Słowniczek pojęć dziennikarskich:
adiustacja – przygotowanie tekstu autorskiego do składu; obejmuje opracowanie stylistyczne, ortograficzne, techniczno-typograficzne
akwarium – przedzielona szybami część newsroomu, w której pracuje szef działu informacji
analiza – forma publicystyczna służąca objaśnianiu i komentowaniu czytelnikowi kulis i znaczenia wydarzeń opisywanych na kolumnach newsowych oraz do wyrażania o nich stosunku. Teoretycznie komentarz redakcyjny przygotowują doświadczeni dziennikarze redakcji, w praktyce bywa już różnie.
autoryzacja – akceptacja przez rozmówcę opracowanej wersji jego wypowiedzi, przeznaczonej do publikacji
agenda – miejsce danej informacji w serwisie i jej otoczenie
background – pojawia się, gdy ten sam temat jest kontynuowany przez kolejny dzień; krótkie przypomnienie sedna sprawy
biuletyn – małonakładowy informator wewnętrzny różnych instytucji
belka (wizytówka) – pasek na ekranie przedstawiający np. informacje dotyczące autorów reportażu, oraz miejsc, w których był przygotowany, pojawia się także podczas nadawania relacji na żywo, czy konferencji prasowych
depesza – informacyjny gatunek dziennikarski, jest to wiadomość przekazana przez agencję informacyjną
dom mediowy – rodzaj agencji reklamowej, firma specjalizująca się w zakupie czasu antenowego w tv, radiu i powierzchni reklamowej w prasie.
czołówka – główny temat na pierwszej stronie każdej gazety, zazwyczaj opatrzony dużym tytułem
editorial – komentarz redakcyjny publikowany zwykle w eksponowanym miejscu gazety lub czasopisma, którego autorem jest np. redaktor naczelny, wydawca
esej – dłuższa forma dziennikarska, charakteryzująca się pomieszaniem naukowości z poetyckością oraz nowym spojrzeniem na sprawę; nie musi poruszać wydarzenia aktualnego
fait divers – rodzaj notatki, w której temat ujęty jest w humorystyczny sposób
felieton – krótki, subiektywny utwór dziennikarski, napisany lekko i błyskotliwie, ukazujący osobiste zdanie redaktora na dany temat. Do felietonów zaliczany jest także rysunek satyryczny
flash – jedno- lub dwuzdaniowa informacja, mówiąca o fakcie i zapominająca o analizie (np. pasek na dole ekranu w telewizji informacyjnej)
freelancer – „wolny strzelec”. Osoba będąca specjalistą w danej dziedzinie, która nie ma stałej pracy, ale wykonuje jedynie zlecone projekty
Grand Press – nagroda przyznawana corocznie (od 1997) polskim dziennikarzom w kilku kategoriach (m.in. dziennikarz roku, dziennikarstwo specjalistyczne, publicystyka, reportaż, wywiad) przez miesięcznik o mediach „Press”
headline – (ang. ‘nagłówek’) tytuł artykułu prasowego lub slogan mający przyciągnąć uwagę czytelnika i zachęcić go do przeczytania tekstu, w telewizji filmowy skrót informacji
hot – informacja dnia, obok której nie wolno przejść obojętnie; jeżeli ów news jest naprawdę ważny, wiele stacji zmienia przebieg ramówki i skupia ją wokół owej wiadomości
interview – postać wywiadu, w którym dochodzi do bezpośredniego kontaktu (spotkania się) dwóch osób
infotainment – skrzyżowanie informacji z rozrywką
komentarz – gatunek dziennikarski, którego zadaniem jest omówienie jakiegoś wydarzenia; jego rodzajem jest stand up
korekta – poprawianie błędów w tekście przygotowywanym do druku, np. na próbnych odbitkach, dokonywane przy pomocy specjalnych, umownych znaków
korespondent – współpracownik gazety, radia, czy telewizji, przesyłający informacje z terenu, zwłaszcza z zagranicy
korpus – tekst, gdzie kolejne segmenty wypowiedzi zamieszczone w leadzie (zajawce) rozwijają się stopniowo; rozwinięcie artykułu
kulminacja – zawiera istotę informacji i odpowiada temu, co w dziennikarstwie prasowym określa się jako lid. Zadaniem tego fragmentu tekstu jest przykucie uwagi telewidza, a także umiejscowienie informacji w otaczającej rzeczywistości, poinformowanie, czego lub kogo informacja dotyczy
lead – (zajawka), to umieszczone na początku tekstu skrótowe, telegraficzne przedstawienie najważniejszych „kwantów” informacji zawartych w korpusie, czyli rozwinięciu
łam – pewna liczba wierszy tekstu, tabel itp., dostosowana do wysokości kolumny; szpalta
łamacz – osoba zajmująca się formowaniem kolumny książki lub czasopisma przygotowywanego do druku
łamanie – formowanie kolumn gazet i czasopism, stronic książek ze szpalt, zdjęć, map, tabel i innych elementów tekstu drukowanego
michałek – informacja lekka, nie sensacyjna, dotycząca spraw mało istotnych społecznie, politycznie, gospodarczo. Jednak bardzo chętnie czytana, ze względu na walory czysto rozrywkowe, np. narodziny słonia w ZOO.
mutacja prasowa – jest to specjalnie przygotowana wersja codziennej gazety dla określonego regionu
news – krótka, obiektywna informacja, która dotyczy aktualnych wydarzeń i skupia się wyłącznie na jednym wątku, nie wnikając w szczegóły i nie przedstawiając rozbudowanego tła wydarzeń. Tematem newsa są zdarzenia krótkotrwałe (rozgrywające się między kolejnymi wydaniami wiadomości), łatwo zauważalne (dużych rozmiarów lub gwałtownie nasilające się), jednoznaczne nie budzące wątpliwości, znaczące, zgodne z oczekiwaniami albo niespodziewane
pamflet – utwór publicystyczny lub literacki, często anonimowy, atakujący osoby lub instytucje; zwykle ma charakter polityczny
prawo autorskie – obejmuje uprawnienia o charakterze majątkowym, eksploatacyjnym (autorskie prawo majątkowe) oraz uprawnienia pozamajątkowe (autorskie prawo osobiste).
podwał – artykuł umieszczony najczęściej pod czołówką, który może zawierać materiał zdjęciowy lub graficzny
recenzja – najpopularniejszy gatunek w dziedzinie krytyki literatury i sztuki. Zajmuje miejsce pośrednie między informacją a publicystyką. Informuje o danym fakcie (np. wydanie książki, premiera filmu), ale zarazem służy ukazaniu opinii autora o tym fakcie
reportaż – tekst, audycja, bądź film publicystyczny będący opisem zdarzeń; sprawozdanie z wydarzeń, w których jego autor uczestniczył, bądź obserwował je; formy reportażu (m.in.): polityczny, sądowy, sportowy, wojenny
reporter – osoba, która zawodowo zajmuje się zdobywaniem nowych informacji głównie w terenie
researcher – (z ang. ‘badacz’), osoba zbierająca informacje dla dziennikarza
sprawozdanie – służy do przedstawiania zdarzeń o charakterze procesualnym, dynamicznym. Obowiązuje tu reguła chronologicznego następstwa wydarzeń, którego w zasadzie nie wolno zmieniać. „W zasadzie”, gdyż czasami ujawnienie finału jakiegoś procesu na początku tekstu, potraktowanie go jako „otwarcia” sprawozdanie, może zwiększyć jego atrakcyjność
sylwetka – jest sposobem prezentacji osób przez opis ich osobowości, a także wyglądu zewnętrznego, sposobu bycia, upodobań itd. Autor opiera się w zasadzie na strukturze życiorysu, jednak dane życiorysowe rozszerza zawsze o dodatkowe, barwne szczegóły. W sylwetce zawarty jest element wartościujący, stąd też trudno nazwać ją „czystym” gatunkiem informacyjnym
unifikacja – przenoszenie określeń o ograniczonym do niedawna zasięgu, takich jak: fan, hit, być na topie, lider do języka standardowego i stosowanie ich nawet w opisie zjawisk kultury wysokiej, np. tekstach recenzji publikowanych w wysokonakładowych gazetach. Przejawem unifikacji jest też zmniejszanie różnić między językiem prasy, radia i telewizji
wywiad – we wszystkich swoich odmianach – jest dialogiem, dwupodmiotową formą wypowiedzi dziennikarskiej. Jego rzeczywista funkcja – jako tekstu – kształtuje się w powiązaniu z wyborem odpowiednich stylistycznych i kompozycyjnych „chwytów” albo uwzględniających warunki komunikacji medialnej, albo też przełamujących je i upodabniających wywiad do aktu komunikacji bezpośredniej
wzmianka – najmniejszy gatunek informacyjny. Wzmianka zawiera powiadomienie o pojedynczym fakcie, wydarzeniu lub stanie rzeczy. Najczęściej jest składnikiem jakiejś większej publikacji – np. przeglądu wydarzeń, kroniki itd. Ze względu na swą elementarną formę wzmianka może wchodzić w skład leadu. Daje odpowiedź na trzy pierwsze pytania: co, gdzie, kiedy?
zajawka – patrz: lead
zapowiedź – wzmianka o tym, co pojawi się w następnym numerze czy odcinku
zasada kiss – „keep it short and simple” – pisz krótko i prosto (dot. newsów)
zielona – część materiału dziennikarskiego, w skład której wchodzą przemieniające się setki (100%) i off-y