Prawo jest to system regulujący stosunki społeczne obowiązujących norm ustanowionych przez pastwo i zabezpieczonych przymusem państwa. Prawo występuje w postaci norm prawnych, norma prawna jest regułą zachowania się (określonego postępowania).

System prawa. Na system prawa danego państwa, składają się obowiązujące w nim normy prawne postrzegane w ich wzajemnym powiązaniu z punktu widzenia cech wspólnych i cech je różnicujących.

Przepis prawny to zwrot językowy informujący o treści normy prawnej. Są to np. artykuły, paragrafy, punkty, litery. Przepis prawny jest częścią aktu normatywnego, przepis prawny nie pokrywa się najczęściej z normą prawną.

Rodzaje przepisów prawnych:

- Wyróżniamy przepisy nakazujące, zakazujące i uprawniające

- Przepisy konkretne i blankietowe

- Przepisy odsyłające

- Przepisy ogólne i szczególne (szczegółowe)

-Przepisy bezwzględnie obowiązujące, zwane też imperatywnymi „LUS COGENS”

-Przepisy względnie obowiązujące, zwane dyspozytywnymi ‘LUS DYSPOZYTIVUM”

Norma prawna to stworzona na podstawie przepisów prawnych generalna i abstrakcyjna reguła postępowania składająca się z hipotezy dyspozycji i sankcji.

Hipoteza określa sytuację w jakiej adresat normy prawnej powinien się zachować w sposób wymagany przez dyspozycję. Np. art. 415 kodeksu cywilnego (kc) formułuję hipotezę w następujący sposób: „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę / . . . / obowiązany jest do jej naprawienia.”

Dyspozycja jest częścią normy prawnej , która wskazuje postępowanie adresata w przypadku gdy zachodzą okoliczności określone w hipotezie.

Sankcja jest to człon normy prawnej , określający konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z obowiązkiem określonym w dyspozycji.

System źródeł prawa w Rzeczypospolitej Polskiej.

Konstytucja – jest to tylko jeden akt o tej randze i nazwie.

Ustawa – jest to akt normatywny pochodzącym od parlamentu charakteryzujący się następującymi cechami .

Umowy międzynarodowe - stanowią one źródło prawa nie tylko w stosunkach międzynarodowych (w stosunkach między państwami) ale również w stosunkach wewnętrznych poszczególnych państw.

Rozporządzenie – jest to akt normatywny stanowiony przez organy władzy wykonawczej , które określone są wyczerpująco w konstytucji RP.

Stosunki cywilno – prawne charakteryzuje równoprawność (równorzędność) stron. W zasadzie pełna dobrowolność nawiązania, poza nielicznymi wyjątkami swoboda kształtowania przedmiotu stosunku prawnego uprawnień i obowiązków, oraz rodzaju sankcji. Sankcja nieważności czynności prawnej, lub sankcja egzekucyjna.

Stosunki oparte na metodzie administracyjno – prawnej odznaczają się nierówno prawnością (nierówno rzędnością stron), z których jedna jest organem władzy publicznej zajmującym pozycje władczą. Dobrowolność nawiązywania jest najczęściej wyłączona z mocy prawa, lub jednostronnej decyzji organu władzy publicznej. Uprawnienia i obowiązki określane są przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Obowiązki egzekwowane są sankcjami egzekucyjnymi i posiłkowo sankcjami karnymi.

Cechą charakterystyczną dla stosunków prawno karnych jest to , że podstawą ich nawiązania stanowi popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną. Strony są nierówno prawne. Ich pozycję prawną wyznaczają przepisy bezwzględnie obowiązujące, podstawową sankcją jest sankcja karna, a posiłkowo także sankcja egzekucyjna.

Gałęzie prawa w Polsce

1. Prawo konstytucyjne

2. Prawo administracyjne

3. Prawo finansowe

4. Prawo cywilne (prawo materialne i procesowe)

5. Prawo rodzinne i opiekuńcze

6. Prawo pracy

7. Prawo karne (materialne i procesowe)

Osoby Fizyczne

Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

Zdolność prawna jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego. Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do nabywania przez właśnie działania praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego.

Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Pełnoletnim jest kto ukończył lat 18, przez zawarcie małżeństwa małoletni zyskuje pełnoletność i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

Nie mają zdolności do czynności prawnej osoby które nie ukończyły 13lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają nastoletni, którzy ukończyli lat 13 oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Osoby prawne

Są to sztucznie wyodrębnione twory , których ustawodawca przyznaje podmiotowość w stosunkach prawa cywilnego. Osoba prawna , tak jak osoba fizyczna ma zdolność prawną w prawie cywilnym, ma też pełną zdolność do czynności prawnych. Osoba prawna włada własnym wyodrębnionym majątkiem i tym majątkiem odpowiada za zobowiązania wobec jej wierzycieli. O tym czy dana jednostka , lub grupa jednostek posiada osobowość prawną decyduje w polskim systemie prawa cywilnego kryterium formalne (wola ustawodawcy), a nie kryterium funkcjonalne (cel działalności). Zgodnie bowiem z artykułem 33 kc. (kodeksu cywilnego) osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Zgodnie z tzw. teorią organów osoby prawnej , jeżeli działa organ tej osoby , to działa sama osoba prawna.

Rodzaje osób prawnych:

Ustawodawca może wskazywać indywidualnie na podmiot , który jest osoba prawną, np. Skarb Państwa, bądź NBP (Narodowy Bank Polski) bądź też wskazywać grupowo podmioty, które mają osobowość prawną (np. spółka z.o.o , spółka akcyjna)

Osoby prawne prawa publicznego np. gmina, województwo itd.

Osoby prawa prywatnego , np. spółki z.o.o. , czy spółki akcyjne.

Przedmiotem stosunków cywilno prawnych jest dozwolone, nakazane , lub zakazane zachowanie podmiotów stosunków cywilno prawnych, oraz rzeczy i przedmioty niematerialne.

Przedmiotem stosunków cywilno prawnych są następujące dobra:

1. Rzeczy

2. Różne postacie energi

3. Dobra niematerialne

4. Zorganizowane kompleksy majątkowe

5. Pieniądze

6. Papiery wartościowe

7. Dobra osobiste

Zastrzeżenie formy czynności prawnej pod rygorem nieważności - forma „ad solemnitatem” . Zachowanie tej formy może wynikać , po pierwsze z ustawy , po drugie z woli stron. Kodeks cywilny przewiduje następujące formy czynności prawnej, zastrzeżone pod rygorem nieważności. Po pierwsze – forma aktu notarialnego, po drugie – pismo z datą pewną (urzędowo poświadczoną datą), po trzecie – pismo z notarialnie poświadczonymi podpisami, po czwarte – forma pisemna zastrzeżona pod rygorem nieważności.

Z woli stron , czyli strony uzależniają każdą zmianę łączących je umowy od formy pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności.

Forma zastrzeżona dla celów dowodowych, czyli forma „ad probationem”. Ta forma może również wynikać z ustawy, bądź woli stron. Nie zachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnych, czynność ta będzie ważna i wywoła określone w niej skutki, jednak w razie zaistnienia sporu między stronami, nie będą mogły one skorzystać z niektórych środków dowodowych.

Forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków czynności prawnej, czyli forma „ad eventum”. Niezachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, sama czynność prawna będzie ważna i wywoła skutki, ale nie wszystki.

Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić:

czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie dziecka;

czynności prawne dwustronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy (np: umowa sprzedaży, umowa darowizny, umowa najmu etc.);

uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie.

Ze względu na status stron:

czynności prawne między żyjącymi (łac. inter vivos);

czynności prawne na wypadek śmierci (łac. mortis causa) – czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, są dwie takie czynności w prawie polskim: testament - art.941 KC oraz zrzeczenie się dziedziczenia - art. 1048 KC.

Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:

czynności prawne zobowiązujące – pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów;

czynności prawne rozporządzające – pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.

czynności prawne o podwójnym skutku - wywołują zarówno skutek czynności rozporządzającej i zobowiązującej (np. art. 535 w zw. z art. 155 k.c.)

Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta:

czynności prawne przysparzające – pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu;

inne czynności.

Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych):

czynności prawne odpłatne (obciążające) – przysporzenie następuje po obustronach czynności;

czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem darmym) – przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności.

Ze względu na wymóg istnienia causa (podział ten odnosi się tylko i wyłącznie do czynności prawnych przysparzających):

czynności prawne przyczynowe, kauzalne – dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności.

czynności prawne oderwane, abstrakcyjne - istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej.

Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Ruchomość - rzeczy ruchome. Kodeks cywilny nie zawiera definicji ruchomości. Jest ona definiowana w doktrynie w sposób negatywny jako wszystko to, co nie jest nieruchomością.

Zobowiązanie (łac. obligatio) – rodzaj stosunku cywilnoprawnego, węzeł prawny (łac. vinculum iuris) łączący dłużnika z wierzycielem, który polega na tym, że "wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić" (art. 353 § 1 kodeksu cywilnego). Prawo zobowiązań reguluje społeczne formy wymiany dóbr i usług o wartości majątkowej. Zobowiązania to księga trzecia Kodeksu Cywilnego.

Elementy stosunku zobowiązaniowego

• podmioty:

o podmiot uprzywilejowany (uprawniony) – wierzyciel

o podmiot zobowiązany – dłużnik

• treść zobowiązania:

o uprawnienia wierzyciela

o obowiązki dłużnika

• przedmiot zobowiązania – świadczenie, czyli określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel, może polegać na działaniu albo zaniechaniu.

Dług – świadczenie (obowiązek), wynikające ze stosunku zobowiązaniowego, które dłużnik jest zobowiązany spełnić na rzecz wierzyciela.

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom życia społecznego, a także, jeśli istnieją ustalone zwyczaje w tym zakresie, w sposób im odpowiadający. W ten sam sposób powinien współdziałać wierzyciel.

Odpowiedzialność prawna - określone prawem ujemne konsekwencje (zastosowanie sankcji) wobec określonego podmiotu, związane z zaistnieniem negatywnie ocenianego stanu rzeczy. Pojęcie ogólnej odpowiedzialności prawnej jest przedmiotem sporów teoretycznoprawnych i jest dość rzadko stosowane w literaturze prawniczej. Znacznie częściej mówi się o poszczególnych postaciach odpowiedzialności prawnej, stosowanych w różnych gałęziach prawa (np. o odpowiedzialności cywilnoprawnej czy odpowiedzialności karnej).

Rodzaje odpowiedzialności prawnej

Odpowiedzialność cywilna

Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej, wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku. Jest najczęściej powiązana z długiem.

Ze względu na źródło powstania odpowiedzialności rozróżnia się odpowiedzialność kontraktową (z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania) i deliktową (za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym).

Ze względu na zasadę ponoszenia odpowiedzialności rozróżnia się odpowiedzialność na zasadzie winy, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka i odpowiedzialność na zasadzie słuszności.

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karna to ponoszenie konsekwencji za określone czyny określone jako przestępstwo w prawie karnym.

Odpowiedzialność konstytucyjna

Odpowiedzialność konstytucyjna odnosi się do osób pełniących najwyższe stanowiska w państwie, a jej tryb określany jest najczęściej w konstytucji. Jest ona ponoszona za naruszenie ustawy konstytucyjnej i innych ważnych ustaw.

Prawo handlowe - jedna z gałęzi prawa prywatnego, wyrosła z prawa cywilnego na skutek potrzeby odrębnego uregulowania cywilnoprawnego obrotu profesjonalnego. W ustawodawstwach kontynentalnego systemu prawa bywa z reguły ujęte w odrębny kodeks, noszący zwykle nazwę kodeksu handlowego (niem. Handelsgesetzbuch, fr. Code de commerce). Są jednak systemy prawa, które nie wydzielają prawa handlowego w odrębny akt prawny - np. włoski Codice civile zawiera przepisy normujące obrót powszechny i obrót profesjonalny (obrót konsumencki również).

Prawo handlowe ma swoje korzenie w klasycznym rzymskim prawie zobowiązań. Początków odrębnego prawa handlowego upatruje się w późnośredniowiecznych Włoszech, gdy odrodził się handel na skalę ponadlokalną i zajęły się nim wyspecjalizowane podmioty (z których narodziły się dzisiejsze spółki handlowe). Do pełnej emancypacji prawa handlowego doszło w Europie w XIX wieku pod wpływem intensywnego rozwoju gospodarczego.

W Polsce prawo handlowe było skodyfikowane w okresie od 1 lipca 1934 do 1 stycznia 1965. Obowiązywały wtedy obie księgi kodeksu handlowego, obejmujące całe polskie prawo handlowe. Obowiązujący obecnie Kodeks spółek handlowych normuje tylko „ustrojową" część prawa handlowego (dawna Księga I kodeksu handlowego). Brak natomiast w polskim prawie pełnej regulacji czynności handlowych. Tylko niektóre z nich zostały unormowane w ramach księgi III kodeksu cywilnego (umowa agencyjna, komisu, spedycji, przewozu, składu). Z tego względu w piśmiennictwie prawniczym można spotkać się ze stwierdzeniem, że kodeksem handlowym, z racji pełnionej funkcji, jest kodeks cywilny.

W polskiej nauce prawa wskazuje się, że prawo handlowe stanowi prywatnoprawną część prawa gospodarczego.

Normy prawa handlowego

Nauka prawa wyróżnia normy prawa handlowego spośród norm prawa prywatnego przy zastosowaniu różnych, konkurencyjnych kryteriów:

* kryterium podmiotowe - normy prawa handlowego regulują te stosunki prawne, których stronami są osoby zawodowo trudniące się obrotem handlowym (kupcy); w tym ujęciu prawo handlowe było prawem stanu kupieckiego (lex mercatoria); to kryterium zastosowano w niemieckim HGB i w polskim Kodeksie handlowym z 1934;

* kryterium przedmiotowe - prawo handlowe reguluje stosunki prawne wynikające z wyszczególnionych czynności prawnych, związanych z obrotem gospodarczym, określanych jako czynności handlowe; to kryterium przyjął napoleoński Kodeks handlowy;

* kryterium mieszane (podmiotowo-przedmiotowe); ten system wyróżnia trzy rodzaje czynności prawa handlowego: 1) obiektywne (uznawane za czynności prawa handlowego niezależnie od dokonującego je podmiotu), 2) subiektywne (dokonującemu ich podmiotowi nadawały charakter kupca), 3) czynności, które obejmowało prawo handlowe, jeżeli podmiotem ich dokonującym był kupiec; na tym kryterium oparto projekt Powszechnego Niemieckiego Kodeksu Handlowego.