NOTATKI SOCJOLOGIA- ĆWICZENIA
Socjologia jako nauka o społeczeństwie.
Socjologia: nauka o strukturze i prawach rozwoju społeczeństwa; jest nauką całościową, badającą prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego i uogólniającą wszelkie aspekty wiedzy o społeczeństwie.
Przedmiot socjologii: interakcje pomiędzy członkami społeczeństwa (jednostkami, grupami, społeczeństwami).
FUNKCJE SOCJOLOGII:
-Teoretyczna – opisuje i wyjaśnia badane przez siebie przedmioty zainteresowań
-Praktyczna - służy praktycznemu życiu, praktycznym celom. Wyróżniamy:
-Diagnostyczna - dostarczają praktykom pewnej wiedzy o pewnym wycinku
rzeczywistości
-Prognostyczna – czyli dostarcza wiedzy o następstwach pewnych działań albo o krzywdach i ułatwia podejmowanie pewnych decyzji
-Socjotechniczna - wykorzystywana jest do formułowania zaleceń i reguł praktykom, politykom, menedżerom, którzy profesjonalnie zajmują się kształtowaniem postaw i zachowań ludzi
Kultura, jako system zbiorowych wyobrażeń.
Kultura- ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnej i niematerialnej.
Cywilizacja- poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się.
KATEGORIE KULTURY:
-KULTURA BEZPOŚREDNIA – elementy dorobku kulturalnego ludzkości, które są pochodną potrzeb pierwotnych (fizjologicznych)
-KULTURA SYMBOLICZNA – zaspokajanie potrzeb wtórnych, a więc wyższego rzędu, wiąże się z podejmowaniem przez człowieka działań z wykorzystaniem przedmiotów lub pojęć szczególnego typu, a mianowicie symboli. SYMBOL – przedmiot lub pojęcie, które na mocy konwencji wskazuje na inny przedmiot, wyobrażenie lub idee, aby zwrócić uwagę odbiorcy na ukryte znaczenia i treści.
-KULTURA INSTRUMENTALNA – składają się na nią wszystkie te elementy, dorobku społecznego, których wartość opiera się na kryteriach utylitarnych.
-KULTURA REALIZACYJNA – tworzą ją przedmioty traktowane jako cele czyli te które mają wartość autoteliczną. (AUTOTELICZNY – będący celem samym w sobie, wartością samą w sobie.)
Kultura alternatywna, jak sama nazwa wskazuje, stanowi propozycję czegoś nowego, co miałoby zastąpić aktualny stan rzeczy.
Natomiast celem kontrkultury, także nastawionej anty, jeśli chodzi o zastaną sytuację, jest absolutne wyzwolenie człowieka.
Subkultura (z łac. sub = 'pod' + kultura) – określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium na przykład zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego.
Regulacje społeczne
Norma społeczna - jest to względnie trwały, przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji zależny od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej.
Wartości społeczne- przekonania uznawane w określonych zbiorowościach i dotyczące norm zachowania społecznego oraz hierarchii wartości. Wyznaczają kierunek aktywności zarówno jednostki jak i społeczności
Zwyczaj- rutynowe konwencjonalne zachowania życia codziennego, mało istotne dla danej grupy. O OBYCZAJU mówimy wtedy, gdy nasze zachowanie wiąże się z oceną grupy- pochwała lub nagana. Grupa wiąże z naszym postępowaniem na pewne oczekiwania istotne z punktu widzenia tej grupy. Naruszenie ich powoduje sankcje.
Przystosowanie społeczne, pojęcie z zakresu psychologii i socjologii, oznaczające proces, jakiemu podlega żywy organizm w dążeniu do uzyskania równowagi między własną strukturą a światem zewnętrznym. Przystosowanie społeczne jest uważane zarówno za czynnik zmian ewolucyjnych, jak i zdolność do zmiennego zachowania się w obrębie gatunku.
Stereotypy to żywione przez ludzi przekonania, które nie znajdują potwierdzenia w rzeczywistości, ale których niechętnie się pozbywamy, ponieważ ich istnienie zapewnia nam względne bezpieczeństwo umysłowe. Stereotypowe poglądy zwalniają z myślenia o tym, jak naprawdę wygląda świat: stereotypy - na przykład brudnego Araba, głupiej blondynki, sfrustrowanej starej panny, gnuśnego, rozpitego i kłótliwego Polaka
Dewiacja społeczna odchylenie od reguł działania społecznego, postępowanie niezgodne z przyjętymi normami i/lub wartościami. Ogólnie są to wszelkie przejawy zachowania innego niż konformistyczne
Socjalizacja.
Socjalizacja (z łaciny socialis – społeczny),
proces rozwoju społ. człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań, obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłej osobie. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. rodziny, kolegów), osób (np. nauczyciela) lub instytucji (np. szkoły).
-pierwotna – obejmuje okres dzieciństwa, zachodzi w grupie pierwotnej, najczęściej na obszarze rodziny. Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę. Reguły i normy społeczne są przyswajane na drodze zabawy czy naśladownictwa.
-wtórna – okres, w którym człowiek uczy się nowych norm, umiejętności, aby przygotować się na pełnienie kolejnych, nowych ról społecznych (tzw. profesjonalizacja). W toku wzrastania jednostka wchodzi w kolejne grupy wtórne (partie polityczne, zakład pracy itp.)
Rodzina, jako mikrostruktura społeczna.
RODZINA- grupa i instytucja społeczna. Grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeństwa i rodzicielstwa.
Rodzina jest najstarszą forma życia społecznego wystęującą od najdawniejszych etapów dziejów ludzkości, bez względu na różne jej odmiany kulturowe i uwarunkowania.
Rodzina jest podstawą istnienia społeczeństwa biorąc pod uwagę zadania i funkcje jakie spelnia.
Rodzina to grupa pierwotna i mała. Od innych grup odróżnia ja wspólnota zamieszkania, nazwiska i własności materialnej.
Rodzina jako instytucja społeczna posiada:
- więź organizacyjną
- normy regulujące wypełnianie ról społecznych poszczególnych członkow rodziny
- funkcje
Podstawowe funkcje rodziny
-Funkcja prokreacyjna – wydawanie na świat potomstwa; pozwala na biologiczne przetrwanie społeczeństwa oraz zaspokaja emocjonalno-rodzicielskie potrzeby współmałżonków
-Funkcja socjalizacyjna – polega na przygotowaniu dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych; jest to szeroko rozumiane wychowanie dzieci, najlepiej dokonuje się przy współudziale obojga rodziców. W proces ten zaangażowane są także inne osoby, np. dziadkowie.
-Funkcja ekonomiczna – pozwala na zaspokajanie materialnych potrzeb rodziny; w skład każdej rodziny wchodzą osoby, które zdobywają środki na jej utrzymanie; dzięki ich aktywności rodzina może funkcjonować jako pewna całość; członkowie rodziny tworzą wspólnie gospodarstwo domowe
-Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca – polega na zapewnieniu środków niezbędnych do życia oraz sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnymi, chorymi lub starszymi członkami rodziny, którzy ze względu ma wiek i stan zdrowie nie mogą same zaspokoić własnych potrzeb
-Funkcja rekreacyjna – zaspokajanie potrzeby odpoczynku, relaksu, rozrywki (wspólne wyjście do kina, na mecz; oglądanie telewizji)
-Funkcja seksualna – rodzina jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego
-Funkcja stratyfikacyjna – polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom – dzieci dziedziczą po swoich rodzicach pozycję społeczną (widać to szczególnie w kastowych społeczeństwach – np. Indie. Na gruncie Polskim dobrym przykładem są np. „kasty adwokackie” – kancelarię dziedziczy się z dziada pradziada i ciężko ludziom spoza tego wąskiego kręgu wybić się na rynku)
-Funkcja kulturowa – przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego przez zapoznawanie ich z dziełami sztuki, literatury, zabytkami itp.
Istnieją różne formy rodziny, rozróżniane według odmiennych kryteriów:
-formalnego lub nieformalnego związku cywilnego stanowiącego trzon rodziny
-najczęściej małżeństwa mogącego mieć charakter monogamii lub poligamii
-dziedziczenie w rodzinie może być patrylinearne, matrylinearne lub bilateralne;
-rozkład władzy w rodzinie może mieć charakter matriarchalny, patriarchalny lub partnerski;
-ze względu na reguły zamieszkania możemy mówić o rodzinie matrylokalnej, patrylokalnej lub neolokalnej.
6. Grupy i zbiorowości społeczne.
Zbiorowość społeczna – to ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego bez względu na to, czy ci ludzie zdają sobie sprawę z posiadania takiej cechy, czy też nie. (blondyni, wysocy, biali itp.)
Grupa społeczna składa się przynajmniej z trzech osób, połączonych ze sobą wspólnotą celów, potrzeb lub interesów, często też posiadających podobne (jeśli nie tożsame) normy postępowania i system wartości. To właśnie one, wyróżniają daną grupę od innych.
Grupy można podzielić na:
Małe - składające się z kilku lub kilkunastu członków, co umożliwia nawiązanie ścisłych kontaktów między nimi ( np. rodzina)
Duże - złożone z wielu członków, zrzeszonych w licznych podgrupach, których wzajemne kontakty są albo rzadkie, albo nie ma ich wcale (np. grupa zawodowa - lekarze, czy nauczyciele)
Oprócz tego, podziału grup możemy dokonać ze względu na ograniczenia liczby i przynależności członków. Wyróżnia się zatem:
Grupy ekskluzywne - które przyjmują nowych członków np. w oparciu o pochodzenie społeczne, czy posiadany status majątkowy
Grupy ograniczone - które łączą członków w podobnym wieku, pochodzących z tego samego rejonu zamieszkania, wreszcie o określonych zainteresowaniach
Grupy inkluzyjne - czyli takie, do których przynależność nie jest ograniczona określonymi kryteriami.
Grupy społeczne, możemy również podzielić ze względu na ścisłość łączących ich więzi społecznych. Wówczas mówimy o:
Grupach pierwotnych - których członkowie połączeni są bardzo silnymi więziami uczuciowymi lub emocjonalnymi,
Grupach wtórnych - których członkowie gromadzą się dla osiągnięcia jakiegoś konkretnego celu (ugrupowania i partie polityczne)
Ponadto można mówić o grupach:
Formalnych, które posiadają własny status prawny oraz działają według przyjętych norm i zasad
Nieformalnych , które nie mają jednolitej struktury wewnętrznej, opierają się natomiast na normach zwyczajowych (np. szalikowcy)
Mówimy też o:
Grupach celowych, które zostały stworzone dla uzyskania jakiegoś konkretnego celu (np. sztab przeciwpowodziowy)
Grupy terytorialnych, w skład których wchodzą osoby zamieszkałe na danym terytorium
Klasach i warstwach społecznych.