PEDAGOGIKA ANTYAUTORYTARNA

Pedagogika antyautorytarna jest prądem pedagogicznym w naukach o wychowaniu który został ukształtowany w opozycji do różnych odmian autorytaryzmu i totalitaryzmu w świecie, przede wszystkim w procesie kształcenia i wychowania młodego pokolenia. Nie ma jednej pedagogiki czy teorii wychowania antyautorytarnego, gdyż te lokują się pomiędzy ideą wychowania wolnego od represji, od kar, od społecznych przymusów, od autorytetów, a ideologią wychowania rewolucyjnego. Nie każdy zatem wychowawca, który jest przeciwnikiem autorytarnego czy represyjnego stylu wychowania, jest zarazem zwolennikiem wychowania antyautorytarnego.

W pedag. antyautorytarnej wyróżnia się dwa nurty: polityczny i edukacyjny.

Nurt polityczny:

Okres przed i po II wojnie światowej to czas wzmagającego się totalitaryzmu na świecie, podział świata na strefy wpływów ideologicznych, politycznych i ekonomicznych, który pogłębił stan rozczarowania wobec nauk humanistycznych, W tym czasie pojawia się antyautorytarna krytyka wychowania. Prekursorem ped. antyaut. w aspekcie politycznym był humanista i filozof Theodor W. Adorno, który opublikował w 1966 esej zatytułowany „Wychowanie po Oświęcimiu”. Jego główną myślą było to, by już nigdy więcej nie powtórzył się Oświęcim. Również by poszukiwać idei edukacyjnych – pedagogiki miłości i tolerancji. Uważał ze są 2 źródła totalitarnej przemocy: po pierwsze, wychowanie we wczesnym dzieciństwie, po drugie – ogólna oświata, która ma nie dopuścić do powtórzenia czasów Oświęcimia. Według niego wychowanie powinno przygotowywać do konfliktów jako czegoś normalnego i do stanowienia oporu wobec przemocy nad słabszymi. Jedyną rzeczywistą siłą, zdolną przeciwstawić się formule Oświęcimia, może być autonomia czyli kantowska zdolność do refleksji, samostanowienia, niewspółuczestniczenia w uprzedmiotowianiu innych.

Nurt edukacyjny

Angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill uważał, że prawie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą. Dobra natura dziecka jest deformowana przez społeczeństwo, a szczególnie przez rodziców i nauczycieli. Lecz nauczyciele w większym stopniu wykorzystują swoją instytucjonalną przewagę nad dziećmi. Wielu z nich nie interesują potrzeby, uzdolnienia i rozwój uczniów, boją się zmian kształcenia czy wychowania. Celem wychowania ma być wolny człowiek. Który jest w pełni szczęśliwy i żyje w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych. Trzeba rozwijać i wspierać zainteresowania i ciekawość dziecka, a przez to będzie ono szczęśliwe, będzie w pełni sobą. Neill jest autorem hasła, które stało się zarazem myślą przewodnią antyautorytarnych reformatorów systemów szkolnych:” to szkoła powinna przystosowywać się do uczniów , a nie na odwrót” .Dzięki niemu też kierunek ped. Antyautory. Zaowocował niekończącymi się debatami wokół wolności i poszanowania godności dziecka, seminariami, rozprawami dyplomowymi, naukowymi o potrzebie zreformowania szkół wraz z ich wew. Systemami wychowawczymi.

Innym promotorem permisywizmu i ruchu kontestacyjnego młodzieży (hippisów) był słynny amerykański pediatra Benjamin Spock. Napisał książkę „ Dziecko – pielęgnowanie i wychowanie”, w której promował idee szczęśliwego rodzicielstwa i wychowania dzieci bez tradycyjnej surowości, ku optymizmowi, ufności i samodzielności. Apelowało cieszenie się obecnością i rozwojem własnych dzieci, o łączenie w okresie rodzicielstwa radości z racjonalną troską o ich życie i umiejętnością budzenia poczucia odrębności i niezależności. Rodzice antyautorytarni to tacy, którzy zanim wyrażą swój sprzeciw wysłuchają dziecko ze zrozumieniem, zamiast narzucać mu własne stanowisko, przedyskutują z nim w sposób demokratyczny najbardziej sporne sprawy. Pedagodzy antyautorytarni przyjmowali założenie, iż wolność w wychowaniu jest możliwa i nie musi się za nią kryć jakakolwiek chęć manipulowania dzieckiem. Wychowawcy powinni jedynie zmienić swój punkt widzenia na własne interakcje z dziećmi i ich edukacyjne funkcje. Największą bowiem barierą w reformowaniu wychowania jest dominująca u większości spośród nich patriarchalna mentalność i wzmacniane w toku ich kształcenia tradycyjne wzory zniewalania dzieci.

Pedagogika antyautorytarna promuje w sferze edukacji dobrowolny udział uczniów w zajęciach szkolnych, bazując na antyintelektualizmie i odrzuceniu duchowych wartości. Nie przygotowuje do życia w świecie pełnym korupcji i bezpardonowej walki konkurencyjnej, zaś autonomiczna wolność nie tworzy jeszcze sama przez się dobrego porządku dla wszystkich. Promując nauczanie zorientowane na ucznia, w praktyce stała się doktryną uzasadniającą nieuczenie się czegokolwiek, przez co wzrósł ponownie odsetek analfabetów i wtórnych analfabetów. Takie wychowanie jest już w czasach współczesnych stanem normalnym i zakotwiczonym w świadomości wielu społeczeństw i narodów ale i z drugiej strony jest ono także permanentnie poddawane krytyce z perspektywy ideologii konserwatywnych.

Szkoły antyautorytarne : Wolna Szkoła we Frankfurcie nad Menem , Szkoła Laboratorium w Bielefeld, Szkoła Podst. Glocksee w Hanowerze, Autorska Szkoła Samorozwoju we Wrocławiu, szkoły montessoriańskie, szkoły steinerowskie ( typu Waldorf), szkoły freinetowskie.

Pedagogika emancypacyjna

Centralną rolę odgrywa pojęcie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu antydepresyjnych form wychowania i współżycia ale i autonomię, wyzwolenie, i uzyskanie przez młodego człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów. Pedagogika emancypacyjna postulowała by człowiek stawał się takim jakim chciałby być, zalecała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować.

Przedstawiciele pedagogiki emancypacyjnej

Paulo Freire - brazylijczyk

Ukończył studia prawnicze, był też nauczycielem j. portugalskiego, jednocześnie działał jako prawnik związków zawodowych i prowadził wykłady o tematyce prawniczej. Książka Paula o edukacji pt „Pedagogia uciśnionych” ,to przykład radykalnej pedagogiki emancypacyjnej, niosącej jednoznaczny przekaz, że wyzwolenie jest możliwe, a jego niezbędnym narzędziem jest edukacja. Freire przeciwstawia się edukacji bankowej, przelewaniu przez mądrego-z założenia-nauczyciela, do pustej-z założenia-głowy ucznia biernej wiedzy do zapamiętania i odtworzenia na życzenie nauczyciela. Taka edukacja bankowa jest stratą czasu i sił ucznia niż pomocą w rozkwicie jego potencjału. Dla Freire prawdziwe wyzwolenie może dokonać się we wspólnocie, a wyzwolenie jednostkowe jest tylko jego konsekwencją. Edukacja wyzwalająca ma na celu wywołanie zmian organizacji społecznej, zniesienie klasy uciskającej i uciśnionej oraz stworzenie warunków do powstania zupełnie nowej struktury społecznej

Ivan Illich - austriak.

Krytykował plany misjonarskie Watykanu i Stanów Zjednoczonych, uznając je za wysiłki zmierzające do narzucenia słabszym krajom specyficznej ideologii Zachodu.

Ponadto od początku swojej działalności Illich utrzymywał, że Kościół powinien być neutralny politycznie, a duchownym nie wolno pełnić żadnych ról politycznych. Ze względu na swoje poglądy stał się obiektem ataków ze strony konserwatystów meksykańskiej władzy kościelnej. Od połowy lat 70-tych pracował nad problemami współczesnych społeczeństw. Skupiał się głównie na kwestiach zdrowia, kształcenia, alfabetyzacji, technologii, bezrobocia, pokoju, etycznych wartości i roli płci.

Poglądy Illicha dotyczące szkoły, jak i instytucji można uznać za radykalne. Illich nie akceptuje nadmiernego rozwoju jakichkolwiek instytucji, zarzucając im, że wtedy ich działanie na człowieka jest szkodliwe.

Noam Chomsky- Amerykanin

Profesor lingwistyki, wybitny językoznawca, twórca generatywnej koncepcji gramatyki. Uważa, że każde dziecko ma wrodzona zdolność rozumienia formalnych zasad uniwersalnych, stanowiących podstawę gramatycznych struktur języka. Dowodem na to jest fakt, ze dziecko, słuchając mowy starszych od siebie, potrafi budować twórczo nieograniczoną liczbę wypowiedzi, których wcześniej słyszało. Dla niego edukacja jest jednym z narzędzi klasy panującej do utrzymywania społeczeństwa w uległości. Traktuje on system edukacji jako jeden z wielu społecznych systemów przekazu fałszywych informacji. Określa panującą w USA edukację jako oswajającą. Edukacja oswajająca oznacza taki system oświatowy, który dostosowuje jednostki do doktryn i praktyk pożądanych przez elity władzy. Oznacza tyle co zabijanie samodzielnego myślenia, obywatelskiej inicjatywy, zdolności do krytycznej oceny faktów. Uczniowie nie mają się uczyć krytycznego myślenia, lecz mają wchłaniać „pączkowaną” wiedzę i wykorzystując ją, rozwiązywać standardowe testy. Chomsky mówi, że szkoły są instytucjami, które indoktrynują i narzucają posłuszeństwo. Jego zdaniem nauczyciele mają obowiązek mówienia prawdy, ale taki obowiązek spoczywa na każdej uczciwej osobie. Wyklucza z tej grupy ludzi władzy. Zwracanie się do nich i mówienie im prawdy jest stratą czasu.