6. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Barbara Matysik

Samorzad.infor.pl

2011-06-08

Dobiega finału proces legislacyjny projektu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Jej założeniem jest reforma systemu opieki nad dziećmi pozbawionymi opieki rodziców oraz pomoc rodzinom niewydolnym wychowawczo.

WIADOMOŚCI

Ulicami Łodzi pobiegną w kwietniu maratończycy

W ciągu dwóch dni szczegóły ws. deficytu sektora samorządowego

Śląskie: prawie czterdzieści szkół do likwidacji

Poznaj uslugiekosystemow.pl – zdobądź nagrody!

NAJNOWSZE W SERWISIE

2,6 tys. latarników będzie propagować w Polsce zalety internetu

Trwała niewykonalność decyzji administracyjnej

Euro 2012 - wybrano 5500 wolontariuszy UEFA

Premier: naszą prezydencję chwalono w każdej stolicy

Główna koncepcja ustawy sprowadza się do maksymalizacji dostępnego wsparcia dla naturalnego środowiska dziecka oznaczającego jego rodzinę. Rodzina zaś definiowana jest zgodnie z brzmieniem wynikającym z ustawy o pomocy społecznej - „rodziną są osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące”.

Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej ma stanowić ostateczność po wyczerpaniu gwarantowanych przepisami możliwości pomocy rodzinie, z wyjątkiem stanów zagrożenia bezpieczeństwa dzieci czy porzucenia dziecka.

Z kolei placówki opiekuńczo-wychowawcze (domy dziecka) mają przyjmować jedynie starsze dzieci (powyżej 10 roku życia od 2015 roku), dla których nie znalazło się miejsce w rodzinach zastępczych lub dzieci wymagające specjalistycznej opieki.

Rodzinom zastępczym na podstawie umowy ze starostą przysługuje wynagrodzenie za wypełnianie swoich obowiązków oraz prawo do urlopu w wymiarze 26 dni i uczestnictwa w szkoleniach organizowanych przez ośrodek adopcyjno-opiekuńczy. Czytaj także: Asystent rodziny - w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej>>

Asystent rodziny

Kluczową rolę w niesieniu pomocy rodzinom dysfunkcyjnym w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, socjalnych, niezaradności życiowej a także w prowadzeniu gospodarstwa domowego, planowaniu wydatków i innych obowiązkach rodzicielskim (np. kontakty ze szkołą, instytucjami) powierzono asystentom rodzin. Asystent rodziny nie musi posiadać wyższego wykształcenia. Wymogiem jest posiadanie wykształcenia średniego, gdyż w ustalaniu możliwości pełnienia roli zawodowej uwzględniono jego doświadczenie życiowe oraz brak karalności, w tym brak nadużyć i zaniedbań wobec rodziny własnej. Jego pracodawcą może być wójt lub podmiot, któremu gmina zleciła organizację pracy z rodziną.

Stanowiska asystenta rodziny nie można łączyć z pracą pracownika socjalnego w ośrodku pomocy społecznej. Jego opiece może podlegać nie więcej niż 20 rodzin. Postawiono mu także zadaniowy czas pracy.

Czytaj także: SOS - brakuje rodzin zastępczych>>

Rodzinna piecza zastępcza

W sytuacji konieczności odebrania dziecka z rodziny naturalnej, powinno ono zostać powierzone rodzinnej pieczy zastępczej (rodzina zastępcza lub rodzinny dom dziecka). Rodzinna piecza zastępcza, jej organizacja i funkcjonowanie stanowi zadanie powiatu.

W ustawie o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej zostały wyodrębnione różne formy opieki: rodziny zastępcze spokrewnione, niespokrewnione, zawodowe (w tym pogotowia opiekuńcze i rodziny specjalistyczne) oraz rodzinne domy dziecka.

Do rodzin zastępczych może trafić maksymalnie troje dzieci, a w wyjątkowych sytuacjach (nierozdzielanie rodzeństwa, zgoda tejże rodziny) więcej.

Rodzinny dom dziecka może przyjąć i sprawować opiekę nad najwięcej ośmiorgiem dzieci, ale gdy konieczne jest umieszczenie rodzeństwa liczba ta może być wyższa.

Nadzór i opieka nad rodzinami zastępczymi należy do koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej zatrudnionego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W jego kompetencjach zawiera się m.in.: pomoc rodzinom zastępczym w pracy z rodziną biologiczną, praca z rodziną naturalną, zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, wsparcie usamodzielniających się wychowanków. Wymogi kwalifikacyjne dla koordynatorem są zgodne z wymogami dla pracownika socjalnego wynikającymi z ustawy o pomocy społecznej.

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej gwarantuje świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania w rodzinach zastępczych określone we wskaźnikach procentowych w stosunku do kwoty bazowej w zależności od typu rodziny (spokrewniona lub niespokrewniona lub rodzinnym domu dziecka). Na dzieci niepełnosprawne zapewniono odrębny dodatek do wynagrodzenia.

Wyższe świadczenia przewidziano dla zastępczych rodzin zawodowych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka i pogotowia opiekuńcze. Zróżnicowano także wysokość świadczeń dla usamodzielniających się wychowanków w zależności od tego, czy opuszczają rodziną spokrewnioną czy też rodzinę niespokrewnioną, rodzinny dom dziecka lub dom dziecka, w których przebywali przez co najmniej 3 lata. Do odpłatności za pobyt dziecka w pieczy zastępczej zobowiązani zostali rodzice nawet, jeśli zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej.

Czytaj także: Udział Policji w odebraniu dziecka>>

Placówki opieki

Ponadto ustawa wyraźnie wskazuje, że placówki instytucjonalne są przeznaczone dla dzieci powyżej 7 lub 10 roku życia (założono etapowość wprowadzania zmian), dzieci wymagających szczególnej opieki lub niedostosowanych społecznie w rozumieniu ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Sytuacje umieszczania dzieci młodszych w domach dziecka są dopuszczalne w wyjątkowych okolicznościach np. z uwagi na stan zdrowia lub łącznie rodzeństwem. Placówki zaś mogą być przeznaczone dla nie więcej niż 30 wychowanków.

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zmienia także procedury adopcyjne. Marszałkowie województw są odpowiedzialni za organizację i funkcjonowanie ośrodków adopcyjno – opiekuńczych, a istota zmian polega na skróceniu procedur do minimum, by oczekiwanie dzieci na adopcję było jak najkrótsze.

Kontrowersyjnym wątkiem prac nad ustawą była kwestia zatrudnienia pracowników pedagogicznych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na podstawie Karty Nauczyciela, którą rozwiązano przewidując zatrudnienie na podstawie umowy o pracę .

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest obszernym aktem prawnym regulującym zasady i formy wspierania rodzin z trudnościami w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych i dzieci niedostosowanych społecznie oraz zasady sprawowania pieczy zastępczej. Jej przepisy określają również zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej na każdym szczeblu samorządu, zasady finansowania oraz role administracji publicznej w zakresie postępowania adopcyjnego.

Prace nad tym aktem prawnym, któremu towarzyszyły konsultacje, powołanie komisji nadzwyczajnej (podkomisji) oraz bardziej lub mniej wyartykułowane głosy poparcia i sprzeciwu trwały kilka lat. Mimo to, nadal wyrażane są różne opinie adresatów i realizatorów ustawy na temat zasadności, racjonalności oraz adekwatności jej przepisów do potrzeb, realiów społecznych i finansowych. Jednak o przyjęciu ustawy zdecyduje prezydent składając swój podpis, zaś jej wdrożenie zweryfikuje zapisy.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, Poz. 887)

Barbara Matysik

samorzad.infor.pl

Indywidualny program edukacji należy budować w oparciu o: Informacje o dziecku i jego specjalnych potrzebach, które pochodzą: z wywiadów i rozmów z rodzicami, z orzeczeń wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne zawierających diagnozę pedagogiczną i psychologiczną, od lekarzy i specjalistów i dotyczą niepełnosprawności dziecka, z obserwacji nauczyciela dot. funkcjonowania ucznia w klasie, np.: jak się porusza - czy samodzielnie przejdzie do tablicy, czy wymaga pomocy w czasie szkolnych wycieczek, na lekcjach wychowania fizycznego ..., jak się komunikuje - słownie, wypowiedzi rozbudowane, czy wymaga alternatywnych metod (piktogramy, symbole Blissa), bądź specjalistycznych metod komunikacji (alfabet Braille'a, język migowy), jak pisze - czy mieści się w liniaturze, czy przepisuje, czy pisze z pamięci itp., jak czyta - czy głoskuje, czyta globalnie, czyta ze zrozumieniem, jakie ma tempo czytania, czy uczy się Braille'a), jak wyraża swoje emocje i funkcjonuje w relacjach z innymi. Można również skorzystać z gotowych narzędzi diagnostycznych (szczególnie w odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym i autystycznych), np.:

Inwentarz H.C. Gunzburga do Oceny Postępu Rozwoju Społecznego, Program TEACCH, skala I. Uzgiris, C. Hunt do badania rozwoju inteligencji dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i głębokim. Ponadto, w indywidualnym programie edukacji powinny znaleźć się następujące informacje:

dane personalne ucznia, krótka charakterystyka ucznia (dominujące nastroje, ulubione formy aktywności, zachowania nietypowe oraz specyficzne zalecenia), opis grupy szkolnej, do której uczeń należy, tygodniowy rozkład zajęć ucznia, a także: zgoda rodziców na realizację indywidualnego programu, podpis osoby odpowiedzialnej za przygotowanie programu, informacja o zatwierdzeniu programu przez radę pedagogiczną oraz numer w szkolnym zestawie programów. Indywidualny program edukacji powinien zawierać: cele edukacyjne (główne i szczegółowe) - konkretne umiejętności, w które zamierzamy wyposażyć ucznia;

Cele te, to przede wszystkim wspieranie rozwoju każdego dziecka w różnych sferach. Będą się one różniły w zależności od możliwości i potrzeb ucznia (wpływ na to zróżnicowanie może także mieć specyfika ograniczeń związanych z niepełnosprawnością). Nie zawsze cele poznawcze będą w programie indywidualnym pierwszoplanowe. Ustalenie hierarchii celów ma zasadnicze znaczenie dla pomyślności programu. Należy zacząć o d tego, co jest najistotniejsze dla dziecka, aby mogło w ogóle się uczyć ( jeżeli dziecko ma np. fobię szkolną, to zasadniczym elementem programu będzie obniżenie poziomu lęku i konieczne działania podjęte w tym zakresie, np. u dzieci z cechami autyzmu - budowanie tożsamości, itp). Cele powinny być krótkoterminowe (1 - 3 miesiące); treści nauczania - zagadnienia (wiedza), dzięki którym uczeń osiągnie założone przez nauczyciela cele edukacyjne;

Kryterium doboru treści nauczania powinna być korzyść dla rozwoju ucznia. Program nauczania należy modyfikować w takim zakresie, jak to jest konieczne, biorąc pod uwagę trudności związane z funkcjonowaniem dziecka oraz uwzględniając te treści, które są i mogą być przez ucznia przyswajane (ilość, jakość treści, zróżnicowanie prac domowych). W odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, należy w każdym temacie wychodzić od treści podstawowych, konkretno-obrazowych; To, czego dziecko może nauczyć się na zajęciach edukacyjnych będzie również zależało od jakości pracy nauczyciela i będzie wymagało zmian w jego stylu pracy, w dotychczasowym sposobie prowadzenia lekcji, w organizacji klasy (np. w ustawieniu ławek), w ocenianiu i stosowaniu różnorodnych pomocy dydaktycznych ... Wymagana jest zatem rozumiejąca, refleksyjna i twórcza postawa nauczyciela, która sprzyja powodzeniom ucznia. procedury osiągania celów - metody, formy (bardzo konkretne), środki dydaktyczne, którymi posłuży się nauczyciel, aby uczeń osiągał nawet minimalny sukces; rodzaje pomocy i wsparcia Pomoc pedagoga wspierającego na wybranych godzinach lub na wszystkich lekcjach w zależności od potrzeb uczniów. Pomoc specjalistyczna tylko taka, jaka jest absolutnie konieczna i wycofywanie jej najszybciej jak to wykonalne, żeby pozwolić na maksymalną samodzielność dziecka. Jeżeli są inne potrzeby wynikające z niepełnosprawności, to w indywidualnym programie zapisujemy rodzaj pomocy i osobę odpowiedzialną za realizację (kto wyprowadza do toalety, cewnikuje, itp.). Pomoc płynąca ze strony rówieśników (współpraca w grupach, w parach, kontakty indywidualne...). przewidywane osiągnięcia - a właściwie kierunki, w jakich prawdopodobnie uczeń będzie się rozwijał;

Nie możemy przewidzieć, ile czasu zajmie uczniowi opanowanie danej umiejętności (a więc zrealizowanie celu); ocenę osiągnięć ucznia - ocena opisowa będąca diagnozą pedagogiczną;

Ważną rolę stanowią arkusze lub zeszyty obserwacji, w których na bieżąco odnotowujemy zachowania i postępy ucznia;  Ocena postępów dziecka zawsze dokonywana jest w płaszczyźnie indywidualnej - co dziecko osiągnęło w stosunku do siebie, a nie w odniesieniu do innych. Obserwacji dokonują również rodzice, uwzględnianie od nich informacji zwrotnych jest bardzo istotne, bo warunkuje powodzenie w edukacji dziecka; ewaluację programu - sposób, w jaki dowiemy się, czy program jest prawidłowo skonstruowany i czy przynosi zamierzone efekty.

Tak więc ewaluacja powinna zawierać:

rejestrację zmian i postępów (dokumentacja tego, co dziecko osiągnęło), ocenę skuteczności podjętych priorytetowych działań (wygaszanie pewnych zachowań, budowanie pozytywnych wzorców), wnioski i propozycje zmian w proponowanych działaniach na okres następny. Ewaluacji dokonują wszystkie strony zaangażowane w tworzenie i realizację programu. Kto powinien opracować indywidualny program edukacji każdego ucznia? Indywidualny program edukacji opracowuje dla każdego ucznia, we współpracy z rodzicami, zespół nauczycieli i specjalistów pracujących w szkole. Zespół stanowią osoby:

nauczyciel-wychowawca oraz pozostali (wszyscy) nauczyciele specjaliści: psycholog, logopeda, terapeuci (np. mowy), rehabilitant, inni.

Nauczyciel - wychowawca jest odpowiedzialny za program i jego realizację. Rola rodziców przy konstruowaniu i realizacji indywidualnego programu edukacji:

współtwórcy indywidualnych programów (udział w posiedzeniu zespołu ustalającego program), realizatorzy elementów programu edukacji w warunkach domowych, pełnoprawni uczestnicy procesu kształcenia i rewalidacji.