Ośrodki zainteresowań wprowadza się w szkołach życia. Sprawdzają się one szcze­gól­nie w przypadku dzieci upośledzonych umiarkowanie (Kwiatkowska Dzieci głęboko niezro­zumiane).

Grzegorzewska w programie ośrodków zainteresowań zostawiła z ośrodków pracy De­crole'go;

• układ koncentryczny;

• ramy dnia (wstępne i końcowe);

• globalną naukę czytania, która jest wstępem do nauki czytania i pisa­nia;

Tematy;

1. Miejsce metodyki wychowania i nauczania dzieci upośledzonych umysłowo w peda­gogice specjalnej.

2. Historia i aktualny stan nauczania zintegrowanego (globalnego).

3. Funkcja i zadania kształcenia zintegrowanego w kl I - III.

Co to jest metodyka?

Metodyka jest działem pedagogiki, aby pełniej zrozumieć jej znaczenie dla pedago­giki musimy sobie odpowiedzieć na pytanie;

• z kim pracujemy ? - kogo chcemy nauczać i co jest przedmiotem naszego na­ucza­nia?

• dlaczego?- po co chcemy uczyć?

• czego chcemy nauczyć? - podstawa programowa jest dokumentem, bazą na­ucza­nia;

• jak chcemy nauczać?- w jaki sposób będziemy nauczać?

• z jakim efektem?

1. Miejsce metodyki wychowania i nauczania dzieci upośledzonych umysłowo w peda­go­gice specjalnej?

Miejsce to jest trudne do określenia ze względu na stosowaną w pedagogice termi­nolo­gię, co powoduje wiele nieporozumień związanych z podstawowymi pojęciami rozpatrywa­nymi na gruncie tej nauki.

Lipkowski uważa, że pedagogika specjalna to teoria i praktyka wychowania jedno­stek upośledzonych, a więc ( za Kirejczykiem) osób wykazujących;

• odchylenia ( różnice) w rozwoju, istotne i ujemne, powodujące ograniczenia roz­wojowe, utrudniające dzieciom naukę i życie w społeczeństwie.

Lipkowski uważał za konieczne poszerzenie zasięgu pedagogiki specjalnej o dzieci z mikrodeficetami, które co prawda nie zawsze są trwałe i nie zawsze powodują zakwa­lifi­kowanie do kategorii jednostek upośledzonych umysłowo, ale w znaczący sposób utrud­niają rozwój, a w szczególności trudności szkolne.

Kirejczyk (1981) uznał za konieczne wyodrębnienie dwóch kierunków pedagogiki spe­cjalnej;

• pedagogiki specjalnej,

• pedagogiki uzdolnionych i utalentowanych (tu mogą występować odchyle­nia o dodatnim charakterze, stwarzające możliwość wyższego rozwoju)

TERMIN PEDAGOGIKA (wg. Okonia 1981 Słownik pedagogiczny)

Problem stwarza terminologia pod względem tego czy pedagogika specjalna wyod­ręb­niła się z pedagogiki jako nauki czy też może z pedagogiki ogólnej.

Pedagogika jako nauka o wychowaniu rozwinęła się w wiele odrębnych nauk peda­go­gicznych. W jej skład wchodzą; pedagogika ogólna i pedagogika specjalna.

Pedagogika ogólna zajmuje się;

• rozważaniami natury ogólnej (odnoszącymi się do wszelkiego typu zjawisk peda­gogicznych);

• wszystkimi populacjami;

• metodologią badań pedagogicznych;

• pedagogiką jako nauką;

• przedmiotem jej badań i zadaniami;

• podstawowymi pojęciami pedagogicznymi;

• celami;

• czynnikami wychowania itd.

(Szczodra 1988)

Pedagogika specjalna wyodrębniona z pedagogiki ogólnej (Kirejczyk 1981, s.144) i jest jej działem (Lipkowski 1984, s.15).

W zakres jej zainteresowań wchodzą;

• działania zawężone odnoszące się do jednostek odbiegających od normy,

• uwzględnia indywidualne utrudnienia i potrzeby jednostki,

• oddziaływanie na jednostkę niepełnosprawną „normalnym” oddziaływaniem peda­gogicznym.

PEDAGOGIKA OGÓLNA I JEJ PROCESY ODDZIAŁYWANIA PEDAGO­GICZ­NEGO

1. wychowanie ukierunkowujące;

2. nauczanie ;

I'. To oddziaływanie na dyspozycje kierunkowe (psychiczne), a więc czynniki emocjo­nalno-wolicjonalne osobowości, które decydują o;

- postawie człowieka do otaczającego świata i samego siebie;

- o jego działaniach;

- przekonaniach i światopoglądzie;

- zainteresowaniach;

- upodobaniach,

- cenionych wartościach i kierunkach działania ( postawie wobec życia).

II'. Związane jest z oddziaływaniem na dyspozycje instrumentalne ( procesy percep­cyjne, intelektualne i wykonawcze, a więc stronę intelektualną i sprawnościową osobo­wości ludz­kiej, decydującej o sprawności i skuteczności działania - Kirejczyk, 1981).

W PEDAGOGICE SPECJALNEJ JEST JESZCZE TRZECI PROCES ODDZIAŁY­WA­NIA

III. Ujemny - obejmuje upośledzenia oraz funkcje rozwinięte ponad ogólny poziom roz­woju.

TRZY DYSCYPLINY NAUKOWE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ A PROCESY OD­DZIAŁY­WANIA PEDAGOGICZNEGO;

1. Teoria specjalnego wychowania ukierunkowującego,

2. Teoria specjalnego nauczania (dydaktyka specjalna),

3. Teoria specjalnego oddziaływania na odchylenia.

1'. Teoria specjalnego wychowania zajmuje się badaniem;

• zamierzonego,

• świadomego,

• celowego,

• skutecznego,

• trwałego,

oddziaływania na ograniczone upośledzeniem umysłowym dyspozycje kierun­kowe, a więc dyspozycje psychiczne i czynniki emocjonalne-wolicjonalne osobowości.

Zadaniem tej teorii jest ustalenie;

• określenie celów wychowania osób upośledzonych umysłowo.

Cele te są zależne od;

• stopnia niesprawności intelektualnej,

• ewentualnych towarzyszących upośledzeniem uzdolnień (np.manualnych);

• zaburzeń sprzężonych ( np. ślepoty i głuchoty);

• warunków środowiskowych w jakich te osoby żyją;

• warunków środowiskowych w jakich będą żyły w przyszłości.

REALIZACJA CELÓW JEST MOŻLIWA;

• w warunkach dokładnej znajomości poszczególnych dzieci,

• przyczyn ich upośledzenia,

• środowiska społecznego, w którym przebywają.

Aby realizacja ta była możliwa należy;

• opracować drogi i prawa rządzące rozwojem dyspozycji kierunkowych,

• organizować metody i środki oddziaływania na te osoby,

• zdobytą wiedzę opracować i ułożyć w logicznie powiązany system,

• zapoznać nauczycieli, wychowawców, rodziców ze zdobytą wiedzą.

2'.Dydaktyka specjalna jest jednym z działów dydaktyki ogólnej (Borzyszkowska 1983) i zajmuje się:

• nauczaniem innych,

• uczeniem się ( niezależnie od tego czy odbywa się ono w szkole, poza nią, czy w oddzielnych sytuacjach życiowych - Okoń, 1955,s.55)

Dydaktyka jest nauką o kształceniu;

• i jego celach,

• treściach,

• metodach,

• środkach,

• organizacji. (Okoń, 1955, s.55).

Dydaktyka specjalna zajmuje się;

• badaniem procesów nauczania i uczenia się (procesu kształcenia) osób z od­chyleniami od normy rozwojowej (niezależnie od rodzaju i stopnia tego odchylenia).

W zgodnej opinii dydaktyków nauczanie i uczenie się to dwa związane ze sobą procesy kształcenia. Dlatego za Okoniem możemy powiedzieć, że dydaktyka jest nauką o kształce­niu i jego celach, treściach metodach, środkach, organizacji.

W tym kontekście możemy sformułować definicję dydaktyki specjalnej ( za Okoniem);

Dydaktyka specjalna zajmuje się badaniem procesów nauczania i uczenia się (procesu kształcenia) osób z odchyleniami od normy rozwojowej, niezależnie od rodzaju i stopnia tego odchylenia.

Synonim dydaktyki - ORTODYDAKTYKA

Synonim ten był stosowany przez Lipkowskiego i Okonia.

ORTODYDAKTYKA to wyraz pochodzenia greckiego oznacza;

Orthos - prosty

Didaktikos- pouczający

co oznacza dydaktykę wyprostowującą, wyrównującą.

ORTODYDAKTYKA przedmiotem swoich dociekań czyni proces kształcenia osób z od­chyleniami ujemnymi.

Irena Stawowy - Wojnarowska zgadzając się na synonim dydaktyki specjalnej - ortodydak­tyka zakłada, że dyscyplina ta dotyczy procesu dydaktycznego, który uwzględnia;

• kompensację

• korygowanie i usprawnianie (tzn. rewalidację).

Borzyszkowska (1983) uważa natomiast, że w takiej formie ortodydaktyka jest już „in­terwencyjnym oddziaływaniem pedagogicznym na odchylenia,”(za Kirejczykiem), że no­sząc cechy kompensacji, korygowania i usprawniania obejmuje już znacznie szerszy krąg oddziaływań pedagogicznych i dlatego powinna raczej w jej miejsce być stosowana nazwa „dydaktyka szkoły specjalnej” wywodząca się z dydaktyki ogólnej.

DYDAKTYKA SZKOŁY SPECJALNEJ to specjalny wariant dydaktyki, który bierze pod uwagę specjalne potrzeby edukacyjne osób odchylonych od normy rozwojowej.

DYDAKTYKA DYDAKTYKA SZKOŁY <<< SPECYFIKA ZABURZEŃ

OGÓLNA >>> SPECJALNEJ >>>>> ROZWOJOWYCH DZIECKA

METODYKI (dydaktyki szczegółowe)

DYDAKTYKA OGÓLNA

^

DYDAKTYKA SPECJALNA

^

METODYKI SZCZEGÓŁOWE

Metodyki nauczania (dydaktyki szczegółowe) zajmują się analizą nauczania i uczenia się określonego przedmiotu lub nauczania i uczenia się w szkole danego typu czy stopnia ( Okoń, 1981).

Istnieje kilka dydaktyk szczegółowych w zależności od rodzaju szkoły specjalnej;

• dydaktyka specjalna ( bada problemy podstawowe i wspólne dla wszelkiego na­uczania i uczenia się osób odchylonych od normy rozwojowej);

• dydaktyki szczegółowe obejmują analizę celów, treści, metod, środków, form orga­nizacyjnych kształcenia osób;

- z określonym rodzajem i stopniem niepełnosprawności;

- skierowanych do określonej formy kształcenia specjalnego.

W grupie dydaktyk szczegółowych wyróżnić można metodykę nauczania upośledzo­nych umysłowo, która ma związek z dydaktyką specjalną, bowiem zajmuje się modyfikacją problemów dydaktyki szkoły specjalnej z punktu widzenia upośledzenia umysłowego uczniów.

D S M N U U

Y P E A P M

D E T U O Y

A C O C Ś S

K J>> >>>>> D Z L Ł >>>>> DYDAKTYKA SZKOŁY SPECJALNEJ

T A Y A E O ( uzależniona od rodzaju upośledzenia )

Y L K N D W

K N A I Z O

A A A O

N

Y

C

H

ZADANIA METODYKI

Istniej podział na trzy zasadnicze grupy zadań;

1. Ustalanie celów dydaktycznych i celów nauczania wymaga oznaczenia konieczność określenia, jakie wiadomości ogólnokształcące i zawodowe powinni uczniowie po­siadać, a więc i opanować z zakresu;

- o otaczającym środowisku społecznym i przyrodniczym,

- kultury i techniki,

które i w jakim stopniu umiejętności właściwego postępowania w określonych sytu­acjach powinni oni stosować w codziennym życiu i pracy.

2. Wykrywanie i ustalanie praw rządzących nauczaniem tych uczniów;

- wypracowywanie zasad, metod, i środków oraz prawidłowej organizacji procesu kształcenia;

- ustalanie najbardziej skutecznych sposobów zdobywania wiadomości i umiejętno­ści;

- ustalanie najbardziej skutecznych sposobów utrwalania opracowanego materiału, jego kontroli, uzupełniania braków;

- określanie w jaki sposób należy uczyć umiejętności korzystania ze zdobytej wie­dzy w codziennym życiu i pracy.

3. Ustalanie sposobów przekazywania studentom i nauczycielom dzieci upośledzo­nych umysłowo już zbadanych, ocenionych i ułożonych w logiczny system wiedzy, najbardziej potrzebnych wiadomości dotyczących procesu nauczania i uczenia się tych osób.

OŚRODEK PRACY I JEGO OGNIWA - Flanczewska

1. Planowanie pracy nauczania;

• zajęcia wstępne

• obserwacja

• kojarzenie

• ekspresja

• zajęcia końcowe (wprowadzone przez Grzegorzewską)

(obserwację i kojarzenie określa się również terminem; praca poznawcza)

Czego dotyczą?

ZAJĘCIA WSTĘPNE;

• pozdrowienie;

• powitanie;

• wspólna zabawa;

• sprawdzenie obecności;

• ustalenie pogody

To wszystko dla rozładowania napięć przyniesionych z domu lub z drogi do szkoły.

• sprawdzenie czystości;

• sprawdzenie pogody ( w kl.I to wyjście na powietrze, aby bezpośrednio doświadczyć warunków atmosferycznych)

• celem założonym jest przybliżenie dzieciom pojęć czasowych:

- w kl.I operujemy w zakresie 1 tygodnia;

- w kl.II operujemy w zakresie 1 miesiąca

- w kl.III operujemy w zakresie 1 roku.

• w klasie I znalezienie miejsca w klasie ułatwia dziecku symbol umieszczony na liście;

• po pewnym czasie dokładamy do symbolu imię, później nazwisko, potem indywidualnie to różnicujemy,

• po tygodniu na liście zmieniamy kolejność, aby sprawdzić czy dziecko na pewno wie, że symbol jest jego.

W PRZYPADKU LISTY POGODY przechodzimy;

• od symbolu ( słońce, chmura) do piktogramu , znaczka z imieniem później nazwiskiem;

• lalka- jak lalka ma się ubrać skoro jest taka pogoda?

• im bardziej upośledzone jest dziecko tym więcej stałości.

ZABAWA a w niej;

• zagadki

• proste krzyżówki

• zabawa ruchowa

• zabawa tematyczna

• liczenie obecności dzieci na liście obecności po sprawdzeniu obecności

( to stanowi wprowadzenie do pracy poznawczej)

OBSERWACJA powinna być;

• wielozmysłowa

• ciągła

• bezpośrednia

• w naturalnym środowisku

• naturalny okaz w klasie.

OBSERWACJA może być;

• spontaniczna

• kierowana przez nauczyciel (nauczyciel zwraca uwagę na to o co nam chodzi)

KOJARZENIE (formy aktywności, które mają rozwinąć myślenie dziecka);

• porównywanie;

• poszukiwanie różnic;

• podobieństwo;

• synteza.

Realizujemy je w różnych ćwiczeniach np. przez uzupełnianie zdań, wyszukiwanie etykiet do obrazków.

EKSPRESJA (musimy wiedzieć, co chcemy, aby dziecko pamiętało)

Ekspresja konkretna - w niej najczęściej stosowane jest sprzątanie klasy, ale nie można wykorzystać również;

• robienie kanapek;

• plastykę;

• sadzenie roślin.

Ekspresja oderwana - to wypowiedzi ustne w rodzaju;

• co się działo na lekcji

• wierszyki związane z lekcją

• pisemne lub ustne wypowiadanie.

ZAJĘCIA KOŃCOWE - podsumowują całość dnia.

Od dziecka otrzymujemy;

• informację zwrotną (np. poprzez rozwiązanie krzyżówki na temat lekcji), czy zrozumiały lekcję

• to ocena aktywności dziecka;

• to ocena dnia;

• porządkowanie stanowiska pracy/klasy;

• zadanie pracy domowej;

• nie wprowadzamy tu nowych elementów.

PO, CO OCENIAMY?- FLANCZEWSKA

• oceniamy by wiedzieć ile potrafi uczeń;

• udzielamy informacji zwrotnej uczniowi o posiadanej wiedzy;

• ocena służy również ocenie pracy nauczyciela ( czy zastosował dobre metody nauczania);

• oceniamy bo: oceniamy pracę szkoły i jej wyniki;

• hospitacje służą w szkołach ocenie pracy szkoły;

• oceniamy by tworzyć warsztaty, które pozwolą ewoluować efekty pracy szkół;

• oceniamy w czym jest dobry uczeń.

DWA TYPY OCENIANIA;

• sumujący;

• wspomagający.

PRZYKŁAD KONSPEKTU OŚRODKA DZIENNEGO W SZKOLE SPECJALNEJ

Szkoła podstawowa dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim np. klasa II

PROWADZĄCY;

.............................

.............................

OKRES REALIZACJI

.....................................

I. OKRESOWY OŚRODEK PRACY; Wiosna w ogrodzie.

............................................................

II. DZIENNY OŚRODEK PRACY; Pierwsze kwiaty wiosenne: przebiśnieg, stokrotka, krokus.

...........................................................

III. CELE ZAJĘĆ;

- dydaktyczne; zapoznanie uczniów z kwiatami wiosennymi (przebiśnieg, stokrotka, krokus),

ich charakterystyczne cechy, nazwy kwiatów (analiza i synteza),

zapoznanie dzieci z piosenką „Kwiatki - bratki” związaną tematycznie z ośrodkiem,

utrwalanie działań w zakresie 20 (dodawanie i odejmowanie).

- wychowawcze; rozwijanie prawidłowych zachowań w ogrodzie,

kształcenie poczucia estetyki,

zwrócenie uwagi na estetyczne wykonanie rysunków.

- rewalidacyjne; kompensowanie braków uczniów poprzez prawidłowe i wszechstronne poznanie rzeczywistości,

rozwijanie zdolności manualnej, percepcji wzrokowej i słuchowej.

IV. CELE OPERACYJNE;

- dzieci rozpoznają kwiaty wiosenne w tekście mówionym i pisanym;

- dziecko rozpoznaje kwiaty wiosenne; przebiśniegi, stokrotki, krokusy;

- dziecko umie wskazać wśród innych kwiatów: przebiśniegi, stokrotki, krokusy;

- dziecko potrafi nazywać kwiaty; przebiśnieg, stokrotka, krokus.

- dziecko wie, że; przebiśniegi, stokrotki i krokusy to kwiaty pod ochroną.

- dziecko umie operować liczbami w zakresie dodawania i odejmowania do 20.

V. FORMY PRACY;

- indywidualna,

- grupowa,

- zbiorowa,

- wycieczka na działkę.

VI. METODY PRACY;

- oglądowa; pokaz, obserwacja (spontaniczna i kierowana), ilustracje, porównanie;

-słowna; rozmowa, dyskusja, opis.

VII.ŚRODKI DYDAKTYCZNE;

- naturalne okazy kwiatów oglądanych w ogrodzie;

- ilustracje kwiatów;

- etykiety z nazwami kwiatów;

- rozsypanka literowa;

- kredki;

- tekst piosenki „Kwiatki-bratki” sł.D.Gellener.

VIII. PRZEBIEG PRACY DNIA;

1. Zajęcia wstępne;

- pozdrowienia i przywitanie dzieci z nauczycielem i nauczyciela z dziećmi;

- sprawdzenie listy obecności;

- ustalenie pogody;

- przybliżenie dzieciom pojęć czasowych - określenie dnia i miesiąca;

- poinformowanie dzieci o konieczności określonego zachowania się w ogrodzie.

II. HISTORIA I STAN AKTUALNY NAUCZANIA ZINTEGROWANEGO

Istota kształcenia zintegrowanego

Terminy;

1. nauczanie integralne;

2. nauczanie integracyjne;

3. integracja w nauczaniu.

Wszystkie terminy nawiązują do nauczania całościowego na pierwszym etapie naucza­nia w klasach I - III. Nauczanie całościowe ma bogatą tradycję. Wywodzi się z okresu Nowego Wychowania w Europie i Progresywizmu w Ameryce ( początek XX w.).

Progresywizm był krytyką szkoły tradycyjnej, a w niej;

- rygoryzmu,

- pasywnej postawy uczniów,

- stosowania nauki systematycznej, nie uwzględniającej psychiki dziecka.

Ówcześni psycholodzy doszli do wniosku, ze dzieci spostrzegają świat w sposób syn­kretyczny. Pierwszą reakcją więc na to była;

• rezygnacja z przedmiotowego nauczania na rzecz nauczania całościowego, global­nego opartego na doświadczeniach dziecka wziętego z jego najbliższego otoczenia.

Pojęcie nauczanie całościowe wprowadził do pedagogiki Berthold Otto (1959-1933). Uważał on, ze „świat stoi przed nami jako całość i my jako całość próbujemy go ogarnąć”. Prowadzone przez niego eksperymenty nazwano Gesamtunterrich, co oznacza nauczanie łączne.

Termin ten możemy również spotkać w słowniku pedagogicznym Okonia, gdzie pisze on, że nauczanie łączone to kierunek dydaktyczny traktujący treści i metody w klasach po­czątkowych jako określone całości tematyczne, które obejmują różne treści zgodnie z tym jak występują one w życiu, a nie jako oddzielne przedmioty nauczania.

Nauczanie łączne ( jak Pisza Okoń) bywa określane rozmaicie;

- nauczanie całościowe;

- nauczanie globalne;

- nauczanie systemowe.

SZKOŁY EKSPERYMENTALNE

- metoda projektów Klipatricka,

- metoda nauczania łączonego Linckiego - Austria,

- ruch współczesnej szkoły Freineta,

- metoda ośrodków zainteresowań Decroly'ego - Belgia.

Nowe myślenie nie było również obce naszym pedagogom. Najlepszym na to dowodem jest to, że w POLSKICH szkołach specjalnych była stosowana w okresie Międzywojen­nym metoda Decroly'ego.

Wśród licznych kierunków pedagogiki progresywistycznej, metody całościowego na­uczania, opierały się na jednym z podstawowych twierdzeń nowoczesnej psychologii wieku dziecięcego, a więc na tym, że;

• spostrzeganie i myślenie dziecka ma początkowo charakter synkretyczny;

• spostrzeganie i myślenie dziecka ma charakter całościowy i niezróżnicowany.

Nie może więc opierać się na nauczaniu przedmiotowym, wymagającym od dziecka wysoko rozwiniętych procesów;

• analizy;

• abstrakcji.

(Balcerek, 1981 Rozwój wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo WS i P, Warszawa.)

Nowe myślenie w POLSKIEJ PEDAGOGICE wykorzystując metodę Decrol'ego dołą­czyło do niej wiele rozwiązań;

• nauczanie łączone (Maćkowiak, 1970);

• integracja nauczania początkowego (Jadwiga Walczyna, 1968);

• integralne wychowanie i nauczanie (Łucja Muszyńska, 1974);

• koncepcja integracji w nauczaniu początkowym (M.Cackowska,1994-art. „Nowa Szkoła”;

• - programy nauczania „Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna” Jadwiga Ha­nisz, (1998);

• nauczanie zintegrowane w klasach niższych (Świątek,1999).

Pierwszym źródłem poszukiwań pedagogicznych była chęć uwzględnienia w pracy z dzieckiem jego sposobu percepcji świata. Znalazły one wyraz przede wszystkim w integra­cji treści, czyli rezygnacji z przedmiotowego nauczania na rzecz całościowego traktowania „materii nauki”. Owa materia przyjmowała różne formy w zależności od przyjętego rozwią­zania;

• projekty ( u Kilpatricka)

• ośrodki życiowe i rzeczowe (Lincke)

• ośrodki zainteresowań (Decroly)

• treść centralna - ośrodkowa ( Maćkowiak)

• zagadnienie centralne (Walczyna)

• integralna jednostka tematyczna (Muszyńska)

• pojęcie kluczowe/bazowe (Hanicz),

• zintegrowany ośrodek tematyczny (Kowalik, Olubnicka, Świątek).

25 listopad 2002 wykłady dr A. Mikrut

Na początku XX wieku uważano, że j. polski, matematyka SA przedmiotami, które otwierają dziecko na inne wiadomości.

Obecnie zwolennicy nauczania globalnego wg. Decroly'ego „ośrodki zainteresowań” zmie­niają w dzień pracy.

Od samego początku poszukiwań alternatywnych wobec szkoły tradycyjnej akcento­wano konieczność zmian w zakresie innych doborów treści kształcenia elementarnego pro­cesu dydaktyczno-wychowawczego.

W efekcie obecnie możliwe stało się o wiele szersze niż pierwotne spojrzenie na istotę na­uki całościowej.

WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA;

1. Integracja treści - co oznacza scalanie, łączenie różnych treści należących do in­nych przedmiotów w logicznie powiązane struktury;

2. Integracja celów - co oznacza łączne realizowanie celów:

• poznawczych,

• kształcących,

• wychowawczych,

• przenikanie się procesów nauczania i wychowania bez preferowania którego­kolwiek z nich;

3. Integracja metodyczna - oznacza świadome różnicowanie metod pracy dydaktycz­nej w celu harmonijnego rozwoju całej osobowości dzieci w trakcie podejmowania wielorakich aktywności.

Rozwiązanie takie w sposób oczywisty nawiązuje do koncepcji kształcenia wielostronnego Okonia i ten aspekt szczególnie akcentuje Cackowska, która widzi ko­nieczność stosowania na każdej jednostce metodycznej wszystkich strategii kształcenia i związanych z nimi metod;

• podających

• waloryzacyjnych (nauczanie przez przeżywanie),

• problemowych,

• metod praktycznych.

4. Integracja organizacyjna - oznacza naprzemienne stosowanie różnych rodzajów ak­tywności uczniów w odcinkach czasowych regulowanych ich możliwościami po­trzebami i rymem ich biologicznej sprawności, a nie wg. 45-cio minutowego rytmu godzin lekcyjnych.

Podstawową jednostką organizacyjną jest tutaj nie lekcja, lecz najczęściej dzień pracy i wielorakiej aktywności uczniów tzw. dzień zintegrowanych zajęć.

ISTOTA KSZTAŁCENIA INTEGRACYJNEGO;

1. postrzeganie dziecka jako niepowtarzalnej całości;

2. respektowanie indywidualnych różnic w możliwościach dziecięcych;

3. poszanowanie indywidualności (tzn. potrzeb rozwojowych, zainteresowań, zdolno­ści;

4. respektowanie indywidualnego tempa rozwoju ( odmienności drogi rozwojowej);

5. odwoływanie się do podstawowego sposobu nabywania przez dzieci;

- kompetencji,

- stylu myślenia,

- działania,

- natury wyrażającej się np. temperamentem;

6. uwzględnianie miejsca w rozwoju dziecka, a więc jak daleko mu do zadań stawia­nych przez nauczyciela;

7. nabywanie kompetencji przez:

- aktywne działanie,

- uczenie się wszystkimi zmysłami,

- doświadczanie tu i teraz;

8. stwarzanie dziecku maksymalnie sprzyjających warunków do ujawniania swojego po­tencjału i to w różnych obszarach aktywności.

Z powyższymi rozważaniami sam termin integracja koreluje w sposób następujący;

• służy określaniu wielu aspektów nowoczesnego pojmowania edukacji wcze­snoszkolnej, a więc;

• integracji poczynań nauczyciela i ucznia - nauczyciel włącza się w linię dzia­łania ucznia i odwrotnie, oboje szanują swoje światy, oboje konstruują wspólnie linię działania;

• integracji ofert edukacyjnych - scalanie ofert proponowanych przez szkołę z ofertami edukacyjnymi środowiska poza szkolnego, to współpraca tych śro­dowisk;

• integracji zespołu klasowego - który dla wszystkich dzieci powinien być au­tentycznym zintegrowanym środowiskiem życia i rozwoju;

• integracji środowisk życia dzieci - szkoły, domu rodzinnego, grupy rówieśni­czej;

• integracji dzieci zdrowych z dziećmi o zaburzonym rozwoju;

• integracja wszystkich zabiegów edukacyjnych wokół osoby dziecka i jego roz­woju we wszystkich sferach;

- fizycznej,

- psychicznej,

- intelektualnej,

- moralnej.

• integracja treści edukacyjnych - w których zanikają granice pomiędzy przed­miotami nauczania na rzecz całościowego ujmowania treści nauczania;

• integracja metod nauczania

Uwzględnianie powyższych punktów ma na celu wspomaganie wszechstronnego i har­monijnego rozwoju dziecka na pierwszym etapie nauczania w tym szczególnie;

• umiejętności zdobywania wiedzy:

- czytanie,

- pisanie,

- rachowanie;

• umiejętności nawiązywania i podtrzymywania poprawnych kontaktów z in­nymi dziećmi, dorosłymi, osobami niepełnosprawnymi, innymi narodowo­ściami i rasami;

• poczucia przynależności do społeczeństwa:

- społeczności szkolnej,

- środowiska lokalnego,

- regionu,

- kraju;

• wyrabianie umiejętności działania w różnych sytuacjach szkolnych;

• rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą.

METODA OŚRODKÓW ZAINTERESOWAŃ DECROLY'EGO ;

(w okresie tzw. pedagogiki progresywistycznej = „nowego wychowania”)

Decroly belgijski lekarz i pedagog urodzony 1871 roku w Renaix. W 1901 roku w Brukseli założył Instytut Kształcenia Specjalnego dla dzieci „zapóźnionych i anormalnych”. Decroly poszukując najbardziej właściwych metod dla intelektualnego i społecznego roz­woju dziecka uznał za konieczne opracowanie i wprowadzenie w życie nowej koncepcji nauczania i wychowania dzieci.

1. Decroly zarzucał obecnemu programowi nauczania;

• brak spójności między różnymi zajęciami dzieci;

• zbyt luźny związek materiału nauczania z podstawowymi zainteresowaniami i ewolucją dzieci;

• nadmierny w większości wymiar materiału, przekraczający zazwyczaj zdolność przyswajania i pojemność pamięciową dzieci;

• uprzywilejowanie w programach tych przedmiotów, które mogą być nauczane metodą werbalną;

• nieodpowiedni dobór ćwiczeń, które nie dostarczają dziecku w należytej mierze sposobności do pracy samorzutnej i samodzielnej (Hamaide, 1932).

2. Antidotum przeciw tym mankamentom miała być metoda Decroly'ego oparta na;

• zasadzie wychowania do życia przez życie, które miało dać umiejętność skutecz­nego radzenia sobie w życiu;

• uznaniu zainteresowań dzieci za podstawowy czynnik doboru nauczania treści dla poszczególnych klas;

• całościowym ujmowaniu treści nauczania;

• uznaniu prawa rekapitulacji za nadrzędną drogę rozwoju.

(Prawo rekapitulacji w ujęciu, biol. to; bioenergetyczne prawo oznaczające uogólnienie z dziedziny biologii, wg którego osobniki danego gatunku przechodzą w rozwoju zarodkowym te same stadia, przez które przebiega droga ewolucyjna pro­wadząca do powstania tego gatunku.)

Decroly sądził, że rozwojem dziecka rządzą niezmienne prawa i że w swoich zabawach oraz zajęciach powtarza ono w kolejnych fazach rozwojowych czynności typowe dla kolej­nych stadiów, przez jakie przeszła ludzkość. Stąd w jego szkole zagadnienia związane z działalnością ludzi opracowane były zgodnie z historycznym rozwojem tzn. wg zasady czy prawa rekapitulacji.

3. Decroly za punkt swojej metody ( koncepcji) przyjął rozwój dziecka, wysuwając na pierwszy plan jego zainteresowania wynikające z jego pierwotnych potrzeb.

Do najważniejszych zaliczył cztery grupy potrzeb;

• potrzebę pożywienia, potrzebę oddychania i utrzymania czystości;

• potrzebę walki z ujemnymi wpływami klimatycznymi;

• potrzebę ochrony przed nieprzyjaciółmi i niebezpieczeństwem;

• potrzebę działania, aktywności, światła i spoczynku.

4. Zainteresowania dziecka dla Decroly'ego były podstawowym kryterium doboru odpo­wiedniego materiału i środków nauczania oraz sposobów jego opracowywania. Materiał ten dotyczył środowiska otaczającego dzieci, brano z niego przede wszyst­kim te zagadnienia, które nie były przez dzieci jeszcze poznane. Zagadnienia te później stanowiły ośrodki zainteresowań. Wokół ośrodków zainteresowań koncen­trowała się praca uczniów. Ośrodki te z czasem zaczynały zataczać coraz szersze kręgi ujmując poznane treści w układzie;

• I zasada - DZIECKO - rodzina, szkoła, społeczeństwo;

• II zasada - DZIECKO - zwierzęta, rośliny;

• III zasada - DZIECKO - ziemia ( woda, powietrze, kamienie);

• IV zasada - DZIECKO - słońce, księżyc, gwiazdy = cały kosmos.

Zasada zainteresowań dzieci wyrosła na gruncie potrzeb pierwotnych, a praca nad tak ujętymi treściami poznawczymi miała dać dziecku znajomość własnej osobowo­ści;

• świadomości swego ja;

• świadomości swoich potrzeb i dążności;

• świadomości celów i swego ideału,

• znajomości warunków środowiska naturalnego i społecznego:

• środowiska w którym żyje, a od którego zależy i na które może od­działywać, aby jego potrzeby, dążenia i ideały mogły się spełnić.

Decroly marzył o wychowaniu społeczeństwa wolnego od zakłamania i niesprawiedli­wości, nietolerancji i przymusu, oddanego swobodnej i twórczej pracy

DWA SPOSOBY POZNAWANIA ŚWIATA WG DECROLY'EGO;

1. bezpośrednie ( za pomocą zmysłów i doświadczenia bezpośredniego);

2. pośrednie;

• za pomocą wspomnień osobistych ( przez sięganie do własnej pa­mięci);

• przez badanie różnych dokumentów ( odnoszących się do rzeczy i zjawisk współczesnych);

• przez badanie różnych dokumentów odnoszących się do zjawisk minionych ( badanie spraw historycznych).

ĆWICZENIA PREFEROWANE PRZEZ DECROLY'EGO;

( W ZWIĄZKU Z WYRÓŻNIENIEM POWYŻSZYCH DRÓG POZNAWANIA RZECZYWI­STOŚCI I ZALECANE)

1. spostrzeganie - czyli osobiste i bezpośrednie zdobywanie wiedzy;

2. kojarzenie - nabywanie wiedzy pośrednio lub odtwarzanie wiedzy wcześniej naby­tej;

3. wyrażanie - stanowić miało dopełnienie spostrzegania i kojarzenia.

TRZY ETAPY PROCESU NAUCZANIA W METODZIE DECROLY'EGO;

1. obserwacja,

2. kojarzenie w przestrzeni i w czasie,

3. wyrażanie konkretne ( przedmiotowe) i oderwane np.;

• czytanie ,

• pisanie ( na temat poznawanych rzeczy i zjawisk).

Decroly nie stosował podziału treści na poszczególne przedmioty. W procesie opano­wywania wiedzy o zjawiskach przyrodniczych i sytuacjach społecznych informacje podob­nie jak informacje z języka ojczystego, matematyki, historii, geografii, przyrody czy prac ręcznych przeplatały się z sobą. Najważniejsze było całościowe poznawanie.

FUNKCJE I ZADANIA KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO DZIECI Z LEKKIM UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM

FUNKCJE REALIZUJE SIĘ PRZEZ ZADANIA

1. Podstawowe funkcje kształcenia zintegrowanego dzieci upośledzonych umy­słowo;

1. funkcja opiekuńcza,

2. funkcja diagnostyczno-prognostyczna,

3. funkcja kompensacyjno-usprawniająca,

4. funkcja poznawcza,

5. funkcja kształcąca,

6. funkcja wychowawcza.

( wszystkie funkcja są równoważne).

1'. w obrębie funkcji opiekuńczej leży dbałość o bezpieczeństwo, zapewnienie dzieciom odpowiednich warunków higienicznych, dbałość o zdrowie i rozwój fizyczny oraz troska o rekreację i zabawę;

6'.funkcja wychowawcza w pedagogice specjalnej ma prymat. Jeżeli funkcję wychowawczą będziemy rozumieć szeroko wówczas będziemy mówić, że obejmuje ona;

• wychowanie emocjonalne,

• zdrowotne,

• fizyczne.

W pedagogice specjalnej wychowanie rozumiane jest wąsko, bo w zakresie

• społeczno-moralnym.

Poprzez wychowanie rozumiemy tu;

• kształtowanie właściwej postawy do nauki szkolnej;

• kształtowanie właściwej postawy wobec samego siebie (budujemy wiarę we wła­sne zdolności);

• kształtowanie właściwej postawy wobec swojego i cudzego mienia (wytworów pracy własnej i cudzej);

• kształtowanie właściwej postawy wobec innych ( młodszych);

• kształtowanie postaw prospołecznych;

• kształtowanie postaw wobec innych narodowości, ras i wyznań;

• kształtowanie właściwej postawy wobec świata i przyrody.

OGÓLNIE CHODZI NAM O KSZTAŁTOWANIE POSTAW WOBEC INNYCH I ŚWIATA

Jak metoda ośrodków pracy wspomaga wychowanie?;

Opierając się o podstawowe zasady w zakresie funkcji wychowawczej ma za zadanie;

• wzmacniać wysiłki dziecka ( oddziaływanie zespołu tzn. dziecko musi wiedzieć, że z czymś sobie poradziło, a my musimy go za to pochwalić - to jest oddzia­ływanie zespołu);

• wyzwalać atmosferę pracy;

• wprowadzać dziecko w nurt życia społecznego.

NEGATYWNE FUNKCJE WYCHOWANIA SPOŁECZNEGO NAUCZANIA W METODZIE OŚRODKÓW PRACY

Negatywne efekty wpływu rodziny na dziecko niepełnosprawne powodują niedowartościo­wanie dziecka. Metoda ośrodków pracy pozwala natomiast;

• odbudować wiarę we własne siły,

• pozwala na aktywność,

• wytwarzanie wpływa na odbudowanie poczucia własnej wartości,

• dzieci obserwują inne dzieci słabsze od siebie i mogą im pomóc.

FUNKCJA WYCHOWAWCZA W SZKOLE SPECJALNEJ W KLASACH I - III ma na celu;

• wprowadzanie dziecka w nurt życia prospołecznego,

• rezygnację z pedagogiki 4 ścian ( która polega np.: na wyprowadzeniu dziecka do za­kładu pracy, fabryki - na zorganizowani spotkania z kombatantami);

• wyrabianiu szacunku dla starszych.

WARUNKI REALIZACJI FUNKCJI I ZADAŃ KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO;

Istnieją dwie grupy takich warunków;

1. odpowiednia organizacja oddziaływań pedagogicznych;

2. odpowiednia organizacja środowiska materialnego i społecznego.

1'. Ze względu na właściwości psychiczne dziecka w wieku szkolnym ( na I etapie naucza­nia) stosujemy metody całościowe i to umożliwia nam metoda ośrodków pracy. Należy w niej uwzględnić wszystkie znane zasady w dydaktyce ogólnej oraz specjalne zasady sfor­mułowane przez Seniowową (lub Seniów);

1. zasada poznania bezpośredniego;

2. zasada poznania wielozmysłowego ( polisensorycznego);

3. zasada poznania całościowego;

4. zasada poznania aktywnego ( w procesie działania).

1. '. Zainteresowania bezpośrednie możemy wzbudzić w kontakcie z przedmiotem ( smak, za­pach, struktura; w terenie w przestrzeni naturalnej, w trakcie wycieczki, w trakcie pomocy w pracach domowych np.: mamie w kuchni)

2. `.Stwarzamy warunki, które dokładnie umożliwiają poznanie dzięki różnym zmysłom, co wpływa na pobudzenie kory mózgowej;

3. `.Poznanie dziecka w całym swoim istnieniu. Świat działa na dziecko jako całościowy bodziec, gdzie angażuje całego siebie;

4. `.Dziecko nie może być pasywne w zdobywaniu informacji. Zdobytą wiedzę weryfikuje prak­tyką.

ORGANIZACJA ODDZIAŁYWAŃ PEDAGOGICZNYCH W NAUCZANIU INTEGRACYJ­NYM

1. Nauczyciel powinien znakomicie znać założenia ośrodków pracy i metodyki szczegó­łowe (j.polskiego, muzyki, plastyki, matematyki...)

2. Z metodą ośrodków pracy wiąże się umiejętność opracowywania materiałów. Warun­kiem jest także prawidłowe planowanie pracy w tym umiejętność opracowy­wania rocznych planów pracy, rozkładów materiałów.

3. Pojęcia w planie pracy planujemy od ogólnych do drobniejszych zagadnień.

ZASADA;

Przewidujemy na 1 rok nauczania zakres wg. schematu ;

- DOM - RODZINA - DROGA DO DOMU;

( tematy rozbijamy na mniejsze treści przez tydzień, aż do dziennych ośrodków pracy).

Metodą ośrodków pracy uczą ; Konińska, Polak, Żiszka.

Obecnie treści zostały skoncentrowane wokół treści programowych.

2'.Organizacja środowiska materialnego i społecznego to druga grupa czynników, która ma za zadanie;

1. stworzyć odpowiednią atmosferę wokół dziecka. To troska i przyja­zność wobec dziecka (trudne jest to dla oddziałów specjalnych przy szkołach normalnych i integracyjnych)

[Klasy specjalne Rempel i Rasz]

2. lokalizacja budynku szkolnego ( zieleń, komunikacja, dużo przestrzeni na działkę, boisko)

• klasopracownie - w miejscu w którym dzieci nie będą sobie przeszka­dzały;

• sama klasa - duża bo to miejsce zabawy i nauki, relaksacji od 1-5m dla każdego dziecka powierzchni;

- klasa powinna być jak największa (3,2m wys.),

- 100 lux światła na jedno stanowisko uczniowskie,

- stanowiska dla każdego ucznia odpowiednio dopasowane ( 2x do roku sprawdzamy czy dziecko nie wyrosło ze swojej ławki);

- szafki dla każdego dziecka z osobna lub półka;

- miejsce pracy nauczyciela;

- kącik czystości;

- kącik na biblioteczkę,

- kalendarz;

- lista obecności;

- dwie tablice ( najlepiej zamykane);

- stałe dekoracje ( godło, krzyż, godło miasta);

- dekoracje okresowe ( gazetki ścienne);

- hodowle ( rośliny, akwarium, świnka morska lub chomik).

METODYKA KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI POROZUMIEWANIA SIĘ JĘ­ZYKIEM OJCZYSTYM

1. Zgodnie z ramowym planem nauczania dla szkoły specjalnej dla dzieci z upośledze­niem umysłowym w stopniu lekkim w ramach I etapu edukacyjnego występują następujące zajęcia edukacyjne;

ZAJĘCIA EDUKACYJNE	LICZBA GODZIN TYGODNIOWO W CIĄGU TRZECH LAT
Kształcenie zintegrowane	53h tygodniowo
Religia/etyka	6h tygodniowo
Godziny do dyspozycji dyrektora	13h tygodniowo razem ; 72h tygodniowo
Zajęcia rewalidacyjne	30 h tygodniowo

2. Na podstawie ramowego programu nauczania dyrektor szkoły ustala szkolny plan nauczania z uwzględnieniem Podstawy Programowej.

3. Zgodnie z założeniem P.P. głównym celem w ramach I etapu edukacyjnego jest wspomaga­nie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dziecka.

4. Materiałem, na którym odbywa się realizacja tego celu są odpowiednie treści zawarte w programie. Są takie treści, które związane są z nabywaniem kompetencji kontaktowania się z ludźmi w j. ojczystym;

- rozmowy,

- swobodne i spontaniczne wypowiedzi uczniów,

- opowiadanie i opisywanie,

- recytowanie wierszy i prozy,

- zabawy i gry dramowe i teatralne,

- uważne słuchanie innych,

- odbiór programów radiowych i telewizyjnych,

- słuchanie baśni i opowiadań, legend w tym z własnego regionu jako inspiracja przeżyć,

- czytanie głośne sylab, wyrazów, zadań, tekstów,

- ciche czytanie ze zrozumieniem,

- pisanie liter, sylab, wyrazów i zdań,

- pisanie swobodnych tekstów, listów, opowiadań, opisów,

- pisanie z wykorzystaniem elementarnych zasad pisowni.

CZEGO SPODZIEWAMY SIĘ PO ABSOLWENTACH

Wg autorów Programu Zintegrowanej Edukacji Wczesnoszkolnej w klasach I-III w szkole podstawowej dla dzieci upośledzonych w stopniu lekkim Chlewińskiej i Lewandowskiej należy oczekiwać następujących efektów pracy ucznia;

1. W ZAKRESIE MÓWIENIA I SŁUCHANIA;

• słucha poleceń, wypowiedzi nauczyciela i innych rozmówców;

• słucha tekstu czytanego przez nauczyciela: bajek, opowiadań, audycji radiowych i rozumie ich sens;

• opowiada o zdarzeniach i zaobserwowanych zjawiskach;

• umie sformułować zdanie i udzielić odpowiedzi;

• omawia obrazki i historyjki obrazkowe;

• poprawnie recytuje wierszyki.

2. W ZAKRESIE CZYTANIE I OPRACOWYWANIA TEKSTÓW;

• dokonuje analizy słuchowej i wzrokowej wyrazów;

• czyta poprawnie teksty ze zrozumieniem;

• czyta z podziałem na role;

• wyodrębnia w utworze postacie i wydarzenia.

III. W ZAKRESIE PISANIA;

• poprawnie kreśli znaki literopodobne;

• poprawnie odtwarza kształt liter;

• bezbłędnie przepisuje wyrazy i zdania;

• podpisze obrazki wyrazami i prostymi zdaniami;

• uzupełni zdania brakującymi wyrazami;

• przepisze prosty tekst;

• potrafi adresować listy i karty pocztowe.

3. W ZAKRESIE SŁOWNICTWA I SKŁADNI;

• potrafi wrazić myśli w formie zdania;

• wyróżnia wyrazy w zdaniu;

• pyta o wyrazy których nie rozumie;

• ułoży zdanie z podanych wyrazów.

4. W ZAKRESIE GRAMATYKI I ORTOGRAFII;

• podzieli sylaby na głoski;

• podzieli wyrazy na sylaby;

• podzieli zdania na wyrazy;

• porządkuje rzeczowniki ( kl. III) na nazwy roślin, zwierząt, osób, rzeczy;

• określi liczbę pojedynczą i mnogą;

• stosuje wielkie litery w imionach, nazwiskach, nazwach ulic i miast.

5. W ZAKRESIE MÓWIENIA;

Mówienie to nauka poprawnego pod względem formy i logicznego wypowiadania się. Wymaga ćwiczeń w zakresie;

• wzbogacania czynnego i biernego słownika dzieci ( ćw. frazeologiczno-słownikowe);

• nauka prawidłowego budowania zdań;

• kształtowanie umiejętności dłuższych wypowiedzi wielozdaniowych;

• kształtowania zdolności foniczno-artykulacyjnej;

• opanowanie analizy i syntezy słuchowej zdań i wyrazów.

6. Organizując różne ćwiczenia w zakresie mówienia najczęściej poprzez wprowadzenie fazy sytuacyjnej i zabawowo-artystycznej zadajemy uczniom wielokrotnie różne pytania, które powinny spełniać następujące warunki;

• pytania powinny być zadawane całej klasie;

• powinny się odznaczać jasnością sformułowań;

• powinny wymagać jednoznacznej odpowiedzi;

• powinny być dostosowane do możliwości percepcyjno-intelektualnych;

• powinny pobudzać uczniów do myślenia, np. motywując ich do argumentowania swoich sądów i poglądów ( spróbuj to wyjaśnić, dlaczego tak sądzisz, dlaczego tak myślisz);

• powinniśmy unikać pytań typu rozstrzygnięcia (tak-nie);

• powinny nadawać wyraźny kierunek nie ukierunkowanym skojarzeniom myślowym.

GRUPY ĆWICZEŃ SŁOWNIKOWO - FRAZEOLOGICZNYCH

• dziecko dzięki nauce szkolnej poznaje życie bardzo dynamicznie i intensywnie zatem musi je nazywać;

• musimy organizować ćwiczenia, które będą polegały na umiejętności posługiwania się zdobytym słownictwem;

ĆWICZENIE ; wprowadzanie nazw i nazywanie:

- zapoznać dzieci z nazwami ludzi, rzeczy, cech, zjawisk, stanów i czynności oraz stosunków przestrzennych i czasowych. Kształcimy je zawsze w zetknięciu dzieci z konkretnym przedmiotem.

KONKRETNY ZASTĘPNIK SŁOWO

PRZEDMIOT >>>>>>(obrazy, ilustracje)>>>>(podsumowanie od konkretu do abstrakcji)

Nowe nazwy, wyrazy należy wprowadzić jako zapisane w kontekście kilku zdań ( chodzi o wskazanie wielu możliwości zastosowania wyrazu w zdaniach).

ĆWICZENIA; wyjaśnianie niezrozumiałych wyrażeń i zwrotów tzn. w pracy z książką ( opracowywania lektur, historyjek obrazkowych, zwiedzania obiektów).

Wyrazy te możemy wyjaśnić w trakcie czytania lub przed przeczytaniem tekstu.

ĆWICZENIA; Uściślanie, rozszerzanie i uświadamianie zakresu znaczeniowego wyrazu.

Nauczyciel musi uściślać znaczenie tych wyrazów, gdy dzieci mylą znaczenie wyrazów.

Uczeń musi je stosować w ćwiczeniach.

ĆWICZENIA; Grupowanie wyrazów na określony temat np. podaje się temat: KOT, a dzieci kojarzą te wyrazy.

ĆWICZENIA; Tworzenie wyrazów konkretnych:

ADRES -> ADRESAT -> ADRESATKA

ĆWICZENIA; Tworzenie wyrazów prostych pochodnych

np.; RĘKA-> RĘCZNIK

Poszukiwanie wyrazu podstawowego w oparciu o wyrazy pochodne.

Dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwnym;

- cienki -> gruby;

- tęgi -> chudy.

ĆWICZENIA; Zestawienie wyrazów, o które pytamy tym samym wyrazem;

- kto?; Zosia, Józek,(...);

- co?; Stół, jabłko (...).

Dobieranie do określonego wyrazu, np. przymiotnika „ładny” wyrazów podobnych i przeciwnych, zdrobniałych i wyrazów, które powstają za przyczyną partykuły „nie”.

Ukazywanie wieloznaczności wyrazów np.;

- BĄK ; zabawka lub owad;

- ZAMEK; budowla lub błyskawiczny.

ĆWICZENIA; Zastępowanie nazw podrzędnych określających pojęcia gatunkowe nazwą ogólną np.;

- odkurzacz - pralka - żelazko ( sprzęt domowy)

Ćwiczenia słownikowe nie są celem samym w sobie, lecz mają charakter pomocniczy. Charakteryzują się tym, że występują w innych ćwiczeniach;

• przy czytaniu i opracowywaniu tekstu,

• w ćwiczeniach w zakresie wypowiadania się ustnego,

• w ćwiczeniach w zakresie pisania, które łączą się ściśle z ortografią i gramatyką.

NAUKA PRAWIDŁOWEGO FORMUŁOWANIA ZDAŃ (kolejna grupa ćwiczeń)

• dzieci rozpoznają zdania w tekstach mówionych i pisanych;

• wypowiadają się za pomocą wyrazów, zdań i równoważników.

Umiejętność konstruowania prawidłowego budowania zdań wyrabiają ćwiczenia;

• wspólne i samodzielne układanie zdań na temat przeżyć i wykonywanych czynności;

• układanie zdań do obrazków;

• układanie zdań z podobnym wyrazem, wyrazami lub z „rozsypanek” wyrazowych;

• uzupełnianie zdań z lukami, koniecznie zdań z określonymi wyrazami.

ROZWIJANIE ZDAŃ MOŻNA ĆWICZYĆ ZA POMOCĄ KONKRETÓW, OBRAZKÓW LUB ZA POMOCĄ PYTAŃ.

KONKRET to demonstrowanie konkretów i układanie po obserwacji ich cech zdań np.

N-l; lalka na biurku Dz-ko; lalka stoi na biurku ( itp.)

Układanie zdań z obrazem może odbywać się np. wg. schematu;

• obrazek powstaje na oczach dzieci. Nauczyciel rysuje kolejno;

- „domek”, a dzieci piszą „ Domek stoi”;

- „zamalowuje dach”, a dzieci piszą „Domek stoi i ma czerwony dach”.

• dzieci obserwują sytuację, a nauczyciel zadaje pytanie;

- Kto, co robi? lub Kto, co robi, jak?, a dzieci piszą, że np. „Zosia pisze”, „Zosia pisze ładnie”.

Uczniowie jak najczęściej powinni stosować równoważniki zdań.

Metodycy podkreślają, że nie zawsze należy od dziecka wymagać pełnego budowania zdań.

KONSTRUOWANIE DŁUŻSZYCH WYPOWIEDZI

• Do ćwiczeń kształcących wypowiedzi wielozdaniowe zaliczamy;

1. Dialog ( następuje stawianie pytań i udzielanie odpowiedzi);

2. Swobodne, spontaniczne wypowiedzi;

3. Wspólne opowiadanie historyjek obrazkowych, przedmiotów i zjawisk;

4. Układanie krótkich opowiadań;

5. Próby opisu pojedynczych zjawisk i przedmiotów.

1' Rozmowy te prowadzimy na podstawie tego, co dzieci widziały, następnie na podstawie ilustracji, obrazków, a dopiero później w oparciu o tekst. ćwiczenia te mogą przygotować uczniów do prowadzenia rozmów o różnych sytuacjach życiowych. Obowiązuje jednak zasada, że najpierw dzieci w klasie np. bawią się w sklep, a dopiero później udają się do niego z grupą.

2' To najczęstsza forma wypowiedzi uczniów. Jej istotą jest nieskrępowane wypowiadanie się na określony temat, który może być zainicjowany przez n-la lub któregoś z uczniów. Uczniowie będą się spontanicznie wypowiadać jeżeli będą mieli o czym mówić. Z wypowiedzi uczniów wyławiamy do wypowiedzi uczniów biernych, pasywnych lecz ich wypowiedzi uzupełniają uczniowie lepsi, którzy mówią o szczegółach. W swobodnym wypowiadaniu się zwracamy uwagę na;

- fragmenty opowiadania, charakterystyki, które kształcimy w klasach starszych,

- spontaniczne wypowiadanie pozwala lepiej poznać dziecko, jego sposób myślenia, język;

- zauważone błędy w mówieniu n-l powinien korygować później, gdyż interwencja w trakcie spontanicznego mówienia, gdy uczeń jest mocno zaangażowany w samorzutne wypowiadanie rozbija i peszy dziecko.

3' Wypowiedź wielozdaniowa to opowiadanie obrazków i cyklów historyjek;

- obrazki pobudzają wyobraźnię dziecka i stwarzają okazję do szerszej wypowiedzi. Ponadto w szkole specjalnej stanowią niezbędne ogniwo pomiędzy rzeczywistością, a abstrakcją językową. To etap od konkretu do abstrakcji. Z metodycznego punktu widzenia, co innego to obrazek, a co innego ilustracja;

OBRAZEK - to fragment rzeczywistości i posiada walor emocjonalny.

ILUSTRACJA - to przedstawianie rzeczywistości w sposób plastyczny, który wyjaśnia, podaje przykład. Ilustracja ma walor poznawczy.

Opracowując z dziećmi obrazki i historyjki zadajemy im wiele pytań;

• co jest na obrazku?

• co tu się dzieje?

Wartość kształcącą mają drugie pytania albowiem eliminują wyliczanie pojedynczych elementów obrazka, zmuszają dziecko do ujmowania pewnych związków logicznych i przyczynowych.

Do ćwiczeń z wykorzystaniem obrazków w nauczaniu początkowym zaliczamy

• omawianie pojedynczych obrazków;

• omawianie cyklów obrazkowych ( łączenie je chronologiczne);

• wysuwanie wniosku, morału, myśli wynikającej z obrazka;

• dobieranie podpisu do obrazka (podstawowe ćwiczenia w zakresie dobierania tekstu do obrazka);

• dodawanie cyklów do tytułów lub odwrotnie tytułów do cyklów obrazkowych ( tworzymy więc plan);

• uzupełnianie cykli obrazków przez dorysowywanie brakujących ogniw treściowych ( ćwiczenia sprawdzające treść znajomości opowiadania);

• komponowanie początku lub zakończenia fabuły do obrazka lub cyklu obrazków ( to twórcze ćwiczenie, komponowanie obrazków);

• porównywanie dwóch obrazków pod kątem wprowadzonej ilości szczegółów;

• porównywanie ilustracji z tekstem pod kątem zgodności;

• porównywanie kilku obrazków przedstawiających różne strony lub pojęcia ( tu kształtujemy wyobrażenia np. kilka parków jesienią z różnych miejscowości i szukamy części wspólnej);

• porównywanie obrazka z rzeczywistością ( na zajęciach wstępnych, np. gdy dzieci określają pogodę).

WYPOWIEDŹ WIELOZDANIOWA „OPOWIADANIE”;

• Opowiadanie to zasadnicza forma wypowiadania się. Jego cechą jest przedstawianie ciągu wydarzeń zachodzących w określonym czasie, stanowiących etapy rozwijającej się akcji. Pomiędzy poszczególnymi zdarzeniami opowiadania zachodzi związek przyczynowo-skutkowy;

• Początkowo opowiadanie przyjmuje formę swobodnej, spontanicznej wypowiedzi będącej efektem przeżycia wydarzenia ( wycieczki, filmu, zabawy, pracy), później taka wypowiedź może być następstwem opracowywania historyjki obrazkowej.

• Pierwszeństwo dajemy wydarzeniom z życia dzieci bo powstają wtedy najlepsze teksty.

• Przygotowaniem do opowiadania mogą być samodzielnie wykonane rysunki dotyczące kolejnych zdarzeń, układanie do nich podpisów i snucie opowiadania.

• Ważne jest dostarczenie dzieciom odpowiedniego słownictwa. Opowieść o rysunkach np. na temat wakacji dziecko podpisuje i wówczas opowiada.

• Kształtując tę umiejętność kładziemy nacisk na wyodrębnianie zdarzeń, ułożenie ich w prawidłowej kolejności oraz na spójności opowiadania;

- wstęp,

- treść zasadnicza,

- zakończenie.

• W każdym opowiadaniu uwzględniamy;

- osoby działające ( kto?);

- czas akcji (kiedy?);

- miejsce akcji (gdzie?);

- przebieg akcji ( jak?).

Język opowiadania powinien być barwny i urozmaicony. Powinien dawać wyraz przeżytym emocjom i związki frazeologiczne np.;

- stanął jak wryty ( porównanie);

- opisy;

- dialogu ( a tata wtedy powiedział ty łobuzie).

OPIS (jako forma wypowiedzi wielozdaniowej);

• opis to najtrudniejsza forma wypowiedzi wielozdaniowej;

• początki pracy nad opisem pojawiają się już w klasie I i II np.;

- tablica jest czarna i czysta;

- liście są żółte.

• opis jest formą wypowiedzi charakteryzującą się statycznym i przestrzennym wyrażaniem treści. Polega na wyszczególnieniu najistotniejszych cech przedmiotu;

• konsekwencją tego opisu jest to, że w opowiadaniu występują przymiotniki występujące ze względu na akcję;

• ucząc opisu uwzględnia się 2 etapy;

- analizy; wyliczenie cech istotnych i charakterystycznych przedmiotu gdzie N-l zwraca uwagę na wielkość, kształt, materiał przedmiotu, struktura, barwa, przydatność ( to etap analizy);

- syntezy; uporządkowanie cech wg. określonego planu. Następuje powiązanie cech w całość. Szczególną rolę odgrywa tu plan opisu sugerowany przez nauczyciela.

PLAN	OPIS
wstępne informacje o znalezieniu się szklanki w klasie - pani przyniosła do klasy szklankę; - materiał z którego szklanka jest zrobiona; - barwa; - przeznaczenie;	-szklanka jest zrobiona ze szkła, które się łatwo tłucze; - szklanka jest przezroczysta; - szklanka służy do picia napojów;

Warunkiem powodzenia w kształtowaniu umiejętności formułowania opisu jest trafny wybór opisywanego przedmiotu, który nie powinien być skomplikowany, aby łatwo było wyodrębnić w nim części składowe;

• funkcje tych części;

• przeznaczenie całego przedmiotu.

Ważne jest, aby przedmiot był przed oczami dzieci.

WIERSZE ( zbiorowe i indywidualne wygłaszanie wierszy w kl. I - III);

Tego rodzaju ćwiczenia należy prowadzić już od klasy I. Dzieci powinny uczyć się ich na pamięć, gdyż mają duży walor rewalidacyjny;

• wyrabiają płynność mowy;

• prawidłową artykulację;

• wzbogacają słownictwo dziecka,

• kształtują ekspresję słowną;

• uwrażliwiają na piękno języka ojczystego.

Do uczenia się na pamięć wybieramy wiersze łatwe, proste pod względem treści, wartościowe.

Dzieci w klasach I-III uczą się wierszy w szkole.

W czasie tej nauki występują różne formy ćwiczeń;

1. ćwiczenia wstępne;

2. ćwiczenia utrwalające tekst w pamięci.

1' wiersza uczymy na pamięć dopiero, gdy dzieci go poznają. Dzieci zapoznajemy przez umożliwienie im;

• słuchanie wzorowego czytania( wygłaszania wiersza);

• analizy treści i pogłębiania treści stosowanego tam słownictwa;

• dobieranie treści do poszczególnych zwrotek;

• czytanie zwrotek przez uczniów z odpowiednią intonacją,

• zwrócenie uwagi na zwrotkową budowę wiersza i występujący rym.

2' Utrwalanie to grupa ćwiczeń polegająca na;

• odczytywaniu tekstu z zakrytymi wyrazami ( np. powtarzającymi się);

• odczytywanie tekstu wiersza przez dzieci zbiorowo (nagrywanie na taśmę, recytacja, samokontrola).

Eugenia Smirnow proponuje etapy wiersza na pamięć w klasach I-III;

• kilkakrotne czytanie tekstu wiersza, wygłaszanego przez nauczyciela;

• kilkakrotne powtarzanie wiersza przez uczniów równocześnie z nauczycielem;

- najpierw bezgłośnie,

- później szeptem,

- później półgłosem,

- później głośno;

• kilkakrotne powtarzanie wiersza przez uczniów odpowiednio rozłożone w czasie.

• recytacja musi być odpowiednio wyważona i naturalna.

• wierszyki muszą być wygłaszane naturalnie, aby nie narazić dziecka na śmieszność.

POPRAWNOŚĆ FONICZNA;

1. kształcenie poprawności fonicznej realizujemy od pierwszych dni;

2. kształcimy i wyrabiamy;

• wolne wyraziste czytanie;

• głośność;

• intonację;

• znaki przestankowe;

• prawidłową artykulację głosek.

ĆWICZENIA W CZYTANIU (jako kolejna grupa ćwiczeń);

W klasach początkowych szkoły specjalnej dzieci muszą opanować;

• zbiorowe czytanie głośne i ciche ( przede wszystkim w kl.I);

• powinni podjąć próbę czytania z podziałem na role z uwzględnieniem przestankowania ( kl. II);

• czytać z podziałem na role z uwzględnieniem intonacji i przestankowania oraz czytać cicho ze zrozumieniem (kl. III).

Ciche czytanie ze zrozumieniem należy uznać za kluczowe w klasach początkowych. Poprawne czytanie wiąże się z prawidłowym mówieniem stąd musimy wiedzieć, że wady wymowy je utrudniają. Poprawna artykulacja wpływa na płynność czytania więc robimy wszystko, aby dziecko dobrze wymawiało. Ważna jest współpraca z logopedą i rodzicami, którzy w domu powinni dbać o poprawne mówienie w domu, stworzyć warunki do głośnego czytania w domu.

Dziecko musi dużo ćwiczyć w domu.

Czytanie dzieci upośledzonych umysłowo musi wiązać się z ich doświadczeniami. Treści muszą nawiązywać do rzeczywistości, w której ono żyje (musi je rozumieć, a rozumie przez doświadczanie określonych sytuacji).

ĆWICZENIA W CZYTANIU W KLASACH I-III;

1. Wyrabianie umiejętności czytania;

2. Wdrażanie do czytania ze zrozumieniem;

3. Opracowywanie tekstów.

Należy stosować następujące formy czytania;

1. czytanie głośne indywidualne i zbiorowe;

2. czytanie z podziałem na role;

3. ciche czytanie ze zrozumieniem treści.

1' Głośne czytanie indywidualne i zbiorowe to podstawowa forma ćwiczenia w czytaniu Stosowana jest dla powiększenia wprawy w czytaniu i sprawdzania techniki czytania. Uczeń może tu czytać cały tekst lub fragmenty lub kolejne cząstki logiczne.

Podział na cząstki logiczne jest bardzo istotny ze względu na czytanie ze zrozumieniem. Należy przerywać w logicznych miejscach tekstu.

Czytanie zbiorowe głośne;

- Klasa lub grupa głośno czyta tekst. Czytanie zbiorowe powinno być poprzedzone głośnym czytaniem indywidualnym. W czasie tego czytania uczniom sprawia trudność;

• utrzymywanie tempa i tonu;

• utrzymywanie modulacji głosu.

Prawidłowe postępowanie nauczyciela;

• Piotrek przeczytaj;

• Aniu przeczytaj;

• Teraz przeczytają wszyscy.

Czytania zbiorowego głośnego nie nadużywamy. Dobieramy do niego teksty krótkie i pojedyncze zdania. Stosujemy je zwłaszcza przy czytaniu z podziałem na role, inscenizacji wiersza w przygotowaniu recytacyjnym wiersza lub prozy.

CZYTANIE Z PODZIAŁEM NA ROLE;

• sprawia dzieciom dużo radości;

• urozmaica ćwiczenia w czytaniu;

• doskonali technikę czytania;

• do czytania na role wybieramy teksty z dialogami dlatego musimy dzieci zaznajomić z formą dialogu i funkcją pauzy;

• tekst przeznaczony do takiego czytania musi być odpowiednio opracowany, musi być uczniom znany wraz z cechami tych postaci, zachowania, samymi postaciami;

• ustalamy z uczniami liczbę osób do ról i dobieramy ich do tych ról.

Musimy zadbać o to, aby wszyscy uczniowie mieli przydzielone role np.; poprzez kilkakrotne czytanie wiersza.

ĆWICZENIA W CICHYM CZYTANIU ZE ZROZUMIENIEM;

• są możliwe tylko na podłożu śladów i związków wytworzonych w trakcie czytania głośnego;

• w przejściu od czytania głośnego do cichego pomocne są obrazki i przedmioty;

• ćwiczenia przygotowujące do czytania ze zrozumieniem mogą mieć następujący charakter;

- dobieranie odpowiednich wyrazów do obrazka;

- układanie z rozsypani wyrazowej zdania;

- układanie z rozsypani sylabowej zdania do obrazka;

- uzupełnianie tekstu wyrazami wyciętymi z niego.

• w miarę nabywania wprawy w tym czytaniu dzieci mogą poszukiwać w tekście odpowiednich fragmentów, wyszukiwać argumentów do własnych sądów i poglądów.

Ciche czytanie ze zrozumieniem powinno być zawsze kontrolowane przez zadawanie pytań związanych z tekstem lub różne inne czynności;

- krzyżówki;

- klasyfikowanie wyrazów.

25.05.2002 - Sobota

ORTOGRAFICZNE ĆWICZENIA W PISANIU;

Pisanie z pamięci- opiera się na pamięci wzrokowej, krótkotrwałej, bezpośredniej. Polega na tym, że uczeń obserwuje graficzny obraz wyrazu, zdania i następnie pisze je z pamięci. Wyrazy muszą być starannie dobrane i odpowiednio utrwalone.

Istotne; wyrazy w kl. I muszą być fonetycznie dobrane. Pisanie z pamięci stosujemy już w okresie pisania i czytania bez znajomości liter ( globalnego).

Schemat ćwiczeń;

1. kilkakrotne czytanie i uczenie się na pamięć wyrazu czy zdania;

2. zapamiętywanie kształtu, wyglądu, kolejności znaków graficznych;

3. pisanie palcem w powietrzu ( lub zdania);

4. N - l zasłania wyrazy, a dzieci piszą z pamięci;

5. porównanie ze wzorem i wprowadzenie poprawek.

W okresie analizy i syntezy, czyli przy znajomości liter ćwiczenia są inne;

1. kilkakrotne czytanie tekstu i omówienie treści;

2. analiza wyrazu w zdaniu, liczby i kolejności liter (przypomnienie prostych reguł ortograficznych);

3. pisanie wyrazu w powietrzu;

4. kilkakrotne ponowne czytanie tekstu;

5. pisanie zdań z pamięci;

6. sprawdzanie ze wzoru;

7. wzajemne siebie i dzieci sprawdzanie ( wyrazy muszą mieć budowę fonetyczną).

Dyktando;

Pisanie ze słuchu, z pamięci opiera się na pamięci słuchowej i długotrwałej.

Dobieramy proste wyrazy i krótkie zdania 3-6 wyrazów fonetycznych. Tekst czyta się w całości, a później każde zdanie z osobna. Dzieci słyszane zdanie powtarzają chórem. Każde zdanie powinno być podyktowane parokrotnie.

• Długie zdania dyktujemy całe, a później częściami i na końcu znowu całe (dla sprawdzenia czy wszystko zapisały).

• Po napisaniu należy zorganizować ćwiczenia trudnych wyrazów.

• Nie oddajemy dyktanda ze zbyt dużymi poprawkami ( na czerwono).

Pisanie z komentarzem; jest dyktandem o charakterze utrwalającym trudne wyrazy.

Interpunkcja i skróty;

W zakresie interpunkcji należy;

1. Wdrażać do stosowania kropki w zdaniach w równoważnikach zdań, skrótach i w czytaniu dat.

2. Wdrażać do stosowania przecinka w zdaniu i przy wyliczaniu.

3. Zaznajamiać z wykrzyknikiem, znakiem zapytania.

Stosowanie kropki nakłada na nauczyciela ( od kl.I) zobowiązania metodyczne;

1. Głośnemu czytaniu zdania powinno towarzyszyć obniżenie głosu na ostatniej sylabie ostatniego wyrazu.

2. Przy głośnym czytaniu eksponujemy kropkę krótką przerwą między zdaniami.

3. Należy przypominać konieczność stosowania - stawiania kropki w zdaniach pisanych. Te błędy należy wyłapywać.

Przecinek;

Wdrażamy w przypadku wyliczania przedmiotów i rozdzielania zdań w zdaniach złożonych.

Inne znaki;

„?,!” wprowadzamy w integracji z innymi ćwiczeniami gramatycznymi, a także zadawaniu pytań;

1. Uczeń słucha pytań oznajmiających, pytających, wykrzyknikowych.

2. Uczeń wypowiada samemu te zdania z odpowiednią intonacją i w ten sposób je poznaje jako znaki kończące zdania.

Skróty;

Dzieci poznają skróty „ ul.”, „ nr „, „dz.”, „pt.” i skróty matematyczne. Stosujemy „np.” jako skrót dwóch wyrazów i nie stawiamy kropki w skrócie „nr”.

Należy zwrócić uwagę na profilaktykę ortograficzną. Pierwszy zapis każdego wyrazu powinien być poprawny z psychologicznego punktu widzenia.

W ramach profilaktyki należy;

1. Uczyć dziecko prawidłowej wymowy.

2. Zwracać uwagę na stopniowanie trudności w trakcie podawania materiału.

3. Nie wprowadzać dużej ilości wyrazów.

4. Nie nakłaniać do zbyt szybkiego pisania bez znajomości reguł ortografii.

5. Rozwijać spostrzegawczość ortograficzną.

6. Wcześnie wdrażać do pracy ze słownikiem ortograficznym.

ĆWICZENIA GRAMATYCZNE W NAUCZANIU POCZĄTKOWYM;

Ćwiczenia mają charakter praktyczny, obejmują naukę o;

• zdaniu,

• wyrazie,

• sylabie,

• głosce,

• o rzeczowniku w l.p. i l.m.,

• czasowniku,

• przenoszeniu wyrazów.

Zadania szczegółowe w ćwiczeniach gramatycznych;

1. Wdrażanie do poprawnego i coraz bogatszego wyrażania myśli i w związku z tym układania typowych zdań, równoważników zdań oraz stosowania ich w zależności od potrzeb.

2. Wdrażanie do wyróżniania w wypowiedziach zdań, a w zdaniach wyrazów dalej sylab, głosek.

3. Nauczanie rozróżniania zdań oznajmiających, pytających, wykrzyknikowych w wypowiedziach ustnych i pisemnych.

4. Wyróżnianie części mowy w zakresie programowym (rzeczownik, czasownik).

5. Opanowanie form deklinacyjnych ( odmiana rzeczownika przez liczby).

6. Opanowanie i wzbogacanie słownika, tworzenie nowych wyrazów, zwrotów, wyrażeń pochodnych, nadrzędnych.

7. Sprawne posługiwanie się formami syntaktycznymi;

- dziewczynki poszły,

- chłopcy poszli.

8. Praktyczne opanowywanie stosunków przestrzennych i czasowych za pomocą przysłówków.

Sposób realizacji tych zadań omówiono już przy charakteryzowaniu innych kompetencji językowych. ćwiczenia gramatyczne realizujemy w integracji z innymi.

CZĘŚCI MOWY (rzeczownik, czasownik);

W zakresie tym można podjąć próbę poznania przez dziecko rzeczownika ( zwierząt, roślin, ludzi), a czasownik jako części mowy oznajmiającej czynności. Zapoznanie dzieci z tymi częściami mowy przebiega w trzech etapach;

1. Przygotowanie do wprowadzenia określonej części mowy;

• na tym etapie kształtujemy pojęcia szczegółowe wchodzące w zakres pojęć ogólnych ( przedmiotów, osób, roślin, zwierząt, czynności). Wykorzystujemy również środki dydaktyczne, aby umożliwić porównanie własnych spostrzeżeń ze spostrzeżeniami innych osób. Na tym etapie dzieci muszą zrozumieć, że czym innym są przedmioty, a czym innym wyraz, który je oznacza.

Wprowadzanie najbardziej elementarnych pojęć;

• zestawiamy w danym ośrodku pracy najbardziej korzystne dla wprowadzenia etykiety z nazwami (ilustracje zjawisk, roślin, czynności)

PRZYKŁAD WPROWADZENIA RZECZOWNIKA;

I. ETAP; Gromadzenie materiału językowego - materiał językowy pojęcia jako efekt podsumowania pojęć nadrzędnych;

MAMA	TATA	CÓRKA	SYN
RODZICE		DZIECI
RODZINA

W podobny sposób zestawiamy materiał słowny ( nazwy roślin, osób, dziewczęta, chłopcy,

sportowcy, nazwy zwierząt).

II.ETAP; Wprowadzanie pojęcia rzeczownik wprowadzamy stopniowo jako nazwy; rzeczy, osób, zwierząt, roślin. W klasie gromadzimy i eksponujemy materiał językowy i ilustracyjny. Dzieci mogą pracować w zespołach. N-l może z dziećmi prowadzić pogadankę;

N-l ; Co to? i wskazuje palcem na ilustrację. Uczeń - słodycze.

N-l ; Prosi uczniów o podniesienie ilustracji ze słodyczami i pyta. Co pozostało na ławce? Uczniowie odpowiadają adekwatnie do sytuacji.

N-l ; Mówi : nazwy rzeczy to rzeczowniki. Rzeczownik jest nazwą rzeczy

w podobny sposób wprowadzamy nazwy zwierząt, osób, roślin.

Nazwy rzeczy to rzeczowniki (taka informacja powinna być na tablicy ekspozycyjnej). Później nowa tablica;

NAZWY: osób

NAZWY: roślin

NAZWY: zwierząt

Pytamy o nie; Kto, co?

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ;

1. Segregowanie etykiet z rzeczownikami określonymi rzeczownikami;

• rzeczy,

• osób,

• roślin,

• zwierząt.

Uzupełnij luki w tekstach (rzeczownikami);

Układanie zdań z rzeczownikami ( z wykorzystaniem rozsypanek);

Układanie zdań z rzeczownikami wyznaczonymi przez nauczyciela;

Uzupełnianie rzeczownikami rozwiązań różnych gier : krzyżówki, rebusy lub podobne.

Nazwy czynności to czasowniki - „nie” z czasownikami pisze się osobno.

1. Ilustracje czynności wykonywane przez te same osoby.

2. Ilustracje czynności wykonywane przez różne osoby.

ĆWICZENIA STYLISTYCZNE I KOMPOZYCYJNE;

Ściśle wiążą się z omawianymi wyżej ćwiczeniami w zakresie mówienia jak układanie zdań i budowanie dłuższych wypowiedzi. Na pisma użytkowe ( umiejętność pisania listów; ogólna konwencja stylistyczna i graficzna obowiązująca w listach np; Kochani rodzice.) W klasie IV dzieci uczą się adresować.

1. Gromadzenie doświadczeń spostrzeżeniowych, które później ułatwiają dzieciom zrozumienie tego, co to jest list ( n-l powinien wykorzystać sytuację otrzymania listu)

2. Zapoznanie z istotą listu; treścią, formą, budową, funkcją.

3. Kształtowanie umiejętności redagowania listów (można organizować ćwiczenia np. dzieci otrzymują różne propozycje nagłówków i zakończeń.).

MATEMATYKA W KSZTAŁCENIU ZINTEGROWANYM;

W zakresie kształtowania kompetencji znalazły się również cele polegające na kształtowaniu umiejętności matematycznego opisywania rzeczywistości, a więc kształtuje pojęcia;

- liczby naturalnej w jej różnych aspektach;

- czterech podstawowych działań na liczbach;

- umiejętności dokonywania prostych pomiarów;

- umiejętności dokonywania prostych działań;

- umiejętności dokonywania pomiarów figur geometrycznych.

Na realizację powyższych celów pozwalają treści zawarte w podstawie programowej. Należą do nich;

1. Stosunki przestrzenne, klasyfikowanie, porządkowanie;

2. Liczenie, przeliczanie przedmiotów, niezależność liczby przedmiotu od sposobu przeliczania i porównywania zbiorów;

3. Liczby i ich zapis, stopniowe rozszerzanie liczb i zapis dziesiątkowy ( do 100);

4. Działania arytmetyczne, kolejność wykonywania działań ( wszystkich czterech wg P.P.);

5. Mierzenie, ważenie, obliczenia pieniężne i kalendarzowe;

6. matematyzowanie sytuacji konkretnych i rozwiązywanie zadań ( w tym zadań tekstowych);

7. Figury geometryczne: trójkąt, kwadrat, prostokąt, koło.

Cholewczyńska i Lewandowski ( Program zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej I i III dla szkoły specjalnej) prostują następujące efekty w zakresie edukacji matematycznej;

Klasa I ; oczekiwania

1. Określić wzajemne położenie przedmiotów ( somatognozje wobec siebie i wzajemnie przedmiotów);

2. porówna przedmioty pod względem wielkości;

3. potrafi klasyfikować przedmioty wg. celu lub dostarczonego warunku (np. wybierz wszystkie klocki czerwone);

4. rozumie liczby w jej podstawowych aspektach i zna ich zapis do 10;

5. umie rozłożyć liczbę na składniki w zakresie 10.

6. wykonuje operacje matematyczne w zakresie 10 ( +;- )

Klasa I - oczekiwania

1. Umie nazywać i odpoznawać proste figury geometryczne.

2. Mierzy i kreśli określone odcinki w centymetrach.

3. Umie rozłożyć liczbę do 20.

4. Dodaje i odejmuje w zakresie 20.

5. Liczy dziesiątkami oraz kolejno dodaje „1” w zakresie 100.

6. Porównuje liczby dwucyfrowe.

7. Odczytuje pełne godziny na zegarze.

Klasa III - oczekiwania

1. Zna zasady dziesiątkowego układu pozycyjnego ( dziesiątki, setki, tysiące).

2. Dodaje i odejmuje w zakresie 100 pełnymi dziesiątkami.

3. Kreśli i odmierza odcinki w centymetrach.

4. Dodaje i odmierza w zakresie 100 bez przekroczenia progu dziesiątkowego

5. Wykonuje mnożenie liczb w zakresie 25.

6. Odczytuje wskazania zegara ( godziny i minuty).

7. Zna nazwy dni tygodnia i ich kolejność.

Różnego rodzaju upośledzenia psychofizyczne uczniów z upośledzeniem umysłowym w zakresie funkcji poznawczych sugerują konieczność takiej organizacji nauki i stosowanie takich metod kształcących, aby utrzymywały uwagę uczniów na treściach nauczania i aby umożliwiły im stopniowe odrywanie się od konkretów, kierunku rozumienia i prawidłowego stosowania abstrakcyjnych pojęć matematycznych.

Wiele badań wskazuje na to, że warunki te spełnia metoda ośrodków pracy, gdyż mocno ona akcentuje aktywność poznawczą ucznia. Pod tym właśnie względem metoda ośrodków pracy zbliżona jest do metody czynnościowego nauczania matematyki.

Metoda czynnościowa obejmuje sposoby nauczania, których elementem są działania manipulacyjne, ruchowe, narzędziowe, wykorzystywane tak do przekształcania rzeczywistości jak i jej badania oraz analizy zadań tekstowych. Obejmuje ona nie tylko metody praktyczne, ale gry i zabawy ruchowe, gry dydaktyczne, wszelkie metody poglądowe, w których poglądowość wykorzystywana jest w sposób czynny, a nawet metody słowne, jeśli towarzyszą im ćwiczenia graficzne.

Wg. założeń tej metody uczniowie powinni opanować umiejętności i wiadomości matematyczne dzięki posługiwaniu się kolejno konkretami, modelami obrazowymi i strukturami pojęciowo- teoretycznymi.

Stąd też opracowując z dziećmi tematy matematyczne musimy uwzględniać 3 etapy;

1. Rozwiązywanie zadań opierających się na tematyce zaczerpniętej z rzeczywistości;

2. Gry o tematyce matematycznej i logicznej ( zabawy i zadania z użyciem środków poglądowych;

• klocki logiczne,

• liczby w kolorach,

• patyczki,

• plansze,

• geoplany i inne środki wymyślone przez nauczyciela.

Rozwiązywanie zadań z podręcznika w ramach samodzielnej pracy ucznia pod kierunkiem nauczyciela.

PODSTAWOWE ZADANIE WCZESNOSZKOLNEJ EDUKACJI MATEMATYCZNEJ;

Zapoznanie uczniów z liczbą naturalną wprowadza się ją jako wspólną cechę zbiorów równolicznych. Zatem zrozumienie liczby naturalnej musi być poprzedzone z oswojeniem ucznia ze zbiorem.

Fakt ten wymaga ćwiczeń z zakresu;

1. klasyfikacji przedmiotów wg cech jakościowych;

• koloru,

• kształtu geometrycznego,

• wielkości,

• wyodrębniania konkretnych zbiorów w których elementy wypełniają warunki określone pod względem tworzenia części wspólnej,

czyli iloczynu zbioru i ich sumy.

Pojęcie zbioru wyprzedza zrozumienie liczby naturalnej;

Temat „zbiory” realizujemy w trzech etapach;

1. Sytuacje z życia,

2. Gry i zabawy z użyciem materiałów logicznych,

3. ćwiczenia z podręcznika.

1' Sytuacje naturalne; nie należy sztucznie organizować niektórych sytuacji, gdyż dzieci szybko stwierdzą, że są one sztuczne, więc;

• kierujemy uwagę dzieci na elementy matematyczne w otoczeniu naturalnym. Z propedeutycznie ukształtowanym pojęciem zbioru dziecko przychodzi do szkoły ( para rąk, para butów to zbiory dwuelementowe).

Dzieci więc prosimy o wskazanie takich zbiorów ( np. zbiór chłopców, dziewcząt, imion, klocków pod względem różnych cech). Dobrym przykładem może tu być schemat WENNA ( za Wyczesany)

2'Gry i zabawy; do zajęć na temat „zbiory” najlepiej wykorzystać klocki Genesa lub klocki dla przedszkolaków z 48 elementów o czterech kształtach (kółko, trójkąt, kwadrat i prostokąt), w trzech kolorach, dwóch wielkościach; małe i duże oraz chude i grube.

Zajęcia takie przebiegają w etapach;

• zabawa swobodna; (domy, pajace, pociągi itp.) i poznają cechy tych klocków;

• zabawa aranżowana przez nauczyciela; ( zbuduj pociąg lub tp.);

• wyodrębnianie zbiorów klocków o jednej cesze (np. kwadratów);

• układanie schematu Wanna przy danych dwóch właściwościach

np.; cienkie nie czerwone i czerwone grube (zbiór wspólny to czerwone i cienkie)

Przykładami innych zabaw jest zgadywanka, która polega na tym, że dziecko przy najmniejszej ilości pytań, na które n-l odpowiada tylko „tak” lub „nie” dziecko ma odgadnąć jaki przed nim klocek został odkryty.

LUB

Uczeń kładzie na stole klocek, a drugie dziecko ma na stole położyć taki sam;

prostokąt; niebieski, duży i gruby-> różnica kształtów;

kwadrat; niebieski, duży i gruby -> różnica kolorów;

prostokąt; niebieski, duży, mały-> różnica grubości.

3' ćwiczenia z podręcznika (Wyczesany i Siwek zeszyt pierwszy do matematyki)

• w zeszycie są zawarte ćwiczenia umiejętności wyodrębniania zbioru,

• ćwiczenia dotyczą przyporządkowaniu elementów jednego zbioru elementom innego zbioru. Ta umiejętność jest ważna dla porównywania zbiorów i tworzenia zbiorów równolicznych jako podstawy kształcenia pojedynczej liczby naturalnej. Poza tym tworzenia części wspólnej i łączenia zbiorów.

• Porównanie zbiorów równolicznych przygotowuje dzieci do zetknięcia się z ważnym pojęciem liczby kardynalnej (głównej). Gdy wyobrazimy sobie zbiór rozmaitych zbiorów skończonych to możemy wyróżnić w nim oddzielnie zbiory po 2,5,10, 17 itd. elementów. Wspólna własność tych zbiorów równolicznych abstrahując od cech przedmiotów jest liczbą naturalną. Zbiory równoliczne tworzą klasę zbiorów i każdemu z nich przyporządkowujemy tę samą liczbę. Np. rysunek pokazany przez nauczyciela;

- czy jest tyle samo jabłek i gruszek?

- ile jest jabłek i gruszek?

Dzieci porównują przez łączenie i stwierdzają, że są np., 2 jabłka i 2 gruszki.

Posługiwanie się liczbą główną wymaga znajomości określonych aspektów;

• liczby porządkowej (aspekt porządkowy liczby naturalnej określa, który element mamy na uwadze;

• aspekt miarowy ( oznacza, że liczba jest traktowana jako miara wielkości;

• aspekt algebraiczny jest związany z kształtem pojedynczej liczby przez działanie;

• aspekt symboliczny - każdą liczbę kojarzymy z jakimś symbolem, z tym, że symbol nie może pojawić się przed pojęciem liczby.

Aby dziecko prawidłowo posługiwało się liczbą naturalną musi mieć ukształtowane pojęcie liczby kardynalnej i porządkowej, które pojawiają się mniej więcej w tym samym czasie. Synteza zachodzi podczas przeliczania określonych elementów w zbiorze, określenia ich liczby przez ostatni z wymienionych liczb naturalnych.

06. październik 2002- niedziela c.d. do w/w wykładów- dr A. Mikrut

MONOGRAFIA LICZBY

Poprzez porównywanie zbiorów i porównywanie elementów uczniowie poznają cechy ilościowych elementów. Poznawanie wewnętrznej budowy danej liczby i Jej monograficzne opracowanie. Opracowując monografię kolejnych liczb od 1-10 przechodzimy od jednej do drugiej poprzez dodawanie jedności do liczby poprzedzającej.

W monograficznym opracowaniu liczby występują między innymi następujące czynności;

1. Liczenie w zakresie znanej uczniom liczby.

2. Otrzymywanie nowej liczby poprzez dodanie jedności do liczby poprzedniej.

3. Dodanie i odejmowanie w zakresie nowo poznanej liczby.

4. Czytanie i pisanie nowej liczby.

5. Rozwiązywanie łatwych zadań tekstowych.

Głównym celem monograficznego pisania liczby jest rozkładanie danej liczby na składniki i składanie ich od nowe - łączenie. Przykłady zadań rozkładania liczby na czynniki pierwsze.

1. Szachownica z żetonami.

O			O
	O

Rozłóż żetony po jednej i drugiej stronie kreski.

2. Naklej żetony.

O	*
*	*

3. Naklej czarne żetony.

X

X

X

W czasie monografii liczb uczniowie zaczynają rozumieć związki, jakie zachodzą między nimi. Posługują się ustną formułą dodawania i odejmowania. Zaczynają rozumieć, więc pojęcie DODAĆ, ALE I POJĘCIE DODAĆ, WYMAZAĆ, UJĄĆ.

Stwierdzają, zatem, że zbiory albo się zwiększają, albo zmniejszają. Są to właściwie działania arytmetyczne.

Pojawia się więc potrzeba zapisu tych działań i wprowadzania znaku; „ dodać”, „ odjąć”, „jest”.

Najpierw dodajemy w zakresie 10 w zakresie dopełnienia i odejmowania.

Dodawanie liczb należy oprzeć na pojęciu złączenia, czyli sumy zbiorów rozłącznych.

Kształtując pojęcie liczby naturalnej w aspekcie mnogościowym uczniowie wyodrębniali zbiory i liczyli elementy.

Zatem już w czasie pierwszych ćwiczeń związanych z dodawaniem pokazujemy dzieciom związek istniejący pomiędzy „+” a z łączeniem zbiorów.

Można się tu posłużyć przykładem;

PRZYKŁAD;

Agnieszka znalazła 2 borowiki, a Bartek 2 rydze. Zebrane grzyby przynieśli w jednym koszyku. Ile grzybów znajduje się w koszyku?

Sumą zbiorów będzie tutaj zbiór trzeci;

2 + 2 = 4;

Przychodzi moment potrzeby wprowadzenia formuły dodawania pisemnego. Jak to zrobić?

Np. na konkretach wynikających z ośrodka pracy, gdy dzieci liczą i mówią. Dosuwamy i odsuwamy jabłka do czasu, gdy dzieci powiedzą o wykonanej czynności. Pani dodaje lub ujmuje.

Zawsze przechodzimy od konkretów do abstrakcji i posługujemy się zastępnikami.

Dodawanie i odejmowanie jak twierdzi prof. Wyczesany nie może iść z osobna. Są one z sobą związane anatomicznie.

Odejmowanie jako działanie odwrotne do dodawania dzieci powinny poznać, gdy wykonują dodawanie za pomocą konkretnych czynności ( a więc równolegle). Punktem wyjścia do wprowadzenia odejmowania będzie, zatem działanie na dodawanie.

PRZYKŁAD;

Robi się to po to, aby w końcu zapisać; 4+2=6.

Po przejściu tej drogi nauczyciel przekształca to zadanie;

Mama kupiła 6 bułek, Staś zjadł 2 bułki. Ile bułek zostało;

6 - 2 = 4

W pierwszym etapie kształtowania kompetencji matematycznych dzieci powinny opanować wszystkie przypadki „+”, „ - „ w zakresie 10. Jednym słowem należy zachować zasady stopniowania trudności. Oba składniki są małe parzyste;

2 + 2 =

1 + 1 =

3 + 1 =

2 + 1 =

3 + 2 =

4 + 2 =

Trudniejsze są przypadki, których oba składniki są duże i drugi jest mniejszy;

5 + 4 =

6 + 3 =

5 + 3 =

Jednak najtrudniejsze są zadania, gdzie pierwszy jest większy od drugiego;

7 + 1 =

8 + 2 =

6 + 3 =

Okazuje się również, że różny jest stopień trudności odejmowania w zakresie 10.

Najłatwiejsze jest odejmowanie małych liczb. Natomiast zarysowują się też tu pewne stopnie trudności;

6 - 3 =

9 - 3 =

trudniejsze;

4 - 3 =

9 - 3 =

najtrudniejsze;

7 - 3 =

8 - 3 =

Najtrudniejsze zadania to takie, gdzie odejmujemy wielkie liczby;

10 - 9 =

Po zapoznaniu się z liczbami pierwszej dziesiątki liczb dzieci zapoznają się z drugą dziesiątką i najważniejsze jest uwypuklenie faktu, że każda z tych liczb utrwalona jest przez jedną dziesiątkę i odpowiednią liczbę jednostki drugiej 10-tki.

Ważne jest to dlatego, że w działaniach na tych liczbach dzieci będą wykonywały operacje jak w pierwszej dziesiątce.

Dzieci powinny uchwycić tutaj analogie np.;

3 + 2 = 5 a 13 + 2 = 15

Zadaniem nauczyciela w zakresie pierwszej 20-stki jest rozpoczęcie od tzw. numeracyjnych przypadków dodawania;

10 + 1 = 10 + 2 = 10 + 9 =

10 +10=

W następnym przykładzie można zacząć realizację;

11 + 5 = 15 + 5 =

Przy tej okazji możemy dzieci zapoznać z prawem łączności dodawania z prawem przemienności np.;

11 + 5 = 10 + 1 + 5 = 10 + 6 = 16 ( prawo łączności)

( prawo przemienności; 11 + 5 = 10 + 1 + 5 = 10 + 5 + 1 = 10 + 6 = 16

------^-------

prawo

przemienności

PRZEKROCZENIE PROGU DZIESIĄTKOWEGO;

ZAGADNIENIA WĘZŁOWE

Szczególną uwagę należy przyłożyć do ćwiczeń związanych z dodawaniem i odejmowaniem liczb z przekroczeniem progu dziesiątkowego.

Podstawą dobrego opanowania tej umiejętności jest posiadanie przez uczniów umiejętności;

1. dodawania i odejmowania w zakresie 10;

2. rozkładanie liczb pierwszej dziesiątki

3. dodawanie i odejmowanie jedności od pełnej dziesiątki.

Punktem wyjścia są w tym zakresie ćwiczenia związane z konkretnymi doświadczeniami dzieci. Np. w czasie wycieczki do 9-ciu uczniów nauczyciel proponuje dojście 1-go ucznia, a dzieci mają powiedzieć ilu uczniów jest razem?

Następnie proponuje, aby do 9-ciu uczniów doszło 2 uczniów, a więc; 9 + 1 + 1 = 10 + 1 = 11.

Po powrocie do klasy uczniowie obrazują za pomocą liczmanów;

1. 9 patyczków IIIIIIIII

2. 2 patyczki II

3. 9, + 1 = 10 ( co stanowi jedną wiązkę z dziesięcioma patyczkami) później dodają + 1 do dziesiątki)

Wykonując ćwiczenia w zakresie przekroczenia progu 10-tkowego należy uwzględniać zasadę przestrzegania stopniowania trudności. Zaczynamy więc od działań, gdzie większe składniki dodajemy do mniejszych. Trudniejsze są zadania, gdzie większe składniki dodajemy do mniejszych ( 5 + 7).

LOTERYJKA

W przypadku dodawania i odejmowania stosować należy różne formy zapisu symbolicznego. Np. działania niezależne.

RÓŻNE FORMY SYMBOLICZNEGO ZAPISU DZIAŁAŃ ARYTMETYCZNYCH

MNOŻENIE;

W ramach opracowywania liczb z drugiej dziesiątki można podjąć próbę mnożenia jako dodawania równych składników. Odwoływanie się do dodawania konkretnych przedmiotów kompleksami, aby zastąpić dodawania mnożeniem. Konieczne jest tutaj opracowanie pojęcia mnożenia.

Praca w tym kierunku może odbywać się wg. określonego schematu.

N-l poleca np. weź ze stołu 3 jabłka;

weź jeszcze raz 3 jabłka

weź jeszcze raz trzy jabłka

Dziecko brało 3 x po 3 jabłka.

Formuła powinna być kojarzona z formułą dodawania.

Jak to wprowadzić?

Dzieci idą na wycieczkę i ustawiają się w pary; 2+2+2+2+2;

- później wracają do klasy i przedstawiają tę sytuację za pomocą liczmanów. N-l pyta;

• ile osób było w jednej parze,

• ile było par,

• ile było dzieci w grupie?

Zastąpić to może 5 x 2 =

6 x 2 =........+..........+..........+.........+........

Pomocną formą w rozumieniu zadań tekstowych wymagających mnożenia jest przedstawienie badań w formie graficznej.

Jola dała każdej z 5 koleżanek po 2 cukierki; 5 x 2 (można zilustrować)

Zadanie 2;

Marysia i Wojtek kupili w sklepie papierniczym 5 oprawek na książki. Jedna kosztowała 2 zł. Ile zapłacili i ile otrzymali reszty?

Duże wartości kształcące mają ćwiczenia w wyszukiwaniu różnych czynników tego samego iloczynu. W ten sposób ułatwiamy dziecku wykrycie prawa przemienności mnożenia.

DZIELENIE;

Pogłębiając pojęcie mnożenia wprowadza się dzielenie jako działanie arytmetyczne. Opracowując to działanie należy uświadomić dziecku, że dzielenie jest operacją odwrotną od mnożenia.

Uczniowie powinni poznać dwa aspekty dzielenia;

• jako poziom- dzielenie nad;

• jako mieszczenie - dzielenie pod.

Np. Podziel 12 cukierków po równo na 6 dzieci. Ile cukierków będzie dla każdego dziecka.

Dzielenie jako mieszczenie przykład;

Rozdziel 12 cukierków tak, aby każde dziecko miało po 2 cukierki.

Związek dzielenia i mnożenia należy wykazywać podczas sprawdzania (x) mnożenia za pomocą (:);

6 x 2 = 12 ; bo 12 : 6 = 2

bo mamy 6 i każdy ma po 2.________________________________________________________________________

27 styczeń 2002

Metodyka kształtowania umiejętności porozumiewania się językiem ojczystym

Zgodnie ramowym planem nauczania dla szkół podstawowych specjalnych dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, w ramach I etapu edukacji występują następujące zajęcia edukacyjne:

Zajęcia edukacyjne	Liczba godzin tygodniowo w ciągu 3 lat
1.Kształcenie zintegrowane	53 h (tygodniowo)
2. Religia/etyka	6 h (tygodniowo)
3.Godziny do dyspozycji dyrektora	13h (tygodniowo)
4. Zajęcia rewalidacyjne	30h (tygodniowo)
Razem:	12 h

Na podstawie ramowego programu nauczania dyrektor szkoły ustala szkolny plan nauczania z uwzględnieniem PP (Podstawy Programowej)

Zgodnie z założeniem PP głównym celem w ramach I etapu edukacji jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia.

Materiałem, na którym odbywa się realizacja tego programu są odpowiednie treści, które związane są z nabywaniem kompetencji kontaktowania się ludzi językiem ojczystym:

• rozmowy;

• swobodne i spontaniczne wypowiedzi uczniów;

• opowiadanie i opisywanie;

• recytowanie wierszy i prozy;

• zabawy i gry dramowe i teatralne;

• uważne słuchanie innych;

• odbiór programów radiowych i telewizyjnych;

• słuchanie baśni, opowiadań, legend w tym z własnego regionu jako inspiracja do słownego i pozasłownego wyrażania treści i przeżyć;

• czytanie głośne sylab, wyrazów, zdań i tekstów;

• czytanie ciche ze zrozumieniem;

• pisanie liter, sylab, wyrazów i zdań;

• przepisywanie wyrazów, zdań, tekstów powiązane z uzupełnianiem i przekształcaniem;

• pisanie swobodnych tekstów, listów, opowiadań, opisów;

• pisanie z wykorzystaniem elementarnych zasad pisowni.

Czego spodziewamy się po absolwentach?:

Wg. autorów ”Program Zintegrowanej Edukacji Wczesnoszkolnej” w klasach I - III w Szkole Podstawowej dla dzieci upośledzonych w stopniu lekkim. (Cholewczyńskiej i Lewandowskiej).

Należy oczekiwać następujących efektów pracy ucznia:

1. W zakresie mówienia i słuchania:

• Słucha poleceń wypowiedzi nauczyciela i innych rozmówców;

• Słucha tekstu słuchanego przez nauczyciela: bajek, opowiadań, audycji radiowych i rozumie ich sens;

• Opowiada o zdarzeniach i zaobserwowanych zjawiskach;

• Umie sformułować zdanie i udzielić odpowiedzi;

• Omawia obrazki i historyjki obrazkowe;

• Poprawnie recytuje wierszyki.

W zakresie czytania i opracowywania tekstów:

• Dokonuje analizy słuchowej i wzrokowej wyrazów;

• Czyta poprawnie teksty (i ze zrozumieniem);'

• Czyta z podziałem na role;

• Wyodrębnia w utworze postacie i wydarzenia.

3. W zakresie pisania:

• Poprawnie kreśli znaki literopodobne;

• Poprawnie odtwarza kształt liter;

• Bezbłędnie przepisuje wyrazy i zdania;

• Podpisze obrazki wyrazami i prostymi zdaniami;

• Uzupełni zdanie brakującym wyrazem;

• Przepisze prosty tekst;

• Potrafi adresować listy, karty pocztowe.

4. W zakresie słownictwa i składni:

• Potrafi wyrazić myśli w formie zdania;

• Wyróżnia wyrazy w zdaniu;

• Pyta o wyrazy, których nie rozumie;

• Ułoży zdanie z podanych wyrazów.

5. W zakresie gramatyki i ortografii:

• Podzieli sylaby na głoski;

• Podzieli wyrazy na sylaby;

• Zdania na wyrazy;

• Porządkuje rzeczowniki (kl. III / na nazwy roślin, zwierząt, osób, rzeczy);

• Określi liczbę pojedynczą i mnogą;

• Stosuje wielkie litery w imionach, nazwiskach, nazwach ulic i miast.

6. W zakresie mówienia nauka poprawnego pod względem formy i logicznego wypowiadania się wymaga ćwiczeń:

• wzbogacania czynnego i biernego słownika dzieci (ćwiczenia frazeologiczno -słownikowe);

• nauka poprawnego formułowania zdań;

• kształtowanie umiejętności dłuższych wypowiedzi (wypowiedzi wielozdaniowe);

• opanowanie analizy i syntezy słuchowej zdań i wyrazów.

7. Organizując różne ćwiczenia w zakresie mówienia najczęściej poprzez wprowadzenie fazy sytuacyjnej i zabawowo-artystycznej zadajemy uczniom wielokrotnie różne pytania, które powinny spełniać następujące warunki:

• pytania powinny być zadawane całej klasie;

• powinny odznaczać się jasnością sformułowania (wymagać jednoznacznej odpowiedzi);

• powinny być dostosowane do możliwości percepcyjnej i intelektualnej dzieci;

• powinny pobudzać uczniów do myślenia np.: motywując ich do argumentowania swoich sądów i poglądów (np.; spróbuj to wyjaśnić, dlaczego tak sądzisz);

• powinny unikać pytań typu rozstrzygnięcia „TAK - NIE”;

• powinny nadawać wyraźny kierunek nieukierunkowanym skojarzeniom myślowym.

I GRUPA ĆWICZEŃ:

1. Dziecko dzięki nauce szkolnej poznaje życie bardzo dynamicznie, intensywnie - zatem musi je nazywać;

2. Musimy organizować ćwiczenia, które będą polegały na umiejętności posługiwania się zdobytym słownictwem wprowadzamy, więc ćwiczenia z zakresu;

- wprowadzania nazw;

- nazywania (należy zapoznać dzieci z nazwami ludzi, rzeczy, cech, zjawisk, stanów i czynności oraz stosunków przestrzennych i czasowych)

- kształcimy je zawsze w zetknięciu dzieci z zjawiskami rzeczywistymi:

KONKRETNY ZASTĘPNIK SŁOWO

PRZEDMIOT (obrazy i ilustracje) (podsumowanie od konkretu

do abstrahowania)

Nowe wyrazy należy wprowadzać zapisane w kontekście kilku zdań (chodzi o wskazanie wielu możliwości tych wyrazów)

II GRUPA ĆWICZEŃ:

1. Dzieciom należy tłumaczyć niezrozumiałe wyrażenia i zwroty tzn. w pracy z książką (opracowywania lektur, historyjek obrazkowych, zwiedzania obiektów) wyrazy te możemy wyjaśniać w trakcie czytania lub przed przeczytaniem tekstu.

III GRUPA ĆWICZEŃ:

1. Uściślanie, rozszerzanie i uświadamianie zakresu znaczeniowego wyrazu;

• nauczyciel musi uściślać znaczenie tych wyrazów, gdy dzieci mylą ich znaczenie.

IV GRUPA ĆWICZEŃ:

To grupowanie wyrazów na określony temat, (np.: podaje się temat „kot”, a dzieci kojarzą te wyrazy lub „Kasia na stole” lub itp.).

V GRUPA ĆWICZEŃ:

To tworzenie wyrazów konkretnych:

- adres - adresat - adresatka

VI GRUPA ĆWICZEŃ:

1. to tworzenie wyrazów prostych - pochodnych „ręka - ręcznik”;

2. poszukiwanie wyrazu podstawowego w oparciu o wyrazy pochodne;

3. dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwnym:

- cienki - gruby;

- tęgi - chudy;

4. zestawianie wyrazów o które pytamy tym samym wyrazem:

- kto? - Zosia, Józek….

- co? - stół, jabłko…

5. dobieranie do określonego wyrazu przymiotnika np.:

- ładny;

wyrazów podobnych i przeciwnych, zdrobniałych i wyrazów które powstają za

przyczyną partykuły „nie”.

VII GRUPA ĆWICZEŃ:

Ukazywanie wieloznaczności wyrazów:

- bąk ; zabawka / owad;

- zamek - błyskawiczny/ budowla.

VIII GRUPA ĆWICZEŃ:

1. Zastępowanie nazw podrzędnych określających pojęcia gatunkowe nazwą ogólną:

- odkurzacz - pralka - żelazko (sprzęt domowy)

2. Ćwiczenia słownikowe nie są celem samym w sobie, lecz mają charakter pomocniczy i tym się charakteryzują, że występują razem z innymi ćwiczeniami:

- czytaniem i opracowywanie tekstu;

- ćwiczeniami w zakresie wypowiadania się ustnego;

- pisemnego (łączą się ściśle z ortografią i gramatyką.

NAUKA PRAWIDŁOWEGO FORMUŁOWANIA ZDAŃ:

1. Miejsce metodyki wychowania w systemie nauk pedagogicznych.

2. Miejsce teorii specjalnego wychowania ukierunkowującego w ramach pedagogiki specjalnej - podstawowe zadania i funkcje tejże nauki.

3. Główne zadania metodyki kształcenie dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim

4. Dydaktyka ogólna a dydaktyka specjalna - wspólne i swoiste zadania, funkcje i treści.

5. Cele i zadania edukacyjne szkoły specjalnej w świetle reformy systemu edukacji, założenia Podstawy programowej.

6. Główne sfery poznania ucznia - sposoby zdobywania niezbędnej wiedzy ułatwiającej planowanie i realizację procesu wychowawczo-dydaktycznego.

7. Wywiad środowiskowy jako jeden ze sposobów poznania ucznia - metodyka wywiadu.

8. Dostosowanie czynności dydaktycznych do właściwości psychicznych ucznia upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim.

9. Zajęcia rewalidacyjne w szkole specjalnej - podstawowe założenia i zasady pracy z uczniem

10. Istota kształcenia zintegrowanego - charakterystyka najbardziej znanych w Polsce koncepcji tegoż kształcenia.

11. Podstawowe zadania i funkcje kształcenia zintegrowanego w szkole specjalnej - wybrać i scharakteryzować dwie dowolne funkcje.

12. Jakie cechy, treści kształcenia świadczą o optymalnym dostosowaniu ich do właściwości i potrzeb uczniów uposledzonych umysłowo.

13. Kształtowanie kompetencji współżycia i współdziałania z innymi ludźmi w ramach kształcenia zintegrowanego.

14. Ćwiczenia w zakresie rozwijania mowy w ramach kształcenia zintegrowanego.

15. Metody, formy i organizacja kształcenia „przyrodniczego” w ramach edukacji zintegrowanej.

16. Ogólna charakterystyka metody nauczania czytania i pisania w ramach kształcenia zintegrowanego.

17. Wykorzystanie kart z podręcznika „Moja książka” oraz kart ćwiczeń w okresie czytania i pisania bez znajomości liter.

18. Wykorzystanie kart podręcznika „Moja książka” oraz kart ćwiczeń w okresie czytania i pisania ze znajomością liter.

19. Charakterystyka okresu przygotowawczego do nauki czytania i pisania w szkole specjalnej.

20. Ćwiczenia ortograficzne i gramatyczne w ramach kształcenia zintegrowanego.

21. Praca z tekstem na szczeblu kształcenia zintegrowanego.

22. Kształcenie pojęcia liczby naturalnej w ramach kształcenia zintegrowanego.

23. Monograficzne opracowanie liczby w ramach kształcenia zintegrowanego.

24. Rozwijanie umiejętności dodawania i odejmowania w ramach kształcenia zintegrowanego uczniów upośledzonych umysłowo.

25. Rozwijanie umiejętności mnożenia i dzielenia w ramach kształcenia zintegrowanego uczniów upośledzonych umysłowo.

26. Rozwijanie właściwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji w ramach metod ośrodków pracy - kształcenie kompetencji odbiorcy sztuki i przyszłego twórcy; śmiałość wypowiedzi, interpretacja sztuki, opisy, teksty.

27. Rozwijanie umiejętności posługiwania się prostymi urządzeniami i przyrządami w ramach metod ośrodków pracy - kształtowanie kompetencji technicznych.

28. Główne założenia teleologiczne szkoły Decroly`ego i wynikające z nich konsekwencje metodyczne.

29. Etapy dydaktyczne w metodzie Decroly`ego.

30. Ewolucja metody Decroly`ego w warunkach polskiego szkolnictwa specjalnego.

31. Główne założenia metody ośrodków pracy Marii Grzegorzewskiej.

32. Ogólna charakterystyka zajęć wstępnych w metodzie ośrodków pracy - cele poszczególnych grup ćwiczeń. - rozładowanie napięć, pobudzenia, kształcenie pojęcia czasu, pogoda itp.

33. Obserwacja stanu pogody i zmian zachodzących w środowisku oraz wprowadzenie kalendarza pogody - stopniowanie trudności w klasie I.

34. Zajęcia porządkowe w ramach zajęć wstępnych - cel, grupy ćwiczeń, stopniowanie trudności w klasie I : lista obecności, kalendarz pogody, czystość.

35. Wzbudzenie zainteresowania i ukazanie celu pracy w danym dniu jako ogniwo dziennej struktury ośrodka pracy - istota zajęć i uwagi metodyczne.

36. Obserwacja w metodzie ośrodków pracy - cel i przebieg.

37. Funkcje oraz rodzaje ekspresji w metodzie ośrodków pracy.

38. Planowanie w metodzie ośrodków pracy.

39. Poznanie bezpośrednie, całościowe, wielozmysłowe i aktywne jako zasady dydaktyczne związane z metodą ośrodków pracy.

40. Ścieżki edukacyjne jako forma nauczania - istota i rodzaje.

41. Charakterystyka różnych modeli kształcenia blokowego ( modele: monodyscyplinarny, multidyscyplinarny i interdyscyplinarny).

42. Podstawa programowa - ogólna charakterystyka i struktura.

43. Pojęcie metod kształcenia w świetle koncepcji kształcenia wielostronnego Okonia.

44. Pokaz jako metoda kształcenia w szkole specjalnej.

45. Pogadanka jako metoda kształcenia w szkole specjalnej.

46. Opowiadanie i opis jako metody kształcenia w szkole specjalnej.

47. Wykład i dyskusja jako metody kształcenia w szkole specjalnej.

48. Wykorzystanie klasycznej metody problemowej w szkole specjalnej.

49. Waloryzacyjne metody kształcenia w szkole specjalnej.

50. Gry i zabawy dydaktyczne jako metody kształcenia w szkole specjalnej.

51. Ćwiczenia jako metody kształcenia w szkole specjalnej.

52. Metoda zajęć praktycznych w szkole specjalnej.

53. Miejsce i rola pracy dyplomowej w szkole specjalnej.

54. Rola oceny szkolnej w pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo.

55. Kształtowanie sprawności w zakresie konstruowania opisów i opowiadań u uczniów w starszych klasach szkoły specjalnej.

56. Charakterystyka postaci fikcyjnej i rzeczywistej jako ćwiczenie w zakresie mówienia i pisania w starszych klasach szkoły specjalnej.

57. Pisma użytkowe jako ćwiczenia w zakresie poprawności stylistyczno - kompozycyjnej, gramatycznej i ortograficznej w starszych klasach szkoły specjalnej.

58. Cele edukacyjne i zadania szkoły w zakresie edukacji polonistycznej uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

59. Cele edukacyjne i zadania szkoły specjalnej w zakresie edukacji historycznej uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

60. Kształtowanie pojęcia czasu historycznego i przestrzeni historycznej u uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

61. Utrwalanie, kontrola i ocena wiadomości i umiejętności w procesie kształcenia historycznego uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

62. Analiza treści kształcenia w zakresie edukacji historycznej uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

63. Cele edukacyjne i zadania szkoły w zakresie edukacji przyrodniczej uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

64. Eksperymenty laboratoryjne: obserwacja i metoda zajęć praktycznych jako główne metody kształcenia przyrodniczego uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

65. Analiza treści kształcenia przyrodniczego uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

66. Realizacja zasad poglądowości w starszych klasach szkoły specjalnej.

67. Realizacja zasady systematyczności w starszych klasach szkoły specjalnej.

68. Realizacja zasad trwałości wiedzy w starszych klasach szkoły specjalnej.

69. Realizacja zasad indywidualizacji z socjalizacją w starszych klasach szkoły specjalnej.

70. Realizacja zasad indywidualizacji z socjalizacją w starszych klasach szkoły specjalnej.

71. Realizacja zasady wiązania teorii z praktyką w starszych klasach szkoły specjalnej.

72. Pojęcie i podział zasad pracy z uczniami upośledzonymi umysłowo.

73. Przykładowe klasyfikacje środków dydaktycznych stosowanych w szkolnictwie specjalnym.

74. Wykorzystanie środków dydaktycznych w ramach edukacji językowej w starszych klasach szkoły specjalnej.

75. Wykorzystanie środków dydaktycznych w ramach edukacji matematycznej w starszych klasach szkoły specjalnej - szczególne znaczenie środków strukturalnych i graficznych.

76. Środki dydaktyczne stosowane w kształceniu przyrodniczym uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

77. Rola środków dydaktycznych w edukacji historycznej uczniów starszych klas szkoły specjalnej.

Pytanie nr 6

Główne sfery poznania ucznia - sposoby zdobywania niezbędnej wiedzy ułatwiającej planowanie i realizację procesu wychowawczo - dydaktycznego?

1. Ważne jest w pracy n-la jak najwszechstronniejsze poznanie dziecka. W tym celu:

2. stale obserwujemy dziecko (przerwa, zajęcia, świetlica)

3. poznać stopień rozwoju psychiki ( spostrzeganie, myśli, wyuczalność, działanie)

4. poznać rozwój Fizyczny motorykę (zabawy gry, działalność plastyczna)

5. poznanie zasobu wiadomości, umiejętności ( przedszkole, szkoła)

6. Ustalenie wstępnych opóźnień.

Zwiększanie zakresu poznania poprzez:

• wyniki badań lekarskich,

• orzeczenie poradni psychol. - pedagog.

• Wywiad środowiskowy.

Diagnozowanie wg A. Lewickiego

• opis zaburzeń zachowania wystepujacych w róznych syt. Życiowych,

• Wykrywanie dysfunkcji psychicznych ( zaburzenia procesów orientacyjno, emocjonalno - motywacyjnych.

• Określenie stopnia zaburzenia od czynników sytuacyjnych,

• Ustalenie tempa rozwoju (tempo, rytm, dynamika)

• Ustalenie typu temperamentalnego (sangwinik, choleryk, melancholik itp.)

• Porównywanie poziomu intelektualnego (bad. Poz. Inetligencji np. skala Wechsllera)

Badania lekarskie określają ogólny stan zdrowia dziecka (waga, wzrost, funkcjonowanie organizmu, sprawność motoryczna.

Psycholog stwierdza przebieg procesów poznawczych, odruchy warunkowe , rozwój uczuć?

Logopeda ustala rodzaj zaburzeń mowy (seplenienie reranie itp.)

Pedagog ustala zaburzenia w zachowaniu, nadpobudliwość, zahamowania.

Wywiad środowiskowy dostarcza niezbędnych wiadomości o środowisku rodzinnym (pozycja w rodzinie, warunki materialne)

Analiza prac umożliwia określenie poziomu rozwoju psychicznego i fizycznego.

Pytanie 8

Dostosowanie czynności dydaktycznych do właściwości procesów poznawczych

Do szkoły specjalnej przyjmowane są dzieci na podstawie orzeczenia poradni psychol - ped.

2 - 3 odchylenia standardowe od normy, 55-69 IQ wg Skali Wechsllera -kwalifikacja dziecka do Szkoły spec.

Jednostki uposledzone w st. Lekkim nie przekraczają rozwoju intelektualnego dziecka 12-letniego

W upośledzeniu występuje niedorozwój czynności orientacyjno-poznawczych co przyczynia się do nieadekwatnego postrzegania rzeczywistości.

Dostosowanie treści nauczania do możliwości rozwojowych ucznia należy uwzględnić nie tylko rozwój poznawczy, ale też rozwój emocjonalny i fizyczny.

Należy stosować ćwiczenia doskonalące zmysły, dostosować odpowiednie tempo pracy do możliwości dziecka, pozwolić mu na obserwację, dotykanie, przeżywanie, działanie. Dziecko lepiej pozna i zrozumie, jeśli dotknie, powącha, posmakuje.

Ważne jest by stosować różnego rodzaju pomoce dydaktyczne - najlepsza pomoc rzeczywistość (wycieczki, śr. Dydakt.) postrzeganie przedmiotów w naturalnym środowisku.

Pamiętaj! Zbyt duża ich ilość wpływa niekorzystnie jest męcząca.

Percepcja wzrokowa - wąski zakres, wykazują często trudności w czytaniu i pisaniu, spostrzegają mało dokładnie, najłatwiej spostrzegają barwę, kształt i wielkość.

Uwaga- rozproszona łatwo odwracalna, słaba podzielność

Pamięć - dobra pamięć mechaniczna, słaba logiczna (ciągłe powtarzanie)

Myślenie - brak abstrakcyjnego myślenia, w wieku 7-12 r. ż. Osiągają poziom operacji konkretnych, operacje konkretne dotyczą przedmiotów, Dzieci interesują się aktualnie postrzegana sytuacją.

Mowa - na niskim poziomie, używają wyrażeń w sposób niewłaściwy, ubogie słownictwo.

Emocje - zab. Emocjonalne występują częściej niż u dzieci w normie.

Samoocena - bardzo wysoka, czasami zawyżona, jest to mechanizm obronny, są to osoby bardzo krytyczne.

Pytanie nr 9

Zajęcia rewalidacyjne w szkole specjalnej - podstawowe założenia i zasady pracy z uczniem

• w ramowym planie nauczania przewidziano po 10 godzin w kl. 1-3; w kl. 4 - 8 godz.

• Formy rewalidacji indywidualnej: zajęcia dyd. Wyrównawcze i zaj. Korekcyjne (usprawnianie technik szkolnych, usuwanie wad wymowy, korekcja wad postawy, terapia pedagogiczna, psychoterapia)

• Program zaleca 2godz./ tygodn. - zaj. Dyd. - wyrównawcze,

8godz/ tygodn. - zaj. Korekcyjne w tym 2 godz. Gimnastyka korekcyjna.

Zadania:

• przeciwdziałanie zaburzeniom nerwowym i emocjonalnym powstałym na tle wad i trudności

• przeciwdziałanie wadom i trudnościom wywołujące zaburzenia nerwowe i emocjonalne

• wzmacnianie u uczniów przekonania o tym, ze mogą przezwyciężyć napotkane trudności i dorównać do poziomu zespołu /dzieci danej klasy/

• ćwiczenia mające usprawnić naukę czytania, pisania i liczenia. Poprzedzić należy ćwicz. Wstępnymi, tj. ułatwiającymi orientacje przestrzenną, poznanie schematu ciała, poprawić sprawność manualną, percepcję wzrokowo - słuchową

Po okresie wstepnym (4-6 tygodni) stosujemy: ćwicz. Analizy wzrok. - słuch., koordynacji wzrok.- słuch. + ćwicz. W czytaniu, pisaniu, liczeniu.

Przed przystąpieniem do nauki pisania stosuje się ćwicz. Wprowadzające np. kolorowanie konturów, rysowanie szlaczków, pisanie po śladzie kropkowym.

Ćwiczenia logopedyczne

• usprawnianie bodźców akustycznych, rozpoznawanie, róznicowanie wrażeń słuchowych

• ćw. Oddechowe,

• usprawniające narządy mowy

• korekcja ( wywoływanie, utrwalanie głosek)

• ćw. W mówieniu

Korekcyjne

• usuwanie wad postawy, przeprow. N-l wychow. Fizycznego -specjalista, w opracowaniu tego programu bierze udział lekarz, który wspólnie z nauczycielem zakwalifikował ucznia do odpowiedniego zespołu.

Sprawę pomocy reguluje zarządzenie MEN z 93 r., w myśl postanowień pomoc może być organizowana w formie:

• zaj. Dydakt.- wyrównawczych (prowadzi n-l danego przedmiotu kl. 1-4 wychowawca, grupy 4-8 osób)

• klas wyrównawczych i terapeutycznych

• świetlic terapeutycznych.

Zaj. Korekcyjne - kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapii oraz inne o charakterze terapeutycznym powinien prowadzić nauczyciel posiadający przygotowanie do terapii pedagogicznej.

Kwalifikowanie do tejże grupy dokonuje specjalista (2-5 osób), logopeda (2-4 osoby). Zajęcia z socjoterapii, terapii grupowej, z zaburzeniami zachowania (3-10 osób).

Pytanie 10

Istota nauczania zintegrowanego (całościowego) - krótka charakterystyka najbardziej znanych w Polsce koncepcji kształcenia.

W klasach niższych szkolnictwa specjalnego w Polsce powszechnie stosowane jest nauczanie całościowe „Metody ośrodków pracy” MOP

1. Nauczanie całościowe to takie, w którym zamiast nauczania oddzielnych przedmiotów opracowane są zagadnienia wybrane z życia dzieci, bliskie im i interesujące je konkretne zjawiska, przedmioty, sytuacje - wykorzystywanie naturalnych zainteresowań dziecka jego otoczeniem.

2. Treści poszczególnych przedmiotów integruje środowisko społeczno-przyrodnicze. Wszystkie przedmioty tj.: j. Polski, matematyka, plastyka, technika, wychow. Fizyczne czerpią fabułę z tego przedmiotu.

3. Naucz. Całościowe jest układem materiału nauczania do ujmowania przez dziecko otaczającej je rzeczywistości w całościowych obrazach, gdyż dziecko w młodszym wieku szkolnym postrzega rzeczywistość globalnie. (całosciowo)

Do najbardziej znanych w naszym kraju odmian tego nauczania należą:

• Metoda Ośrodków Pracy O. Decroly`ego przyjęta i powszechnie stosowana w okresie międzywojennym w niższych klasach szkolnictwa specjalnego.

• Powstała na pocz. XX w. Opracowana przez francuskiego lekarza.

• W 1907 w Brukseli powstała pierwsza szkoła, gdzie w klasach młodszych wprowadzono naucz. Całościowe.

• Zainteresow. Dziecka wpłynęły na dobór treści, metod i środków naucz. I wychow.

• Naczelny cel! - Wychowanie przez życie do życia, tzn, wyposażenie w takie umiejętności i wiadomości, które w życiu są potrzebne.

• Dobór treści był oparty na najbliższym środowisku.

Decroly zerwał z przedmiotowym nauczaniem, elementy poszczególnych przedmiotów przeplatały się.

Nauczanie tą metodą wyrażało się w trzech etapach:

I etap - obserwacja w naturalnym środowisku - bezpośredni kontakt z rzeczywistością,

II etap - kojarzenie - wiązanie zdobytych w toku obserwacji wiadomości z posiadaną wiedzą.

III etap - wyrażanie - (ekspresja) - weryfikacja zdobytej wiedzy w praktyce.

Wszystkie zajęcia prowadził jeden nauczyciel. Techniki związane z metodą Decroly`ego:

• niestosowanie podręczników, prowadzenie dzienniczków obserwacji przez uczniów,

• stosowanie powielanych tekstów,

• referaty - forma prac pisemnych uczniów,

• stosowanie świadectw opisowych zamiast typowych ocen.

W Polsce M. Grzegorzewska wraz z Hellmanem tworzyła szkolnictwo specjalne w okresie międzywojennym.

• Jednak w Polsce zmodyfikowano metodę Decroly`ego do naszych warunków, ale oparta była na zainteresowaniach,

• W 1951 metoda ta została zakazana (choć niektórzy n-le nadal ją stosowali)

• W 1955 Grzegorzewska pisze artykuł o metodzie - metoda wraca do kl. I-IV

Kirejczyk mówi o trzech szczeblach nauczania: 1. całościowe; 2. skorelowane;

4. przedmiotowe.

Obecnie istnieją? spr. Są zmiany.!

Etapy Pracy w MOP !!!!!

• zajęcia wstępne,

• obserwacja,

• opracowanie materiału

• ekspresja

• zajęcia końcowe.

Pytanie 11.

Podstawowe zadania i funkcje kształcenia zintegrowanego w szkole specjalnej.

1. Na nauczanie składa się rozwój, kształcenie, uczenie się, nauczanie i wychowanie, które ma spełnić nast. Cele:

1. wspomagania wszechstronnego i harmonijnego rozwoju szczególnie umiejętności służacych zdobyciu wiedzy.

2. Umiejętności nawiązywania i utrzymywania poprawnych kontaktów międzyludzkich

3. Poczucie przynależności klasowej, lokalnej, regionu, kraju

4. Umiejętność działania w różnych sytuacjach szkolnych i poza szkolnych

FUNKCJE:

1. opiekuńcza (bezpieczeństwo, higiena, rozwój fiz., troska o rekreację)

2. diagnostyczno-prognostyczna - dokładne pozn. Ucznia

3. kompensacyjno-usprawniająca (rewal., indyw, logoped., ćw. Korekcyjn.)

4. poznawcza (uporządkowanie wiedzy, wzbogacenie o nowe elementy we wszystkich zakresach) - przygot. Do życia.

5. kształcąca, kształcenie sprawności (myślenia, mowy, pamięci, uwagi) - rozwój zdolności poznawczych

6. wychowawcza: intellekt, fiz., społ-moral., zdrowotn., estetyczn, pozytywny stos. Do szkoły i pracy.

ZADANIA: związane z wychowaniem polisensorycznym zdrowotnym, emocjonalnym, społeczno-moralnym

• rozwijanie pozytywnych motywacji do nauki, pracy

• przekonanie, że możemy pokonać własne trudności

• postawa opiekuńcza wobec innych - koleżeńska

• postawa pozytywna w stosunku do innych narodów.

11 b zrobić ksero !!!!!!!

Pytanie12.

Jakie cechy treści nauczania świadczą o optymalnym dostosowaniu ich do właściwości i potrzeb uczniów upośledzonych umysłowo.

Dostosowując treści naucz. Do potrzeb i możliwości rozwojowych uczniów, należy uwzględnić nie tylko ich rozwój poznawczy, ale także emocjonalny i fizyczny.

Wg Stawowy-Wojnarowskiej

1. treści pozwalają na łączenie procesu nauczania i uczenia się z procesem rewalidacji

2. są dostosowane do możliwości poznawczych uczniów

3. pozwalają na wychodzenie od tego co dla ucz, łatwiejsze do tego co trudniejsze

4. umozliwiają dostosowanie rytmu i tempa pracy do możliwości psychicznych.

Biorą pod uwagę powyższe kryteria w programie preferowane są nast., treści:

• takie, które mają zastosowanie w praktycznym działaniu

• niezbędne w praktycznym życiu codziennym

• zapewniają informację o bieżącym życiu społ. i gospod.

• Niezbędne w wykonywaniu przyszłego zawodu

• Ułatwiające współżycie i współdziałanie niepełnosprawnych ze sprawnymi

• Sprzyjające w kształtowaniu postaw i sposobów postępowania

Przy doborze treści nauczania trzeba wziąć pod uwagę również warunki w jakich będą one realizowane m. in.:

• przygotowanie do pracy n-li

• bazę materialną szkoły

• metody i formy organizacyjne procesów uczenia dzieci.

Warunkiem doboru treści nauczania jest spoistość ich struktury, która wyraża się stopniem korelacji wewnątrz i między przedmiotowych - im większy stopień korelacji tym większa spoistość

Pytanie 14

Ćwiczenia oraz wykorzystanie ćwiczeń w zakresie mówienia.

Wyróżnia się następujące ćwicz. W zakresie mowy:

1. wzbogacenie czynnego i biernego słownika dzieci

2. nauka prawidłowego formułowania zadań

3. kształtowanie umiejętności konstruowania dłuższych i logicznych wypowiedzi (wielozdaniowych)

4. kształtowanie poprawności foniczno-artykulacyjnej

5. opanowanie umiejętności analizy i syntezy słuchowej

ad.1 WZBOGACANIE BIERNEGO I CZYNNEGO SŁOWNIKA

To poszerzenie czynnego i biernego słownika ucznia poprzez wprowadzanie nowych słów, wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów, tworzenie wyrazów pokrewnych, bliskoznacznych, pochodnych.

Ćwiczenia te powinny łączyć się z czytaniem, opracowaniem tekstu, przygotowują do wypowiedzi ustnych i pisemnych.

Ad.2 NAUKA PRAWIDŁOWEGO FORMUŁOWANIA ZDAŃ

Tą umiejętność wyrabiają takie ćw., jak:

• wspólne i samodzielne układanie zdań dotyczących przeżyć dziecka, wykonywanych czynności

• układanie zdań z podanych wyrazów, z podanym jednym wyrazem, z rozsypanek

• układanie lub dobieranie zdań do obrazków

• uzupełnianie zdań z lukami, kończenie zdań podanymi wyrazami

• rozwijanie zadań za pomocą konkretów (np. zabawka- przedstawiamy ją w różnych sytuacjach); obrazków (mówienie z rysowaniem, na oczach dzieci powstaje obrazek); pytań ( pytania do historyjki obrazkowej - opowiadanie)

ad.3 KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOSCI KONSTRUOWANIA DŁUŻSZYCH WYPOWIEDZI

Wymagania programowe:

• rozmowy, formułowanie pytań i wypowiedzi wielozdaniowych

• swobodne wypowiadanie się (I kl.)

• uzupełnianie wypowiedzi kolegi (II kl.)

• wspólne układanie planu opowiadania

• omawianie historyjek obrazkowych, nadawanie tytułów

• próby samodzielnego ukł. , najpierw krótkich, potem coraz dłuższych opowiadań opisów (III kl.)

ad.4 KSZTAŁTOWANIE POPRAWNOŚCI FONOLOGICZNO-ARTYKULACYJNEJ

• dbałość o poprawną wymowę, o stosowanie odpowiednich form

• tempo, głośność, intonacja, oddech, wyraźne wolne mówienie itp.

Ad. 5 nie było brak trzeba samemu!!!!!

Pytanie 16

Ogólna charakterystyka metod nauczania czytania i pisania w ramach kształcenia zintegrowanego

1. Stosowane do tej pory metody nauki czytania i pisania opierały się na analizie i syntezie.

2. Dlatego dominowały metody syntetyczne, analityczne i analityczno-syntetyczne.

3. Metody oparte na syntezie za podstawę przyjmowały dźwięki:

• metoda alfabetyczna podstawowa jednostka to litery w porządku alfabetycznym

• metoda dźwiękowa lub głoskowa - głoski (fonemy)

• metoda sylabowa -podstawą jest sylaba

• Metoda analityczna za podstawę przyjęła pewną całość językową o określonym znaczeniu:

• metoda wyrazowa

• metoda zdaniowa.

Nauka czytania przy ich zastosowaniu rozpoczynała się od całych zdań lub wyrazów, a następnie rozkładania ich na elementy prostsze: zdania na wyrazy, wyrazy na zgłoski i głoski na sylaby i litery.

Znane są dwie odmiany metod analityczno syntetycznej:

• wersja wyrazowo-literowa

mama

m-a-m-a

mama

• wersja wyrazowo sylabowa

mama

ma-ma

m-a-m-a

mama

W metodzie zdaniowej punktem wyjścia jest określone zdanie. Początkowo dzieci odczytują je niejako z pamięci i odtwarzają jego graficzny obraz. Później wprowadza się podział zdania na wyrazy. Dalej na sylaby i głoski.

Kształtowanie sprawności posługiwania się językiem odbywa się na płaszczyźnie mówienia, czytania i pisania. W nauczaniu zintegrowanym uczniowie zdobywają elementarna wiedzę o języku, kształtowane są nawyki językowe w zakresie sprawności posługiwania się językiem jako narzędziem porozumiewania się, oraz środkiem wyrażania myśli i uczuć. Uczeń uczy się rozpoznawać, tworzyć zdania: oznajmująca, pytające, rozkazujące w wypowiedziach ustnych i pisemnych.

Obecnie nauka czytania i pisania oparta jest o metody analityczno syntetyczne, które wynikają z połączenia dwóch operacji umysłowych: analizy i syntezy w procesie czytania i pisania. W metodach tych za punkt wyjścia w nauce czytania przyjmuje się wyraz lub zdanie, czyli pewne całości, które rozkłada się na bardziej elementarne cząstki, a następnie ponownie składa się te same lub inne całości, np. w wersji wyrazowej naukę czytania i pisania rozpoczyna się od poznania określonego wyrazu, który następnie dzieci rozkładają na głoski, sylaby, litery, potem z poznanych głosek, sylab, liter tworzą wyrazy dokonując procesu analizy i syntezy.

Pytanie 17

Wykorzystanie kart podręcznika „Moja książka” oraz kart ćwiczeń w okresie czytania i pisania bez znajomości liter

Jest to drugi okres nauki czytania i pisania. Długość trwania tego okresu w dużej mierze zależy od tego ile czasu poświęca się okresowi wstępnemu. (powinien trwać około 3-4 tygodni lub dłużej). Okres ten często nie jest doceniany przez wielu n-li. Jednak jest to ważny etap w nauce j. Polskiego i nie należy go lekceważyć, dziecko które zdobędzie umiejętność pisania i czytania całych zdań bez znajomości liter łatwiej mu będzie zdobyć wprawę w czytaniu ze zrozumieniem.

Dzieci w tym okresie maja nauczyć się całościowego ujmowania poszczególnych, bliskich im przedmiotów i zjawisk, odczytywania ich i odtwarzania bez znajomości liter. Później wprowadza się: spójniki, zaimki, czasowniki, oraz rysunki zastępujące wyrazy.

W okresie tym nie wprowadzamy jeszcze formalnie pojęcia zdania dlatego też nie stosujemy wielkiej litery na początku zdania i znaków interpunkcyjnych. Wielka litera pojawia się tylko w wyrazach będących imionami dzieci i bohaterów elementarza.

Okres ten przygotowuje dzieci do analizy i syntezy, do rozkładania w następnym etapie nauki wyrazów na elementy i ponownego składania, do poznania liter i sylab.

Autorki podręcznika „Moja książka” i zeszytu ćwiczeń przygotowały na ten okres 45 kart ćwiczeń i 8 stron z tekstem drukowanym. Do każdego wprowadzonego wyrazu pomocniczego przewidziano np. pomoce:

• dużą wyraźną ilustrację przedstawiającą poznawany przedmiot,

• czerwoną etykietę pisaną

• niebieskie etykiety pisane do ćwiczeń w wodzeniu po śladzie

• drukowane i pisane etykiety w czarnym kolorze do różnego rodzaju ćwiczeń utrwalających umiejętność układania zdań,

• krótkie teksty drukowane na kartkach podręcznika do ćwiczeń w czytaniu.

Są również np. pomoce dobieranki, loteryjki, domina, rozsypanki wyrazowe, „zdania” z lukami, historyjki obrazkowe.

Pytanie 18

Ćwiczenia w okresie czytania i pisania ze znajomością liter

Kolejnym okresem jest etap analizy i syntezy wyrazów. W tym okresie dzieci wykorzystując wyrazy pomocnicze poznane w poprzednim etapie pracy oraz poznając nowe wyrazy, zdobywają znajomość liter, uczą się umiejętności prawidłowego posługiwania się nimi w procesie czytania i pisania.

W klasie I uczniowie poznają małe litery pisane i drukowane, a ponadto uczą się prawidłowego stosowania kropki, przecinka, wykrzyknika, pytajnika oraz zasady rozpoczynania zdania od wielkiej litery i używania wielkich liter w imionach osób i zwierząt.

W klasie II dzieci zapoznają się z dwuznakami, zmiękczeniami za pomocą kreski i samogłoski „i” oraz dalszymi zasadami stosowania wielkich liter w nazwach miast, ulic, w nazwisku.

Podstawowym zadaniem okresu analizy i syntezy jest poznanie liter i opanowanie umiejętności rozkładania wyrazów na sylaby i litery i tworzenie z tych liter wyrazów.

W odniesieniu do każdej nowej litery w zeszycie ćwiczeń przygotowano:

• dużą ilustrację przedstawiającą desygnat wyrazu podstawowego bądź określoną sytuację (w przypadku litery a lub i).

• Czerwoną etykietę z wyrazem podstawowym.

• Etykiety do podziału wyrazu podstawowego na sylaby i litery z wyodrębnioną na czerwoną ową literą.

• Czerwone etykiety liter małych i wielkich.

• Niebieskie etykiety z wyrazem podstawowym i nową literę wielką i małą do ćwiczeń w pisaniu po śladzie.

• Czarne etykiety z wyrazem podstawowym z sylabami i nową literę do róznego rodzaju ćwiczeń.

Uwzględniając pomoce dydaktyczne nową literę można wprowadzić w nast. Sposób:

1. Demonstracja przez n-la desygnatu wyrazu podstawowego zawierającego nowo wprowadzaną literę.

2. N-l prezentuje uczniom ilustrację omawianego przedmiotu, zaś oni wskazują na jej różnice i podobieństwa z przedmiotem oryginalnym.

3. N-l przypomina pod ilustracją lub przedmiotem dużą etykietę z napisanym czerwonym kolorem wyrazem podstawowym, zaś dzieci wielokrotnie czytają go.

4. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela dokonują analizy słuchowej i wzrokowej wyrazu podstawowego. Czytając wyrazy dzielą go najpierw na sylaby, a później na poszczególne dźwięki.

5. Dzieci przeprowadzając syntezę składają sylaby i cały wyraz ze znanych już liter wykorzystując w tym celu odpowiednie etykiety.

6. Uczniowie uczą się poprawnego wymawiania nowej głoski i prawidłowego pisania odpowiadającej jej małej i wielkiej litery na dużych płaszczyznach.

7. N-l rozdaje dzieciom wyciętą z zeszytu ćwiczeń ilustrację desygnatu wyrazu podstawowego oraz etykiety z tym wyrazem. Uczniowie wklejają ilustrację do zeszytów zbiorczych i odpowiednio ją etykietują.

8. Uczniowie dokonują samodzielnej próby analizy i syntezy wyrazu podstawowego

9. Dzieci uczą się pisać nowo poznana literę w zeszycie zbiorczym

10. N-l zapoznaje uczniów z małą i wielką literą drukowaną.

Pytanie 19

Okres przygotowawczy do nauki czytania i pisania

Okres ten składa się z następujących etapów:

1. Kilkutygodniowego okresu przygotowawczego /okres wstępny/

2. Okres nauki czytania i pisania bez znajomości liter

3. Okres analizy i syntezy

W klasie pierwszej dzieci poznają 28 głosek jednoliterowych, w kl. II 4 głoski jednoliterowe zmiękczone za pomocą treści, 7 głosek dwuliterowych.

Okres wstępny powinien trwać od 4-6 tygodni.

Rozwijamy sprawność ruchową zwłaszcza manualną, ćw. Koordynacji wzrokowo ruchowej i słuchowo-ruchową, rozwija się umiejętność spostrzegania.

Ćw. Manualne, ćw. Usprawniające palce, ćw. Graficzne.

Rozpoczynamy od ćw. Dużych ruchów ręki, ruchy pionowe od lewej do prawej, malujemy formy kuliste, dalej przechodzimy do ruchów nadgarstkowych do drobnych ruchów palców.

Ćwiczenia graficzne - dorysowywanie brakujących części, ćwicz. Graficzne kształtujące koordynację wzrokowo - ruchową, ćw. Zmysłów: percepcja wzrokowa i tu zaliczamy:

• ćw. Chromatyczne - odróżnianie barw, zasad, później pochodnych

• ćw. W odróżnianiu kształtu i wielkości

• ćw. W odróżnianiu grubości i objętości

• ćw. W odróżnianiu kierunków i odległości

• ćw. W orientacji przestrzennej

• gry i zabawy dydaktyczne

Percepcja słuchowa wyróżniamy:

• ćw. Kształtujące umiejętności rozpoznawania dźwięków

• ćw. Słuchu fonematycznego

Prawidłowa artykulacja - wady wymowy

Pisanie

Przy wprowadzaniu „imienia”- piszemy je wyraźnie na etykiecie i umieszczamy tuż obok przy znaczku identyfikacyjnym. Po pewnym czasie, gdy dziecko nauczy się b. Dobrze rozpoznawać imię usuwamy znaczek. Dalej uczy się dziecko rozpoznawania etykietki z imionami kolegów.

Przygotowanie dzieci do zrozumienia pisma jako symbolu jest również wprowadzenie pisanych nazw dni tygodnia.

Pisanie ćw. Z rozpoznawaniem nazw dni tygodnia odbywać powinny się na materiale drukowanym, kiedy rozpoznają etykiety drukowane wprowadza się etykietki pisane.

Pytanie 20

Ćwiczenia ortograficzne i gramatyczne

Ćwiczenia gramatyczne w klasie I-IV mają charakter praktyczny, obejmują:

• nauka o zdaniu,

• nauka o wyrazie, sylabie, głosce, samogłosce, o rzeczowniku w l.p. i l.m., o czasowniku wl.p. i w l.m.

• nauka o przenoszeniu wyrazów.

Mają one na celu:

1. wdrażanie do coraz bogatszego, poprawnego formułowania myśli i zdań.

2. wdrażanie do wyodrębniania co w wypowiedziach zdań, w zdaniach sylab, w sylabach głosek.

3. rozpoznawanie zdań oznajmiających, pytających, rozkazujących

4. zdobywanie umiejętności wyróżniania części mowy (czasownik, rzeczownik)

5. opanowanie podstawowych form deklinacyjnych i koniugacyjnych.

6. praktyczne opanowanie stosunków przestrzennych i czasowych

Wyodrębnia się trzy etapy pojęć gramatycznych:

1. przygotowanie do wprowadzenia określonej części mowy - gromadzenie materiału językowego

2. wprowadzenie elementarnych pojęć gramatycznych: kto? Co? Co to?

3. utrwalanie wprowadzanych pojęć

ad.1 gromadzenie materiału językowego np. o rodzinie

ad.2 Wprowadzenie pojęcia rzeczownika

• jako formy rzeczy

• jako formy osoby

• jako formy zwierząt

• jako formy roślin

Ćwiczenia utrwalające - określenie rzeczownika w tekście, układ zdań z rzeczow., rebusy.

W klasie III wprowadza się l.p i l.m rzeczownika, dobieranie odpowiednich etykiet do obrazków.

Wprowadzenie czasownika poprzez:

• zwrócenie uwagi na różne czynności wykonywane w czasie teraźniejszym

• wykonywanie tych czynności

• przedstawienie ilustracji obrazujących te czynności np. Janek odkurza.

ILUSTRACJA

CO ROBI ?

• zadawanie pytania co robi?

• Zestawianie ilustracji na których ta sama osoba wykonuje różne czynności.

• Dopasowanie odpowiednich etykiet z nazwami tych czynności.

III etap - utrwalanie

1. Segregowanie etykiet z rzeczownikiem w odpowiedniej grupie

2. Wykorzystywanie tekstów poprzez odpowiednie polecenia, mogą dotyczyć uzupełnienia luk w tekstach poprzez wykorzystanie etykiet

3. Układanie zdań z rzeczownikami podanymi przez nauczyciela z zamieszczonymi w podręczniku

4. Uzupełnianie rzeczownikami zagadek, rebusów, krzyżówek

Ćwiczenia ortograficzne - obejmują:

1. przepisywanie

2. pisanie z pamięci

3. pisanie ze słuchu

4. pisanie z komentowaniem

Przepisywanie - najczęściej stosuje się ćwcz. Ortograficzne. Polega na wiernym odtwarzaniu napisanych wyrazów, krótkich zdań nie powinno ono być tylko mechaniczne tworzymy mu polecenie to jest cennym ćw. Które powinno ........ zmysł czynności, ostrzegawczość ortograficzną

Polecenia np.:

• wpisz odpowiednia literę w puste miejsce,

• wpisz odpowiedni wyraz w podanym tekście

• przepisz tekst podkreślając trudności ortograficzne

Mamy wiele sposobów przepisywania:

• z podkreśleniem /zmiana z l.p. na l.m.: słój, słoje; samochód, samochody.

• Uzupełnianie wyrazów i zdań z lukami

• Z przekształcaniem

• Grupowanie wyrazów i zdań wg trudności ortograficz.

Pisanie z pamięci - oparte na pamięci bezpośredniej wzrokowej i krótkotrwałej. Wyrazy muszą być prędzej b. Dobrze opracowane i utrwalane: obserwują, zapamiętują wyraz, zdanie

Schemat: /bez znajomości liter/

• kilkakrotne czytanie i uczenie się na pamięć wyrazu i zdań

• zapamiętanie wyglądu, kształtu, kolejności liter

• pisanie palcem w powietrzu na ławce

• powtórne czytanie

• pisanie z pamięci

• porównanie ze wzorem i wprowadzenie ewentualnych poprawek

W okresie analizy i syntezy przebiega np.:

- kilkakrotne czytanie tekstu, omówienie treści

• analiza wyrazu w zdaniu liczby i kolejności liter, reguły gramatyczne

• pisanie wyrazów w powietrzu, trudnych wyrazów na tablicy

• kilkakrotne czytanie tekstu

• pisanie kolejno zdań z pamięci

• sprawdzanie ze wzorem kolejno pisanego wyrazu

• sprawdzanie wzajemne przez dzieci

Pisanie ze słuchu - dyktando - opiera się na pamięci słuchowej i długotrwałej. Do pisania ze słuchu w kl. I-III dobieramy łatwe wyrazy i krótkie proste zdania.

Tekst dyktanda czyta się w całości a potem każde zdanie powtarzamy kilkakrotnie, po napisaniu całego dyktanda należy jeszcze raz przeczytać cały tekst, a dzieci śledzą ten tekst i poprawiają błędy. Jeżeli jest dużo błędów nie oddajemy dzieciom tekstu aby się błędy nie utrwaliły.

Pisanie z komentarzem - służy utrwaleniu poprawnej pisowni, wyr. 3 etapy pracy:

• obserwacja zjawisk językowych i gromadzenie dośw. Spostrzeżeniowych zgodnie z pisaniem wyrazów wg określonych reguł ortograficznych

• podnoszenie doświadczeń czyli gromadzenie reguł ortograficznych

• ćwiczenia utrwalające.

Pytanie 21

Praca z tekstem

Praca z tekstem obejmuje następujące etapy pracy:

1. przygotowanie uczniów do czytania tekstu

2. zapoznanie uczniów z treścią tekstu

3. analiza i interpretacja tekstu

4. podsumowanie pracy z tekstem

5. własna aktywność ucznia związana z treścią poznanego tekstu

Zrozumienie tekstu zależy od zasobu wyobrażeń zasobu słów.

Tekst powinien być dobrany do możliwości uczniów.

Musi jednak zawierać nowe terminy, pojęcia.

N-l powinien wyjaśnić niezrozumiałe wyrazy może również wykorzystać środki dydaktyczne, które pozwoliłyby pomóc uczniowi w zrozumieniu tekstu.

Każdy tekst stanowi swoista całość, która działa na wyobraźnię i wywołuje określone uczucia. Utwory literackie działają na czytelnika poprzez losy bohaterów.

Tekst ma swój rytm dynamikę. Pierwszy kontakt z utworem ma b. Duże znaczenie zrozumienia tekstu.

Można także tekst opowiedzieć.

W kolejnym etapie następuje analiza tekstu (opracowanie)

• nauczyciel zadaje pytania, co dzieciom się podoba, wyjaśnia niezrozumiałe słowa

• następnie przystępuje do omawiania postępowania bohaterów wyodrębnienie akcji, miejsca, czasu

• czyta fragmenty

• uczeń porządkuje wydarzenia, wyrażają własne wnioski, własny stosunek do przedstawionych bohaterów

• w fazie końcowej uczeń po dokładnym zaznajomieniu się z tekstem mogą np. wprowadzać inscenizację, teatrzyk, czytanie z podziałem na role.

Pytanie 22

Kształtowanie pojęcia liczby naturalnej u uczniów upośledzonych umysłowo w st. Lekkim

Nauczanie matematyki w kl. I koncentruje się wokół pojęcia liczb naturalnych i działań arytmetycznych

Chodzi o to aby dzieci mogły połączyć w swym umyśle wyraźniejsze aspekty liczby naturalnej.

Należą do nich:

• aspekt kardynalny

• aspekt porządkowy'

• aspekt algebraiczny

• aspekt miarowy

• aspekt symboliczny

Kształtowanie pojęcia liczby naturalnej rozpoczynamy więc od porównywania zbiorów równolicznych

Dwa zbiory przedmiotów porównuje się aby dowiedzieć się czy są one równe, aby dowiedzieć się czy są one równe czy nie. Dziecko rozwiązując problem liczebności zbiorów porównuje je w ten sposób, że każdemu elementowi jednego zbioru przyporządkowuje po jednym elemencie drugiego zbioru, aż do wyczerpania elementów tych zbiorach.

Początkowo elementy w obrębie jednego zbioru powinny być identyczne pod względem ................... zbiorów równolicznych przygotowuje dziecko do zetknięcia się z pojęciem liczby kardynalnej (głównej)

Do ćwiczeń tych n-l rozpatruje liczebność zbiorów na konkretnych przedmiotach, dopiero później przedstawia je graficznie.

Każdemu ze zbiorów przyporządkowuje się konkretną liczbę - uczeń porównując zbiory stwierdza ilość elementów danego zbioru, odpowiada na pytania: ile jest sztuk?

.............. liczą i mówią pojęcie liczby kardynalnej

Aspekt porządkowy liczby naturalnej

Określa który element z kolei rozpatrujemy np. pierwszy, drugi

.......... polegają na przeliczaniu elementów zbioru, numerowanie elementów danego zbioru

Aspekt algebraiczny liczby naturalnej związany jest z działaniem 5+1=6

.........znajdowaniem sumy dwóch zbiorów, ..........zbiorów na różne sposoby

........, drzewka, graf lub tabelki

Aspekt miarowy liczby naturalnej

Uwzględnia liczbę jako miarę pewnej długości np. 10 cm.

Ćwiczenia uwzględniają mierzenie przedmiotów / przedmioty tej samej długości/

Aspekt symboliczny liczby naturalnej ma miejsce wtedy gdy dziecko kojarzy liczbę z cyfrą

Aspekt kardynalny i porządkowy kształtują się w tym samym czasie.

Synteza tych aspektów zachodzi w trakcie przeliczania zbiorów.

Pytanie 26

Kształtowanie kompetencji odbiorcy wytworów sztuki i przyszłego twórcy na I szczeblu edukacji - rozwijanie wrażliwości estetycznej i zachęcenie do twórczej ekspresji.

Aby osiągnąć ten cel, należy nauczanie tak organizować by każdy ośrodek dnia zawierał wyraźnie określone zadania zmierzające do realizacji tego celu.

Zasadniczym motywem działalności dziecka jest potrzeba ekspresji.

Wpływa to na zwiększenie poczucia wartości własnej.

Aktywizowanie dziecka do zajęć i w trakcie ich trwania powoduje systematyczne gromadzenie nowych spostrzeżeń wiadomości i doświadczeń.

Praca z dziećmi upośledzonymi umysłowo musi być poprzedzona wcześniejszą obserwacją środowiska przyrodniczo-społecznego i bezpośrednim kontaktem z otaczającą rzeczywistością.

Człowiek uczy się dzięki swoim zmysłom.

Rozwój wrażliwości percepcyjnej powinien stać się najważniejszą częścią procesu kształcenia, wzmożenie wrażliwości estetycznej przyczynia się do lepszego uczenia się.

Przed rozpoczęciem pracy plastycznej odbywa się rozmowa, odwołująca się do tych spostrzeżeń, wyobrażeń i przeżyć dziecka.

Później następuje podanie i objaśnienie tematu pracy, omówienie sposobu wykonania.

TREŚCI PROGRAMOWE na I szczeblu edukacji koncentrują się wokół następujących działów:

1. zadania ilustracyjne

2. kompozycja

3. posługiwanie się barwą

4. wiadomości o sztukach plastycznych.

Zgodnie z założeniami metod ośrodków pracy zajęcia plastyczne mogą wystąpić w ciągu dnia np. dwukrotnie po 20 - 25 min

Ad.1 ZADANIA ILUSTRACYJNE

Związane są z obserwacją i wyrażaniem cech rzeczywistości (przedmiotów, postaci i zjawisk takich, jak: barwa, stosunki przestrzenne, kształt, proporcje)

Dziecko na I szczeblu edukacji powinno otrzymać tematy, z którymi .....................................

Ad.2 KOMPOZYCJA

Ucząc dzieci kompozycji, należy najpierw zapoznać je z odtwarzaniem, a dopiero potem z tworzeniem ornamentów i innych układów w pasie, kole, kwadracie.

Kompozycja podobnie jak inne działy programowe może być realizowania różnymi technikami rysunkowymi i malarskimi.

Ad.3 POSŁUGIWANIE SIĘ BARWĄ

Tu należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

1. Temperatura barwy - barwy ciepłe (żółta, czerwona, pomarańczowa) i zimne ( zielona, fioletowa, czarna)

2. Walor - stopień nasycenia barwy

3. Barwy czyste ( zbliżone do barw tęczy) i złamane (powstają po dodaniu do barwy czystej barwy dopełniającej).

4. Relatywizm - względność barw.

Ad.4 WIADOMOŚCI O SZTUCE

To zapoznanie ucznia z wybranymi osiągnięciami sztuki z dziedziny malarstwa, rzeźby, architektury

Korelacja zajęć z plastyki z innymi przedmiotami powinna aktywizować artystycznie

Uczniów.

Stosowanie różnych technik plastycznych ma ogromne walory kształcące i wychowawcze: przeciwdziała monotonii, znużeniu, urozmaica pracę uczniów, pobudza ich do indywidualnego wypowiadania się przy zastosowaniu najbardziej odpowiadających im środków wyrazów.

Dla potrzeb realizacji programu wystarczający jest podział na techniki:

1. RYSUNKOWE - rysowanie kredką, kredą, flamastrem, pędzlem itp.

2. MALARSKIE - malowanie miękkimi kredkami świecowe, farbami itp.

3. RZEŹBIARSKIE - modelowanie w glinie, plastelinie, masie solnej itp.

4. GRAFICZNE - stemplowanie, odbijanie rysunku.

Pytanie 23

Monograficzne opracowanie liczby

Monograficzne opracowanie liczby pozwala na zrozumienie jej wewnętrznej budowy i na zrozumieniu pojęcia liczby.

Opracowując monografię liczby 1-10 przechodzimy od jednej liczby do drugiej poprzez dodanie jedności.

Proces analizy i syntezy w tworzeniu się liczby musi być oparty na konkretnym materiale.

Etapy pracy:

1. liczenie w zakresie znanej uczniom liczby

2. otrzymanie nowej liczby poprzez dodanie jedności do liczby poprzedniej

3. dodawanie i odejmowanie w zakresie nowo poznanej liczby

4. czytanie i pisanie nowej cyfry

5. rozwiązywanie łatwych zadań tekstowych w zakresie nowo poznanej liczby.

Przykłady gier i zabaw:

Dzieci otrzymują plansze

3= 2+1 3= 1+2

W czasie monografii liczby dzieci zaczynają rozumieć stopniowo związki zachodzące między liczbami. Posługują się ustna formułą dodawania i odejmowania. Rozróżniają pojęcia dodać, dołożyć, dorysować, zabrać, odjąć.

2+1 1+2 1+1+1

Zbiory się albo zwiększają albo zmniejszają, są to działania ...............

Wprowadza się zapis „+” i „-„

Dodajemy i odejmujemy w zakresie pierwszej dziesiątki

Dodawanie liczb należy oprzeć na pojęciu złączenia czyli sumy zbiorów rozłącznych

Suma zbiorów zawiera wszystkie elementy zbioru I i II

Zaczynamy od ćwiczenia w sytuacjach konkretnych, potem zadania z użyciem schematów i zadania często rachunkowe

Pytanie 24

Dodawanie i odejmowanie

Podczas pierwszych ćw. Związanych z dodawaniem pokazujemy dzieciom związek między dodawaniem liczb a złączeniem zbiorów rozłącznych.

Zadanie:

Aga i Bartek poszli na grzyby. Aga znalazła 3 borowiki, Bartek 2 borowiki.

Zebrane grzyby umieścili w jednym koszyku. Ile grzybów znajduje się w koszyku?

N-l ilustruje opowiadanie za pomocą klocków

3 + 2 = 5

Każde działanie należy łączyć z obrazem danego ruchu ( do jednego jabłka wyraźnym ruchem dosuwamy drugie jabłko)

Przystępując do użycia znaku „+” robimy:

1 + 1 =2

Jeden dodać jeden jest dwa i mówimy, ze zapisuje się tak jw. /to samo z odejmowaniem/. Wyraźnym ruchem dosuwamy serduszka, jabłka itp. I pytamy się, co robię? Tak długo aż dzieci powiedzą dodaję!

Odejmowanie jako działanie odwrotne do dodawania dzieci powinny poznać wtedy, gdy dodawanie wykonuje na rzeczach konkretnych. Aktem wyjścia może być zadanie na odejmowanie.

Zadanie.

Mama kupiła 4 bułki, Tata kupił dwie bułki. Ile bułek kupili?

Mama kupiła 6 bułek dzieci zjadły 2 bułki. Ile bułek zostało? Pamiętamy o wyraźnym ruchu odsuwania.!!!!

N-l zwraca dzieciom uwagę, że tu nastąpiła czynność odwrotna niż w zadaniu poprzednim.

Ala i Ola mają 5 kredek. Ala ma 3. Ile ma Ola?

3

Dzieci powinny opracować w kl. I umiejętność rozwiązywania wszystkich przypadków dodawania i odejmowania w zakresie 10. Stopień trudności zaczynamy od łatwych zadań.

Łatwe

2+2 ; 1+1 , oba składniki są małe

Trudniejsze

5 +4 ; 6+3 oba składniki są duże, lecz drugi jest mniejszy od pierwszego

Najtrudniejsze

2+4

3+6 drugi składnik jest większy od pierwszego

To samo z odejmowaniem

Pytanie 25

Mnożenie i dzielenie

I etap to mnożenie w zakresie 20

• jako dodawanie różnych składników w zakresie 20, tak aby dodawanie kompleksowe zastąpić mnożeniem.

• Rozpoczynamy od liczenia na konkretach, następnie zastępujemy je symbolem graficznym, a na koniec odpowiednim zapisem.

• Należy wprowadzić pojęcie „razy”

3 + 3 + 3 = 3 x 3

II etap

To zastosowanie ćwiczeń wyszukiwania takich samych czynników tego samego iloczynu. Jest to prawo przemienności mnożenia

X X X X X X X X

X X X X X X X X

X X X X X X X X

2 x 6 4 x3

patrz notatki!!!! Z 6.10.02

Dzielenie (kl. III) wprowadza się jako

• mieszanie (podział po kilka)

• podział ( na całe części)

dzielenie jest odwrotnością mnożenia

Ćwiczenia rozpoczynamy od ćwiczeń na konkretach. Stosuje się rózne ćwiczenia utrwalające, także grafy

Związek dzielenia i mnożenia należy sprawdzać poprzez odwrotność

12 : 6= 2

2 x 6= 12

Przy okazji podziału na dwie równe części można wprowadzić „połowę” bez zapisu ½

Pytanie 27

Miejsce techniki w zintegrowanym nurcie działalności szkoły podstawowej dla lekko upośl. Umysł. , integracja treści nauczania tego przedmiotu w kl. 1-3

Przedmiot technika na równi z innymi przedmiotami rozwijać wszechstronnie uczniów

• przygotowuje ucznia do podjęcia nauki zawodu.

Ma duże walory dydaktyczne i wychowawcze

- kształci umiejętność planowego działania - uczy szacunku do pracy

- kształci wyobraźnię, myślenie, spostrzegaw. - Poszanowania własnej i cudzej własności

- uczy posługiwania się różnymi urządzeniami - dbałość o ład i porządek

wykonywanie prostych czynności technolog.

- uczy oszczędności w gospodarowaniu

materiałami.

Tematyka przedmiotu jest ściśle związana ze środowiskiem społ. - przyrod.

Program uwzględnia 3 działy

1. umiejętności

2. zadania techniczne

3. wiadomości.

Ad. 1 Umiejętności zawierają podstawowe umiejętności ........................................

Dział ten zawiera treści dotyczące kształtowania odpowiednich umiejętności dostosowanych do psychoruchowych możliwości uczniów.

Dobór szczegółowych treści do danych zajęć ruchowych powinien być uwarunkowany takimi czynnikami jak:

• możliwości bazowe szkoły

• klimat danego regionu

• poziom sprawności fizycznej

Dział umiejętności (gry i zabawy ruchowe):

• rozwija orientację za pomocą zmysłu wzroku, słuchu, równowagi,

• naśladowania ruchów różnych np. zwierząt

• nauka pływania, saneczkowania

WIADOMOŚCI - określa zasób niezbędnej wiedzy dotyczącej umiejętności stosowania form wypoczynku czynnego i biernego, podstawowe zasad postępowania higienicznego, zasad dotyczących kultury fizycznej.

KL. I - wiadomości dotyczące higieny (mycie rąk, strój ucznia, poznanie nazw przyborów używanych podczas zajęć i sposobu ich wykorzystania

• przestrzeganie zasad ruchu drogowego

KL. II - wiadomości dotyczących podstawowych form wypoczynku ( ćw. Oddechowe, ruchu na świeżym powietrzu)

• higiena osobista

• zasady ruchu drogowego

KL. III - ubiór dostosowany do temperatury otoczenia

• dokonywanie prostych pomiarów (skok w dal)

KL. IV - pojęcia z zakresu różnych sposobów gier zespołowych, bhp w czasie zajęć.

Umiejętności ułożone są według stopniowania trudności.

KL. I obróbka papieru - cięcie, wyklejanie, formowanie z masy plastycznej.

II i III - cięcie faktury, łączenie elementów za pomocą kleju drutu.

Kl. IV - łączenie różnych elementów, posługiwanie się igłą.

Treści związane z materiałem dodatkowym

• umiejętność kreślenia odcinka o danej długości za pomocą linijki z podziałką

Treści związane z plastyka dodatkowe:

• barwienie papieru, kompozycje z tkanin sznurków.

ZADANIA TECHNICZNE

Zawierają przykłady zadań prac (należy zwrócić uwagę na możliwości uczniów, dobór odpowiednich narzędzi)

• wykonywanie zabawek ( wiatrak, łódka, latawiec) z papieru

• wykonywanie z masy solnej, materiałów konstrukcyjnych.

WIADOMOŚCI

To niezbędny zasób wiedzy - poznanie różnego rodzaju materiałów, ich właściwości, sposobu posługiwania się nimi - odpowiednia konserwacja.

23 ? /?

Wychowanie fizyczne - cele nauczania oraz analiza treści programowych na poziomie kl. 1-4

Celem nauczania wychowania fizycznego jest:

• opanowanie określonego zasobu umiejętności ruchowych

• eksponowanie indywidualnych ruchowych możliwości dziecka

• opanowanie zasad zespołowego współzawodnictwa

• zapewnienie właściwej korelacji między rozwojem fizycznym a umysłowym

• opanowanie podstawowych zagadnień dotyczących higieny osobistej

• opanowanie podstawowych zasad ruchu drogowego

Układ treści programowych uwzględnia 3 działy:

1. kształtowanie cech motorycznych

2. umiejętności

3. wiadomości

Kształtowanie cech motorycznych - zawiera treści ukierunkowane na równomierny rozwój sprawności motorycznej (szybkość, siła, moc, zwinność, wytrzymałość) oraz wszechstronny rozwój przez wykonywanie ćwiczeń usprawniających cały aparat ruchowy:

-biegi, podskoki, stanie na jednej nodze, ćw. Wzmacniające mięśnie nóg tułowia./ umiejętności, wiadomości patrz wyżej

Pytanie 28

Główne założenia teleologiczne Decroly`ego

1901 - zorganizowanie Instytutu Kształcenia specjalnego - Bruksela

• doświadczenia w zakresie nauczania całościowego.

Opracował ogólną koncepcję reformy szkoły elementarnej w Belgii

1907 - wprowadził ją w szkole dla dzieci normalnych, do programów weszła 1936

Wg niego ówczesne programy - zarzuty:

• brak spójności między przedmiotami

• luźny związek materiału nauczania z podstawowymi zainteresowaniami dzieci

• podział na przedmioty nie uwzględniał procesu myślenia dzieci

• duża ilość materiału przekraczająca zdolność przyswojenia przez dzieci

• nieodpowiedni dobór ćw. Które nie dostarczają dzieciom należytej sposobności do pracy samodzielnej - nie było podręczników.

Pragnął wychować społeczeństwo wolne od zakłamania i niesprawiedliwości, nietolerancji i przymusu, oddanego swobodnej i twórczej pracy.

Główny cel metody Decroly`ego to przygotowanie do życia przez życie

Decroly za punkt wyjścia swojej metody przyjął rozwój psychiczny dziecka, wprowadzając na pierwszy plan jego zainteresowania wynikające z potrzeb.

Uważał, że należy stworzyć dziecku odpowiednie naturalne środowisko, w którym przez spontaniczne obserwacje zdobywało ono wiadomości o życiu przyrody i woli.

Twórca omawianej metody wyróżnił 4 sposoby poznawania rzeczy i faktów:

1. bezpośrednie, za pomocą zmysłów i doświadczenia bezpośredniego

2. pośrednie, za pomocą .............. osobistych

3. pośrednie, poprzez badanie różnych dokumentów odnoszących się do rzeczy i zjawisk współczesnych

4. pośrednie, poprzez badanie różnych dokumentów odnoszących się do zjawisk minionych

Proces nauczania w metodzie Decroly`ego przebiegał wg np. schematu:

• obserwacja

• kojarzenie w przestrzeni i w czasie

• wyrażanie przedmiotowe (konkretne) i oderwane

W szkole prowadz. m Decroly`ego nie było podręczników, (dzienniczek obserwacji - był). W starszych klasach - pisanie tekstów, referaty uczniów, zrezygnowano ze stopni, brak swiadectw.

Pytanie 29

Etapy dydaktyczne w metodzie Decroly`ego

Metodę ośrodków pracy charakteryzują konstrukcje systemu lekcyjnego, lekcje każdego dnia, tworzą całość - jednostkę metodyczną, którą prowadzi jeden nauczyciel.

Treści różnych przedmiotów zaplanowane na dany dzień realizuje się w różnych momentach zajęć.

Uczniowie kilkakrotnie w ciągu dnia obserwują przedmioty, zjawiska czy procesy, wyrażają swoje spostrzeżenia, czytają piszą liczą, wykonują różne czynności ruchowe, plastyczne, praktyczne. Taka organizacja zajęć zapewnia warunki w których dziecko uczestniczy w procesie wszechstronnego poznawania rzeczywistości zgodnie z potrzebami.

Zainteresowaniami i możliwościami, a w toku różnorodnych form działalności zdobywa wiedzę, umiejętności i nawyki określone programami poszczególnych przedmiotów

Zajęcia jednego dnia pracy realizowane są w kolejnych etapach, zwanych dzisiaj ogniwami.

Dzień pracy wygląda np.

• zaj. Wstępne

• obserwacja - zbieranie materiału o opracowywanym zjawisku

• opracowanie zebranego materiału, czyli jego przeróbka umysłowa, układanie go w system

• ekspresja

• zajęcia końcowe

Pytanie 30

Ewolucja metody Decroly`ego w warunkach polskiego szkolnictwa

Maria Grzegorzewska (1888-1967) po powrocie do Polski w 1919 r. ze studiów w Brukseli i Paryżu, gdzie zetknęła się z Decrolym , rozpoczęła pracę w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia publicznego jako referentka do spraw szkolnictwa specjalnego wspólnie z Janem Hellmanem organizowała w niepodległej już ojczyźnie szkolnictwo specjalne, gdzie:

• kształciła n-li do potrzeb szkolnictwa specjal.

• Prowadziło badania naukowe w celu opracowania podstaw naukowych procesu kształcenia i wychowania dzieci niepełnospr.

W 1922 r. powstaje Państwowy Instytut Ped. Specj., rozpoczęto modyfikację metod Decroly`ego w połowie lat 50-tych nazwano ja metodą ośrodków zainteresowań.

Pierwsze lata stosowania metody Decroly`ego w Polsce nie przyniosły zbyt wielu zmian w jej teoretycznych i praktycznych założeniach. Punktem wyjścia pracy szkolnej było dziecko, jego zainteresowania i pęd do działania.

M. Wawrzynowski akcentował, iż w przypadku dzieci upośledzonych umysłowo konieczne jest opracowanie programu nauczania w formie chociażby ogólnych wytycznych co do zakresu materiału do przerobienia z każdego przedmiotu.

Bardzo ważna sprawą było poznanie ucznia, jego zainteresowania i jego środowisko - pomagało to n-lowi w doborze materiału nauczania.

W polskiej modyfikacji utrzymana została zasada całościowej organizacji pracy pedag. Z całkowitym odrzuceniem nauczania przedmiotowego.

Zgrupowanie nauki wokół jednego ośrodka poznania - ruchomy plan zajęć.

W pełni utrzymana została również organizacja zajęć przyjęta przez Decrol`ego

Program całej szkoły specjalnej obejmował:

I pozim - najbliższe otoczenie: rodzina szkoła, jako środowisko społeczne park ogród jako środowisko przyrodnicze.

II poziom - dziecko i przyrodę (praca na roli)

III poziom - dziecko i przyrodę, zwrócenie uwagi na współpracę: ........z świata roślinnego i zwierzęcego

IV poziom - dzieci i środowisko ludzkie w którym żyje i wzrasta

V poziom - dziecko i społeczeństwo

VI poziom - dziecko i kraj rodzinny

Problemy te należało omawiać z uwzględnieniem zmian zachodzących w poszczególnych porach roku.

W naszym szkolnictwie specjalnym zachowano wyodrębnione przez Decroly`ego etapy pracy poznawczej: od obserwacji do ekspresji.

Bardzo dużo uwagi Wawrzynowski przywiązywał ekspresji realizowanej w formie praktycznej.. Tego typu ekspresja pozwala łączyć się z obserwacją i przeżyciami dziecka.

Nowym rozwiązaniem metodycznym u nas było wprowadzenie na pierwszej godzinie każdego dnia pracy szkolnej tzw. zajęć wstępnych obejmuje: gimnastykę, notowanie pogody, obecności i spóźnień.

Wawrzynowski omawiając w nowym programie sprawy społecznej wykonywanych poza ramy klasy, szkoły, poszedł dalej niż Decroly w kierunku kształtowania postaw u uczniów /obywatel/ /prawa/ : obowiązki każdego obywatela.

Do warunków pracy polskiej szkoły dostosowana została również metoda wzrokowo-naturalna nauki czytania i pisania opracowana przez Decroly`ego.

Decroly rozpoczynał pracę od zapoznania dzieci z całymi zdaniami, a później dochodził do wyrazów.

Wawrzynowski za podstawę nauki czytania i pisania przyjmował ............. potem budował z nich zdania.

U Decroley`ego podstawowa analiza dotyczyła sylab u Wawrzynowskiego liter i głosek.

Pod koniec okresu międzywojennego nauczyciele praktycy zwracali uwagę na wątpliwość stosowania tej metody w starszych klasach szk. Specj.

Powojenne szkoły spec. Rozpoczęły swoją działalność opierając się na opracowanych przed 39 rokiem wytycznych PIPS-u, a zwłaszcza na publikacjach Wawrzynowskiego.

1951 r. Ministerstwo Oświaty zakazuje stosowania tej metody w szkołach specjal.

W 1955 w obronie met. Ośr. Zainter. Staje M. Grzegorzewska, co spowodowało, że ministerstwo wycofało zakaz 9.VIII. 56 r. - met. Ośr. Pracy.

Pytanie 32

Ogólna charakterystyka zajęć wstępnych

Celem zajęć wstępnych jest:

• rozładowanie napięć psychicznych uczniów, uspokojenie nadpobudliwych, uaktywnienie apatycznych

• pogłębienie rozwoju dzieci, usprawnianie fizyczne

• budzenie wiary we własne możliwości

• wyrabianie umiejętności obserwacji otaczającego środowiska i zmian w nim zachodzących

• kształtowanie wielu trudnych pojęć, jak elementarne pojęcia czasowe, matematyczne, pojęcia związane z pogodą i jej zmianami

• wyrabianie szeregu nawyków, korzystnych z rewalidacyjnego punktu widzenia: higiena, samoobsługa.

Zajęcia wstępne nadają zbiorowy rytm życiu klasy, wdrażają do obowiązkowości i zdyscyplinowania, rozwija postawy opiekuńcze i społeczne.

Ćwiczenia i czynności zaliczane do zajęć wstępnych to:

1. wzajemne przywitanie się nauczyciela i uczniów

2. ćwiczenia gimnastyczne

3. obserwacja stanu pogody i zmian zachodzących w przyrodzie oraz w zachowaniu ludzi.

4. Zajęcia porządkowe /sprawdzenie obecności, kontrola czystości i higieny, prowadzenie dyżurów: opieka nad roślinami i zwierzętami, przygotowanie materiału do pracy w danym dniu

5. omawianie spraw aktualnych z uwzględnieniem przeżyć i obserwacji.

Ćwicz, gimnastyczne - aby zrozumieć dzieci ospałe i zdyscyplinować dzieci nadmiernie ruchliwe i eretyczne. Bardzo ważne są one w kl. I gdyż poprawiają one ogólny rozwój dziecka, pozwalają poznać jego możliwości w schemacie własnego ciała i w przestrzeni, ruch i mowę, ćw. Te ułatwiają również zżycie się z rówieśnikami, ćw. Powinny być krótkie ale nawiązujące do tematu dnia. Ważne są tu instrumenty. Każdego dnia niech one wyglądają inaczej ciekawiej

Obserwacja stanu pogody - celem tej grupy ćwiczeń jest:

• rozbudzenie zainteresowań dziecka otoczeniem przyrodniczym i społecznym

• wdrażanie do obserwacji zjawisk otaczającego świata

• kształtowanie pojęć związanych z pogodą oraz pojęć czasowych

• wdrażanie do umiejętnego wyrażania swoich spostrzeżeń w różnej formie ekspresji

• kształtowanie umiejętności dostosowania się do zmian zachodzących w przyrodzie.

W kl. I dzieci opanowują nazwy dni tygodnia i ich kolejności oraz czytania i pisania tych nazw i własnego mienia i nazwiska.

Zajęcia porządkowe- ogólnym celem tej fazy zajęć wstępnych jest wdrażanie do obowiązkowości, punktualności oraz samokontroli.

Omawianie spraw aktualnych - nie wolno lekceważyć chęci wypowiadania się uczniów, gdyż w ten sposób, uwalniają się od swoich przeżyć, troski, kłopotów, które nagromadziły się w psychice od poprzedniego dnia.

Utrwalanie planu pracy w danym dniu - czynność ta jest po zapoznaniu uczniów z nowym tematem ośrodka pracy.

Pytanie pisało znowu 32

Konstrukcja zajęć w dziennym ośrodku pracy

• krótko scharakteryzować poszczególne ogniwa dyd. Uwzględniając klasyczne i nowe nazewnictwo kolejnych etapów pracy.

Dzienny ośrodek pracy w klasach szkoły podst. Dla dzieci uposl. Umysł. W stopniu lekkim składa się z :

1. zajęć wstępnych

2. obserwacji (zbieranie materiału o opracowywanym zjawisku)

3. opracowywanie zebranego materiału / kojarzenie/ czyli przeróbka umysłowa. (układanie zdobytych wiadomości, materiału w system i ustalanie właściwego stosunku dzieci do poznanego zjawiska)

4. ekspresja

5. zajęcia końcowe

Nazewnictwo: u Decrolego

1. obserwacja

2. kojarzenie

3. wyrażanie

nowe wg. Seniówej sprawdzić bo nie mogłam odczytać ?

1. zaj. Wstępne

2. uświadomienie celu np. rebus, zagadka

3. praca poznawcza / obserwacja + przeróbka umysłu/

4. ekspresja

5. zaj. Końcowe

ad. 1 Zajęcia wstępne - cel: rozładowanie napięć, budzenie wiary we własne możliwości, kształtowanie elementarnych pojęć: dyżurny

• powitanie

• ćw. Gimnastyczne

• zaj. Porządkowe (lista obecności, kontrola czystości)

• omówienie spr. Bieżących /rozwiązyw. Problemów dzieci0

• obserwacja stanu pogody, życie w środowisku, wyrażanie spostrzeżeń

• sprawdzenie zadania domowego

• ustalenie pracy w ciągu całego dnia.

W kl. I trwają 45` z czasem są krótsze

Ad.2 Obserwacja

.......................................... ?

Pracę rozpoczynamy od obserwacji właściwej; najpierw bezpośredniej /dowolnej/, później pośredniej kierowanej przez n-la

Dzieci obserwują dany przedmiot, zaspakajają swoją ciekawość. Potem przy pomocy n-la uzupełniają swoje możliwości.

3. Przeróbka umysłowa

• opracowanie zebranego materiału, weryfikacja zebranych wiadomości, ocena zgodności z rzeczywistością, łączenie wiadomości w logiczną całość. Dzieci uczą się mniej analizować, analizować wniosków

• Ekspresja - służy zastosowaniu zdobytych przez ucznia wiadomości poprzez twórcze działanie

• Zaj. Końcowe - ocena całodziennych poczynań

• przypomnienie co dzieci poznały w danym dniu

• ocena działania dziecka

• przypomnienie co maja przygotować

• uporządkowanie miejsca pracy

• pożegnanie

Pytanie 33

Obserwacja stanu pogody

Zaj. Tego typu w kl. I przyczyniają się do opanowania przez ucznia nazw dni tygodnia i ich kolejności czytania i pisania tych nazw i własnego imienia i nazwiska, rozpoznawanie kolorów i kształtów.

Dzieci w kl. I na początku nie potrafi dokonywać ............. obserwacji ze zwróceniem uwagi na istotne elementy spostrzeganej rzeczywistości.

Staramy się aby dzieci zapoznawały się ze stanem pogody za pomocą wszystkich zmysłów - podwórko, ogródek, park, wyjście na zewnątrz.

Następnie przechodzimy do planowej obserwacji uwzględniając początkowo wąskie zakresy treści np. przez 2 / 3 dni dzieci obserwują tylko stan nieba.

Dalej poznają inne elementy najbliższego otoczenia szkoły: drzewa, krzewy, ulice, zwracaja uwagę na ludzi, pory roku.

Dalej uczniowie mogą dokonywać obserwacji zjawisk atmosferycznych i przyrodniczych przez otwarte okno - wychodzą jedynie na zewnątrz przy radykalnych zmianach pogody.

Zadajemy uczniom wprowadzające pytania, pokazujemy ilustracje.

Później gdy dzieci potrafią już czytać można zastosować materiał słowny w postaci etykiet z nazwami cech stanów pogody.

Od samego początku nakłaniamy dzieci do wyrażania swoich spostrzeżeń w różnych formach:

• wypowiedzi ustne

• plastyczne

• praktyczne (ubieranie lalki)

• analizy treści ilustracji ułożonych z gotowych elementów z odrzuceniem elementów zbędnych

• konfrontacji treści prognoz nagranych na taśmie z rzeczywistym stanem pogody

• układanie zadań na temat pogody, zapisywanie na tablicy w zeszytach uzupełnianie luk w zdaniach i tekstach, rozsypanki wyrazowe.

Istotny element to ustalenie daty. W kl. I piszą tylko nazwę dnia tygodnia, w kl.II dochodzi nazwa miesiąca, program naucz. Matematyki zakłada próby wprowadzenia cyfr rzymskich w zakresie XII. Po rozszerzeniu zakresu liczbowego do 100 można wprowadzić kolejny dzień miesiąca np. 23 maj V. W pierwszych miesiącach kl. III uczniowie nie uwzględniają już nazwy dnia tygodnia zaś w drugim półroczu stosują pełną datę np. 15.III. 2002.

Pytanie 34

Zajęcia porządkowe

Następną ważną grupą w toku zajęć wstępnych są zajęcia porządkowe.

Ogólnym celem tej fazy jest wdrażanie do obowiązkowości, punktualności oraz samokontroli.

Ponadto w kl. I daje ono możliwość, aby:

• budzić chęć w dziecku do wysiłku

• ćw. Orientacji przestrzennej /określanie własnego miejsca na liście/

• ćw. Poznawanie kolorów i kształtów

• przyswajać pojęcia „jest” - nie ma - dużo - mało , spóźnienie

• czytanie przez dzieci swojego imienia i nazwiska, dni tygodnia

Do zajęć porządkowych zaliczamy: np. obecność spr. Czystości, pełnienie dyżurów, przygotowanie materiałów do pracy w danym dniu.

Lista obecności - stopniowanie trudności

Zaczynamy od zabaw „kto to”, „kto wyszedł”

Następnie przypisujemy dzieciom znaczek identyfikacyjny.

Swoje znaczki dzieci przyklejają na ławce lub zeszytu

Wkl. I dzieci najpierw zapoznają się z etykietami zawierającymi imiona, zaś w drugim nazywają dni tygodnia.

SIEDEM etapów wprowadzania listy obecności

W kl. II - wprowadzamy miesięczna listę obecności

Zawiera ona rubrykę imion, nazwisk, oraz rubryki dni miesiąca w pierwszym półroczu umieszczają imiona i nazwiska w II półroczu inicjały

Główny cel do wdrażania do obowiązkowości weryfikacji i punktualności, ważną spr. Jest podsumowanie obecności

Sprawdzenie czystości - kącik czystości - cel - kształtowanie nawyków higienicznych

Dyżury mają one na celu:

• nabycie przez dzieci sprawności w wykonywaniu prac porządkowych w klasie

• wdrażanie do sumiennego i dokładnego wykon. Prac.

• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za jakość pracy

• Przyzwyczajenie do obiektywności oceny

Przygotowanie materiału do pracy w danym dniu

Omawianie spr. Aktualnych,

Pytanie 36

Obserwacja

Obserwacja czyli zbieranie materiałów o opracowywanym zagadnieniu

Mamy obserwację bezpośrednią i pośrednią oraz okolicznościową, przypadkową i właściwą

Właściwą należy zaczynać od obserwacji dowolnej

Kiedy pierwszą ciekawość uczniowie zaspokoją, zaczyna się obserwacja kierowana przez n-la, w czasie której naprowadza on uwagę dzieci na elementy pominięte, a mające bardzo ważne znaczenie.

W ten sposób gromadzą oni rzetelną wiedzę, konkretne spostrzeżenia materiał, z którego w następnym etapie pracy stworzą logiczny system wiadomości.

Obserwacja czyli ................poznawczo - emocjonalne doświadczenie powinno odbywać się w ramach najbardziej charakterystycznych dla opracowanego zjawiska. Należy stworzyć w miarę możliwości odpowiednie warunki od osobistego udziału dzieci w obserwacjach.

W takich warunkach łatwiejsze jest .................................. koncentracja, dokonywanie spostrzeżeń.

Przeróbka umysłowa zebranego materiału

Odbywa się ona z reguły w klasie po powrocie z wycieczki

Pracę w tym zakresie przypominamy od spostrzeżeń dokonanych w trakcie obserwacji. Oglądamy okazy przyniesione z wycieczki.

W tej fazie nauczyciel koryguje błędne spostrzeżenia swoich uczniów, uzupełnia zebrane przez nich w czasie obserwacji wiadomości nowymi istotnymi elementami. Następnie materiał jest porządkowany i wiązany w logiczny system wiedzy o poznawanym zjawisku

W trakcie tej pracy dzieci porównują zebrane spostrzeżenia z wiadomościami zdobytymi lub dostarczonymi im poprzednio wskazują cechy i właściwości przedmioty czy zjawiska, wykazują różnice i podobieństwa, wzajemne zależności....... porządkują zdobywaną wiedzę, wydają sądy, wyciągają wnioski.

Pytanie 37

Funkcje i rodzaje ekspresji

Ekspresja czyli zastosowanie zdobytej wiedzy przez uczniów w jego osobistym działaniu

Może ona występować w postaci:

• konkretnego działania /tzw. ekspresja konkretna/ np. przyszywanie guzików

• oderwanej /tzw ekspresja oderwana lub słowna/ ustne; pisemne wypowiedzi

Muszyńska ze względu na formę wyróżnia:

• ekspresję ruchową, mimika, zabawy, inscenizację

• plastyczną /wydzieranki, wycinanki, rysunki/

• praktyczną /czynności samoobsługowe, porządkowanie miejsca pracy/

• muzyczną /piosenki, ćw. Rytmiczne/

• werbalną / okrzyki wypowiedzi .........../

W trakcie ekspresji dzieci uzewnętrzniają, korygują i stosują w praktyce zdobyte wiadomości.

Ekspresja ma duże znaczenie terapeutyczne. W swobodnym wyrażaniu swoich przeżyć wewnętrznych dzieci odsłania różne braki, zahamowania, nieprawidłowości rozwojowe niepokoje.

Uczeń tutaj może puścić wodze fantazji, może odejść od pewnych reguł.

Sprzyjają one rozwojowi samodzielnej twórczości dzieci. Zdobywają wiedzę, mogą wykorzystać do działania w praktycznym życiu.

Rozwija wytrwałość, kształtują wiele cech osobowości.

Ekspresja słowna to przede wszystkim nauka poprawnego mówienia, czytania, pisania.

Pytanie 38

Planowanie pracy

Obejmuje ono listę zadań, jakie mogą być ono wykonane w ustalonych terminach, metody i formy pracy, środki dydaktyczne, sposoby realizacji i najważniejsze osiągnięcia uczniów.

Zadanie to jest bardzo trudne dla nauczycieli szkół specjalnych. Duże zróżnicowanie indywidualne trafiają z różnych szkół o różnym poziomie wiadomości i ............ .

Planowanie pracy chroni nauczyciela od przypadkowości i chaotyczności działania.

N-l przystępując do planowania pracy dydakt.-wychow. Powinien poznać teren własnej pracy.

Budynek szkolny jego otoczenie, wyposażenie szkoły w urządzenia i środki dydaktyczne, pracownie, biblioteka.

Drugim ważnym zadowoleniem jest znajomość uczniów danej klasy.

Nauczyciel powinien znać:

1. Psych. I fiz. Właściwości każdego wychowanka jego zaburzenia oraz co należy kompensować, korygować i usprawniać.

2. Zasób wiadomości, umiejętności, umiejętności i postaw jakie reprezentują uczniowie w chwili rozpoczęcia nauki, oraz stosunek do samego siebie

3. Stosunek rodziny do ucznia

4. Zespół wychowanków

Planowanie pracy zaczyna się nie od analizy programu nauczania ale od poznania dzieci.

Lokalizacja szkoły wywiera wpływ na planowanie pracy

• dyktuje tematykę.

Pytanie 39

pracy - Metody ośrodków teoretyczne podstawy ich formułowania oraz praktyczne zastosowanie w pracy szkolnej

Realizacja zadań zależy od

1. realizacji oddziaływań ped.

2. dbałości o zapew. Odpow. Środowiska społ i .............

Z uwagi na całościowy charakter spostrzegania świata przez dziecko należy stosować nauczanie całościowe

Wykorzystując taką organizację n-l musi znać specyficzne zasoby nauczania, a także stosować dodatkowe ....

Specjalne zasady dydaktyczne

1. Zasada poznania bezpośredniego

2. zasada poznania wielozmysłowego

3. zasada poznania całościowego

4. zasada poznania aktywnego w procesie działania dziecka.

ZASADA POZNANIA BEZPOŚREDNIEGO

Ze względu na słabość procesów nerwowych młodsze dzieci słabo interesują się otaczającą rzeczywistością. Nie zwracają uwagi na otoczenie, nie zauważają wielu rzeczy. Aby poznawały świat trzeba ich kierować, wprowadzać w kontakty z rzeczywistością. Najlepsza droga jest bezpośrednie działanie, zainteresowanie. Należy więc stworzyć dzieciom warunki pracy poznawczej /wycieczka/ aby mogły poznać dany przedmiot aj. Syt. W bezpośrednim kontakcie z nim, po to by wzbudzić zainteresowanie dziecka.

Przeżywanie sytuacji poznawczej, pobudza emocje dzieci, sprzyja chęci poznawania świata, ludzi, przyrody a także zapamiętywania wiadomości.

ZASASDA POZNAWANIA WIELOZMYSŁOWEGO

Sprzyja adekwatnemu odzwierciedleniu rzeczywistości w umyśle dziecka - co jest efektem pobudzeń kory mózgowej płynących od różnych zmysłów.

Poznawanie wielozmysłowe ma wpływ na rozumienie życia i przystosowania się do zmiennej rzeczywistości.

Poznanie wielozmysłowe zabezpiecza odbieranie pobudzeń w wypadku słabszego lub wadliwego działania danego analizatora, gdyż impulsy z innych zmysłów zrekompensują ten brak.

ZASADA POZNAWANIA CAŁOŚCIOWEGO

Ma umożliwić dziecku przeżywanie całych sytuacji poznawczych poprzez poruszanie, zaangażowanie jego wszystkich sfer psycho - fiz., łącznie z emocjami.

Przeżywanie przez dziecko całej sytuacji poznawczej wzbudza w nim chęć działania, dziecko może dotykać, oglądać pytać, wyrażać słowami swoje spostrzeżenia.

Działa to na całą strukturę psycho.-fiz. Dziecka.

Zasadę tę można rozpatrywać w dwóch aspektach

• z punktu poznawanej rzeczywistości

• z punktu zaangażowanych w ten proces poznawczy funkcji (dz. Angażuje się w poznanie czegoś)

ZASADA AKTYWNEGO POZNANIA W PROCESIE DZIAŁANIA DZIECKA

• dziecko nie może być biernym uczestnikiem procesu poznawania świata, ma poznawać świat poprzez własną pracę aktywność, zaangażowanie

U dzieci upośledzonych umysłowo - będzie to działanie fizyczne, „myśli i działanie” twórcza przeróbka materiału poznawczego poprzez powiązanie wiadomości z praktycznym działaniem.

Pytanie 40

Ścieżki edukacyjne

Jest to nowa forma nauczania wprowadza w podstawy programowe.

Zapisano w niej, że dyrektor szkoły odpowiedzialny jest za uwzględnienie problematyki ścieżek eduk. W szkolnym zestawie programowym.

Za realizację ścieżek edukacyjnych odpowiedzialni są wszyscy nauczyciele, którzy do programów własnych przedmiotów włączają treści danej ścieżki edukac.

Treści ścieżki edukacyjnej odnoszą się do tych dziedzin życia, którym nie można przypisać tylko jednemu przedmiotowi

Maja w dużym stopniu charakter wykonawczy

Ścieżki edukacyjne nie wymagają oddzielnych godzin w planie naucz., chociaż wskazane jest wydzielenie pewnych modułów np., wprowadzającego i ..............

Wprowadzający może mieć miejsce w pierwszym tygodniu roku szkolnego.

W trakcie roku szkolnego można zaplanować pewne projekty edukacyjne w skali klasy szkolnej, całej szkoły a nawet projekt międzyszkolny.

Zapis programu ścieżek edukacyjny, jest taki sam jak w programach przedmiotów, zawiera cele edukacyjne, zadania szkoły, treści i osiągnięcia.

Nauczyciel powinien w pierwszym etapie dokonać porównania programów ścieżek edukacyjnych z programem własnego przedmiotu czego efektem powinna być adaptacja tych ścieżek do programu przedmiotu.

Modele ścieżek

Monodyscyplinarna -..........................?

Multidyscyplinarny -...............................?

Przepływowy -..............................?

Pytanie 41

Kształcenie blokowe /modele monodyscyplinarne i multi....................../

Nauczanie zintegrowane w szkole można podzielić na :

1. jednoprzedmiotowe /monodyscyplinarne/ wzbogacenie własnego przedmiotu dzieki pomocy innych przedmiotów

j. polski: literatura .........................?

muzyka, tańce, przyśpiewki

biologia, flora, fauna, tatrzańska

WOS plastyka

Konflikty pejzaże

Grup społ.

2. Nauczanie wieloprzedmiotowe / multidyscyplinarne/

Gdy określenie zagadnienia rozpatrujemy z punktu widzenia edukacji różnego przedmiotu.

Współpraca nauczycieli w zespole międzyprzedmiotowym.

Opisany model nie wymaga współgrania w tym samym czasie a związki przyczynowo - skutkowe, oraz synteza wiadomości powinny być elementem lekcji podsumowującej.

Geografia - nat. Biologia: ekologia, zdrowie

Narody konsekwencje dla ludzi i świata

Godz. Wych. Matematyka:sposoby obliczania

Nasza szkoła wobec przepływu wody

Klęski żywiołowej koszty powodzi

j. polski przysposobienie obronne

motywy powodzi niesienie pomocy

potop w literaturze

3. Nauczanie międzyprzedmiotowe (interdysc.) model ten wymaga korelacji w czasie stosowania ścieżki „przyczynowo - skutkowej.”

Zespół nauczycieli musi ustalić sposób realizacji zagadnień wybierając kolejność poszczególnych przedmiotów.

Pierwszy temat wprowadza zagadnienie, a pozostałe je rozszerzają

Synchronizacja Mniejszości narodowe w Polsce ·Ścieżka przyczynowo skutkowa

W czasie Historia - Dzieje mniejszości

W Polsce

Geografia - przestrzenne rozmieszczenie,

Liczebność

WOS - organizacje społ. - polit.

Pytanie 43

Pojęcie metod kształcenia

Z pojęciem metody związana jest nauka zwana metodologią lub praksologią.

Zajmuje się ona badaniem metod wszelkiego celowego działania człowieka /terapię tego działania/ W ramach metodologii ogólnej można wyróżnić metodologię różnych dyscyplin naukowych w tym pedagogikę.

Pojęcie metody w pedagogice ogólnej rozumiemy jako z góry określony sposób wielokrotnego w określonej kolejności systematycznego postępowania prowadzący do realizacji określonych celi ............................ ? możliwy do zastosowania w warunkach zbliżonych do siebie, przy wykorzystaniu w określonym środowisku pedagog.

Zdaniem Kirejczyka jest to z góry obmyślony i empirycznie sprawdzony specjalny sposób wielokrotnego i systematycznego postępowania w określonej kolejności dostosowanym do rodzaju i stopnia odchyleń od normy prowadzący do realizacji założonych celów w zakresie wych. ukieunkowującego nauczania i intencyjnego oddziaływania na odchylenia umożliwiający do doprowadzenia uczniów do dostępnego ich stopnia rozwoju i życia w społeczeństwie przy zastosowaniu odpowiednich środków pedagogicznych.

Metoda kształcenia jest to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania złożonych tych zmian w osobowości ucznia rozwijanie zdolności i zainteresowań.

Na gruncie ped. Spec. Wyróżniamy 3 grupy metod w pracy z dz. Niepełn.:

1. m. , wychowania ukierunkowującego

2. m., specjalnego nauczania

3. m. , specjalnego oddziaływania na odchylenia

Stawowy-Wojnarowska - metody to systematyczny sposób stosowanych prac z uczniami niepełnospr. Uwzględniający kompensację, korygowanie, usprawnianie, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy oraz umiejętności stosowania w praktyce, rozwijanie uzdolnień i zamiłowań w celu przygotowania w celu przygotowania do prac, współdziałania z innymi ludźmi pełnosprawnymi.

Metoda kształcenia = metoda nauczania

Wg Okonia: w kształceniu ogólnym punktem wyjścia są 4 postawowe funkcje człowieka:

1. poznawanie

2. odkrywanie

3. przeżywanie

4. działanie.

Funkcjom tym są podporządkowane określone typy treści kształcenia- 4 treści o charakterze

*opisowym * wyjaśniającym * oceniającym * normatywnym

Z treści o charakterze opisowym wynikają cele związane z podaniem uczniom określonych wiadomości.

Z treści o charakterze wyjaśniającym wynikają cele związane z rozwiązaniem problemów

Z treści o charakterze oceniającym wynikają cele związane z oceną i wartościowaniem

Z treści o charakterze normatywnym wynikają cele związane z kształt. Umiejętności, sprawności i nawyków.

Mając ustalone odpowiednie cele dydakt. N-l dobiera odpowiednie strategie kształcenia /tok/

Odpowiednim tokom podporządkowane są odpowiednie grupy metod kształcenia.

Okoń wyróżnił 4 strategie /toki/ kształcenia :

1. Strategia /tok/ podająca - odpowiadająca przekazywaniu treści opisowych i oparta jest na metodzie podającej

2. Strategia /tok/ problemowa - sprzyja zdobywaniu wiedzy ...............? oparta jest na problemowych m. kształcenia.

3. Strategia /tok/ .....................? /ekspozycyjna/ sprzyja organizowaniu przeżyć emocjonalnych uczniów oparta jest na eksponujących m. kształcenia.

4. Strategia /tok/ operacyjno - nadaje się szczególnie do ...........? działań praktycznych oparta jest o metody praktyczne.

Okoń, który za kryterium podziału przyjął sposób w jakim uczniowie zdobywają nowe wiadomości i umiejętności i podzielił je na 4 grupy:

1. Metody asymilacji wiedzy - /zw. M. podającymi/ znalazł rozległe zastosowanie w szkole, w środowisku masowej komunikacji czy w życiu społecznym, odpowiedni dobór treści i sposób przekazywania jej tak aby uczeń ja mógł i ......................? - pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką, opis, opowiadanie.

2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - wiedza bierna przekształca się w wiedzę czynną, wykrywanie nowych wiadomości, wywołuje zaciekawienie, zmusza do analizy sytuacji: m., przypadków, sytuacyjna, burza mózgu, gry dydaktyczne

3. Metody waloryzacyjne /..........? wartości/

Człowiek nie tylko poznaje rzeczywistość ale i ją przeżywa emocjonalnie i ocenia. Przesądzają one o tym, jakie cele czł., sobie wyznacza jakim ideałom jest wierny. Ma to doniosłe znaczenie wychowawcze, stosunek młodego człowieka do „dobra” wyrażający się w jego postawach moralnych, kształt., w rodzinie, przedszkolu, szkole, zaliczamy tu m.in. m. ..............?, ekspresyjne.

4. Metody praktyczne - zmieniając rzeczywistość w sposób rozumny, wykorzystując posiadaną przez siebie wiedzę i kierują się wartościowymi celami czł. Jednocześnie zmienia się sam, kształtując swoją świadomość, przekonywania i postawy, stosunek do pracy czyli wytwarza potrzebę pozytywnego działania.

5. Zaliczamy: m., ćwiczebne, m., realizacji zadań wytwórczych

Zdaniem Pasternaka n-le szkół spec. Stosują przede wszystkim metody w oparciu na słowie i praktycznym działaniu.

1. m. pokazu

2. pogadanka

3. opowiadanie, opis

4. posługiwanie się książką

5. wykład

6. laboratoryjna -eksperyment, stosow. War. Do zbadania przyczyn i skutków.

7. zaj. Praktycznych

8. dyskusja

9. problemowa

10. ćwiczebna

11. ekspresyjna

12. symulacyjna, sytuacyjna

13. inscenizacja 14. giełda pomysłów.

Pytanie 44.

Pokaz jako metoda kształcenia w szkole specjalnej

Polega na przedstawieniu różnych przedmiotów, zjawisk, doświadczeń. Możemy mówić wówczas gdy pokaz zajmuje dużą część lekcji i jest podstawą do opanowania przez uczniów upośl. Wiadomości.

Krótki pokaz jako ilustracje, opowiadania wykładu pełni jedynie czynności dydaktyczne.

Z metodą pokazu wiąże się obserwacja jakiej dokonują uczniowie. Tak rozumiana obserwację należy odróżnić od spostrzegawczości.

Obserwacja ma służyć b. Dokładnemu poznaniu demonstrowanego przedmiotu, uczeń powinien wyodrębnić i zauważyć związki jakie między tymi cechami zachodzą.

Obserwacja wymaga:

Postawienia uczniom odpowiednich pytań

Odpowiedniego doboru róznych środków poglądowych

Sformułowania celu obserwacji i udzielanie instrukcji co do jej prowadzenia.

Przedmiotem pokazu mogą być:

-naturalne rzeczy /nat., środowisko/ i zjawiska / w sztucznym środowisku/

-zastępniki naturalne - tablice, mapy itp.

Pomoce trójwymiarowe, obrazy

Metoda pokazu stosowana jest często z metodą wykładu.

Metoda pokazu w szkole specj. , ma duże zastosowanie z uwagi na właściwości procesów poznawczych a zwłaszcza na fakt, że u nich dominuje myślenie konkretno-obrazowe.

1. Wszelkie okazy zjawiska powinny posiadać charakterystyczne cechy właściwe cechy dla swojej grupy. Cechy te powinny być wyraźnie uwidocznione.

2. Pokaz różnych okazów i zjawisk powinien uwzględniać nie tylko jakość ale i dobór ilościowy. Nadmiar wrażeń, spostrzeżeń bardzo szybko męczy dziecko, rozprasza uwagę.

3. Podczas pokazu ważną rolę odgrywa otoczenie /tło/ na którym demonstrujemy, odpow., wysokość, białe tło, dobre oświetlenie.

4. Przy ograniczaniu pokazu należy mieć dużo czasu wiąże się to z wolnym tempem spostrzegania.

5. W związku z zasadą wielozmysłowego poznawania- uczeń powinien mieć możliwość podejścia do przedmiotu, należy wykorzystać maksymalnie, zapach, dotyk, wszędzie gdzie jest to możliwe.

6. Obserwację należy rozpocząć od obserwacji dowolnej, spontanicznej, uczeń zaspakaja pierwszą ciekawość, później obserwacja kierowana przez n-la.

7. Zwrócić uwagę na bezpieczeństwo uczniów nie dopuszczać do przedmiotu, które mogą dzieciom zagrażać.

8. Z pokazem wiąże się komentarz słowny n-l powinien ustalić jakie pytania może zadać i mogą być zadane, słowo jest tu tylko uzupełnieniem obserwacji.

9. Pokaz dostarcza dobrego materiału do opisu opowiadania notatki.

Pytanie 45

Pogadanka

Pogadanka jest metodą słowną i jest najstarszą metodą pracy dydaktycznej

Pogadanka jest to rozmowa n-la z uczniami, w której n-l stawia pytania uczniom przy czym sam zna odpowiedź.

N-l jest osoba kierującą zmierza on do osiągnięcia podstawowego sobie celu.

Uczniowie przechodzą krok po kroku od stanu niewiedzy do stanu wiedzy.

Przyswajają nowe informacje, ale przede wszystkim porządkują informacje już znane.

Pogadanka w szkole specj. ,ma b. Szerokie zastosowanie lecz z uwagi na trudności językowe ucznia konieczne jest bardzo staranne przygotowanie pogadanki.

Należy starannie dobierać pytania stawiane uczniom, zwrócić uwagę na: jasność, jednoznaczność pytań, stosować dla uczniów zrozumiałe słowa, należy unikac pytań na które uczeń odpowie „tak”, „nie”

Dużej troski ze strony nauczyciela wymaga .............. ................ i ich ocena i poprawność pod względem językowym, merytorycznym.

Okoń wyróżnia:

1. pogadankę wstępną

2. nowe wiadomości

3. pogadankę utrwalającą

Kupisiewicz dodaje jeszcze pogadankę kontrolną

Pogadanka w procesie nauczania, uczenia się służy do realizacji, przygotowania uczniów do lekcji, określenia celu lekcji wywołania zainteresowania tym celem zapoznania z nowym materiałem i utrwalania wiadomości oraz bieżącej kontroli.

Pytanie 46

Opowiadanie i opis

Opowiadanie jest swobodnym dynamicznym plastycznie zarysowanym przedstawianiu przebiegu zdarzeń występujących po sobie czasie.

W skład opowiadania mogą wchodzić dialogi monologi opisy itd.

Zarówno opowiadanie jak i opis powinny być formułowane w sposób jasny - wzór poprawnej polszczyzny.

Te metody oparte są na słowie, więc nie powinny być w szkole specjalnej nadużywane - mały zakres i ubogość słownictwa.

Opowiadanie różni się od opisu tym, że występują w nim akcja rozwijająca się w czasie. Obie te metody stosuje się podczas zaznajamiania uczniów z nowym materiałem.

Opis i opowiadanie odgrywa dużą rolę w nauczaniu takich przedmiotów jak: historia, geografia, j. Polski

Opis i opowiadanie spełnia swoje zadanie, jeżeli będą pobudzały wyobraźnię uczniów.

Pytanie 47

Wykład i dyskusja

Służy przekazywaniu uczniom określonej informacji od opowiadania różni się tym, że oddziaływuje nie tylko na wyobraźnię nie tylko aktywizuje myślenie konkretno-obrazowe, co raczej aktywizuje myślenie hipotetyczno-dedukcyjne /12r.ż/

Struktura wykładu jest bardzo systematyczna, a tok jest podporządkowany wymogom logiki. Najczęściej przedmiotem wykładu jest opis złożonych układów rzeczy, zjawisk, wydarzeń procesów.

Wykład jest metodycznie bardzo trudny, powinien być stosowany w gimnazjum i szkole średniej.

Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazaniu wiadomości.

Dyskusja - polega na wymianie zdań między n-lem a uczniem, przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników, wymiana poglądów na określony temat.

Dyskusja cechuje odmienność stanowisku

Kilka odmian dyskusji:

1. wspólnego rozwiązywania problemu

2. ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży

3. uzupełnianie własnej wiedzy

Cechy racjonalnego dyskutowania

• formułowanie głównego problemu dyskusji

• rzeczowego i zwięzłego wypowiadania się

• podsumowania dyskusji, wyciągnięcie wniosków

• umiejętność słuchania innych.

Pytanie 48

Klasyczna metoda problemowa

- Wyróżniamy w niej istotne momenty, obejmują ona:

- Wytwarzanie sytuacji problemowej

- Formułowanie problemów

- Weryfikacja pomysłów rozwiązania

- Porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym bądź teoretyczny.

Polega ona na ciągłej interakcji między n-lem a uczniem, wzbudzenie jego wiary w siebie i nabycie przekonań, że jest on w stanie rozwiązywać trudniejsze problemy.

Metoda ta wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego z jednej strony chodzi tu o gruntowną znajomość nauczanych treści, aby można było dostrzec ich problemowy charakter, z drugiej chodzi o umiejętność zainteresowania uczniów problemem. Należy również dostosować to do faz rozwojowych dzieci.

Metoda problemową stosuje się podczas wprowadzania nowego materiału nauczania w czasie jego systematyzowania oraz wdrażania wiedzy do praktyki.

W nauczaniu m. , problemowej występują np., etapy: odczucie przez ucznia trudności, określenie problemu, postawienie hipotez, wstępne sprawozdanie hipotez, ustalenie, która z hipotez jest prawdziwa.

Pytanie 49

Waloryzacyjne metody

To metody:

• impresyjne

• ekspresyjne

M.J i M. E. , to grupa metod eksponujących- waloryzacyjnych opartych na dominacji emocjonalno-artystycznej, przeżywanie.

Posiadają one bardzo dużą wartość rewalidacyjną bowiem zapoznanie się poprzez przeżywanie daje możliwość odczuwania pozytywnych emocji, które mogą rozładować napięcie psychiczne.

Stosowane są na przedmiotach artystycznych: muzyka, plastyka mogą być również stosowane na różnych innych zajęciach edukacyjnych.

ME - wypowiadanie się ucznia za pomocą sztuki

Pytanie 54

Rola oceny szkolnej.............

Dziecko oceniane jest od pierwszych lat życia. Początkowo rodzice i najbliżsi, później wychowawczy w przedszkolu i nauczyciele w szkole. Dzieci przyzwyczajają się do stałego oceniania jego zachowania i różnorodnych osiągnięć.

Dla sprawiedliwego oceniania należy wziąć pod uwagę odmienność i indywidualność uczniów trzeba ich poznać by poprawnie ich oceniać, szczególnie istotne w przypadku dzieci upośledzonych umysłowo.

Najważniejszą sprawą w ocenie ucznia upośledzonego umysłowo jest podkreślenie w ocenie jego aktywności na zajęciach jego zaangażowania w przezwyciężaniu trudności wysiłku wkładanego w pracę oraz samodzielności ucznia.

W kl. I, II i III duże znaczenie mają oceny mimiczne, gesty oraz oceny słowne. Ocena w klasie I-III jest dlatego oceną opisową. Ocena dla uczniów upośledzonych umysłowo winna być dla niego motywacją, powinna wzmocnić wiarę we własne siły i możliwości. Powinna być informacją nauczyciela na temat wykonania przez ucznia zadań szkolnych.

Powinna spełniać także funkcję kształcącą, sprzyjać kształtowaniu przez uczniów właściwych postaw.

Nauczyciel już od najmłodszych lat powinien uczyć ucznia wyrażania sądów o swojej pracy, pracy kolegów gdyż jest to okazja do obiektywnej oceny oraz do kształtowania zalążków postaw uczniów.

Pytanie 53

Miejsce i rola pracy domowej w szkole specjalnej

Lekcja stanowiąc najważniejszą formę pracy nad kształceniem i wychowaniem uczniów w szkole, wymaga uzupełnienia i wzbogacenia przez inne formy.

Jedną z takich form jest praca domowa uczniów.

Praca domowa jako uzupełnienie i ciąg dalszy pracy lekcyjnej umożliwia więc pogłębienie i utrwalenie wiedzy ucznia, a przede wszystkim wdrożenie go do samodzielności w myśleniu i posługiwaniu się wiedzą w realizowaniu samodzielnych zadań twórczych.

Do podstawowych celów zalicza się:

• opanowanie nowego materiału

• utrwalenie materiału przyswojonego

• kształtowanie umiejętności i nawyków

• rozwijanie samodzielności i twórczości uczniów

Ponieważ przy wykonaniu pracy domowej uczeń jest pozostawiony sam sobie, nauczyciel poświęca wiele uwagi jej zadaniu. Treść pracy domowej musi być powiązana z treścią lekcji.

Według Kupisiewicza celem ich jest:

• utrwalenie materiału przerabianego na lekcji

• samodzielne opanowanie nowych wiadomości potrzebnych do przerabiania w szkole nowych zagadnień

• zebranie różnego rodzaju pomocy naukowych, które następnie są wykorzystywane w szkole

• ćwiczenia określonych umiejętności i nawyków

• rozwijanie samodzielności myślenia i działania przez wykonywanie zadań.

Zadania domowe w szkole specjalnej mają takie same cele jak w szkole masowej. Różnią się od nich tylko tym, ze występować w nich muszą wiadomości oraz umiejętności potrzebne do utrwalania i pogłębiania procesów kompensacji, korygowania i usprawniania.

Pytanie 69

Analiza treści kształcenia specjalnej przyrodniczego w szkole

I etap

• przyroda w otoczeniu dziecka

• obserwowanie zjawisk, procesów przyrodniczych dostępnych doświadczeniu dziecka i mówienie o nich.

• Formy ochrony środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy

• Dbałość o zdrowie , higienę własną i otoczenia

II etap

• przykład różnorodności roślin, zwierząt, grzybów

• krajobraz okolicy / ......................?..............?..............?/

• środowisko i jego zagospodarowanie

• krajobrazy naturalne przekształcone przez człowieka

• krainy Polski, krajobrazy Świata

• pogoda, klimat

• podstawowe zjawiska fizyczne

• czynności życiowe człowieka, etapy rozwoju

• substancje szkodliwe dla organizmów żywych

• wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze, środowisku na zdrowie

• ziemia, ukł., słoneczny, obserwacja.

Pytanie 63/67 ? nie wiem czemu tak ?

Zadania szkoły w zakresie edukacji przyrodniczej.

Cele:

1. Zainteresowanie światem / różnorodnością, pięknem/

2. Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym

3. Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych, dokonywanie ich opisu

4. Poznanie współzależności człowieka i środowiska

5. Poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu ludzi i zwierząt

6. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko.

Zadania

1. Dostarczanie wiedzy na temat człowieka, udzielanie uczniom pomocy w zrozumieniu samego siebie

2. Przekazywanie wiedzy: budowa świata ożywionego i ................? warunków

3. Umożliwienie, prowadzenia obserwacji środowiska najbliższej okolicy oraz poznanych regionów

4. Przeprowadzenie ćwiczeń kształtujących umiejętność orientacji w terenie i na mapie.

5. Umożliwienie i prowadzenie obserwacji zjawisk przyrody wykonywanie prostych eksperymentów, notowanie wyników

6. Pobudzanie wrażliwości uczniów na piękno

7. Kształtowanie postawy szacunku do zwierząt oraz odpowiedzialności za ich stan

Pytanie 63

Główne cele kształcenia przyrodniczego w szkole podstawowej dla ................

Systematyczne nauczanie przyrody rozpoczyna się w klasie 4 /nauczanie przyrody umożliwia nie tylko ogólne poznanie otaczającego świata, ale także zaznajomienie się z gospodarczą działalnością człowieka.

Zatem celem kształcenia przyrodniczego jest:

1. wyrabianie umiejętności właściwej obserwacji zjawisk w otaczającym świecie - można to osiągnąć poprzez zorganizowanie wycieczek botanicznych i zoologicznych.

2. zapoznawanie uczniów z życiem ......? i zwierząt w ich naturalnym środowisku

3. wdrażanie uczniów do stosowania zasad ochrony przyrody w życiu codziennym

4. wyrabianie umiejętności planowej pracy zespołowej i indywidualnej w pracowni biologicznej i na działce szkolnej

5. zapoznawanie uczniów z podstawowymi wiadomościami przyrody nieożywionej

6. łączenie wiadomości dotyczących botaniki, zoologii i przyrody nieożywionej z problematyką działalności gospodarczej człowieka

7. wdrażanie do przestrzegania zasad higieny w życiu codziennym w powiązaniu z podstawowymi wiadomościami dotyczącymi budowy, funkcjonowania organizmu człowieka.

8. ukazywanie piękna przyrody ojczystej i rozbudzanie umiłowania i szacunku do niej.

Nauczanie przyrody odgrywa ważną rolę w poznawaniu otaczającego świata. I tak:

........................................................................................................?

Patrz pytanie 63/67 ? to druga kartka!!!!!!!

Pytanie 72

Pojęcia i podział zasad

Zasady- normy postępowania .................... przestrzegania

Zasady wprowadza się z ogólnie przyjętych twierdzeń jak jest w rzeczywistości i jak w związku z tym należy postępować.

Zasada w pedagogice ogólnej - określ się jako zadanie, które mówi jakie powinno być wasze przyszłe postępowanie zależne od waszej woli

Każda zasada posiada cechę ogólności - obejmuje wiele ogólnikowych przypadków, wskazuje jak w tych przypadkach należy postępować i gwarantuje prawidłowość działania.

Zdaniem Kirejczyka w pedagogice specjalnej przez zasady rozumiemy podstawowe normy dyrektywy, które powinny być przestrzegane w pracy pedagogicznej z dziećmi odchylonymi od normy.

W pedagogice specjalnej wyróżniamy trzy procesy oddziaływań pedagogicznych, w związku z tym trzy dyscypliny naukowe, które się tym zajmują, wyróżniamy:

1. zasady specjalne oddziaływania ukierunkowującego

2. zasady specjalnego nauczania

3. zasady specjalnego oddziaływania intencyjnego

Do ogólnych zasad pracy pedagogicznej z osobami niepełnosprawnymi można zaliczyć następujące zasady:

1. akceptacji; 2. pomocy; 3. indywidual.; 4. terapii pedagogicznej; 5. współpracy z rodzicami

Kirejczyk - pedagog upośledzonych umysłowo sformułował ogólne zasady w pracy z dziećmi tej kategorii:

1. zasada gruntownej znajomości dzieci oraz udzielaniu im racjonalnej pomocy

2. zasada dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb dzieci

3. zasada świadomego i aktywnego udziału w pracy pedagogicznej

4. zasada wszechstronnej poglądowości i przykładu

5. zasada zintegrowania oddziaływań pedagogicznych

6. zasada trwałości osiągnięć i .......? korzystania z niej w codziennym życiu

Zasada kształcenia /nauczania/ zdaniem Kupisiewicza przez zasady nauczania rozumiemy te normy postępowania n-la z uczniem, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podręcznikami i usystematyzować wiedzę, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze.

Według Okonia zasady dydaktyczne - to ogólne wzory postępowań dydaktycznych, których przestrzeganie umożliwia realizację celów kształcenia.

Z każdej zasady można wyprowadzić dydaktyczne normy tzw. prawidła dydaktyczne.

Do najbardziej znanych zasad kształcenia należą zasady ortodydaktyki powinny one być stosowane we wszystkich procesach niezależnie od stopnia niepełnosprawności.

1. zasada kształcenia pozytywnej atmosfery pracy

2. zasada aktywności w nauce

3. zasada indywidualizacji

4. zasada dominacji wychowawczych

5. zasada życzliwej pomocy

6. zasada dostosowania treści kształcenia do potrzeb każdego ucznia

...............? : zasady kształcenia specjalnego:

1. zasada budzenia potrzeby poznawczej ucznia

2. zasada racjonalnego doboru treści programowych do możliwości psych - fiz ucznia

3. zasada wielozmysłowego poznania przez uczniów

4. zasada kompensowania brakujących zmysłów ......................?

5. zasada max aktywizowania uczniów stosownie do ich możliwości

6. zasada podwyższenia pozytywnego stanu emocjonalnego

7. zasada częstego osiągania sukcesów przez uczniów

8. zasada dominacji wzmocnień pozytywnych nad negatywnymi

9. zasada realnego optymizmu n-la wynikającego z osiąganych postępów w opanowaniu wiedzy przez uczniów

10. zasada wspomagania specjalistycznego i technicznego uczniów

Do najczęściej wymienianych zasad zaliczamy:

1. zasada poglądowości

2. zasada systematyczności

3. zasada świadomości i aktywności

4. zasada przystępności

5. zasada trwałości wiedzy

6. zasada łączenia teorii z praktyką

Pytanie 66

Zasada poglądowości

Jest to jedna z najwcześniej sformułowanych zasad, jej stosowanie ma się przyczynić do ,..............? z procesem kształcenia.

Zasadę tą sformułował niemiecki pedagog Radke nadając jej np., brzmienie ..... ? na przód, rzecz poznana na niej samej, a później mówienie o „rzeczy”.

Proponuje stosowanie tej zasady w nauce języków.

Komeński uczynił z niej zasadę ogólno dydaktyczną. Posługiwać się można desygnatami określającymi nazwy czy zastępnikami tych że desygnatów. W świadomości dziecka wytworzyć skojarzenie rzeczy, a jeszcze lepiej rzeczy ze słowem.

Uczeń może w procesie poznania angażować jak najwięcej zmysłów, Należy tu całkowicie wyeliminować z procesu kształcenia, słowa lecz wyznacza mu jedynie właściwe miejsce.

Powinna mieć ona ...? zastosowanie w szkolnictwie specjalnym /myślenie konkretno-obrazowe/ Bardzo duże znaczenie ma tu forma nauczania /wycieczka/ poznaje realna rzeczywistość.

Reguły postępowania z tą zasadą /Stawowy-Wojnarowska/ polega na tym żeby:

1. zapewnić odpowiednia ilość czasu na obserwację dowolną i kierowaną

2. stworzyć sytuację, w której rzeczy poznawane uczeń może opierać na możliwie największej liczbie receptorów

3. starać się aby poznawanie rzeczy i zjawisk przebiegała w naturalnym środowisku

4. jeżeli poznanie w naturalnej sytuacji nie jest możliwe, to stosować pomoce dydaktyczne najbardziej realistyczne

5. pozwalać każdemu uczniowi na obserwację poznawanego wycinka rzeczywistości

6. kierując obserwacją uczniów zwrócić uwagę na najbardziej ich charakterystyczne cechy w szczególności zaś na różnorodne powiązania tych elementów rzeczywistości - stosunki przestrzenne, czasowe.

Pytanie 69

Zasada świadomości i aktywności

Jeżeli się traktuje n-la jako centralna postać a od uczniów tylko się wymaga „cichego siedzenia” - to trudno mówić o świadomości i aktywności

Świadomość i aktywność

Zatem mając konieczność świadomego udziału uczniów w procesie kształcenia położyć należy silny nacisk na ukierunkowanie tej aktywności

N-l musi zdawać sobie sprawę, że czynności poznawcze uczniów, są tylko wówczas efektywne jeżeli rzeczywiście wykonują je sami, a jednocześnie gdy nie są to czynności nawykowe, mechaniczne lecz nowe dla nich organizowane świadomie i celowo.

Ze względu .........................? ......................? ? uczniów upośledzonych umysłowo ........? spontaniczny, świadomy, aktywny udział w procesie kształcenia jest bardzo wątpliwy.

Dlatego pierwszoplanowym zadaniem n-la jest rozwijanie pozytywnego stosunku do nauki szkolnej u tych uczniów

Co należy zrobić w tym względzie

1. likwidować trudności w nauce szkolnej wynikające z samego faktu upośledzenia umysłowego / najszybciej dokonywać diagnozy tych trudności, opracować indywidualny program naprawczy.

2. Powinny być one realizowane z zachowaniem zasady indyw., Zasada ta powinna dać każdemu uczniowi szansę na pozytywną ocenę tzw., zapewnić sukces, wiarę w siebie. Jest to „motor” do podjęcia kolejnych zadań.

3. Należy kształtować u uczniów zainteresowanie nauką szkolną poprzez:

• ciekawe prowadzenie lekcji

• poprzez odpowiednie staranne urządzenie izby lekcyjnej

• uświadomienie uczniom celów

• stosowanie ciekawych pomocy dydaktycznych

• zadawanie ciekawych prac domowych

• Dużą uwagę przywiązywać do kwestii oceniania uczniów n-l powinien dążyć do takiego stawiania wymagań, gdzie ....? może inspirować i dostać pozytywną ocenę.

• Należy uczniom zapewnić realizację potrzeby przeżywania sukcesu

• udział ucznia jest uzależniony od umiejętności skupiania uwagi na temacie zajęć - ciekawe lekcje

Stawowy-Wojnarowska omawiając tzw, zasadę samodzielności, która u Okonia jest z świadomości i aktywności wskazała, iż w trakcie jej realizacji należy:

1. stawiać żądania na miarę możliwości ucznia

2. zadania powinny mieć stopień trudności dostosowany do indywidualnych potrzeb ucznia

3. zapewnić odpowiednią ilość czasu na rozwiązanie zadania

4. stworzyć warunki, w których owe zadanie jest do rozwiązanie

5. otaczać ucznia życzliwą opieką podkreślając jego osiągnięcia, budzić wiarę we własne siły

6. stawiać przed nimi zadania, które będą rozumieli, znali ich sens, potrzebę

7. stworzyć im warunki, w których będą mieli możliwości do porównania zadania ...........? wcześniejszymi osiągnięciami, dokonywać dzięki temu samokontroli i samooceny.

Pytanie 68

Zasada trwałości wiedzy

Wynika ze znajomości pewnych twierdzeń psychologicznych dotyczących uczenia się i zapamiętywania.

Pamięć człowieka jest wybiórcza, nie pamiętamy wszystkiego, ale jedynie to co jest dla nas szczególnie ważne, interesujące. Zapamiętywanie mimowolne jest bardziej produktywne niż zapamiętywanie zamierzone.

Kupisiewicz sformułował kilka reguł dydaktycznych:

1. przygotowanie uczniów do zaznajomienia z nowym materiałem, musi u nich odpowiednio ukierunkować zainteresowaniami i wytworzyć u nich odpowiedni stosunek uczenia

2. zaznajomienie z nowym materiałem powinno być tak przygotowane pod względem organizacyjnym i dydaktycznym aby uczniowie brali jak najbardziej aktywny udział.

3. ćwiczenia mające utrwalić nowy materiał powinny mieć miejsce dopiero wówczas, gdy jesteśmy pewni, że uczniowie ten materiał zrozumieli

4. częstotliwość powtórzeń powinna być zgodna z przebiegiem .....?..............?

5. ważną formą utrwalania jest system

6. n-l powinien wdrażać uczniów do teoretycznej a przede wszystkim empirycznej weryfikacji praw i zasad wiedzy

7. trwałość wiedzy - systematyczna kontrola i ocena

Warunki zasady trwałości wiedzy:

1. zrozumienie wiedzy poznanej

2. umiejętność odróżniania intonacji ważnych od mniej ważnych

3. odpowiednie planowanie, systematyczne stosowanie powtórzeń

Rodzaje powtórzeń:

1. powtórzenie w innej kolejności niż miało miejsce przy opanowaniu materiału

2. zrozumienie wiadomości

3. klasyfikacja wiadomości

4. ćwiczenia graficzne

5. sprawdzenie wiedzy w praktyce

Pytanie 67

Zasada systematyczności

W dydaktyce wyraża się konieczność przekazywania treści w ściśle logicznym porządku i konsekwentnego kierowania pracą uczniów w celu przyswojenia przez nich wiadomości, umiejętności i nawyków.

Realizacja tej zasady wynika - że wszelka praca ucznia, n-la była ułożona według jakiegoś planu i według tego planu konsekwentnie realizowana.

Musi występować w procesie kształcenia systematyczność:

A/ układ treści kształcenia

B/ Tok samej pracy ucznia i nauczyciela

Podręczniki, programy nauczania - uwzględniany jest system układ i treści, ale to nie wystarcza bo systematycznością musi się kierować n-l na każdej pojedynczej lekcji

Uczniowie mogą zdobywać najwięcej materiału tylko po gruntownym opracowaniu materiału poprzedniego.

Na każdej lekcji może wystąpić wiele elementów zagłuszających systematyczność lekcji zwłaszcza w części postępującej lekcji.

Systematyczność nie ogranicza się tylko do sposobu przekazania wiedzy, ale obejmuje też tempo pracy i /jak najbardziej równomiernie systematyczne utrwalenie wiadomości, systematyczna kontrola i ocena, systematycznie zadawana praca domowa/

Im więcej jest systematyczności, tym więcej ważnych elementów można osiągnąć.

Pytanie 71

Zasada łączenia teorii z praktyką

Przygotowanie uczniów do racjonalnego posługiwania się wiedzą w różnorodnych sytuacjach praktycznych.

W działalności poznawczej czynności praktyczne mogą spełnić dwie funkcje:

1. sprowadzają się one do badania prawdziwości wiedzy

2. są wyrazem wpływania na rzeczywistość, doprowadzają do swoich potrzeb

Stosowanie tej zasady w praktyce szkolnej sprowadza się do planowania i wykonania różnorodnych czynności.

J. Stawowy-Wojnarowska omawiając tą zasadę ze starszymi uczniami wskazała na następujące reguły:

1. należy tak organizować pracę aby sprzyjało to usprawnianiu i korygowaniu zaburzonych procesów psycho-fiz.

2. jak najczęściej wykorzystywać, i ćw., znane uczniom czynności

3. kształtować ........? umiejętności ...? na bazie już znanych

4. uczyć przestrzegania BHP

5. kształtować odpowiednie postawy wobec środowiska /szacunek do pracy, oszczędność, współdziałanie/ i wobec samego siebie a zwłaszcza wobec swojej niepełnosprawności / zaufanie, wiara we własne siły i możliwości/

Pytanie ??????

Ośrodki zainteresowań Decroly`ego

Metoda Decroly`ego - m., dla intelektualnego i społecznego rozwoju dziecka oparta na jego właściwościach psychicznych, potrzebach, zainteresowaniach, m., która włącza dzieci do aktywnego poznania świata.

Punktem wyjścia w jego metodzie był rozwój psychiczny dziecka, najwcześniejsze zainteresowania wynikające z potrzeb:

• pożywienia

• oddychania

• utrzymania czystości

• walka z ujemnym wpływem klimatycznym

• ochrony przed wrogami, niebezpieczeństwem

• działania

• aktywności

• światła

• spoczynku.

Wychowanie i nauczanie oparte na zainteresowanie ucznia to kryterium doboru odpowiedniego materiału i środków naucz i sposobów jego opracowywania /materiał -...? środowiska otaczającego dzieci, zagadnienia pod katem zainteresowań dz., których jeszcze dostatecznie nie poznały/ Zagadnienia te stanowiły własne ośrodki zainteresowań.


Rodzina, szkoła, społeczeństwo


Zwierzęta, rośliny



Dziecko Ziemia /woda, powietrze, .....?/

Słońce, księżyc, gwiazdy

Taka forma pracy miała dać dziecku znajomości własnej osobowości, świadomości swojego ja, potrzeb, dążeń, celów, swojego ideału.

Dzieciom należy stworzyć odpowiednie naturalne środowisko społeczne, u których spontanicznie obserwując zdobędzie wiadomości o życiu ludzi i przyrody.

To środowisko, to kącik żywej przyrody /hodowle w ogrodzie szkolnym/, dobrze wyposażone klasy.

Stosownie do własnego rozwoju dziecko stopniowo we własnym środowisku uczy rozwijania się zjawisk dot., świata, ludzi i przyrody.

Decrole`y pragnął by społeczeństwo było niezakłamane, tolerancyjne, oddanie swobody i twórczej pracy mogło to zostać zrealizowane w momencie gdy ucznia wprowadzi się w problemy życia codziennego.

Cel metody „ przez życie dla życia”

Opanowanie umiejętności skutecznego radzenia sobie z otaczającym światem, opanowanie wiadomości, umiejętności i nawyków mającym zastosowanie w życiu, takich które są człowiekowi potrzebne.

• walka o byt - zjawiska niebezpieczne zagrażające człowiekowi - sposoby ich zwalczania, społeczne wykorzystywanie zjawisk dla dobra człowieka i społeczeństwa.

I

1. określenie korzyści dzięki poznaniu rzeczywistości i sposoby osiągania

II

Ujemne strony i eliminacja ich

III

Wnioski praktyczne dotyczące sposobów postępowania w konkretnych sytuacjach.

Decroly wyróżnił 4 sposoby poznania

• bezpośrednie /zmysły, doświadczenie/

• pośrednie /wspomnienia osobiste/

• pośrednie badanie dokumentów dot., rzeczy współczesnych i minionych

wobec powyższego zalecał on 2 typy ćwiczeń dotyczących:

1. spostrzegania /osobiste, bezpośrednie poznanie/

2. kojarzenia / nabywanie wiedzy, pośrednie, odtwarzanie wcześniej nabytej - wpływ moralny, społeczny/

dopełnieniem ćwiczeń było wyrażanie - ćw., obejmowały

• pracę zmysłów

• wytwarzanie pojęć ogólnych

• spr., i odtwarzanie pojęć

Punktem wyjścia procesu poznawczego była OBSERWACJA n-l objaśnia zjawisko zwracając uwagę na to co dzieci już wiedzą / ewentualne naprowadzenie błędnych wyobrażeń/ dziecko poznając przedmiot porównuje je z następnym tworząc uogólnienia.

Dziecko ma uświadomić związki zachodzące między faktami - skutek.

Zdobyte wiadomości w trakcie poznania weryfikowanie w fazie ekspresji - wyrażenia

Modelowanie, pogadanki, pisanie, czytanie.

PROCES WZMACNIANIA W METODZIE DECROL`EGO PRZEBIEG WEDŁUG SCHEMATU

1. obserwacja

2. kojarzenie w przestrzeni i w czasie

3. wyrażanie przedmiotowe i oderwanie

W procesie nauczania nie było podziału treści nauczania na poszczególne przedmioty, wiadomości, przeplatały się ze sobą wzajemnie.

• najważniejsze było całościowe poznanie określonego i wybranego wycinka rzeczywistości, takiego, który przynosi określone korzyści potrzebne do życia.

• N-l

W szkole nie stos., żadnych podręczników, uczniom prowadzi dzienniczek obserwacji, w których uczniowie samodzielnie ........? gromadził materiały.

Charakterystyczne elementy metody były referaty uczniów, które stosuje na każdym poziomie nauczania - rodzaj prac domowych, gdzie uczniowie na podstawie własnych

Obserwacji przy pomocy rodziców lub nauczyciela opracowywali wypowiedzi na różne tematy /co wiesz o pszczole/ a następnie prezentowali je innym.

W jego szkole nie było stopni, nie było świadectw, ale charakterystyki w których „oceną” wypisywali ocenę?????

: D/ Twórca specjalnej metody nauki czytania

wzrokowo - naturalna

myślowo - wzrokowa

.........? ? ideologiczna

Wzrokowe poznanie obrazu zdania - .......? syt.

Czytanie oparte na sylabach

W jego szkole brakowało oddziaływania w kierunku podejmowania przez uczniów koniecznych zadań i obowiązków społecznych zgodnych z własnym kierunkiem, interesem.

Nie wiem czy tu nie było czegoś jeszcze, bo mi się pokićkały kartki sory! Sory! Moje laski

Decroly

1871 - Belg., lekarz pedagog

1901 w Brukseli zorganizował Instytut Kształcenia Specjalnego dla dzieci „z opóźnieniami i z normą. Prowadził doświadczenia w zakresie tzw. metody całościowego nauczania, która opierała się na nowoczesnej psychologii, wielu dz., - Spostrzeganie i myślenie dzieci ma początkowo charakter synkretyczno - całościowy.

4. Sądził, że rozwojem dzieci rządzą nieznane prawa w swoich zabawach, zajęciach dziecko powtarza czynności typowe dla kolejnych stadiów przez jakie przeszła ....? w jego szkole zagadnienia opracowywane były zgodnie z historycznym rozwojem tzn., według zasad prawa rekapitulacji ?bochenek chleba, mieszkanie/

Jego metoda była krytykowana .....? ?

W Polsce była podstawą do opracowania przez M. Grzegorzewską metody ośrodków pracy /do dziś stosowana w szkole dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i w młodym wieku szkolnym

IV. Zasada przystępności / stopniowania trudności/

Realizacja tej zasady wymaga uwzględnienia właściwości rozwojowych uczniów. Polega na dostosowaniu treści nauczania do właściwości osobowościowych, psychologia uczenia na danym etapie rozwoju. Do tego poziomu należy również dostosować metody, formy pracy.

Proces uczenia związany z nauką polega na ...........? trudności i wymaga wysiłku umysłowego nie każda jednak nauka wpływa korzystnie na rozwój osobowości intelektualnej ucznia.

Zbyt małe wymagania mogą zachęcić do działania poznawczego, zbyt duże wywołują zniechęcenie i poczucie swojej niewydolności, mogą pogłębić niewiarę we własne możliwości - negatywny stosunek do nauki i szkoły.

Z tego wynika fakt, że optymalna jest taka nauka .....? ......? wymaganiami gdzie trudności są zależne od stopnia ....? oznacza to iż zasada wykorzystywana przez uczniów musi zawierać dozę trudności, ale musi się mieścić w granicach możliwości.

Uczeń samodzielnie przy nieznacznej pomocy nauczyciela musi rozwiązać zadanie /reguła, sfery najbliższego rozwoju/

Pokonanie trudności to faktyczny bodziec ukierunkowujący dzieci upośledzone do kolejnego wysiłku.

Wspomnienie wyżej opisanego postępowania zgodne jest z zasadą „o nieznacznym wyprzedzaniu rozwoju umysłowego”, stopień tego wyprzedzenia musi zapewnić pozytywny rezultat działania.

Ważność zasada / potwierdził D.A.K ja nie wiem co to oznacza tak pisało?/ redagując kilka reguł z nią związanych. Reguły nabierają szczególnego znaczenia w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo.

1. w nauczaniu należy podchodzić od kogo, co bliższe do kogo co dobre

2. -------------------------||--------------------------------------

co łatwe do tego co trudniejsze

3. -----------------------||---------------

co uczniom znane do tego co nowe i nieznane

Przestrzegając tej zasady w kształceniu specjalnym należy wiedzieć, że dla upośledzonych umysłowo jest to co bliższe i łatwe co może on poznać w sposób bezpośredni.

Zasada ma związek z zasadą poglądowości oraz z zasadą łączenia teorii z praktyką.

Uczniom jest łatwiej zrozumieć treści jeśli mogą je wykorzystać w praktyce.

Pytanie 46 c.d.n.

Metody kształcenia

Podające 6	Problemowe 6	eksponujące 2	praktyczne
Metoda asymilacji	Metoda samodzieln.	Metody	metody
Wiedzy oparte głów. Dochodzenia do wiedzy waloryzacyjne praktyczne Na aktywności Poznawczej O charakterze Reproduktywnym /m., podające/ we 1. Pogadanka - pogadanka wstępna /kokr.pyt./ - pogadanka dań przedstawiająca - nowe wiadomości - pogadanka ukier utrwalająca Musi 2. Dyskusja 3. Wykład 4. opis 5. opowiadanie 6. praca z książką	zwane problemowymi oparte na twórczej aktywności poznawczej o dominacji aktywności polegające na rozwiązywaniu problemów 1. klasyczna met. problemowa -wytwarzanie syt. problemowej - formułowanie probl. i pomysłów ich rozw., wiąże się z - weryfikacja pomysłów właściwym rozwiązania - porządkowanie i stosowanie uzyskan. Wytworem, wyników w nowych zadaniach o charakt. praktycznym lub teoretycznym 2. M., przypadków 3. M. sytuacyjna 4. Giełda pomysłów 5. Mikronauczanie 6. Gry dydaktyczne -zabawy inscenizac. -gry symulacyjne -gry logiczne	zwane też eksponującymi aktywności emocjonalno- artystycznej /m.,eksponujące/ 1. metody impresyjne 2. Metody ekspresyjne	cechujące się przewagą praktyczno- technicznej, zmieniającej otoczenie lub stwarzającej no jego formy 2 1. metody ćwiczebne 2. metody realizacji za Wytwórczych uczniów. się kończyć produktem.

Pytanie 57

Pisma użytkowe

Pisma użytkowe są to listy i odpowiedzi na nie, telegramy zaproszenia, zawiadomienia, ogłoszenia, podziękowania, podania życiorysy własne.

Życie daje mnóstwo okazji do ćwiczenia tych form a potrzeba używania ich w życiu codziennym sprawia, że uczniowie chętnie się tego uczą.

Przy redagowaniu pism użytkowych, obowiązuje zasada zwięzłości sformułowań. Redagując listy należy wdrażać uczniów do używania różnego rodzaju zwrotów grzecznościowych.

Można przeprowadzać ćwiczenia np.:

-dokończ życzenia

Listy, zależnie od tego, do kogo są adresowane, mogą mieć różny charakter: prywatny i urzędowy.

Listy prywatne uczniowie piszą najczęściej do rodziców, kolegów, krewnych, znajomych. Piszemy przykładowy list.

Podajemy właściwy sposób adresowania koperty, pisząc wzór na tablicy. Ćwiczymy te umiejętność rozdając uczniom koperty, polecając napisanie adresu osoby, do której list ma być wysłany, a także adres nadawcy.

Wspólnie także udajemy się na pocztę, kupujemy znaczki, wrzucamy listy do skrzynki.

Ćwiczenia pisania listów prowadzimy zwłaszcza wtedy, gdy zachodzi tego naturalna potrzeba, np., list do chorego kolegi

Ćwiczenia w redagowaniu telegramu można połączyć z lekcją gramatyki dotyczącą różnicowania zdania.

Absolwenci klas VIII będą chcieli kontynuować naukę w szkole zawodowej lub podjąć pracę

Muszą nauczyć się pisać podanie i życiorys

Pracę rozpoczynamy od przeczytania dobrze napisanego podania i życiorysu.

Podanie musi być zwięzłe, jasne i krótko powinno przedstawiać sprawę.

W życiorysie musi wystąpić data i miejsce urodzenia, zajęcia rodziców, stan rodzinny, lata przebyte w szkole, udział w pracy, organizacji szkolnej, zmiany na przyszłość.

Pytanie 61

Utrwalenie, kontrola, ocena wiadomości .....? z historii

Utrwalenie jest bardzo ważnym procesem dydaktycznym w celu dobrego zapamiętania materiału, lecz musi być zabiegiem stałym, systematycznym. Bardzo ważną rolę ogrywa tu pamięć.

Najczęściej stosowaną formą utrwalania jest powtarzanie, stosujemy powtarzanie bieżące, podtrzymujące. Powtarzanie może występować w różnych częściach lekcji. Przed wprowadzeniem nowego materiału, w toku nowej lekcji i przy końcu lekcji.

Pytania stawiane uczniom muszą być dobrze przemyślane, muszą być jasne, konkretne, krótkie.

Formy utrwalania na piśmie:

• krótka, zwięzła, logiczna skonstruowana notatka

• plan, często układany wspólnie

• pytania zasadnicze i odpowiedzi

• symboliczne środki poglądowe /tabele, schematy/

Oprócz powtarzania bieżącego należy na lekcji prowadzić powtórzenia podsumowujące i syntetyzujące - metoda pogadanki, oglądu, problemowa.

Planują lekcję powtórzeniową należy uczniom podać jej termin oraz tematy do przygotowania.

Utrwalenie przez inscenizację, oglądanie występów, filmów o tematyce historycznej, wycieczki.

Praca domowa to jedna z form utrwalania

Lektury historyczne

Gry dydaktyczne: loteryjki, rozsypanki.

Kontrola i ocena

Może ona być mała, bieżąca okresowa, roczna, ustna, pisemna.

Rola ocena - motywacja do pracy, należy pozytywnie oceniać

Pytania w nauczaniu historii stanowi ważny element w rozwiązywaniu samodzielności myślenia np. typy pytań:

• pytania przygotowawcze

• pytania naprowadzające o charakterze negatywnym

• pytania naprowadzające o charakterze pozytywnym

• pytania zbierające, zmuszające do wyciągania wniosków.

Obok pytań wskazane są testy.

Należy oceniać:

• wiadomości

• umiejętności

• działanie

• postawy patriotyczne

Nauczyciel oceniając musi pamiętać, że:

ocena powinna być sprawiedliwa, jawna i schematyczna

• częściej oceniać pracę uczniów niż wiadomości

• ważnym elementem oceny powinno być mobilizowanie go do pracy

• ocenie powinno towarzyszyć, życzliwość, takt i spokój

• należy różnicować oceny

• należy unikać ocen frustrujących

• ocena wykonana wspólnie z uczniami uczula, że ocenie podlega nie tylko efekt końcowy ale i wkład pracy

• może być stosowana w powiązaniu z innymi metodami.

Pytanie 60

Kształtowanie pojęcia czasu historycznego w klasach starszych

Historia jako przedmiot nauczania sprawia uczniom dużo trudności - wynika to ze specyfiki tej dyscypliny.

Omawiane fakty i procesy dziejowe należą do minionej przeszłości i nie mogą być przedmiotem bezpośredniej obserwacji. Bardzo ważne, ale równocześnie, niezmiennie trudne jest ukształtowanie w umysłach uczniów pojęcia czasu historycznego.

Pojęcie czasu historycznego to nie tylko sprawa zapamiętania pewnej liczby dat historycznych, które są dla ucznia pustą cyfrą, chodzi o to aby operując datami rocznymi albo ogólniejszymi np. wiekiem, uczeń miał przed oczyma równocześnie określone wyobrażenie wiążące się z tą datą, np., życie ówczesnych ludzi, sposób bycia.

Dla ułatwienia zrozumienia przez uczniów pojęcia czasu historycznego nieodzowne są linie charakterologiczne wydarzeń, tabela zestawienia, wykresy, schematy np.:

Wykres przedstawiający dzieje jednej rodziny w ciągu jednego wieku czyli 100 lat

Należy wtedy uzmysłowić uczniom, że:

• nasi pradziadkowie żyli wtedy gdy na świcie pojawiły się pierwsze samochody

• nasi pradziadkowie brali udział w pierwszej wojnie światowej

• nasi dziadkowie byli uczestnikami II wojny światowej

• nasi rodzice przeżyli pierwszy lot na księżyc

• teraz żyję ja

Tak kształtuje się nam czas historyczny

2. Pozioma linia chronologiczna na której zaznaczamy wiek, rok, wydarzenie i datę /ilustracja/

3. kształtowanie wyobraźni historycznej

4. zapoznanie z elementami, pojęciami historycznymi

5. rozbudzenie zainteresowań przeszłością własną, swojej rodziny i narodu.

Pytanie 58

Cele edukacyjne i zadania w edukacji polonistycznej

Język jest jednym z najważniejszych środków porozumiewania się, jak również jednym z najważniejszych środków zdobywania wiedzy.

Umiejętność wypowiadania się ułatwia dzieciom wyrażanie własnych przeżyć, myśli i uczuć, kontakty z innymi.

Cele nauczania języka polskiego:

1. kształtowanie umiejętności poprawnego, jasnego i ścisłego wypowiadania się w mowie i piśmie

2. rozwijanie sprawności w mówieniu czytaniu i pisaniu oraz wzbogacanie biernego i czynnego słownika ucznia

3. kształcenie umiejętności korzystania z czasopism, książek, słowników, oraz rozbudzanie zainteresowań czytelniczych.

4. wzbogacanie osobowości ucznia przez poszerzenie jego wiedzy o świecie, życiu, kształtowanie jego przeżyć, uczuć, kształtowanie cech charakteru, postaw.

5. Rozwijanie myślenia i zainteresowań, budzenie uczuć patriotycznych, kształtowanie wrażliwości i smaku artystycznego

Zadania:

1. Funkcja sprawnościowa /kształcąca/ - ograniczenie umiejętności czytania, pisania i mówienia, kształcenie logicznego myślenia, rozwijanie, pamięci, uwagi, wdrażanie do różnych prac z tekstem.

2. Funkcja poznawcza - zdobycie informacji o otaczającym świecie, poznanie podstawowych norm gramatyki i ortografii, poznanie najwybitniejszych pisarzy polskich i ich utworów.

3. Funkcja wychowawcza - kształtowanie postaw moralno-społecznych i patriotycznych, rozwijanie zainteresowań książką

4. Funkcja terapeutyczna - poprawa wad wymowy, pokonywanie trudności z dysleksją, zaburzoną lateralizacją, wyrównanie zaniedbań środowiskowych.

Pytanie 59

Cele edukacyjne i zadania szkoły w zakresie edukacji historycznej

Historia odgrywa w systemie kształcenia w szkole specjalnej istotną rolę, wprowadza w świat wartości narodowych , pozwala zdobyć wiedzę o społeczeństwie, kulturze, państwie, a także ułatwia uczniom zajmowanie postawy społecznej wobec ...? problemów współczesnego świata.

Cele edukacyjne:

• zapoznanie z historią własnej rodziny, miejscowości, regionu

• dostrzeganie specyfiki kulturowej regionu i wydarzeniami z dziejów państwa i narodu polskiego

• poznanie najważniejszych osiągnięć narodu polskiego

• budzenie zainteresowanie przeszłością

• rozwijanie poczucia przynależności do grupy rodzinnej, społeczności lokalnej, grupy etnicznej, narodu

• świadoma postawa patriotyczna i obywatelska motywująca do odpowiedniego uczestnictwa w życiu społecznym i publicznym

• poznanie wartości stanowiących istotny motyw działalności indywidualnej i publicznej w Polsce, Europie, Świecie.

Zadania szkoły:

1. Dostarczenie wiedzy na temat najwcześniejszych wydarzeń i najwybitniejszych postaci z dziejów Polski

2. Zapoznanie z symbolami religijnymi i państwowymi, wyjaśnienie ich znaczenia oraz kształtowanie szacunku wobec nich. Rozwijanie postawy patriotycznej

Co dalej Bóg wie !!!!!!!!!!

A teraz pytanie, które trzeba dokoptować do innych

Ad.1 Metoda symulacyjna

Gry symulacyjne polegają na odtworzeniu pewnych sytuacji, które miały miejsce w rzeczywistości w formie uproszczonej.

Uproszczeniom tym nadają się różne formy: plakatów, map, gier.

Gra symulacyjna charakteryzuje się tym, że :

• wykazuje ważny związek z rzeczywistością

• wymaga aktywności ze strony uczestników

• posiada jednostkę i strukturę

ad.2 metoda symulacyjna

polega na wprowadzeniu u uczniów jakiejś złożonej sytuacji za której rozumieniem przemawiają odpow. „tak” lub „nie”

Zadaniem uczniów jest zrozumienie sytuacji, podjęcie decyzji dotyczącej jej rozwiązania, przewidzenie skutków tej decyzji

Sytuacje te maja charakter fikcyjny / prawdopodobny/

Ad.3 metoda inscenizacji

Polega na graniu różnych ról, odtwarzaniu wydarzeń rzeczywistych lub fikcyjnych.

Może obejmować większą ilość czasu

Ad. 4 fabryka pomysłów ........................................ .......................... ....................................?

kompleksy organizacyjne

• polegają na tym, że w danym dniu 2,3 lekcje stanowią kompleks treściowy, tworzą także jednostkę organizacyjną prowadzoną przez jednego nauczyciela /bez podziału na przedmioty/ Nauczycielem tym powinien być wychowawca. Nauczanie innych przedmiotów może być powierzone innym nauczycielom

Wymagane jest odpowiednie wyposażenie pracowni

• uwidoczniona tematyka tygodniowa

• mapa konturowa kraju

Należy również gromadzić różne pomoce, filmy slaydy.

Nauczanie kompleksowe wprowadza implikacje praktyczne

1. Specyf. Przydział przedmiotów nauczycielom-wychowawcom

2. spec. Urządzenie pomieszczeń dydakt, plast. Tech.

3. stopniowe wprowadzanie innych zeszytów

4. możliwości wykorzystyw. Różnych technik Freneta.

Druga kartka trzeba znaleźć gdzie brakuje i dołożyć. !!!!!!!!!do wykresu met, kszt.

Dopiero znacznie później opis staje się charakterystyką postaci, gdyż opisujemy zachowanie / cechy osobowości/ musimy mieć zdolność rozpoznawania czy ktoś jest dobry czy zły

2....Dyskusja - wymiana poglądów argumentacja swoich racji, cel - przekonanie do swojego poglądu, trzeba mieć argumenty /czy jest stosowana w szkołach specjalnych?/ Około VI klasy choć lepiej w gimnazjum, należy próbować dyskutować; uczy to formułowania własnych poglądów - tolerancji dla innego zdania.

Jest to metoda trudna do zastosowania przy pewnej dojrzałości grupy

6....praca z książką - metoda wspomagająca, nie można jej nadużywać.

Metody poszukujące

• klasyczna metoda problemowa - mini proces badawczy, najpierw trzeba sformułować problem, jakie metody, źródła, przypuszczalne rozwiązanie - hipotezy /np. jak zachować się w czasie burzy/. Techniki Frenetowskie dla szkoły masowej można wykorzystać również w szkole specjalnej, dajemy źródło z którego dziecko może skorzystać /dziecko spec. Ma zajrzeć do takiej książki na taką stronę - samo zagląda jest to jego działanie/

• metoda przypadków; np., na podstawie biografii kogoś znanego, problemów które wycisnęły w jego życiu, wyszukujemy- por. co my byśmy zrobili?

• Metoda sytuacyjna - stworzona sytuacja problemowa, zadanie problem, dokonywanie wyborów, odnoszenie do sfery emocjonalnej /można odwołać się do programu znanego. Decyzja należy do ciebie - do zastosowania na godzinie wychowawczej, j. .polski. Przy tej metodzie należy podpowiedzieć by dzieci wybrały trafnie musimy im podpowiedzieć, można wcześniej coś podp.

• Giełda pomysłów - burza mózgów pierwsze skojarzenia wymyślamy różne rozwiązania i wszystkie akceptujemy, dopiero jak pomysły są zgłoszone, wszyscy zastanawiamy się, który z nich jest możliwy do rozstrzygnięcia - akceptujemy czy nie!

• Mikronauczanie - pomocna w kształcenia nauczycieli sportowców, pokazuje, że nagrany na video przebieg lekcji, .........? dyskusja co jest dobre, co można zmienić i kolejne nagranie video.

Pytanie 52

Metoda zajęć praktycznych w szkole specjalnej

Zaliczana do metod opartych na praktycznym działaniu obejmuje wiele czynności uczniów-obróbka drewna, metali, praca na działce, obsługa maszyn, rysunek techniczny, prace produkcyjne, hodowlane.

Działalność praktyczna stanowi bardzo ważny element kształcenia sposobności. Uczeń kształtuje swoją świadomość, przekonanie postawy, stosunek do pracy własnej i cudzej, rozwija umiejętność myślenia, planowania pracy, przewidywania, przygotowania materiałów itd.

Wykonanie różnych prac obejmuje 3 czynności:

• planowanie pracy,

• wykonanie pracy,

• sprawdzenie pracy

W bardzo szczegółowym ujęciu kształtowania umiejętności obejmuje następujące ogniwa:

• uświadomienie uczniom nazw i znaczenia danej umiejętności

• sformułowanie reguł postępowania

• wzorowe wykonanie danej czynności przez nauczyciela

• wykonanie pierwszych czynności przez ucznia przy stałej kontroli nauczyciela

• systematyczne i samodzielne wykonanie ćwiczeń rozłożonych odpowiednio w czasie.

Stosowanie w szkole specjalnej - bardzo przydatne przez praktyczne działanie, rozwijanie czynności manualnych, fiz., intelektualn.

Wykonując prace uczeń uczy się planować dobierać materiały, obsługiwać urządzenia niezbędne w życiu codziennym, przygotowuje do przyszłej pracy. Nauczyciel musi uświadomić sobie istnienie pewnych prawidłowości - metoda zajęć praktycznych musi być stosowana na różnych zajęciach edukacyjnych, a nie tylko na zajęciach typu praktycznego np.: j. Pol. - zaj. Teatralne, drukarskie - gazetka,

Matem. - zaj. Miernicze, kreślarskie, modelarskie

Przyroda - prace graficzne, pomoce naukowe

-dobór prac zależy nie tylko od rodzaju zajęć edukacyjnych ale również od wieku ucznia, ich zainteresowań i możliwości

• wykonanie różnych prac praktycznych pozwala na łączenie aktywności fizycznej z umysłową, a badania naukowe dowodzą, że aktywizacja sił fizycznych powoduje aktywizację wszystkich sił umysłowych.

• Zadania o charakterze praktycznym uczą zastosowania swojej wiedzy w różnych sytuacjach szkolnych ale również poza szkolnych.

• Zadania praktyczne często wykonywane są w grupie, uczniowie współpracować, pomagać, współdziałać, kształtuje postawy prospołeczne

• Każdy uczeń może coś wykonać na miarę swych możliwości - radość sprawcza, sukces, zadowolenie, chęć do dalszego działania,

• Wyniki zajęć najczęściej wyrażane są w zmaterializowanej formie , może pokazać go innym walor psychologiczny

Pytanie ? trzeba znaleźć na pierwszych stronach jaki to numer!!!!!

Program i zagadnienia w nauczaniu przyrody, historii, matematyki, geografii, j., polskiego

GEOGRAFIA

Program nauczania geografii ośmioklasowej szkoły podstawowej dla upośledzonych umysłowo stawia przed nauczycielem zadania zaznajomienia uczniów z podstawowymi zagadnieniami geografii ogólnej, geografii Polski i świata ze szczególnym uwzględnieniem warunków geograficznych najbliższego środowiska. Zapoznania ich z wieloma pojęciami jak np., podziałka widnokrąg, kierunek widnokręgu, pogoda rzeka, dolina, plan, mapa. Pojęcia kształtuje on przez bezpośrednie obserwacje. W toku nauczania geografii kształtuje umiejętność obserwacji, rozwija spostrzegawczość pamięć, kształtuje wyobraźnię, pamięć, uczy koncentrować uwagę, pobudza do myślenia, rozumowania logicznego, wiązania faktów, zaspakajając zainteresowania uczniów. Uczy ich korzystania z mapy, książek geograficznych i innych źródeł wiedzy przez co przygotowuje ich praktycznie do życia.

Geografia jako osobny przedmiot nauczania w szkole podstawowej specjalnej dla dzieci upośledzonych umysłowo występuje w klasach V-VIII, czyli na szczeblu nauczania kompleksowego i przedmiotowego.

Treści nauczania geografii grupują się wokół zjawisk określonego środowiska geograficznego, przyrodniczego i społecznego.

Program ten przewiduje następujący materiał nauczania:

Klasa V - wiadomości z geografii ogólnej /widnokrąg obserwacja pogody, plan podziałka, mapa Polski/ Polska w obrazkach /krajobraz najbliższej okolicy, krajobraz Polski: na wyżynach, górach, na nizinach, nad morzem/

Klasa VI - wiadomości z geografii ogólnej /powtórzenie/ Położenie, obszar i granica Polski. Krajobrazy Polski /zbiegiem Wisły, z biegiem Odry/

Klasa VII - Wiadomości z geografii ogólnej / globus, mapa świata/ Wybrane krajobrazy z Europy i Azji.

Klasa VIII - Wiadomości z geografii ogólnej /ruch ziemi/ Wiadomości o Europie i Azji /powtórzenie/ . Typowe krajobrazy Afryki, Australii, Ameryki i krajów polarnych. Charakterystyka gospodarcza Polski na tle świata.

Wiele pojęć z zakresu geografii uczniowie zdobywają na szczeblu nauczania całościowego, w bezpośredniej obserwacji przedmiotów i zjawisk otaczającej rzeczywistości.

Jednym z warunków skutecznej i efektywnej realizacji programu nauczania geografii jest korelacja z innymi przedmiotami .

/Grodzka. I. (1990) Geografia w: Stawowy -Wojnarowska /red/ (1990) Nauczanie w klasach IV - VIII Szkoły specjalnej.

Pytanie ??????

Związek zasady indywidualizacji z socjalizacją -rola i sposób realizacji.

Zasady ogólnie można określić jako normy postępowania uważane za obowiązujące. Według Czesława Kupisiewicza zasady kształcenia to te normy postępowania, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im naukowy pogląd na świat oraz wdrażać do samokształcenia oraz zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia w pracy szkół różnych typów i szczebli oraz w zakresie różnych przedmiotów nauczania.

Zasadami kształcenia specjalnego /dla poszczególnych typów szkół/ zajmowali się: J. Baran, /rozwijanie mowy głuchych/; K. Kirejczyk /Upośledzenie umysłowe -pedagogika/; Z. Sękowska /Rewalidacja dzieci niedowidzących w nauczaniu początkowym). Na temat zasad, które powinny być przestrzegane bez względu na typ niepełnosprawności -wypowiadali się: O. Lipkowski /Pedagogika specjalna/ J. Doroszewska.

Zasada związku indywidualizacji i socjalizacji /uspołecznienia/

Zasada socjalizacji wynika z potrzeby wszechstronnego kształcenia oraz przygotowania ucznia do współpracy i współżycia z ludźmi; wyrobienie w uczniu chęci kierowania się dobrem ogółu.

Stosowanie tej zasady to łączenie indywidualnego podejścia do każdej jednostki z nauczaniem grupowym.

Wykorzystywanie i rozwijanie jej indywidualnych zainteresowań i uzdolnień, a równocześnie uczenie jej współżycia i współdziałania w grupie.



Wszechstronny rozwój osobowości ucznia dostosowanie metod i treści opracowanie indywidualnego planu nauczania. Indywidualne plany nauczania stosuje się zarówno w czasie zajęć prowadzonych z każdym uczniem osobno, jak i w czasie zajęć grupowych.

Stosując tą zasadę należy łączyć różnorodne formy pracy, pracę indywidualną i grupową /uważać na zachowania odpowiednich proporcji/.

Stosowanie tej zasady wymaga:

1. dostosowania form pracy do indywidualnych potrzeb każdego ucznia, opierania organizacji pracy na formach grupowych oraz organizowaniu pracy w sposób rozwijający indywidualnie cechy każdego ucznia, stosowania indywidualnego nauczania tylko w sytuacjach koniecznych, takich jak np.: poprawa wad wymowy u dzieci upośledzonych umysłowo

2. organizacji pracy, w której wykorzystane będą i rozwijane indywidualne właściwości każdego ucznia, np. kierunkowe zdolności do muzyki, plastyki itp.

3. organizacja grupowych zajęć, w czasie których uczniowie będą uczyli się podporządkowania swoich potrzeb, potrzebom grupy. Wszystkie zadania wynikające z indywidualnych potrzeb planów rewalidacji jeżeli tylko można powinno się prowadzić w czasie zajęć grupowych.

4. Wprowadzenie po wykonanym zadaniu samokontroli i samooceny przez uczniów danej grupy, uzgodnienia stanowiska wszystkich członków grupy w tej sprawie

W kształceniu ważne jest aby zasady nauczania były przez nauczyciela przestrzegane, bez wyjątku wszystkie gdyż to dopiero jest podstawą owocnego procesu nauczania - uczenia się.

Opracowano na podstawie I> Stawowy-Wojnarowska (1989) Podstawy kształcenia specjalnego s. 73-92.

• Hoffa. M. Talarczyk H. (1997) Nauczanie geografii w klasie 5 i 6 szkoły podstawowej specjalnej

• Hoffa M. Talarczyk. H. (1997) Nauczanie geografii w klasie 7 i 8 szkoły podstawowej specjalnej

• Program szkoły podstawowej dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w klasach I-VIII (1985)

PRZYRODA

Obejmuje szeroki zakres materiału dotyczy wybranych wiadomości z biologii, fizyki oraz chemii. Elementy nauczania przyrody występują już w klasie I-III zawarte w programie środowiska społeczno- przyrodniczego w dziale „zmiany zachodzące w przyrodzie”. Systematyczna nauka przyrody rozpoczyna się w klasie IV.

Materiał nauczania przyrody w klasach IV _VIII zawiera zagadnienia z przyrody żywej oraz nieożywionej. Taki układ treści sprzyja lepszemu poznaniu przez uczniów otaczającego świata i zrozumieniu powiązanych między przyrodą żywą i nieożywioną.

Przyroda żywa przyroda nieożywiona Kl. IV wybrane wiadomości o warzywach i roślinach Ozdobnych i krzewach; drzewach występujących W najbliższym otoczeniu ucznia oraz zwierzęta Domowe.	obserwacje meteorologiczne
V wybrane wiadomości o roślinach i zwierzętach Żyjących w parku i lesie jako środowiskach Przyrodniczych, założenie i prowadzenie Akwarium.	wstępne wiadomości o powietrzu i o wodzie w związku z życiem roślin i zwierząt oraz gospodarką człowieka
VI elementarne wiadomości z botaniki o roślinach Uprawnych na działce i w otoczeniu szkoły, Właściwościach gleby oraz roślinach uprawnych W innych krajach.	podstawowe wiadomości o stanach skupienia ciał, niektórych kopalinach
VII elementarne wiadomości z zoologii o życiu i Budowie organizmów prostych i bardziej Skomplikowanych, podstawowe wiadomości O ochronie przyrody.	wybrane wiadomości o materiałach związanych z budownictwem, o prostych maszynach ułatwiających pracę człowieka, o silnikach Cieplnych, wstępne wiadomości o zjawiskach Elektrycznych.
VIII podstawowe wiadomości o człowieku I o ochronie jego zdrowia	elementarne wiadomości o elektryczności magnesach i świetle.

Nauczanie przyrody dostarcza podstawowych wiadomości z tego zakresu, pozwalając jednocześnie nabyć szereg umiejętności potrzebnych w codziennym życiu. Zdobywając wiedzę na temat otaczającego świata i występujących w nim zjawiskach, o przyrodzie i człowieku, dzieci uzyskują podstawy naukowego światopoglądu. Poznawanie piękna przyrody to nie tylko cenny element wychowania estetycznego, lecz także wkład w rozwijanie uczuć patriotycznych. Kontakty z przyrodą, zwłaszcza praca na świeżym powietrzu, dodatnio wpływają na układ nerwowy zarówno uczniów nadpobudliwych jak i apatycznych. Doniosłą rolę spełnia nauczanie tego przedmiotu w zakresie wychowania seksualnego. Przekazanie informacji dotyczących rozmnażania się roślin i zwierząt, omówienie budowy ciała ludzkiego oraz zasady higieny osobistej umożliwia wytworzenie u uczniów właściwego podejścia do spraw seksualnych. Zagadnienie dotyczące pór roku omawiać należy we właściwym czasie.

W nauczaniu przyrody bardzo ważną rolę odgrywa działka szkolna i wycieczka.

/ Kłodkowski G. (1990) Geografia w: Stawowy-Wojnarowska I. Red (1990) Nauczanie w klasach IV-VIII Szkoły specjalnej.

Małkowska T. (1979) Nauczanie przyrody w szkole podstawowej specjalnej - Program nauczania.

HISTORIA]

Ma na celu rozbudzenie zainteresowań dziejami ojczystymi. Z elementami historii uczniowie zetknęli się w klasach młodszych na lekcjach j., polskiego, należy tą wiedzę wykorzystać. Historia wyposaża ucznia w wiadomości o życiu i pracy przodków, obyczajach dawnych Polaków, ich sposobie myślenia, troskach i radościach. Przy tej okazji poznaje działania wybitnych Polaków - patriotów i zrozumieć motywy ich postępowania, które następnym pokoleniom dało wzorce, dzięki którym przez wiele wieków zdołała utrzymać się polska państwowość, tradycja i kultura narodowa. Poznając fakty i wydarzenia z przeszłości Polski kształtuje się w uczniu poczucie szacunku dla pracy wybitnych jednostek i wysiłku narodu polskiego żyjącego dawniej i dziś. Pozwala kształtować poczucie dumy z przynależności do narodu, patriotyzm. Treści programowe obejmują zagadnienia z historii Polski, stanowiące najważniejszy trzon dziejów. Zamieszczone są w układzie chronologicznym i obejmują zakres od czasów słowiańskich do historii najnowszej i współczesnej. Problematyka dotycząca współczesnych wydarzeń pozostaje w korelacji z j., polskim i wiedzą obywatelską. Materiał nauczania obejmuje:

• w kl. VI - wiadomości z dziejów, od początku państwa polskiego do czasów Jana III Sobieskiego włącznie. Uczeń poznaje zagadnienia związane z pojęciem czasu i przestrzeni historycznej /wiek, tysiąclecie/. Zapoznaje się z zabytkami dotyczącymi odległych czasów. Poznaje życie i pracę Słowian polskich - poznanie pojęć abstrakcyjnych np.: państwo, władza. Wielcy Polacy tego okresu to: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Jan Sobieski, pierwsze daty: 966, 972, 1000, 1025/. Stopniowo uczą się pracy z mapą historyczną.

• W kl. VII - wiadomości z dziejów Polski i Europy usytuowane w różnych formacjach społeczno-ekonomicznych /schyłek feudalizmu, początek i rozwój kapitalizmu/. Materiał jest bogaty w wydarzenia polityczne i społeczno gospodarcze - upadek Rzeczypospolitej, rewolucja francuska, wybrane zagadnienia z epoki napoleońskiej, historia powstań narodowych i początku ruchu robotniczego na ziemiach polskich, rewolucja 1905-1907. Uwypuklić dążenia postępowych sił narodu do ratowania niepodległego bytu państwa, prób odzyskania niepodległości po katastrofie rozbiorowej, ukazać ogromną siłę witalną Polaków. Kształtowanie pojęć: sprawiedliwość społeczna

Wyzysk, rewolucja, proletariat.

• w kl. VIII - wiadomości obejmują okres: I wojny światowej, odzyskania niepodległości, rewolucję październikową, okres dwudziestolecia międzywojennego - trudna droga rozwoju państwa po przeszło 120 latach niewoli, okres II wojny światowej po aktualne problemy państwa /korelacja z WO/

Należy wystrzegać się wprowadzania zbyt wielu informacji szczegółowych i opierać się na przykładach wydarzeń najbardziej typowych dla danego okresu i zjawiska.

• krosny J. (1990) Geografia w: Stawowy-Wojnarowska I. Red (1990) Nauczanie w klasach IV-VIII Szkoły Specjalnej

• Chłapowski Wł. Smirnow (1977) Nauczanie historii w szkole






51

---