Przełom antypozytywistyczny - ruch intelektualny, powstały na przełomie XIX i XX wieku w Europie. Dotyczył wszystkich nauk humanistycznych, np. teorii literatury, socjologii, historii itp. Przełom antypozytywistyczny rozpoczęli przedstawiciele nauk ścisłych. Przejawiał się on w zakwestionowaniu metodologii badań nauk pozytywistycznych oraz zachwianiu pewności wychodzących z tych nauk.

-przyjęcie krytycznego stanowiska wobec poprzedników

-pretensje natury filozoficznej - uznawano, że światopogląd pozytywistyczny cechuje minimalizm poznawczy pozbawiony wszelkiej krytyki metafizycznej i stawiania podstawowych pytań o człowieku

-materializm pozytywistyczny kontra idealizm [tematyka duchowa]

-pozytywistów oskarżano o cichą zgodę na brak niepodległości, rezygnację z walki narodowowyzwoleńczej, lojalność wobec zaborców, odwrócenie się od buntowniczej postawy romantyzmu

-dostrzegano w poprzedniej epoce więcej błędów niż osiągnięć

-program „pracy organicznej” i „pracy u podstaw” określano jako nieskuteczny

-wg dekadentów literatura pozytywizmu w swoim tendencyjnym wcieleniu nie wydała dzieł wyższego lotu

-Prus i Orzeszkowa cieszyli się szacunkiem młodych, którzy z zasady nigdy nie atakowali ich wprost, a „Lalka”, czy „Nad Niemnem” zostały uznane za cenne osiągnięcia artystyczne