Katechizm Rzymski a Katechizm Kościoła Katolickiego –
podobieństwa i różnice
Katechizm Rzymski (Catechismus Romanum), znany również jako Katechizm Trydencki (Catechismus Tridentinum) oraz Katechizm dla proboszczów (Catehismus as Parochos) zatwierdzony został w 1566r. przez Piusa V jako jeden z dokumentów powstałych po Soborze Trydenckim, choć jego polecenie jego opracowania wydał jeszcze Pius IV. Natomiast Katechizm Kościoła Katolickiego powstał po Nadzwyczajnym Synodzie Biskupów w 1985r., powołanym jako refleksja nad recepcją uchwał Soboru Watykańskiego II.
Opracowanie Katechizmu Kościoła Katolickiego wydaje się być inspirowane Katechizmem Rzymskim ze względu na pewne podobieństwa co do struktury treści oraz okoliczności w jakich jeden i drugi powstał (chodzi o skojarzenie katechizmów z soborami, które poprzedziły ich wydanie). Jednak nie jest do końca potwierdzone to, że KR jest podstawą KKK, bowiem – oprócz podobieństw – istnieją między nimi także różnice.
Podobieństwa
pod względem struktury treści
takie same główne części obu katechizmów: wykład nt. Credo, sakramentów, przykazań i modlitw;
redaktorami obu katechizmów byli biskupi diecezjalni – praca kolegialna, szeroka konsultacja z biskupami z całego świata;
oba katechizmy należą do literatury katechetycznej zw. catechismus maior i nie są bezpośrednio adresowane do wiernych, ani nie są przeznaczone do bezpośredniego wykorzystania w formacji chrześcijan, lecz mają inspirować posługę pasterzy;
wykorzystanie w obu katechizmach katechetyczną metodę wykładu: stwierdzenie kościelnego rozważania prawd wiary, komentarz i objaśnianie tekstów, interpretacja podstawowych zagadnień w odwołaniu do Ojców Kościoła, liturgii i Urzędu Nauczycielskiego Kościoła;
pod względem motywów i okoliczności powstania
powstanie obu katechizmów wiąże się z soborami:
KR – Sobór Trydencki,
KKK – Sobór Watykański II;
adresatami obu katechizmów są biskupi, proboszczowie, kaznodzieje, ogólnie pasterze Kościoła – oni są katechetami, którzy mają zatroszczyć się o przekazywanie nauki katolickiej i prawd wiary świeckim wiernym;
celem obu katechizmów było przedstawienie organicznego i syntetycznego wykładu nauki treści: wiara i moralność w świetle nauki soborów i całości Tradycji Kościoła;
oba katechizmy w wykładzie nauki wiary dostosowują się do życia chrześcijan w danej epoce: problemy człowieka, świata i Kościoła;
podobne motywy powstania katechizmów: teologiczne i pedagogiczne – poznanie wiary, sprawowanie jej, przeżywanie wiary poprzez modlitwę;
Różnice
pod względem struktury treści
inny sposób i forma zatwierdzenia katechizmów:
KR – pap. Pius V, uwagi o charakterze formalnym;
KKK – pap. Jan Paweł II, uroczyście przez Konstytucję apostolską „Fidei depositum”;
różne są sposoby wykorzystywania dorobku teologicznego epoki:
KR – wykorzystuje literaturę katechetyczną w dużej mierze;
KKK – jest bardziej otwarty na współczesne mu osiągnięcia krytyczno-literackie, a w mniejszym stopniu podkreśla wpływ samej literatury katechetycznej;
inna jest kompozycja katechizmów:
KR – 4 części: 1. wykład o wierze, 2. wykład o sakramentach i łasce, 3. wykład o przykazaniach Bożych, 4. prezentacja modlitwy Ojcze nasz;
KKK – niejako trynitarna struktura: wiara i życie chrześcijanina łączą się z Trójcą Świętą (stworzenie jest dziełem Trójcy św., misyjny wymiar Kościoła ma korzenie w posłaniu przez Boga, Syna i Ducha św., Kościół jest zjednoczony jednością Ojca, Syna i Ducha św., modlitwa zanoszona jest do Ojca, Syna i Ducha św.)
pod względem motywów i okoliczności powstania
inne są okoliczności powstania katechizmów:
KR – bezpośrednia odpowiedź na zalecenia Soboru Trydenckiego dot. przeciwdziałania rozłamom w Kościele, a także odpowiedź na istniejące w tym czasie katechizmy Lutra (choć KR nie podejmuje polemiki z herezją, bardziej stawia na rzeczowy wykład prawd wiary);
KKK – nowe potrzeby duszpasterskie i formacyjne, jest raczej owocem Soboru Watykańskiego II, niż odpowiedzią na jego zalecenia, a bezpośrednio łączy się jego zredagowanie z Nadzwyczajnym Synodem Biskupów w 1985r. – refleksja nad recepcją zaleceń soboru w świecie (nawiązanie do tradycyjnej linii tematycznej św. Augustyna, zamieszczonej też w katechizmie niemieckim z 1955r. i katechizmie holenderskim z 1966r.);
różne są reakcje na katechizmy:
KR – powstał w „erze katechizmów” i zaaprobowane zostało jego opracowanie;
KKK – krytyczne odniesienie się do funkcji katechizmu jako narzędzia formacji chrześcijan, a także kwestionowanie jego przydatności;
nieco inne potrzeby powstania katechizmów:
KR – potrzeba Kościoła powszechnego, reakcja na protestantyzm;
KKK – potrzeby Kościoła powszechnego i Kościołów partykularnych
Po ukazanej wyżej analizie podobieństw i różnic można powiedzieć, że w pewnym stopniu KKK jest zależny od KR, chociażby dlatego, że jest drugim w Kościele powszechnie obowiązującym katechizmem. Oba katechizmy korzystają ze źródeł wcześniejszych, np.: Augustyńska koncepcja historycznego planu zbawienia człowieka przez Boga oraz struktura wykładu prawd wiary: Credo, sakramenty, przykazania i modlitwa. Jednakże nie można ryzykować uogólnienia, że bezpośrednią inspiracją powstania KKK był KR, m. in. ze względu na to, że oba powstały w różnych epokach, różne wtedy były potrzeby, inna mentalność ludzi, odrębne uwarunkowania społeczne, kulturowe i eklezjalne.
Konkludując, tak jak nie porównuje się do końca epok w historii czy literaturze, tak nie można do końca porównywać treści wspomnianych katechizmów, nie doszukując się niczego poza tym, co widoczne jest na pierwszy rzut oka: ewidentnych różnic i rzeczywistych podobieństw.