Praca z dzieckiem ze SPE w przedszkolu i szkole

Uczniowie należący do grupy specjalnych potrzeb edukacyjnych często mają trudności w realizacji standardów wymagań programowych, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania czy z przyczyn zdrowotnych. Do grupy tej zaliczają się również uczniowie szczególnie uzdolnieni. Takie rozumienie specjalnych potrzeb edukacyjnych ma na celu wdrożenie  i urzeczywistnienie idei wyrównywania szans edukacyjnych wszystkich uczniów. Ważnym aspektem jest tworzenie prawidłowych warunków edukacyjnych. Ważne jest, aby uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi nauczani byli przez specjalistyczna i wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną przy uwzględnieniu odmiennych rozwiązań edukacyjnych i organizacyjnych. Nauczyciel powinien dostosować metody i formy pracy z dzieckiem do jego możliwości, uwarunkowanych dysfunkcjami czy sytuacją społeczną.

DIAGNOZA

W praktyce nauczyciela diagnoza pedagogiczna jest niczym innym jak opisem właściwości rozwojowych dziecka w sferze emocjonalnej, społecznej, intelektualne, fizycznej.

Diagnoza poprzedzona jest zebraniem informacji o specyfice rozwojowej dziecka za pośrednictwem różnorodnych narzędzi badawczych, zwieńczona zaprojektowaniem indywidualnego programu stymulująco-korekcyjnego, terapeutycznego. Realizacji programu towarzyszy systematyczne monitorowanie skuteczności podejmowanych działań pedagogicznych i zmian dokonujących się w dziecku. Nauczyciel zobligowany jest do poznania potrzeb i możliwości rozwojowych każdego dziecka, który pozostaje pod jego działaniem wychowawczo - dydaktycznym. Zatem, wszyscy wychowankowie podlegają procesowi zbierania informacji. Nauczyciel nie może podjąć działań pedagogicznych w oderwaniu od potrzeb i możliwości rozwojowych wychowanków, którzy pozostają pod jego opieką. By jego działania były skuteczne, przyniosły wymierne efekty rozwojowe, jego praca musi być zaplanowana, usystematyzowana, korygowana stosownie do potencjału rozwojowego wychowanków. Temu służy diagnoza. 

Jakie są źródła poznawania?

Nauczyciel poznaje dziecko poprzez:

1. rozmowy z rodzicami - umożliwiające zebranie informacji o specyfice funkcjonowania dziecka  w warunkach domowych, o metodach wychowawczych stosowanych przez rodziców, o poziomie ich umiejętności w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, etc.

2. obserwacje - prowadzone w różnych przejawach aktywności wychowanka podczas jego pobytu w przedszkolu

3. arkusze diagnostyczne -  ukazujące poziom rozwoju poznawczego, poziom umiejętności, zachowań w innych sferach rozwojowych

4. zabawy socjotechniczne - pozwalające nauczycielowi poznanie pozycji społecznej danego wychowanka. 

Rodzaje diagnozy w praktyce nauczyciela

1. diagnoza wobec konkretnego wychowanka - celem jest określenie działań pedagogicznych, które pozwolą na dokonanie zmian w jego funkcjonowaniu, przysporzą korzyści rozwojowych w konkretnych obszarach,

2. diagnoza wobec wszystkich dzieci jako społeczności, wobec której nauczyciel dobiera formy pracy pedagogicznej, metody, środki przekazu, które są optymalne dla możliwości i potrzeb dzieci

3. diagnoza gotowości dzieci do podjęcia nauki w szkole - przeprowadzana w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w klasie I szkoły podstawowej - ustalająca poziom gotowości edukacyjnej dziecka

4. diagnoza problemu wychowawczego - z zastosowaniem zabaw socjotechnicznych, bądź poprzez wnikliwe analizy sytuacji projektowych przez nauczyciela i zdarzeń spontanicznych kreowanych przez dzieci.

FORMY NAUCZANIA

Wspólne uczenie się dzieci wywołuje w nich potrzebę dzielenia się oraz ukazuje różne sposoby myślenia, nie tylko indywidualnego, ale także grupowego. Daje to tez możliwość stworzenia nowych, wcześniej nieznanych perspektyw kreowania rzeczywistości. Warto wziąć pod uwagę jakie korzyści płyną z pracy z innymi. Współpraca ta może obierać postać binarnego uczenia się, czyli np. pracy z grupach czy w parach. Organizacja pracy w grupach, gdzie czynności jakie wykonuje jedno dziecko mogą wspomagać uczenie się reszty członków, jest możliwa, ponieważ taka współpraca wywołuje chęć do nauki i wzajemną motywację jej członków.

Tutoring jest jednym ze sposobów nauczania indywidualnego. Polega ona na bezpośrednim kontakcie nauczyciela z uczniem. Tutor jest osobą o wysokim poziomie wiedzy, doświadczenia oraz posiada odpowiednie kompetencje, potrzebne podczas pracy w relacjach „jeden na jeden”. Tutoring jest z reguły procesem długofalowym i długo terminowym procesem współpracy, który jest nakierowany głównie na integralny rozwój wychowanka. Obejmuje on uzyskiwanie wiedzy, konkretnych umiejętności i postaw. Podstawą tutoringu jest spotkanie indywidualne, podczas którego w atmosferze dialogu, uwagi i wzajemnego szacunku tutor pracuje ze swoim wychowankiem. W ten sposób nauczyciel optymalnie stymuluje i wspomaga jego rozwój oraz wzbogaca wykształcenie.

METODY NAUCZANIA

Istnieje wiele metod nauczania stosowanych w pracy z dziećmi ze SPE. Pogadanka jest metodą opartą na słowie. Podczas pracy z dzieckiem pogadanka motywuje wszystkich uczniów do tego, aby aktywnie uczestniczyli w rozmowie z nauczycielem, oraz aby posługiwali się wiadomościami czy doświadczeniami, jakie już zdobyły. Uczniowie podczas stosowania przez nauczyciela pogadanki używają swojej wiedzy w nowych sytuacjach czy podczas rozwiązywania zadań, które polecił nauczyciel. Dzięki stosowaniu metody jaką jest pogadanka uczniowie krok po kroku przechodzą ze stanu niewiedzy w stan wiedzy, dlatego też wykorzystywanie tej metody podczas pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ma bardzo wiele zalet, m.in. uczniowie podczas pogadanki uporządkowują wiedzę, a także ją utrwalają. Jest to metoda, dzięki której lekcja jest znacznie ciekawsza, ożywia prowadzoną lekcję, a także polepsza kontakt nauczyciela z uczniami i motywuje do samodzielnego myślenia.

Metoda dyskusji stosowana na lekcji służy przede wszystkim pomocy, którą oferuje nauczyciel uczniowi podczas pracy nad nowym materiałem nauczania. Stosowanie tej metody znacznie ułatwia dzieciom opanowanie pewnych form jakimi są pojęcie, reguła czy rozwiązywanie problemów. Przy stosowaniu metody dyskusji bardzo dobrym rozwiązaniem jest podział uczniów na małe grupy, gdzie każdy z nich ma możliwość wypowiedzenia swojego zdania na dany temat. Pomaga to w rozwiązywaniu problemów dzięki wymianie poglądów oraz uzupełnianiu się wiedzy uczestników między sobą podczas jej prowadzenia. Przy zastosowaniu pracy grupowej, można obrać formę łączenia uczniów słabszych z uczniami zdolniejszymi, co pozwala na wymienianie między sobą informacji. Wtedy dyskusja przybiera żywszy charakter, gdyż poglądy uczniów mogą być zupełnie inne.

Poprzez metodę obserwacji efektywność nauczania będzie znacznie większa. Uczniowie charakteryzują się spontanicznym dążeniem do poznawania przyrody, zadają logiczne i bezpośrednie pytania, oczekując od nauczyciela konkretnej i właściwej odpowiedzi. Dzięki włączeniu filmu podczas zajęć zintegrowanych uczniowie mogą m.in zobaczyć w przyśpieszonym tempie procesy, np. rozwoju roślin, których nie są zauważalne gołym okiem. Jest to bardzo ciekawy sposób prowadzenia lekcji pobudzający wyobraźnię ucznia. Poprzez stosowanie metody jaką jest obserwacja, uczniowie sprawnie gromadzą informacje. Dzięki stosowaniu przez nauczycieli tej metody, lekcja jest znacznie ciekawsza, pobudza wyobraźnie ucznia a także motywuje do kreatywnego myślenia i działania.

Podczas pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie jego indywidualnych potrzeb i ograniczeń. Stwarza to szanse rozwojowe, umożliwiające uczniowi osiąganie zamierzonych celów. Podjęcie przez nauczyciela podczas lekcji działań stymulujących ma bezpośredni wpływ na osiąganie przez ucznia większej niezależności i samodzielności. Ogromne znaczenie ma również współpraca szkoły z instytucjami wspomagającymi. Jest to bardzo ważna kwestia, ponieważ dzieci należące do grupy specjalnych potrzeb edukacyjnych często wymagają pomocy specjalistów.