w kolanie),

- objaw Duchennea (opadaniu miednicy towarzyszy przechylanie się górnej części tułowia ku stronie chorej),

- chód kaczkowaty,

- nadmiernie pogłębiona lordoza lędźwiowa.

Dysplazja stawu biodrowego, rozpoznana w pierwszym miesiącu życia i prawidłowo leczona, może zostać zlikwidowana nawet w przeciągu pół roku. Szybkie rozpoznanie i leczenie zabezpieczają przed komplikacjami w postaci podwichnięcia czy zwichnięcia stawu biodrowego. Zmniejsza się również ryzyko wystąpienia powikłań, np. niedokrwienia głowy kości udowej z następstwami. Wszystkie przypadki nie leczone, zaniedbane, późno zgłoszone czy leczone bez poprawy poddawane są zabiegom chirurgicznym. W trakcie operacji dąży się do odtworzenia dachu panewki i przywrócenia stabilności stawu.

W zależności od wieku dziecka po operacji zakłada się opatrunek gipsowy lub aparat ortopedyczny (uprząż Pavlika, "pajacyk" Grucy, poduszka Frejki, szyna Koszli).

Stosowane zabiegi

Postępowanie fizjoterapeutyczne jest takie samo w przypadku nastawienia zwichnięcia sposobem zachowawczym, jak i sposobem operacyjnym. Ze względu na wiek pacjenta (małe dziecko) zabiegi ogranicza się do minimum i w miarę możliwości powinny one być wykonywane w formie zabawy. U osób starszych stosujemy ćwiczenia korekcyjne grzbietu, pośladków, mięśni kończyny dolnej i rotatorów stawu biodrowego.

Fizykoterapia

W razie potrzeby jako zabieg wspomagający można zastosować łagodne ciepło przed bądź w trakcie masażu.

Masaż

W okresie unieruchomienia stosuje się masaż podudzi w celu poprawy krążenia krwi. Po zdjęciu opatrunku celem masażu jest polepszenie ukrwienia tkanek oraz złagodzenie ich napięcia, a także wzmocnienie obręczy biodrowej i utrzymanie pełnego zakresu ruchów w stawach kończyny dolnej. Masaż wykonujemy w dwóch pozycjach: na plecach i na brzuchu. W ułożeniu dziecka na plecach wykonujemy masaż klasyczny całych kończyn dolnych z zastosowaniem: głaskań, rozcierań, ugniatań podłużnych i delikatnej wibracji poprzecznej. W ułożeniu na brzuchu, stosując te same techniki, wykonujemy masaż mięśni pośladkowych. Dodatkowo dołączamy masaż pleców. Należy bowiem pamiętać, że przeważnie przy zwichnięciu obustronnym dochodzi do pogłębienia fizjologicznej lordozy lędźwiowej, a przy zwichnięciu jednostronnym - do skoliozy.

Kinezyterapia

Sprowadzając stopniowo kończynę do prawidłowego ułożenia nie stosujemy ruchów siłowych, lecz swobodne ruchy czynne. W przypadku wystąpienia przykurczu w stawie kolanowym można zastosować ostrożne, bierne rozciąganie mięśni zginaczy podudzia. Preferuje się ćwiczenia czynne: - zginanie i delikatne odwodzenie w stawach biodrowych przy ułożeniu na plecach,

- zginanie i prostowanie w stawach biodrowych i kolanowych,

- prostowanie w stawie biodrowym przy ułożeniu na brzuchu (unoszenie kończyny i rotacja),

- wzmacniające mięśnie grzbietu i brzucha,

- w wodzie.

Jeżeli chirurg zezwoli, a dziecko jest w odpowiednim wieku, należy przystąpić do nauki chodzenia. Pacjenta należy oduczyć przechylania miednicy, utykania czy chodu kaczkowatego.

Masaż segmentarny

Wskazania:

• Stany pourazowe stawów, mięśni i kości kończyn dolnych

• Stany po zapaleniu stawów, mięśni więzadeł i ścięgien z upośledzeniem ich funkcji

• Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych

• Stany po urazach i zapaleniach nerwów obwodowych

• Przykurcze w stawach biodrowych

Przeciwwskazania

• Ostre stany zapalne mięśni, stawów i kości kończyn dolnych

• Choroby zakaźne

• Nowotwory miednicy i kończyn dolnych

Zmiany w tkance skórnej:

• Poniżej grzebienia biodrowego L1

• Obszar pośladka S2 - S3

• W pasmie ścięgnistym biodrowo - piszczelowym L3

Zmiany w tkance łącznej:

• Okolica pośladkowa L3 - L4, S1 - S2

• Wzdłuż fałdu pośladkowego S2 - S3

• Okolica pachwiny L1 - L2

• Okolica krętarza większego kości udowej L1 - L2

Zmiany w tkance mięśniowej

• Mięsień krzyżowo - guziczny grzbietowy L2. S2 - S3

• Pośladkowy wielki L3 - L4, S1 - S3

• Biodrowo - lędźwiowy Th 10 - Th 12, L1

• Obszerny boczny L4

• Krawiecki L2 - L3

• Smukły L2 - L3

Zmiany okostnowe:

• Grzebień kości biodrowej

• Kość krzyżowa

• Kość łonowa

• Krętarz większy kości udowej

Punkty maksymalne:

• Mięsień krzyżowo - guziczny grzbietowy

• Mięsień pośladkowy wielki

Technika masażu

1. Określenie zmian odruchowych w poszczególnych tkankach. Po umiejscowieniu tych zmian przystępujemy do masażu kręgosłupa, grzbietu, kości krzyżowej oraz pośladka pacjenta leżącego na brzuchu. W drugim etapie terapii pacjent siedzi. Udo masujemy w pozycji chorego na plecach.

2. Masaż kręgosłupa w odcinku lędźwiowym.

3. Masaż grzbietu na odcinku lędźwiowym po stronie chorej. Szczególną uwagę zwracamy na punkty maksymalne znajdujące się na mięśniu krzyżowo - guzicznym grzbietowym.

4. Masaż kości krzyżowej. Okolica ta może być wrażliwa na rozcieranie i dlatego masaż powinien być dostosowany do odczuć pacjenta.

5. Masaż pośladka po stronie chorej. Na tym mięśniu znajdują się punkty maksymalne, które rozmasowujemy stopniowo zwiększając siłę masażu. Po zlikwidowaniu tych punktów możemy wykonać głębsze rozcieranie, aby dotrzeć do mięśni znajdujących się pod pośladkowym wielkim. Więcej uwagi należy poświęcić krętarzowi większemu kości udowej oraz jego otoczeniu. Należy również rozmasować strefę łącznotkankową wzdłuż fałdu pośladkowego.

6. POZYCJA SIEDZĄCA. Masaż grzebienia biodrowego po stronie chorej. Okolicę poniżej grzebienia biodrowego należy dokładnie rozmasować stopniowo zwiększając siłę rozcierania.

7. Masaż mięśnia biodrowo - lędźwiowego po stronie chorej. Szczególną uwagę poświęcić okolicy kości łonowej oraz mięśniowi biodrowemu. Stosowanie chwytu na ten mięsień może być nieskuteczne przy pierwszych masażach, ze względu na duże napięcie mięśniowe całej miednicy.

8. Lekkie wstrząsanie miednicy - zmniejszenie napięcia mięśniowego miednicy i dostarczenie ulgi.

9. POZYCJA LEŻENIA NA PLECACH. Masaż uda. Pod staw kolanowy podkładamy wałek (dostęp do strony tylnej uda), najwięcej uwagi poświęcić stronie przedniej uda (boczna i przyśrodkowa).

CHWYT NA MIĘŚNIE BIODROWE

Służy rozluźnieniu napięć w okolicy miednicy, wpływa na wzmożone napięcie miednicy. Powodując lepsze ukrwienie najbliższej okolicy. Wykonywany jest stopniowo. Najpierw wsuwamy dłonie na stronę brzuszną talerzy miednicznych, potem stosujemy głaskanie i rozcieranie.

Przesunięcia odruchowe - w czasie masażu segmentów lędźwiowych okolicy miednicy i grzbietu mogą wystąpić bóle w obszarze pęcherza moczowego, dlatego zalecany jest masaż powłok brzusznych z uwzględnieniem podbrzusza (głaskanie, rozcieranie).

1. Zabiegi wykonujemy co 2 dzień,

2. W zależności od schorzenia stosujemy 10 - 15 masaży.

3. czas trwania 1 zabiegu około 20 min.

4. Uzupełnienie masażu zabiegami cieplnymi oraz ćwiczeniami biernymi i czynnymi stawów biodrowych.

Poprzez zastosowanie masażu segmentarnego uzyskujemy poprawę ukrwienia tkanki skórnej, podskórnej i łącznej oraz mięśni. Podczas masażu temperatura ciała wzrasta w związku z polepszeniem ukrwienia masowanej okolicy. Tkanka mięśniowa jest lepiej zaopatrywana w tlen i substancje odżywcze, co zwiększa zdolność mięśni do pracy. Przyspieszony zostaje obieg krwi i chłonki w naczyniach skórnych, dzięki czemu z jednej strony następuje bardziej aktywne dostarczenie tkankom substancji odżywczych, a z drugiej - szybsze wydalanie produktów przemiany materii.

Można zaobserwować obiektywny wzrost wydolności stawu i aparatu więzadłowego. Masaż chorego stawu polepsza jego ukrwienie, przez co następuje szybsza wymiana czynników chorobotwórczych na substancje odżywcze. Zwiększa się elastyczność i wytrzymałość aparatu więzadłowego.

Masaż okostnowy.

Wskazaniami do masażu kostnego są w większej mierze choroby występujące w obrębie głowy i tułowia, jednakże można go stosować z równie dobrymi efektami podczas zmian zwyrodnieniowych stawu, w stanach po zwichnięciach i złamaniach, zwłaszcza po długotrwałym unieruchomieniu.

W masażu zachodzące zmiany zmierzają do funkcjonalnego optimum np. powraca normalne napięcie mięśni - co w przypadku mogących pojawić się przykurczów przy dyspalzaji stawu biodrowego ułatwi nam późniejsze wykonywanie masażu i ćwiczeń.

Technika masażu okostnowego polega na wykonywaniu zabiegu uciskiem opuszką kciuka bądź palca wskazującego i generalnie zachowane są ogólne zasady masażu. Pacjent siedzi bądź leży w zależności od okolicy ciała poddanej masażowi. W punkcie masażu należy odsunąć mięśnie aby osiągnąć możliwie bliski kontakt z kością. Gdy palec uciskający poczuje opór tkanki kostnej należy wykonać na nim kilka małych ruchów obrotowych na powierzchni około 5mm, następnie krótko zmniejsza się nacisk, bez odrywania palca od miejsca zabiegu, masaż jednego punktu trwa 4 - 10s. Ponowny zabieg w tym miejscu można wykonać po około2 - 4 min. Zakończeniem zabiegu jest głaskanie głębokie opuszkami palców lub kłębem kciuka w miejscu zabiegu. Przeciętny czas trwania zabiegu około 20 min i zależy od liczby masowanych punktów. Częstotliwość uzależniona od rodzaju choroby.

W obszarze miednicy punkty okostnowe występują na grzbietowej powierzchni kości krzyżowej, okolicy stawu krzyżowo - biodrowego, grzebienia kości biodrowej i guza kulszowego. W obrębie kończyn stosuje się głównie w zaburzeniach funkcjonalnych i zwyrodnieniowych stawów, procesach neurodystroficznych i chorobach naczyń obwodowych.

Masaż wirowy

Temperatura wody 37 - 38⁰. Ruch wirowy wody wpływa na zwiększenie przepływu krwi i chłonki, poprawia przemianę materii w tkankach, działa korzystanie na przykurcze poprzez ich rozluźnienie, ciepła woda zmniejsza napięcie mięśniowe, usprawnia koordynację nerwowo - mięśniową.

Masaże wirowe kończyn dolnych wykonuje się przez 10 - 15 dni, w zależności od wskazań codziennie lub co 2 dzień. Czas zabiegu 10 - 20 min. Masaż dla obu kończyn wykonywany jest jednocześnie.

Wskazania - choroby układu krążenia (stany po zakrzepach żylnych, samoistna sinica kończyn, stany po odmrożeniach, zwężające zapalenie tętnic), choroby reumatyczne (gościec przewlekły postępujący, stany zwyrodnieniowe stawów), choroby ortopedyczne i urazowe (stany pourazowe tkanek miękkich, stany pourazowe więzadeł, torebek stawowych, stany pourazowe kości i stawów, zmiany w narządach ruchu powstałe z przeciążenia, stany po chirurgicznym leczeniu narządu ruchu).

Przeciwwskazania: ropne i alergiczne choroby skóry, niewygojone blizny, ostre stany zapalne, niepełny zrost kostny i odwapnienie kości.

Masaż podwodny

Prawidłowo wykonany zabieg wymaga aby pacjent po wejściu do wanny stopniowo zanurzył się, wygodnie ułożył i całkowicie się odprężył. Po około 5 min następuje przystosowanie się układu krążenia do ciśnienia hydrostatycznego wody. Odpowiednio do wskazań zabieg można wykonywać na całym ciele lub na poszczególnych odcinkach ciała funkcjonalnie ze sobą związanych. Temperatura wody 36 - 40⁰, ciśnienie strumienia waha się w granicach 0,5 do 3 atm. Optymalne ciśnienie wywołuje przyjemne wrażenie ciepła i zaróżowienie skóry. Odległość nasadki od powierzchni ciała powinna wynosić 10 - 30 cm, strumień wody padający pod kątem prostym działa na tkanki głębiej położone.

Masaż kończyn wykonuje się od części dystalnych w kierunku dosercowym, wzdłuż osi długiej kończyny. Kierunek prowadzenia strumienia wody po tkankach masowanych powinien uwzględniać topograficzny przebieg tkanek. Należy unikać kierowania silnego strumienia na brzegi kości (zwłaszcza u szczupłych osób i dzieci), na świeże blizny, narządy płciowe, w miejscach powierzchownego przebiegu nerwów obwodowych.

Na tylnej powierzchni tułowia strumień wody można prowadzić wzdłuż mięśni grzbietu z uwzględnieniem okolicy lędźwiowej, w której przy dysplazji powiększona zostaje lordoza lędźwiowa. Na przykurczone mięśnie wykonuje się masaż strumieniem delikatnym i nasadką o szerokim przekroju, często z domieszką powietrza. Jeśli jest to stań po unieruchomieniu wykonujemy masaż delikatny, a na osłabione w skutek bezczynności mięśnie stosujemy masaż o większym ciśnieniu z zastosowaniem nasadki o wąskim przekroju.

Masaż podwodny wpływa na wzrost elastyczności skóry, zmniejsza bolesność stawów, wpływa na zwiększenie ruchomości stawów. Poprawia ukrwienie tkanek miękkich oraz wpływa na ich elastyczność i napięcie.

Wskazaniami do masażu podwodnego są:

• Choroby układu kostno - stawowego: przewlekłe zapalenia stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów, stany po zwichnięciach i skręceniach, stany po złamaniu kości, stany po amputacjach, wady postawy.

• Choroby układu mięśniowego - zaniki mięśni po unieruchomieniu, niedowłady mięśni, stany przeciążeniowe.

• Choroby układu nerwowego - nerwobóle, neurogenne zaniki mięśni, rwa kulszowa, uszkodzenie nerwów obwodowych.

• Choroby układu krążenia - obrzęki limfatyczne, zakrzepowe zapalenia żył

• Niektóre choroby skóry i tkanki podskórnej - zrosty pooperacyjne, nadmierna wiotkość tkanki skórnej

Przeciwwskazaniami do masażu podwodnego są choroby skóry przebiegające ze zmianami ropnymi i wypryskowymi, niewygojone pourazowe i pozabiegowe rany, ostre stany zapalne, stany zagrażające krwawieniem.

Koc Weronika gr.III

BIODRO ZDROWE

BIODRO CHORE

---