FINANSE PUBLICZNE

Dr hab. Leszek Patrzałek

Ustawa o finansach publicznych Dz. U. 155 p. 1014 z 26 listopada 98 r.

W1 / 01.10.2001

FINANSE - ujęcie szersze -zjawiska i procesy pieniężne - ujęcie wyższe - zjawiska związane z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy pieniężne, związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

Klasyczna nauka o finansach publicznych (skarbowość) bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem funduszy publicznych: budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych, inne fundusze publiczne.

Nauka ta nie ogranicza się do badania gospodarki funduszami publicznymi, ale wyjaśnia treść ekonomiczną i społeczną funduszy publicznych, stara się uchwycić związki przyczynowo-skutkowe między gromadzeniem pieniężnych środków publicznych a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i politycznymi.

SYSTEM FINASOWY PAŃSTWA (nie należy utożsamiać z finansami publicznymi).

Jest to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej składa się z 4 ogniw:

1. instrumenty finansowe klasyfikowane wg różnych kryteriów; (bony i obligacje skarbowe)

2. rynki finansowe- miejsca gdzie dokonuje się transakcji kupna-sprzedaży, gdzie przedmiotem są instrumenty finansowe (rynek wtórny, pierwotny) - różne kryteria

3. instytucje finansowe - podmioty, których podstawowy majątek stanowią instrumenty finansowe. Przedmiotem tych instytucji jest utrzymywanie i dokonywanie transakcji na rynkach finansowych - różne kryteria

4. zasady (reguły gry) - sformalizowane przepisy prawne (np. ustawa) zwyczaje;

GOSPODARKA FINANSOWA

Całokształt czynności organizacyjnych i prawnych związanych z dokonywaniem operacji pieniężnych.

Podział operacji (obejmuje trzy etapy):

1) Przygotowanie operacji finansowych - plan budżetu, firmy, dochodu

2) Faktyczna realizacja operacji

3) Ewidencja i analiza, sprawozdawczość

POLITYKA FINASOWA

Sztuka dokonywania doborów i celów oraz narzędzi, sposobów i metod techniki ich osiągania.

Kryteria klasyfikacji zjawisk pieniężnych.

1) kryterium przedmiotowe

- ekwiwalentne- o przebiegu zjawiska decyduje rynek. Jest świadczenie jednego podmiotu względem drugiego.

- redystrybucyjne- nie decyduje o tym rynek, lecz określone normy prawa finansowego. Nie występuje wzajemne świadczenie (np. zapłata podatku, dotacje)

- związane z operacjami kredytowymi- kreacja pieniądza

2) kryterium podmiotowe

- przedsiębiorstw

- banków

- ubezpieczeń

- gospodarstw domowych

- publiczne

Różnice pomiędzy finansami publicznymi a finansami sektora zarobkowego (co wyróżnia finanse publiczne):

- władztwo finansowe podmiotu publiczno prawnego (przymus) np. możliwość nałożenia przez państwo podatków

- dyskrecjonalny (aktywny) charakter wydatków publicznych-pobudzanie popytu

- „interes” publiczny (dobro wspólne); dobra publiczne wiążą się z interesem publicznym.

DOBRA PUBLICZNE

Istnieją dobra, które mają charakter publiczny np. powietrze, rzeki, jeziora, morza, parki narodowe.

Znaczna część dóbr może być dobrem prywatnym i publicznym np. energia elektryczna w domu i do oświetlania ulice.

Kryteria decydujące o charakterze dobra:

1. kryterium użyteczności (społeczne) - korzyści z dobra prywatnego ograniczają się do jednej osoby, niekiedy do kilku osób. Występuje tutaj zjawisko rywalizacji między użytkownikami danego dobra. W dostępie do dóbr publicznych to nie występuje, ponieważ fakt korzystania z dobra przez jednego człowieka umożliwia korzystanie z tego samego dobra przez innego człowieka

2. kryterium odpłatności (ekonomiczne) - decyduje tu źródło odpłatności. Dobrami publicznymi są te dobra, które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Dobra te tworzą konsumpcje zbiorową społeczeństwa. Konsumpcja dóbr publicznych ogranicza konsumpcje dóbr prywatnych. Konsumpcja dóbr publicznych oznacza zawsze konsumpcje przymusową, narzuconą poszczególnym jednostką.

Dobra publiczne zawsze są finansowane z funduszy publicznych. Przesłankami tworzenia dóbr publicznych są:

- istotne znaczenie dla egzystencji społeczeństwa

- cechy fizyczne

DOBRA SPOŁECZNE

Dobra społeczne to takie dobra, które za względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek doktryny społecznej i prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej są dostępne dla każdego obywatela, tak jak w przypadku dóbr publicznych. Są to np. ochrona zdrowia, edukacja.

Dobra społeczne mogą być finansowane w całości lub w części z funduszy publicznych. Przesłankami tworzenia dóbr społecznych jest umożliwienie konsumpcji dóbr społecznych obywatelom, których dochody indywidualne mogłyby uniemożliwić lub ograniczyć ich nabycie gdyby dobra te ulokowane były na zasadach rynkowych (komercyjnych).

Dobra prywatne są finansowane wyłącznie z funduszy prywatnych.

- skala dysponowania środkami publicznymi

- interdyscyplinarny charakter - przedmiotem zainteresowania są nie tylko ekonomia, ale także nauki polityczne, przepisy prawa, socjologia.

KRZYWA UŻYTECZNOŚCI DOBRA

Publicznego

Dochody

indywidualne

Użyteczność dobra publiczne

Krzywa jest neutralna względem dochodów indywidualnych. Każdy obywatel ma dostęp do tego dobra niezależnie od dochodu, jakim dysponuje, np. ochrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, drogi publiczne, ochrona środowiska, administracje publiczne.

Społecznego

Dochody

indywidualne

B

A

B A Użyteczność dobra społeczne

Istnieje wyraźna zależność między dochodami a użytecznością. Dla osób A o wysokich dochodach użyteczność tych dóbr jest niska, bo mogą oni korzystać z usług prywatnych np. zdrowie, edukacja. Jeżeli osoby te korzystają z wyżej wymienionych usług to realizują pewną premię z tytułu użyteczności dobra społecznego, która zależy od podatków na rzecz funduszy publicznych.

POJĘCIE I ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH

Art. 6. finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1. Pobieranie i gromadzenie dochodów

2. Wydatkowanie środków publicznych

3. Finansowanie deficytu

4. Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

5. Zarządzanie środkami publicznymi

6. Zarządzanie długiem publicznym

Art. 3. Środkami publicznymi są;

1. Dochody publiczne (podatki, opłaty, cło, ZUS, daniny, spadki, darowizny)

2. Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi

3. Przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z działalności i innych źródeł (np. izba wytrzeźwień)

4. Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, pochodzące:

• Ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych

• Finansowych prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego

• Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

• Publicznych otrzymanych pożyczek i kredytów

Zakres finansów publicznych: str. 80

1. W przekroju podmiotowym

- organy władzy publicznej (parlament)

- organy administracji rządowej

- organy jednostek samorządu terytorialnego (rząd, rada miasta)

- sądy

- regionalne kasy chorych

- fundusze ubezpieczeń społecznych

- jednostki budżetowe

- zakłady

- Państwowa Akademia Nauk

- gospodarstwa pomocnicze

- państwowe szkoły wyższe

- samodzielne publiczne zakłady

- państwowe i samorządowe instytucje kultury

B) w przekroju instytucjonalnym (przedmiotowym)

- budżet państwa(ok. 160 mld)

- budżet jednostek samorządu terytorialnego (ok. 68 mld)

- budżet gmin (2.486)

- budżet powiatów (306)

- budżet miast na prawach powiatu (46)

- budżet województw (16)

- budżet wojewody (część budżetu państwa)

- regionalne kasy chorych (ok. 240 mld)

- fundusze celowe (ok. 110 mld)

- gospodarka pozabudżetowa (ok. 8 mld)

W2 / 08.10.2001

Elementy sektora publicznego a elementy sektora finansów publicznych
Cecha wspólna: własność wspólnych
- reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze - tylko częściowo realizuje cele publiczne i społeczne - w analizie działalności tego sektora dominuje metoda majątkowa - reprezentuje majątek publiczny gromadzony przez 10-lecia	- reprezentuje zjawiska i procesy pieniężne - tworzy i rozdysponowuje fundusze - dominuje metoda strumieniowa - ujęcie dynamiczne

Środek publiczny - wyróżnienie dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów.

Dochody	Wydatki
A. przychody będące dochodami: - podatki i opłaty - dochody z majątku (to jest przychód bez prywatyzacji, dochód z tyt. Najmu, dzierżawy) - składki na fundusze celowe - dotacje i subwencje (w jednostce dotowanej) - darowizny - dochód publiczny	A. rozchody będące wydatkami: - bieżące wydatki jednostek sektora publicznego - dotacje i subwencje (w budżecie dotującym) - wydatki inwestycyjne - wypłaty świadczeń - koszty obsługi długu publicznego (prowizja, odsetki)
B. przychody nie będące dochodami: - zaciągnięte kredyty i pożyczki - spłaty udzielonych pożyczek - wpływy z obligacji i bonów skarbowych - wpływy z prywatyzacji są one przeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego (dziury)	B. rozchody nie będące wydatkami: - spłaty zaciągniętych kredytów i pożyczek - udzielone pożyczki - wykup obligacji i bonów skarbowych

Nurt interwencjonistyczny -czy władza publiczna ma ingerować nasze pieniądze na cele społeczno-gospodarcze ;finanse publiczne stały się głównymi narzędziami interwencji państwa w gospodarkę

Przectawiciele John Maynard Keynes według jego poglądów gospodarka kapitalistyczna nie może funkcjonować bez zakłóceń, które wyrażają się zwłaszcza w postaci braku równowagi, nie pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych wytwórczych bezrobocia.

Główna przyczyną jest nie dostateczna skłonność do inwestowania w prywatnych przedsięborców

Poglądy Keynes'a

-progresywny system podatkowy hamuje ekspansje przedsiębiorstw ( im więcej zarabiasz tym więcej płacisz podatków)

-uzupełnienie efektywnego popytu prze dodatkowe wydatki publiczne na zamówienia rządowe (ważniejsze niż zachowanie równowagi budżetowej)(roboty publiczne, inwestycje z zakresu infrastruktury

-wykorzystanie środków publicznych na stabilizowanie wachań cyklu koniunkturalnego

-zwiększenie deficytu budżetowego, aby kreować popyt w gospodarce i umożliwić jej wejście na drogę wzrostu. Występownie długu wewnątrz kraju oznacza restytucje dochodów poglądy

Poglądy J.M. Buchanann

-wyższe korzyści z wydatkowania środków publicznych nad negatywnymi skutkami ciężarów podatkowych

-wysoka użyteczność wydatków publicznych

-klasyfikacja systemu podatkowego (fiskalnego)

• Charakter neutralny

• Pogłębia dysproporcje w poziomie dochodów indywidualnych (efektywność gospodarcza -takie same podatki)

• Charakter redystrybucyjny (płacenie milszych podatków przynosi większe korzyści np.zasiłki, roboty publiczne

Nurt neutralny (liberalny)

M. Friedman

- zrównoważony budżet

- ograniczenie skali redystrybucji PKB -przez system finansów publicznych - ograniczenie roli państwa

- koncepcja „jak najmniejszego budżetu „-ograniczać dochody ciąć wydatki

- nadrzędność polityki monetarnej. Cel ograniczenie inflacji

- ograniczenie ciężarów podatkowych

- Obniżenie stawek podatkowych

- Likwidacja ulg i zwolnień

Czynniki określające funkcje finansów publicznych:

1.Społeczno - polityczne

-zaspokojenie potrzeb zbiorowych społeczeństwa (dobra publiczne i społeczne)

-niesprawiedliwy podział dochodów

-ułomność mechanizmu rynkowego np.podział polski na A i B ze wzgledu na poziom dochodów, wydatków

2.Ekonomiczne

-łagodzenie cyklu koniunkturalnego

-likwidowanie negatywnych skutków działalności gospodarczej np. wydatki na ochronę środowiska

E! FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH: str. 49

1. funkcja alokacyjna: Istota funkcji.

- finanse publiczne są narzędziem alokacji zasobów w gospodarce rynkowej

- oddziaływanie na poziom i strukturę wytwarzanego produktu społecznego. Oddziaływanie to ma charakter:

- bezpośredni - w odniesieniu do funkcjonowania sektora publicznego np. dotacje z budżetu dla samorządu terytorialnego

- pośredni - preferencje podatkowe (ulgi, zwolnienia, niższe stawki)

Przesłanki funkcji alokacyjnej.

- niedoskonałość mechanizmu rynkowego

- potrzeba przekształceń strukturalnych

- mechanizm rynkowy nie zaspokaja potrzeb zbiorowych (bezpieczeństwo, obrona narodowa)

- różnice w zakresie podejmowanego ryzyka w sektorze prywatnym i publicznym

- czynniki socjalne

Alokacji zasobów dokonuje się w związku z zasadami (stawianymi przed władzami):

- publicznymi- wykonanie tych zadań oznacza zaspokojenie potrzeb publicznych, więc wykorzystanie mechanizmu rynkowego nie wchodzi w rachubę ze względu na specyficzne, naturalne cechy tych potrzeb. (nie ma organizacji obrony narodowej bezpieczeństwa)

- społecznymi- realizacja tych zadań państwa i władz samorządowych jest wyrazem zaspokojenia indywidualnych potrzeb obywateli, które mogłyby być zaspokojone na zasadach rynkowych.

Rodzaje niesprawności mechanizmu rynkowego:

- nadmierne zróżnicowanie dochodów poszczególnych jednostek, co ogranicza dostęp pewnej ich liczby dochodów, gdyby były one ulokowane na zasadach rynkowych (oświata, ochrona zdrowia)

- pełna swoboda wyboru obywatela mogłaby wyrządzić szkodę obywatelowi i społeczeństwu. Gdyby wszystkie dobra byłyby ulokowane przez rynek, nie byłoby gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny kupować określony rodzaj dóbr, np. kupno usług zdrowotnych.

Grupy społeczne o niższych dochodach zrezygnowałyby z niektórych dóbr, na rzecz zaspokojenia podstawowych potrzeb. W takich sytuacjach państwo i samorządy wymuszają pewną część konsumpcji dostarczając nieodpłatnie lub częściowo płatne dobra i usługi dla normalnej egzystencji i rozwoju człowieka.

- państwo próbuje obciążyć poszczególne przedsiębiorstwa państwowe kosztami efektów ubocznych (skażenie środowiska, naturalnego). Ustalenie stopnia odpowiedzialności za skażenia środowiska jest trudne, wiec zmusza to państwo do alokacji pewnej części zasobów publicznych na ochronę i regenerację środowiska naturalnego.

Próba urynkowienia danego dobra publicznego np. oświetlenie ulic jest niemal niewykonalna, ponieważ nie da się ustalić ceny za korzystanie przez daną osobę dóbr wspólnych.

2. Funkcja redystrybucyjna

- Istotą funkcji jest oddziaływanie przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Redystrybucja dochodów realizowana jest w formie pieniężnej.

Kryteria redystrybucji dochodów:

- aspekt makroekonomiczny- dotyczy zakresu redystrybucji produktu narodowego brutto, ogólnej struktury dochodów i wydatków realizowanych przez władze publiczne w ramach redystrybucyjnej funkcji finansów publicznych. Redystrybucja wywołuje określony wpływ na całą gospodarkę, jej poszczególne działy, gałęzie, branże, regiony.

- aspekt makro społeczny - polega na analizowaniu skutku tego rodzaju działalności państwa dla różnych grup społecznych.

Podstawowym kryterium redystrybucji dochodów jest taki jej zakres i taka jej struktura, które pozwalają w sposób niezakłócony funkcjonować gospodarce, a państwie wypełniać jego funkcje publiczne i społeczne.

......................................................................................................................................przez ogromną ilość operacji finansowych Państwo musi podjąć decyzje co do rodzaju instrumentów oraz ich budowy. Np. podatki

REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW- dokonuje się zawsze czyimś „kosztem” i na czyjąś „korzyść”. Rozmiary te mogą być różne dla poszczególnych obywateli.

ZAKRES „kosztów” i „korzyści” :

• efektywność gospodarcza (nurt neutralny)

• sprawiedliwość (równość) społeczna (nurt interwencjonalny)

Pierwsze kryterium sprzyja aktywności gospodarczej, lepszemu wykorzystaniu zasobów wyzwala motywację do pracy i powiększenia dochodów. Może to wywołać nadmierne zróżnicowanie dochodów, które stanowią podstawę interwencji (podatkowej) i są w pełni uzasadnione z punktu widzenia równości. Lecz hamują efektywność gospodarczą i pozostają w sprzeczności z efektywnością gospodarowania.

MECHANIZM realizacji funkcji REDYSTRYBUCYJNEJ :

• dochody publiczne;

• wydatki; * transfery socjalne;

• bezpłatne lub częściowo odpłatne zaspokajanie potrzeb społecznych;

3) FUNKCJA STABILIZACYJNA - istotą funkcji jest wykorzystanie dochodów i wydatków publicznych do osiągnięcia celów makroekonomicznych (wzrost gospodarczy, ograniczenie inflacji, bezrobocia, równowaga z otoczeniem z zagranicą).

Jest to funkcja bezcelowa, popierana przez nurt interwencjonistyczny.

Instrumenty polityki fiskalnej nie są jedynymi, które państwo może stosować do stabilizowania gospodarki, można stosować także instrumenty polityki monetarnej.

W funkcjonowaniu gospodarki rynkowej podstawowe znaczenie odgrywa popyt indywidualny i popyt łączny.

Zadaniem instrumentów polityki fiskalnej jest łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego, czyli hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych. Wykorzystuje się dwie grupy instrumentów do stabilizacji oddziaływań finansów publicznych:

• podatki - umożliwiają sfinansowanie procesów alokacji dóbr publicznych i społecznych; są narzędziem redystrybucji dochodów; wykorzystywane są do stabilizacji cyklu koniunkturalnego, przez odpowiednio skonstruowane podatki. Państwo może reagować w sposób, jakiego wymaga sytuacja.

• wydatki

Mechanizm realizacji funkcji stabilizacyjnej:

- dochody - * instrumenty polityki fiskalnej;

* operacje pożyczkowe:

- przynoszące efekt deflacyjny -

- przynoszące efekt inflacyjny - finansują wydatki publiczne

- wydatki - * na roboty budowlane

* na wynagrodzenia sfery budżetowej - pobudzanie gospodarki

4) Inne funkcje w naukach politycznych:

• f. ustrojowa - budżet jest odzwierciedleniem ustroju danego państwa

• f. demokratyczna - możliwość zaangażowania każdego obywatela do utworzenia projektu ustawy budżetowej i samorządu terytorialnego.

W 3 / 15.10.2001

ZAKRES PODMIOTOWY SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Art.17. Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone jedynie w formach przewidzianych ustawą.

JEDNOSTKI BUDŻETOWE: Art.18. (nie płacą podatków)

Są to takie jednostki organizacyjne, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio: dochodów budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki te nie posiadają osobowości prawnej.

Np. szkoły wyższe to nie jedn. budżetowe, bo mają osobowość prawną.

Jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują:

1) (SEKTROR RZADOWY) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów dot. Państwowych jednostek budżetowych.

2) (SEKTOR SAMORZĄDOWY)organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego dot. gminnych (rada gminy), powiatowych (rada powiatu) lub wojewódzkich (sejmik województwa) jednostek budżetowych.

Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany planem finansowym, który jest opracowany na okres 1 roku przez kierownika jednostki budżetowej np. w szkole dyrektor szkoły, na podstawie parametrów otrzymanych od nadrzędnego dysponenta środków budżetowych.

PLANY FINANSOWE OBEJMUJĄ:

• po stronie dochodowej: działy, rozdziały, paragrafy;

• po stronie wydatkowej: działy, rozdziały, zagregowane paragrafy;

Plany finansowe są opracowane po przyjęciu:

• projektu ustawy budżetowej dot. państwowych jednostek budżetowych;

• projektu uchwały budżetowej dot. sektora samorządowego;

Kierownicy jednostek budżetowych mogą zmienić wydatki jeżeli mają upoważnienie.

Jednostki budżetowe nie otrzymują dotacji!!!

Cechy jednostek budżetowych: E !

• wydatki są realizowane niezależnie od gromadzonych przychodów- nie sprzyja to racjonalnemu wydatkowaniu;

• wydatki muszą być poprzedzone procedurą o zamówieniach publicznych;

• są wyłączone z płacenia podatków;

ZAKADY BUDŻETOWE: Art. 19. (płacą podatki)

Są to wyodrębnione organizacyjnie jednostki nie posiadające osobowości prawnej, które mogą finansować swoje wydatki własnymi dochodami.

• odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania;

• pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych;

Zakres dotowania zakładów budżetowych:

• dotacja podmiotowa -pomoc finansowa z budżetu;

• dotacja przedmiotowa;

• dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (jednorazowo!);

• dotacja celowa na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;

Łączna kwota dotacji w danym roku budżetowym nie może przekroczyć 50% dochodów własnych zakładu budżetowego. (z wyłączeniem dotacji celowej)

.........................................................................

1. ministrowie, kierownicy urzędów centralnych lub wojewodowie dot. sektora rządowego (państw)

2. organy stanowiące jednostkę samorządu terytorialnego dot. sektora samorządowego (gminy, powiaty, województwa)

Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego (co kwartał).

Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

W planie finansowym wyodrębnia się:

• przychody własne;

• dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

• wydatki na wynagrodzenia i składniki naliczone od wynagrodzeń;

• wydatki inwestycyjne;

W planie finansowym mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

GOSPODARSTWO POMOCNICZE Art. 20. (płaci podatki)

• Wyodrębniona organizacyjnie i finansowo działalność gospodarcza przy jednostce budżetowej; np. ośrodek wypoczynkowy kancelarii prezydenta, urzędu miasta, stołówki, bufety;

• Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych;

• Gospodarstwo pomocnicze tworzy i likwiduje kierownik jednostki budżetowej, po uprzednim uzyskaniu zgody:

1. właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody - dot. sektora rządowego

2. zarządu jednostki samorządu terytorialnego - dot. sektora samorządowego

Zakres dotowania gospodarstwa pomocniczego:

• dotacje przedmiotowe;

• dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe;

• dotacje na cele inwestycyjne;

Gospodarstwo wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.

Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności, rachunek wyników, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

W planie finansowym wyodrębnia się:

• przychody własne;

• dotacje z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

• wydatki a wynagrodzenia i składniki naliczone od wynagrodzeń;

W planie finansowym mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku, w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków, pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

ŚRODKI SPECJALNE:

Środki finansowe, gromadzone przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych:

• na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego (ustawa o drogach publicznych - reklama);

• z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

• z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie (odszkodowanie za skradzione auto);

• z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych;

ŚRODKI SPECJALNE przeznacza się na :

• cele wskazane w ustawie lub uchwale, na podstawie której utworzono te środki;

• cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę;

• remont lub odtworzenie mienia;

Roczny plan finansowy obejmuje:

• przychody i wydatki środków specjalnych na podstawie odrębnych ustaw i uchwał oraz z tytułu sprzedaży zapasów;

• wynagrodzenia i składki naliczone od wynagrodzeń;

• wydatki inwestycyjne;

Plan finansowy dla środków specjalnych z tytułu spadków zapisów i darowizn oraz z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie. Sporządza się na okres w którym środki te będą wydatkowane.

5) FUNDUSZ CELOWY Art. 22

• wyodrębniony zasób środków publicznych przeznaczony na ściśle sprecyzowany cel i oddany do dyspozycji ustawowo określonych podmiotów;

• fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia w życie ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań;

Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz.

Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu:

• państwa jest państwowym funduszem celowym;

• gminy, powiatu lub województwa jest gminnym powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym;

Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy.

Wydatki funduszu mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących: bieżące przychody w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego i pozostałości środków z okresów poprzednich.

Fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki, o ile ustawa tworząca Fundusz tak stanowi.

?????

Podstawowe fundusze celowe:

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - składki, dotacje - 18% w strukturze dochodów, może on zaciągać zobowiązanie kredytowe, pożycz. budżetu państwa;

2. Fundusz Emerytalno - Rentowy - składki, dotacje - 94%;

3. Fundusz Pracy - składki które odpowiadają pracodawcy (2,45%);

4. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - nie dot. budżetu państwa;

(wycinanie drzew, zanieczyszczanie środowiska - kary ~ 90 mln. zł.

5. Fundusz Kombatancki - zasiłki;

6. POZOSTAŁE PODMIOTY SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH:

• państwowe szkoły wyższe;

• placówki naukowo - badawcze;

• inne państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną;

CECHY PODMIOTÓW:

• uzyskują dochody, które mogą przeznaczyć na realizację (sfinansowanie) działalności;

• mogą uzyskać dotacje z budżetów publicznoprawnych

• przedmiotowe; (podmiotowe)???????

• na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe;

• na cele inwestycyjne;

W 4 / 22.10.2001

ISTOTA, CECHY, FUNKCJE I TREŚĆ BUDŻETU PAŃSTWA

GENEZA BUDŻETU:

• 1688 r. Anglia - (PIERWSZY BUDŻET) zdobycie na trwałe przez parlament angielski prawa zezwalającego na pobór podatków jak i prawa decydowania o sposobie ich zużycia; Parlament decyduje o dochodach jak i o wielkości przeznaczenia wydatków.

• 1768 r. Polska - ustawa sejmowa wedle której nałożenie nowych podatków lub podwyższenie istniejących wymaga opracowania całego budżetu z uwzględnieniem źródeł dochodów i rodzajów wydatków oraz jednomyślnego przyjęcia przez Sejm.

Pierwszy budżet uchwalony przez Sejm:

• szczegółowość budżetowa;

• klasyfikacja budżetowa;

• dochody podzielono na 7 podmiotowych decyzji;

• wydatki podzielono na stałe i nadzwyczajne; (17 pozycji w tym wydatki na gospodarkę)

BUDŻET PAŃSTWA Art. 61

Jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

1. organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa np. Kancelaria Sejmu, Senatu, prezydenta;

2. sądów i trybunałów np. Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny;

3. administracji rządowej - „budżety ministerstw”;

Rada Ministrów i Minister finansów nie ma praw ingerować w budżet państwa na etapie opracowania projektu. Po opracowaniu ingeruje Parlament (Sejm, Senat);

Budżet wojewody dolnośląskiego zawarty jest w budżecie państwa.

1. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej.

2. Rada Ministrów przedkłada projekt budżetu państwa 3 m.-ce przed końcem roku - WYMÓG KONSTYTUCYJNY (do 30 września).

FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA:

1. Funkcje ekonomiczne:

• redystrybucyjna - istota polega na tym, że budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego. Działalność redystrybucyjna budżetu polega na regulowaniu dochodów podstawowych Kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej.

Zewnętrznym wyrazem tej działalności jest gromadzenie dochodów, głownie w postaci podatków od podmiotów gospodarujących i przeznaczenie ich na rzecz podmiotów, które w ogóle nie osiągają dochodów, albo ograniczają je w stopniu nie wystarczającym na ich potrzeby np. szkoły, szpitale; Budżet państwa jest podstawowym narzędziem redystrybucji wewnątrz systemu finansów publicznych tj. transfery budżetu państwa na rzecz budżetów samorządowych; funduszów ubezpieczeń społecznych.

• alokacyjna - funkcja ta pokrywa się z funkcją redystrybucyjną. Jeśli wyodrębnia się funkcję alokacyjną to po to, aby wyeksponować rolę budżetu w alokacji zasobów. Funkcja ta jest związana z wytworzeniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i społecznych.

• stabilizacyjna - (wyrównawcza) Istota tej funkcji budżetu polega na wykorzystaniu, go jako narzędzia państwa w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki kapitalistycznej.

Funkcja ta nastawiona jest na podmioty rynkowego sektora prywatnego a nie na podmioty sektora publicznego.

- fiskalna - (skarbowa) dot. strony dochodowej. Ściśle związana z redystrybucją. Funkcja ta polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów, które wiąże się z prowadzeniem przez państwo rozwiniętej działalności związanej z funkcjami państwa.

Funkcja ta jest zewnętrznym wyrazem działalności państwa polegająca na gromadzeniu i dzieleniu zasobów pieniężnych. Jest ona silnie postrzegana przez podmioty polityki budżetowej państwa.

• bo...... - Jest to pozytywne zachowanie się podmiotów wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych. Działalność fiskalna państwa zachęca do prowadzenia i rozwijania działalności gospodarczej. Obciążenie fiskalne tych podmiotów jest negatywne.

Pozytywna stymulacja budżetowa ogranicza się wyłączenie do stosowania przez państwo ulg i zwolnień w obciążeniach podatkowych.

• kontrolna - (ewidencyjno-kontrolna) Istotę tej funkcji budżetu można wyprowadzić z ogólnej funkcji kontrolnej finansów, która polega na wykorzystaniu procesów i zjawisk pieniężnych do obserwacji oraz analizy zjawisk i procesów rzecznych.

Funkcja kontrolna budżetu może polegać na analizie przyczyn (rzeczowych) nie wykonania budżetu po stronie dochodów lub wydatków, co oznacza, że pewna część zadań publicznych nie jest realizowana.

- koordynacyjna - Budżet państwa ze względu na ograniczony zakres nie jest w stanie pełnić roli narzędzia koordynacji aktywności państwa ponieważ wiele dziedzin, zwłaszcza cały sektor publiczny.....

Nie znajdują pełnego wyrazu w ...............

stąd budżet państwa jest narzędziem kontroli i koordynacji w takim zakresie, w jakim ujęte są w nim dochody i wydatki sektora publicznego.

• kredytodawca - istota tej funkcji sprowadza się do ustalenia, czy państwo ma zdolność kredytową, zdolności takiej nie ma państwo o nieuporządkowanym, niezrównoważonym budżecie.

2) Funkcje polityczne - sprowadzają się do relacji między władzą ustawodawczą (parlament), a władzą wykonawczą (rząd)

• demokratyczna

Istota polega na zainteresowaniu i wpływie społeczeństwa na opracowanie i wykonanie budżetu.

• ustrojowa

Istota sprowadza się do określenia zakresu uprawnień władzy ustawodawczej i wykonawczej w sprawach budżetowych (z reguły określonych w konstytucji). Jest to zewnętrzna forma realizacji ustrojowej, która polega na tym, że budżet państwa jest przede wszystkim narzędziem zachowania danego ustroju społeczno - gospodarczego, jest atrybutem władzy.

• prawna

• administracyjna

Rola administracyjnej funkcji budżetu wzrasta przy deficycie budżetowym. W warunkach trudności finansowych państwa organy państwowe mogą wymuszać działania racjonalizujące wydatki budżetowe.

• planowania

Jest to zestawienie dochodów i wydatków budżetowych. Bez cechy planowania nie ma budżetu.

Cechy budżetu państwa:

1. ma scentralizowany charakter gromadzenia dochodów i rozdysponowywania wydatków

2. gromadzenie środków budżetowych ma charakter przymusowy - wiąże się z władztwem finansowym państwa (egzekwowanie dochodów publicznych)

3. strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego

4. ekonomiczny i społeczny charakter gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie

5. szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa

6. procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo - konstytucyjne tzn. wymaga to nadania budżetowi państwa formy normatywnej

7. dochody budżetowe powstają na skutek ostatecznego przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów tzn. że dochody budżetowe gromadzone są bezzwrotnie

8. budżet państwa jest zawsze planem dochodów i wydatków państwa na z góry ustalony czas

9. budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym

10. budżet państwa tworzą strumienie dochodów i strumienie wydatków tzn. wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie

11. budżet państwa nie może być wystarczającą podstawą oceny finansowej działalności państwa

Budżet Państwa, a Skarb Państwa

Skarb Państwa to podmiot praw i obowiązków w stosunkach ogólno prawnych. Kiedy mówimy o Skarbie Państwa mamy na myśli nie tylko roczne zestawienie dochodów i rozchodów państwowych, ale również majątek państwowy.

Ministerstwo Finansów - dot. Finansów publicznych

Ministerstwo Skarbu Państwa - dot. Stosunków ogólno prawnych

Funkcje Skarbu Państwa :

• funkcja kasjera - włada środkami pieniężnymi wg. Różnych zaleceń służb administracji państwa (f. Budżetowe S.P.)

• funkcja bankiera - Skarb Państwa jest jako pożyczkodawca, gwarant.

Budżet Państwa a Ustawa Budżetowa

Art.61 ust.4,5 Ustawa Budżetowa - akt prawny autoryzujący budżet;

Oprócz budżetu państwa zawiera :

1. zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, jednostek budżetowych i środków specjalnych

2. plan przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych

3. zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa

Konstrukcja Budżetu Państwa :

Klasyfikacja dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów :

1. Istota - systematyczny podział dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów jednostek sektora finansów publicznych stosowany obligatoryjnie w planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości.

2. Zasady konstrukcji

Dochody i wydatki publiczne oraz przychody klasyfikuje się wg:

• działów i rozdziałów, określających rozdział działalności

• paragrafów określających rodzaj dochodu , przychodu lub wydatku(VAT, Cta, wydatki na składki)

• Klasyfikacja Budżety państwa:

część	dział	rozdział	paragraf
Dochody i wydatki ministerstw (np. obrony narodowej, edukacji) wszyscy ministrowie, wojewodowie	oświaty i wychowania szkolnictwo wyższe	szkoła podstawowa gimnazjum liceum	Wydatki na wynagrodzenia dla nauczycieli - wydatki na energię

Artykuł nie jest przekrojem klasyfikacji Budżetu Państwa !

Art.67.u.2. W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się :

• subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego (budżet miasta Wrocławia)

• rezerwę ogólną - dysponuje nią Rada Ministrów

• rezerwy celowe - dysponuje nimi Minister Finansów w porozumieniu z innymi ministerstwami

• obsługę długu Skarbu Państwa - dotyczy tylko sektora rządowego, nie jest nim dług miasta Wrocławia = państwowy dług Skarbu Państwa

• przychody i rozchody związane z finansowaniem deficytu i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej (przychody z wyemitowanych papierów wartościowych, zaciągniętych kredytów ale nie w Banku Centralnym - zakaz konstytucyjny)

Art.67. u.8. W uzasadnionych przypadkach w budżecie państwa mogą być tworzone odrębne części dla :

• państwowych jednostek organizacyjnych nie będących organami władzy lub administracji rządowej

• zadań ogólnych, jeżeli wyodrębnienie części jest uzasadnione koniecznością zapewnienia bieżącej kontroli wydatków.

Art.86. Ustawa budżetowa ustala :

1. dochody budżetu państwa - muszą być wykazane wg. ważniejszych źródeł dochodów (VAT, podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych) oraz w przekroju części i działów. Gdy nie osiągnie się prognozowanych dochodów podmioty sektora finansów publicznych nie mają prawa roszczenia.

2. Wydatki budżetu państwa - suma wydatków stanowi limit wydatków budżetu państwa. Jeżeli przekroczy się limit, to narusza się dyscyplinę finansów publicznych i podlega karze. Wydatki ujmuje się w podziale na : części ,działy, rozdziały.

3. deficyt budżetu państwa oraz źródeł jego pokrycia np. przychód z prywatyzacji Skarbu Państwa, emisja obligacji Skarbu Państwa, bony sprzedawane co tydzień na przetargach, kredyty z banków komercyjnych i zagranicznych (nie NBP - zakaz konstytucyjny)

4. limity zatrudnienia w administracji rządowej

5. przychody i rozchody budżetu państwa

6. zestawienie przychodów i wydatków państwowych zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i środków specjalnych, ujmuje się je w podziale na części budżetowe i rodzaje działalności, z wyodrębnieniem :

1. stanu początkowego i końcowego środków obrotowych

2. przychodów własnych

3. dotacji z budżetu państwa

4. wydatków na wynagrodzenia i składek naliczanych od wynagrodzeń

5. wydatków majątkowych

6. wpłat do budżetu

7. plany finansowe państwowych funduszy celowych, ujmuje się ja oddzielnie dla każdego funduszu z wyodrębnieniem :

1. stanu początkowego i końcowego funduszu

2. przychodów własnych

3. dotacji z budżetu państwa

8. wykaz programów wieloletnich, może być ustanowiony wyłącznie w celu realizacji zadań dotyczących

• obronności i bezpieczeństwa państwa

• ochrony środowiska

• rozwoju gospodarki, w tym restrukturyzacji wybranych dziedzin

• rozwoju nauki

• ochrony ogólnonarodowego dziedzictwa kulturowego

9. wykaz inwestycji wieloletnich

10. dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na realizacje zadań z zakresu administracji rządowej i zadań zleconych ustawami. Ujmuje się je po podziale na poszczególne stopnie jednostek samorządu terytorialnego, części budżetowe z których przekazywane są dotacje oraz działy klasyfikacji budżetowej.

11. zakres i kwoty dotacji przedmiotowych

12. wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i kwoty dotacji

• Do ustawy włącza się środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi oraz wydatki, które będą nimi sfinansowane

• Ustawa może ustalać plany finansowe innych jednostek sektora rządowego. Ujmuje się je odrębnie dla każdej jednostki z wyodrębnieniem przychodów własnych oraz dotacji z budżetu.

• Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

W5/ 29.10.2001

Dochody publiczne - definitywne przejęcie przez władzę publiczną środków pieniężnych. Podział dochodów :

1. daniny publiczne :

• dochody podatkowe

• dochody z opłat

• składki na ZUS

• dochody z majątku - wpłaty z zysku NBP, dochody z tytułu najmu, dzierżawy, przychody - mienie Skarbu Państwa.

1. Podatek - przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne i publiczno-prawne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo lub inny związek publiczno-prawny na podstawie obowiązujących przepisów określających warunki, wysokość, terminy jej płatności.

Obowiązek podatkowy - nie skonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa wynikająca z ustawy podatkowej. (ordynacji podatkowej)

Zobowiązanie Podatkowe - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie do zapłaty podatku w wysokości, w terminie i w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Zobowiązanie podatkowe może powstać :

1. z chwilą zaistnienia zdarzenia przewidzianego w ustawie podatkowej

2. z chwilą doręczenia decyzji organu podatkowego (wójt, burmistrz, prezydent) np. podatek od nieruchomości w przypadku osób fizycznych.

Cechy podatku :

1. przymusowy charakter - możliwość stosowania środków przymusu administracyjnego w celu wyegzekwowania należności podatkowej (dotyczy także opłat)

2. bez zwrotność - świadczenie podatkowe uiszczone w należnej wysokości ma charakter definitywny i nie podlega zwrotowi na rzecz płacącego

3. pieniężny charakter

4. nieodpłatność - podatnik nie otrzymuje ekwiwalentu ze strony związku publiczno - prawnego na rzecz którego podatek został zapłacony (nie dotyczy opłat)

5. jednostronność ustalania - wysokość świadczenia podatkowego wynika z obowiązujących przepisów prawa, nie podlega negocjacjom ale nie jest też rezultatem arbitralnych decyzji urzędników państwowych ani samorządowych.

6. przewłaszczenie - zapłata podatku powoduje zmianę właściciela środków pieniężnych, które będąc poprzednio własnością podatnika stają się własnością związku publiczno - prawnego

7. ogólny charakter - obowiązek podatkowy oraz wymiar podatku są regulowane w sposób jednakowy dla wszystkich jednostek objętych danym opodatkowaniem.

Funkcje podatków :

• fiskalna - przejmowanie przez władzę publiczną środków pieniężnych od osób fizycznych jak i podmiotów gospodarczych

• społeczna - sprzyja realizacji celów z zakresu zadań społecznych

• polityczna - podatek jest narzędziem realizacji polityki doktryny gospodarczej

• bodźcowa (interwencyjna)

• informacyjna

Klasyfikacja podatków : (str. 140)

I Kryterium : Przerzucalność podatku :

1. podatki bezpośrednie - ekonomiczny ciężar podatku ponosi osoba, która jest podatnikiem z prwanego punktu widzenia np. podatek dochodowy od osób fizycznych, od spadków i darowizn

2. podatki pośrednie - inny podmiot wskazują jako podatnika przepisy prawa podatkowego, a inny podmiot ponosi ciężar podatku : np. VAT, akcyza

Cechy :

• znaczna wydajność

• szybkość poboru

• nie są przejawem sprawiedliwości (niezależne od dochodu)

II Kryterium : Przedmiot opodatkowania (treść zjawisk ekonomicznych) :

1. podatki od przychodów - opodatkowanie przychodu, czyli tej wartości, która jest realna i stanowi samodzielne źródło korzyści (nie zależne od wydatków, działalności)

2. podatki dochodowe - przedmiotem opodatkowania jest dochód

Cechy :

• najskuteczniejsze narzędzie realizacji zasady powszechności opodatkowania

• redystrybucja dochodów

• bezpośrednie nawiązanie do osoby podatnika

• złożoność opodatkowania (ulgi zwolnienia)

• podatki majątkowe - mają na celu opodatkowanie posiadanego majątku, jego przyrost, zmiany lub zbycie

• podatki od wydatków

III Kryterium : Organizacje :

1. podatki państwowe - od osób fizycznych, prawnych, akcyzowy , VAT, od gier

2. podatki samorządowe - od spadków i darowizn, rolny, leśny, od posiadanego psa, od nieruchomości, od środków transportu, od czynności cywilno - prawnych.

Elementy konstrukcji podatków :

1. Podmiot podatku

*) Podmiot czynny - z reguły jest to państwo (gmina) z tym zastrzeżeniem, że wymiar i pobór może być dokonywany przez ważne organy finansowe (ustawa podatkowa).

U.P art. 13 Organami podatkowymi są :

1. urzędy skarbowe, wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast I instancji

2. izby skarbowe - jako organ odwoławczy I instancji urzędów skarbowych

3. samorządowe kolegia odwoławcze - organy odwoławcze II instancji od decyzji wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast.

Jeżeli organem I instancji jest Izba Skarbowa, to II instancji Minister Finansów.

Jeżeli organem I instancji jest Minister Finansów, to II instancji też jest Minister Finansów.

*)Podmiot bierny

• Podatnik - osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.

• Płatnik - osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej, obowiązana do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie i na właściwy rachunek. Odpowiada całym swoim majątkiem.

• Inkasent - osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie i na właściwy rachunek. Rada Miasta może powołać inkasentów.

2) Przedmiot podatku

Rzecz lub zdarzenie (określona sytuacja faktyczna lub prawna) z których wystąpieniem przepisy prawa wiążą obowiązek zapłaty podatku np. podatek od nieruchomości, dochodu.

3) Podstawa opodatkowania

To ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku np. liczba metrów

4) Skala podatkowa

To zbiór uporządkowanych stawek podatkowych , a stawki te są różne dla różnych wielkości podstaw obliczenia podatku. - zasada progresji ciągłej

- zasada progresji globalnej.

5) Stawki podatkowe

To relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania:

*) Technika obliczania wartości jaką należy przekazać do budżetu tytułem podatku:

• Stawki kwotowe - bezpośrednia wielkość podatku należnego władzom publicznym np. 15zł/m^2.

• Stawki procentowe - jaką część podstawy opodatkowania stanowi zobowiązanie podatkowe.

*) Stosunek stawek do podstawy opodatkowania:

• Stawki stałe (proporcjonalne) - wysokość podatku rośnie w takim samym tempie co podstawa opodatkowania.

• Stawki zmienne - wysokość podatku zmienia się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania:

*progresywne np. podatek dochodowy od osób fizycznych

*regresywne stawka podatku maleje

6) Zwolnienia podatkowe

Polegają na ograniczeniu przedmiotowym lub podmiotowym zakresu opodatkowania. Zwolnienia mogą być oparte o kryterium:

• przedmiotowe - zwolnienia ze względu na wybrane cechy przedmiotu opodatkowania (część przedmiotu)

• podmiotowe - zwolnienia ze względu na charakter, kwalifikacje części podmiotów (część podmiotów)

7) Ulgi podatkowe

Polegają na obniżeniu obciążenia podatkowego w stosunku do obciążenia ogólnie obowiązującego w razie zaistnienia danej sytuacji.

1. ulgi systemowe - wbudowane w dany podatek, obowiązują wszystkich ; ulgi zindywidualizowane - o przyznaniu decyduje organ administracji skarbowej

2. ulgi podmiotowe i przedmiotowe.

Finanse publiczne

- 16 -

---