Zaburzenia rozwoju ruchowego dziecka

W procesie ruchów dowolnych zaangażowane są co najmniej trzy analizatory: kinestetyczno-ruchowy, wzrokowy i dotykowy, których ośrodkowe części związane są z odległymi od siebie obszarami mózgu.

W procesie rozwoju ruchowego u niektórych dzieci możemy zaobserwować różnego rodzaju zaburzenia. Niektóre z nich są konsekwencją wyraźnych schorzeń lub też uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. W wielu wypadkach jednak rozwój ruchowy dziecka odbiega od normy, mimo że neurologicznie nie można ustalić wyraźnych uszkodzeń w zakresie jego układu nerwowego. Dzieci te zarówno przez lekarzy jak i pedagogów traktowane są jako zdrowe.

Niezręczność ruchowa całego ciała to fragmentaryczne opóźnienie rozwoju ruchowego, który wyraża się brakiem precyzji ruchów wzmożonym napięciem mięśniowym i współruchami. Dzieci z fragmentarycznym opóźnieniem rozwoju ruchowego zaczynają biegać, skakać z opóźnieniem nie mogą nadążyć za rówieśnikami. Po schodach chodzą niezręcznie, niezgrabnie wspinają się na meble, huśtawki. Żądają w tych sytuacjach pomocy dorosłych. Mają trudności z nauką jazdy na łyżwach, wrotkach, na rowerze. Ma to ujemne konsekwencje, gdyż:

• ogranicza zakres ćwiczenia funkcji gorzej rozwiniętych i zmniejsza szanse wyrównania dysharmonii rozwoju,

• uniemożliwia włączenie się tych dzieci do zabaw rówieśników i utrudnia proces uspołeczniania.

Dzieci te wykazują niezręczność w zabawach z piłką, nie umieją jej rzucać, łapać, kopać. Ich ruchy są nieskoordynowane, „kanciaste”, mało płynne.

Oprócz ogólnego opóźnienia rozwoju ruchowego różnego stopnia, u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym spotyka się dzieci z obniżoną sprawnością manualną. Może to wystąpić na tle ogólnego opóźnienia rozwoju ruchowego, a może mieć charakter izolowany. Mikro zaburzenia rozwoju motorycznego E. Waszkiewicz dzieli na kilka różnych grup objawowych.

Obniżenie sprawności funkcjonalnej w obrębie pojedynczych aktów ruchowych. Przykładem zaburzeń ruchowych tego rodzaju jest wybiórcze upośledzenie ruchów chwytnych, np. chwytu „pęsetkowego”, powodujące niewłaściwe posługiwanie się przedmiotami codziennego użytku. Trudność w przeciwstawianiu kciuka palcowi wskazującemu uniemożliwia dziecku również prawidłowe posługiwanie się ołówkiem i piórem, co z kolei obniża poziom graficzny jego rysunków, a w wieku szkolnym również pisma.

Zaburzenia melodii kinetycznej oraz koordynacji ruchowej. Dziecko wykonuje poprawnie poszczególne akty ruchowe, nie potrafi ich jednak powiązać w harmonijną całość. U dzieci z zaburzoną koordynacją ruchową z dużym opóźnieniem wytwarzają się stereotypy i automatyzmy ruchowe. U jednych dzieci brak koordynacji ruchowej zaczyna się wyraźniej w zakresie czynności manualnych, natomiast lokomocji i utrzymywania równowagi ciała przy różnych zmianach jego pozycji. Napięcie mięśniowe u tych dzieci bywa obniżone bądź też wzmożone. Dzieci te w życiu codziennym są często „niezgrabne” ruchowo, zwłaszcza gdy zaburzona jest koordynacja ruchów ich tułowia w stosunku do ruchu kończyn. Zaburzenia ruchów manualnych uniemożliwiają dziecku osiągnięcie w normalnym czasie odpowiedniego poziomu graficznego przede wszystkim w zakresie pisma. Rysunki tych dzieci-jeżeli ich spostrzeżenia nie są zaburzone-może cechować swoista oryginalność spowodowana uproszczeniami graficznymi.

Obniżenie precyzji ruchów docelowych, z jednoczesnym wzmożeniem psychoruchowego napędu. Ruchom docelowym towarzyszą w tej grupie zaburzeń zazwyczaj współruchy oraz wzmożone napięcie mięśniowe. Do powszechnie znanych objawów tego rodzaju należy pomaganie sobie w pracy wymagającej jedynie ruchów rąk ruchami tułowia, szyi i języka. Współruchy potęgują się wyraźnie w sytuacjach trudnych, wymagających wysiłku i precyzji. Dzieci o mikro zaburzeniach motorycznych charakteryzują się często tzw. paratonią, czyli wadliwie wzmożonym tonusem mięśniowym, który powoduje, iż nie mogą one rozluźnić mięśni niezaangażowanych w wykonywanej czynności. Dzieci takie są jakby stale napięte, a ruchy ich, pozbawione naturalnej swobody, sprawiają wrażenie sztywnych i kanciastych. Zaburzenia koordynacji ruchowo-wzrokowej. Dzieci dotknięte tym zaburzeniem z wielkim trudem uczą się dostosowywać swoje ruchy do właściwości przedmiotów. Powiązania kinestetyczno-wzrokowe wytwarzają się w tych wypadkach z dużym opóźnieniem.

Istnieją różne typy i różne stopnie zaburzeń rozwoju motorycznego. U niektórych dzieci manifestują się one przede wszystkim w zakresie drobnych ruchów rąk.