Stal Al. Z Mg na obciążone elementy w przemyśle okrętowym, lotniczym oraz w urządzeniach przemysłu spożywczego i chemicznego. Stosowane są też na opakowania np. puszki do napojów.

Miedź i jej stopy:
Cu występuje w przyrodzie w postaci rodzimej oraz w rudach siarczkowych: błyszczy miedzi czyli chalkozynie – Cu₂S₂ z ?????????????? – Cu₃FeS₂, chalkopirycie – CuFeS₂ lub rudach ziem rzadkich – Cu₂O.
-temperatura topnienia 1084,88 stopni Celsjusza
-temperatura wrzenia 2595 stopni Celsjusza
-gęstość 8,93 g/cm³ w 20 stopniach Celsjusza

Miedź – żółtoczerwony metal
liczba atomowa 29
liczba masowa 63,57
Rm (Mpa) 200-250

Przewodność elektryczna Cu zmniejsza się bardzo znacznie przy niewielkim nawet stężeniu domieszek, główne P, Si, ??. Pierwiastki Cd, Ag, Zn, których atomy w niewielkim stopniu różnią się wymiarami od atomów ???? niewielki wpływ na zmniejszenie przewodności elektrycznej. Podobnie działa Pb i ??.

Obróbkę plastyczną utrudnia siarka, tworząca niskotopliwą eutektykę z siarczkiem Cu₂S oraz tlen tworzący eutektykę z Cu₂O, zmniejszające plastyczność Cu.

W wyniku redukcji powstałego tlenku miedzi wodorem tworzy się woda, której para w wyższej temperaturze powoduję pęknięcia i naderwania, uniemożliwiające dalszą obróbkę plastyczną.

Zjawisko to zwane jest chorobą wodorową, występuje po wyżarzaniu Cu w atmosferze, zawierającej wodór.

Własności mechaniczne miedzi (poza obróbką plastyczną na zimno) zwiększa niewielki dodatek – do 2% - pierwiastków stopowych jednak pogarszających przewodność elektryczną.

Cu jest odporna na korozję atmosferyczną dzięki pokrywaniu się patyną, tj. zasadowym węglem miedziowym i na działanie H₂O, nie wykazuje zaś odporności na działanie amoniaku.

Zastosowanie Cu:
-w elektrotechnice
-w energetyce
-w budownictwie
-przy okrętach

Stale Cu

Odlewnicze Do przeróbki plastycznej

STOPY Cu mogą być (w zależności od tego czy oprócz głównego dodatku zawierają jeszcze inne):
-dwuskładnikowe
-wieloskładnikowe

Mosiądz Cu + Zn
Miedzionikle Cu + Ni
Brązy zawierając podan2% dodatków stopowych spośród których głównym nie jest Zn lub Ni:
-cynowe
-aluminiowe
-berylowe
-ołowiane

Oznaczanie stopów:
CuZn20Al2As średnie stężenie pierwiastków stopowych

Symbol Cu symbole głównych pierwiastków stopowych

Po znaku Cu można podać dodatkowe oznaczenia stanu materiału np. R550, oznacza stan zapewniający minimalną wytrzymałość na rozciąganie równa 550 MPa. Stale odlewnicze mają znak zakończony kreską i literą C (lub B jeśli SA dostarczane w postaci gąsek) CuSn5Pb-C
Znak stopu odlewniczego uzupełnia też oznaczenie rodzaju procesu odlewania:
-GS – do form piaskowych
-GM – kokilowego
-GZ – owłókowego
- GC – ciągłego
-GP – ciśnieniowego

Mosiądze:
-jednofazowe o strukturze alfa i stężeniu 2-39% Zn
-dwufazowe o strukturze mieszaniny alfa + beta i stężeniu 39-45%

Mosiądze jednofazowe cechuje bardzo duża plastyczność, co umożliwia stosowanie ich na produkty głęboko tłoczone i obrabiane plastycznie na zimno. Duża plastyczność w podwyższonej temperaturze umożliwia ich obróbkę na gorąco.
Tombaki – mosiądze o zawartości ????????????????????????????/
Stopy Cu z Zn w znacznym stopniu umacniają się w wyniku zgniotu. W zależności od stopnia gniotu mogą być dostarczane w różnym stanie. Przy niektórych stopniach gniotu jest stosowane międzyoperacyjne wyżarzanie, rekrystalizacja ????? w temperaturze 500-580 stopni Celsjusza.

Mosiądze charakteryzują się dobrą odpornością na korozję, szczególnie atmosferyczną i w wodzie morskiej. Odporność na korozję stopów Cu z Zn zwiększa się wraz ze wzrostem stężenia Cu. Najczęściej spotykanym rodzajem korozji mosiądzów jest odcynkowana oraz korozja naprężeniowa zwana pękaniem gazowym mosiądzem.

Własności mosiądzów dwuskładnikowych SA polepszane przez wprowadzenie dalszych dodatków stopowych. Należą do nich Si, Al., Sn, Pb, Fe, Mn, Ni i As dodawane pojedynczo lub w różnych zestawieniach, zwykle o łącznym stężeniu nieprzekraczającym 4%.

Mosiądze wieloskładnikowe w przeciwieństwie do dwuskładnikowych znajdują zastosowanie jako metale odlewnicze. Cechują je dobra odporność korozyjna i na ścieranie, dobre właściwości wytrzymałościowe przy ?????? statycznych.

Wysokoniklowe – Cu + Ni, Zn – nowe srebro – jasno brązowa
Zawiera około 60% Cu, P – 30% Ni oraz 10-30% Zn, wykazują strukturę jednofazowe alfa i są podatne na obróbkę plastyczną na zimno i na gorąco. Dobre właściwości powodują znalezienie ich zastosowania w przemyśle maszynowym, elektrochemicznym, przemysłowym, sanitarnym.

Miedzionikle – główny dodatek to Ni o stężeniu do 40%, zawiera także 1-2% Si, Al., Fe lub Mn. Ni powoduje podwyższenie własności mechanicznych, odporności na korozję, rezystywności oraz siły termoelektryczne miedzioniklu.

Brązy:
-cynowe dwuskładnikowe
-cynowe wieloskładnikowe
-aluminiowe wieloskładnikowe
-berylowe
-krzemowe
-manganowe

Brązy cynowe:
struktura alfa. Duży zakres temperatury krystalizacji brązów o strukturze alfa sprzyja jednak ich skłonności do segregacji. Segregacja może być w pewnym stopniu usunięta przez ????????????
Brązy cynowe wykazują dobre odporności na korozję, szczególnie w środowisku przemysłowym.

Stopy Cu z Sn i P, stężenie P na poziomie 0,4%, gdyż niekorzystnie wpływa na plastyczność. Zwiększając jednak własności wytrzymałościowe i odporność brązów na ścieranie. Na sprężyny, koła ślimakowe.

Brązy cynowo – cynkowe:
???????????????????????????????????

W brązach aluminiowych w przypadku szybkiego chłodzenia nie następuje rozpad eutektoidalny fazy beta, lecz jej bezdyfuzyjną przemiana typu martenzytyczna.

Brązy berylowe:
pierwiastek stopowy główny 2,1%, często Co, Ni, niekiedy 0,25% Ti. Najwyższe własności mechaniczne oraz odporność na korozję i ścieranie. Cechują się dużą przewodnością cieplną i elektryczną (zwiększa ją dodatek Ca). Obróbka cieplna polega na utwardzaniu wydzieleniowym, chociaż mogą być one ????????????????????????????????

Krzemowe – dodatek Fe, Zn, Ni, Cr, Mo, Mn
pierwiastki Mn, Zn, i Ni, zmniejszają rozpuszczalność Si w fazie alfa. Stale Cu + Si przeznaczone są do obróbki plastyczne, SA stosowane na elementy aparatury w przemysłach maszynowych, chemicznych, chłodniczych i na elementy samochodowe.

Brązy krzemowe odlewnicze SA stosowane na łożyska, ??? pomp, elementy przekładnic ślimakowych.

Brązy manganowe
5-6% lub 12-15% Mn i są przeznaczone do obróbki plastycznej. Stosowane na łopatki turbin.

Stale do ulepszania cieplnego:
Własności, wysoką hartowność i strukturę sorbitu składającego się z dyspersyjnych węglików stopowych w osnowie stopowego ferrytu uzyskuje się w wyniku hartowania w oleju i wysokiego odpuszczania w zakresie temperatury 500-600 stopni Celsjusza. Głównym dodatkiem stopowym w tych stalach jest chrom. Zwiększając hartowność i opóźniając przemiany martenzytu podczas odpuszczania, chrom zapewnia stalom dużą wytrzymałość i ciągliwość.

Stopy miedzi z Cynkiem:
miedź tworzy z cynkiem dwa roztwory stale graniczne alfa oraz trzy fazy między metaliczne beta, gamma i zeta. Faza beta jest roztworem stałym wtórnym na osnowie fazy CuZn. W temperaturze nawet od 450 stopni Celsjusza roztwór ten występuje jako uporządkowany i jest oznaczany jako beta. Faza gamma jest roztworem stałym wtórnym na osnowie fazy CuZn. Faza zeta jest roztworem stałym wtórnym na osnowie fazy CuZn.

Brązy aluminiowe:
Przemiany martenzytyczne zachodzące w brązach aluminiowych w zakresie stężeń odpowiadających występowaniu eutektoidu alfa + gamma ₂ , umożliwiają obróbkę cieplną tych stopów, polegającą na hartowaniu.

Brązy aluminiowe wykazują dobrą odporność na korozję w środowisku wody morskiej i kwasów utleniających dzięki pasywacji i tworzeniu się warstewki Al₂O₃ na ich powierzchni. Charakteryzują się dużymi własnościami mechanicznymi w temperaturze pokojowej i podwyższonej oraz wysoką odpornością na korozję.

Wieloskładnikowe stopy Cu z Al.:
własności mechaniczne brązów aluminiowych zwiększają dodatki stopowe, głównie Fe, Mn, Ni (CuAl8Fe2, CuAl9Ni3Fe2, CuAl10Fe3Mn2). Obrabia się je cieplnie przez hartowanie z temperatury 950-1000 stopni Celsjusza i odpuszczanie w temperaturze 300-600 stopni Celsjusza.

Brązy krzemowe:
Praktyczne zastosowanie znalazły głównie brązy krzemowe wieloskładnikowe zawierające dodatki Mn, Fe, Zn, Ni, a niekiedy także Co i Cr. Pierwiastki Mn, Zn i Ni występujące w roztworze, silnie zmniejszają rozpuszczalność Si w fazie alfa. Stopy Cu z Si, przeznaczone są do obróbki plastycznej, są stosowane na elementy aparatury w przemysłach maszynowym, chemicznym, chłodniczym i na elementy samochodowe (CuSi1, CySi3Mn1).

Brązy manganowe:
Stopy Cu z Mn (nazywane są brązami manganowymi) zawierają zwykle 5-6 lub 12-15% Mn i SA przeznaczone do obróbki plastycznej. Najczęściej stosuje się stopy wieloskładnikowe zawierające Ni, w niektórych gatunkach także Si lub Al. Manganin (CuMn12Ni3) o bardzo małej rezystywności jest stosowany na rezystory (oporniki) wzorcowe. Izabelin (CuMn13Al13) wykazuje dużą rezystywność. Henslera zawierający powyżej 20% Mn i 9% Al cechuje się dobrymi własnościami ferromagnetycznymi.