Ekonomia 07.01.2012
Państwo jako podmiot gospodarki rynkowej
Odnośnie roli państwa, a więc roli władz centralnych i terenowych w procesie gospodarowania, makroekonomia prezentuje bardzo nie jednorodne podejście teoretyczne.
Wśród wielu teorii- często poważnie zróżnicowanych- na szczególną uwagę zasługują:
- klasyczny liberalizm
- monetaryzm
- neoliberalizm
- keynesizm
- neokeynesizm
- etatyzm
Wyżej wymienione teorie (szkoły) generalnie prezentują DWA różne nurty, tj.:
- nurt LIBERALNY
- nurt INTERWENCJONISTYCZNY.
LIBERALIZM- jako warunek konieczny sprawnego funkcjonowania każdej gospodarki narodowej akceptuje:
- PRYWATNA WŁASNOŚĆ zasobów i produktów a więc swobodę decydowania o tym co produkować?, jak? ile? dla kogo? co robić z posiadanymi zasobami czynników produkcji, jak i gdzie je angażować? Dynamizm człowieka.
- RYNEK- jako naturalny i najsprawniejszy regulator procesów gospodarczych
-OTWARTOŚĆ GOSPODARKI- to jest swobodę przepływu zasobów i produktów również w skali globalnej
-ODRĘBNOŚĆ POLITYKI MONETARNEJ- samodzielność Banku Centralnego i rygorystyczna politykę pieniężną
-OGRANICZONOŚC POLITYKI FISKALNEJ (podatkowej) i niski udział budżetu centralnego w PKB
-SILNE PAŃSTWO- jako gwaranta bezpieczeństwa i ładu gospodarczo-społecznego.
2. Ekonomiczne funkcje (zadania) państwa
Zróżnicowane podejście do ekonomicznej roli państwa w gospodarce rynkowej pociąga za sobą zróżnicowanie wymogów odnośnie zadań stawianych państwu.
Współczesne państwo realizuje w gospodarce szereg funkcji, przede wszystkim:
gwarancyjną
alokacyjną
stabilizacyjną
redystrybucyjną
właścicielską
UMIEĆ SCHAREKTERYZOWAĆ !!!
Interwencjonalizm gospodarczy (obecnie- etetyzm)
INTERWENCJONALIZM- jako warunek sprawnego funkcjonowania gospodarki narodowej akcentuje:
-OGRANICZONĄ sprawność mechanizmu rynkowego i konieczność ingerencji państwa w gospodarkę i sektor prywatny
- CELOWOŚĆ utrzymania nawet dużego sektora własności publicznej (państwowej)
- OGRANICZENIA I KONTROLĘ w kontaktach gospodarczych za granicą.
- DUŻY udział budżetu centralnego w PKB
- OGRANICZNOŚĆ uprawnień Banku Centralnego do kształtowania polityki monetarnej.
4. Etatyzm.
Realia gospodarcze różnych krajów- m.in. Polski- wykazują że realizują koncepcji etatystycznych zainteresowani są z reguły:
- politycy opcji rządzącej- im większy wpływ na gospodarkę, tym większa jest ich władza i korzyści ekonomiczne (większy dostęp do „koryta”) oraz,
- te grupy społeczno-zawodowe, te branże, regiony, przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe nie powiodło się w realiach gospodarki rynkowej, albo którym rynek- z konkurencją i wymogiem efektywności-zagraża.
W Polsce zwolennikami etatyzmu jest nie tylko wielu polityków i ekonomistów, ale i poważna część naszego społeczeństwa. Dotyczy to przede wszystkim osób starszych, słabo wykształconych, rodzin wielodzietnych, którzy oczekują od państwa świadczeń socjalnych, wysokich pensji i emerytur, walki z bezrobociem i głosują na pierwszego lepszego demagoga (polityka) , który im to obieca.
5. Funkcja gwarancyjna
W tej tradycyjnej funkcji zdaniem państwa jest stworzenia stabilnych i bezpiecznych warunków prowadzenia przez podmioty prywatne działalności gospodarczej.
Przede wszystkim chodzi o prawną ochronę własności, przestrzeganie zawartych umów, wywiązywanie się ze zobowiązań, zapobieganie przestępczości gospodarczej, funkcjonowaniu szarej strefy i czarnego rynku. W tym celu państwo musi dysponować spójnym i przejrzystym prawem gospodarczym i całą infrastrukturą zwalczającą przestępczość (policja, prokuratura, sądownictwo)
Funkcja gwarancyjna była i jest spełniana przez państwa w każdych warunkach…
6. Funkcja alokacyjna.
W rzeczywistości gospodarczej nie funkcjonuje rynek doskonały. Realne rynki ulegają częstym deformacjom (rynki niedoskonałe) i mogą zatracać swe bezdyskusyjne walory naturalnych regulatorów procesów gospodarczych.
Działalność przedsiębiorstw maksymalizujących zyski może mieć charakter, rabunkowy, szkodliwy dla środowiska naturalnego i zdrowia. Państwo musi temu zapobiegać i zastępować rynek z tych obszarach gdzie nie powinien on działać np. produkcja i sprzedaż broni, leków czy narkotyków.
Funkcja alokacyjna państwa w zasadzie jest akceptowana zarówno przez zwolenników jak i przeciwników interwencjonalizmu państwowego.
7. Funkcja stabilizacyjna.
Rynek jest najlepszym regulatorem procesów gospodarczych, ale nie jest w stanie zapewnić stabilności wzrostu gospodarczego w warunkach pełnej równowagi makroekonomicznej. Neutralizowaniu negatywnych konsekwencji cykliczności rozwoju (stabilizowanie gospodarki) służyć może przede wszystkim polityka fiskalna a więc systemy podatkowe oraz- polityka monetarna (stopy procentowe i kursy walut).
Państwowy nadzór nad systemem bankowym w zasadzie jak powszechnie akceptowany, natomiast aktywa i …..
8. Funkcja redystrybucyjna.
W skrócie: odbieranie jednym- dawanie drugim
9. Funkcja właścicielska
W tej funkcji państwo występuje jako właściciel przedsiębiorstw i producent dóbr lub usług niepublicznych. Zwolennicy istnienie sektora publicznego w gospodarce rynkowej argumentują to względami patriotyczno-politycznymi, społecznymi i militarnymi. Większośc ekonomistów nie akceptuje państwa jako producenta i pracodawcę przede wszystkim z racji:
………………
10. Rola państwa w kształtowaniu produktu krajowego (PKB)