Herbologia

Dr inż. Anna Wysmułek

Wykład 1 26.02.2013

Herbologia – nauka stosunkowo młoda, nauka o chwastach i metodach zwalczania(wyodrębniona w drugiej połowie XXw.)

Pochodzi od słów- herba- ziele, chwast

Logos- nauka.

Herbologia jako dyscyplina nauk biologicznych obejmuje:

- biologię i ekologię chwastów oraz ich rola w agrobiocenozie

- znaczenie i powstawanie banku nasion w glebie

-zjawisko konkurencyjnego oddziaływania chwastów na rośliny uprawne

-zmiany zachodzące w populacjach chwastów

-metody regulacji występowania i zwalczania chwastów

-optymalizacje stosowania metod pod względem skuteczności biologicznej i efektywności ekonomicznej

- badania nad przemianami herbicydów w roślinach i w glebie

- wpływ herbicydów na jakość produktów rolniczych i na środowisko

Definicje chwastów

- Blatchley (1912) rośliny rosnące „nie na miejscu lub tam gdzie nie są pożądane” albo też „rośliny które rywalizują z człowiekiem o posiadanie gleby”

- Harper (1960) „wyższe rośliny, które sprawiają kłopot”

- Europejskie Towarzystwo Herbologiczne „każda roślina lub roślinność za wyjątkiem grzybów kolidująca z celem działalności i wymaganiami człowieka

-Amerykańskie Towarzystwo Herbologiczne – „każda roślina rosnąca tam , gdzie nie jest pożądana”

- Nowiński (1950) „chwastem w ścisłym tego sowa znaczeniu nazwiemy tylko taką roślinę, która uprawom naszym przynosi wyraźną szkodą, niczym nie zrównoważoną”

Nadrzędnym celem ochrony roślin (herbologia, fitopatologia ) nie są czynnikami plonotwórczymi, wpływają na plon ale tylko dzięki temu że ograniczają szkodliwe czynniki wpływające na roślinę

Powszechnie przytaczane definicje

- wszystkie roślin ,które występują tam gdzie nie powinny tj. na polach , w sadach , ogrodach i warzywach

- każda obca roślina w łanie, która nie została celowo wysiana i nie jest przedmiotem uprawy na danym polu ( znaczenie rolnicze)

-rośliny dzikie, przystosowane do zmiennych warunków uprawy, mogące samodzielnie utrzymywać się przy życiu u boku roślin uprawnych

Do chwastów należą

- roślin dziko rosnące, występujące w agrofitocenozach

-zdziczałe rośliny uprawne np. w burakach - burakochwasty

-obce rośliny uprawne tj. żyto w pszenicy, lub rzepak ozimy w burakach cukrowych.

Przykłady gatunków np. przytulia czepna, komosa biała

AGROEKOSYSTEM – ekosystem obejmujący cały Obsza gospodarstwa (pola uprawne, łąki, pastwiska, miedze, drogi ,rowy , zadrzewienia, zakrzewienia śródpolne, sady, nieużytki, zabudowania)Składowe agroekosystemu

- agrobiocenoza tj. zespół gatunków świata ożywionego (rośliny, zwierzęta, mikoorganizmy)

-agrobiotyp ; nieożywiona część określonego obszaru (gleba, woda, powietrze)

AGROFITOCENOZA – zbiorowisko roślin charakterystycznych dla danego siedliska , składające się z rośliny uprawnej i towarzyszących jej chwastów

ZACHWASZCZENIE – zbiorowisko roślin niepożądanych w danej uprawie na określonym terenie

Rodzaje zachwaszczenia :

-aktualne – ogół chwastów występujących w łanie rośliny uprawnej ( to co widzimy wchodząc w łan)

-potencjalne – ogół diaspor chwastów zgromadzonych w warstwie uprawnej roli ( diaspory- organy roślin lub całe rośliny służące do rozprzestrzeniania przez nie gatunku, rozłogi korzeniowe chwastów wieloletnich) „Mówi nam co może być w latach następnych na danym polu”

-pierwotne – stan i stopień zachwaszczenia w początkowym okresie wegetacji, najczęściej do pierwszych zabiegów mechanicznych. Wtedy chwasty stanowią bardzo dużą konkurencję dla rośliny ( do momentu kiedy nie wykształci systemu korzeniowego). Istnieje możliwość ingerencji mechanicznej w łan roślin- mechaniczne zabiegi pielęgnacyjne.

-wtórne – występujące w drugiej połowie okresu wegetacji, po zakryciu międzyrzędzi , przed zbiorem, czy po pierwszych zabiegach odchwaszczających . Zachwaszczenie występujące przed zbiorem roślin.

Stan zachwaszczenia – (skład botaniczny) liczba różnych gatunków chwastów w zbiorowisku( może występować od kilku do kilkunastu gatunków)

Stopień zachwaszczenia – całkowita liczba chwastów (jednego gatunku lub różnych gatunków) przypadająca na jednostkę powierzchni

Stan i stopień zachwaszczenia zależy od

-banku nasion chwastów w glebie i czynników wpływających na jego uzupełnienie

-stanowiska w zmianowaniu

-agrobiologicznej charakterystyki przedplonu

-warunków klimatycznych i glebowych

W Polsce liczba gatunków chwastów występujących w roślinach rolniczych wynosi od 200 do 400 z czego ok.50 gatunków stanowi zagrożenie dla produkcji rolniczej

Większość gatunków należy do tych samych rodzin botanicznych co rośliny uprawne i dlatego powszechnie je zachwaszczają

- chwasty powodują straty zarówno w wysokośći plonów jak obniżają ich jakość

-straty w plonach wynoszą ok. 1-=20% i stanowią stale, poważne zagrożenie dla rośliny uprawnych we wszystkich systemach rolniczych

-straty wywołane obecnością chwastów są zwykle większe niż powodowane przez choroby i szkodniki

Najgroźniejsze chwasty na świecie : ok. 206 gatunków, należących do 59 rodzin botanicznych. Spośród nich

- najbardziej szkodliwe – ok. 80 gatunków na pierwszych miejscach znajdują się chwasty należące do jednoliściennych – pierwsze 9 miejsc/10 najgroźniejszych gatunków na świecie (np Cynodon dactylon – trawa bermudzka , Cyperus rotundus – cibora, Sorghum halepense – sorgo alpejskie, Echinoloa crusgalli – chwastnica jednostronna) , 10 miejsce w tym rankingu zajmuje Chenopodium album – komosa biala)

-druga grupa szkodliwości – ok. 126 gatunków ( mniejsza szkodliwość, występują na mniejszych obszarach)

Najgroźniejsze chwasty na świecie wg. najważniejszych rodzin botanicznych( dominują gatunki jednoliścienne zarówno roczne jak i wieloletnie)

Poace (44 gatunki), Cyperaceae 12 gatunków ( turzycowate) , Asteraceae 32 gatunki(astrowate), Polygonaceae

Najgroźniejsze chwasty wg. klas rodzin i trwałości

Jednoliścienne

-gatunki bardzo szkodliwe ( 18 – roczne, 18 – wieloletnie)

- druga grupa szkodlwości( 7 rocznych , 4 wieloletnie)

Dwuliścienne

- gatunki bardzo szkodliwe ( 33- roczne 23 wieloletnie)

-druga grupa szkodliwości ( roczne -48, wieloletnie – 17)

Szkodliwe chwasty pasożytnicze

Rodzaj :

-Striga – sorgo , kuku, proso, ryż

-Orobanche - rośliny dwuliścienne np. słonecznik, kapusta, gorczyca, rzepak, ogórki, bobik ,soczewica, groch, ziemniaki , tytoń, marchew, pomidory, seler

W Polsce – zaraza gałęzista ( Orobanche ramosa) i zaraza przytuliowa ( Orobnache caryophyllaceae)

-Cuscuta- gatunek kwarantannowy, bezwzględnie należy zwalczać przez likwidację plantacji

Chwasty w innych ekosystemach

Zbiorniki wodne – ok. 35 gatunków najbardziej szkodliwych (hiacynt wodny, sałata wodna, salwinia)

Skutki :

-utrudniają one prawidłowe gospodarowanie i użytkowanie akwakultury (rybołówstwo, ujęcia wody pitnej, elektrownie wodne, transport wodny, rekreacja

- zakłócają bioróżnorodność poprzez wypierania rodzimych gatunków –zmiany w środowisku

-większa sedymentacja i eutrofizacja ,a mniejsza głębokość i objętość zbiorników

Pozytywne aspekty występowania chwastów w agroekosystemie

- źródło mat. Organicznej i skł. Pokarmowych zdolność uruchamiania i przemieszczenia do wierzchnich warstw gleby subst. Pokarmowych, zdolność akumulacji znacznych ilości składników w biomase (komosa biała, skrzyp polny, rdest powojowy, mniszek pospolity, mlecz polny, gwiazdnica pospolita)

Takson- jednostka systematyczna

Komosa biała- Chenopodium album – pokazywała rysunek. Komosa może być źródłem pokarmu dla człowieka (w liściach zaiera Wit. C)

Głębokość korzenienia chwastów jest zróżnicowana

-ochrona przed szkodnikami i chorobami

Np.. ostróżeczka polna ( niszczy : bielinka kapustnika , piętnówkę kapustnicę)

Krwawnik pospolity (mszyce, miodówkowate, pluskwiaki)

Mniszek pospolity (mszczące , miodówkowate , roztocza)

Skrzyp polny, pokrzywa, chrzan pospolity ( patogeny)

Psianka czarna, ostróżeczka polna (alternariozy, fuzariozy)

Właściwości allelopatyczne chwastów

Allelopatia – wzajemne biochemiczne oddziaływanie (zarówno korzystne jaki i niekorzystne ) w obrębie wszystkich klas roślin , włączając mikroorganizmy

Inica pospolita , rumianek pospolity, mięta , łubin żółty-- żyto, owies ( wpływ na wzrostu plonów), jeżeli jednak te gatunki występują w zbyt dużej liczebności to dochodzi do zagłuszenia plantacji

Fiołek polny, perz, kąkol polny -żyto , oddziaływanie do pewnego momentu, jeżeli za dużo chwastów- następują zagłuszenie plantacji

Chaber bławatek pszenica(plony wyższe w porównaniu do pszenicy gdzie w zachwaszczeniu nie zaobserwowano chabra bławatka)

Z kolei żyto pobudza kiełkowanie nasion chabra bławatka

Asterace ( Comositae)Astrowate (Złożone) – Chaber bławatek

BIOINDYKACJA JAKOŚCI GLEBY I SKAŻEŃ SIEDLISKA

Np. mniejszek pospolity – ocena skażeń środowiska siarką

Szczaw polny, perz właściwy, maruan bezwonna – ocena poziomu skażeń oraz zabezpieczenie przed erozją wietrzną i wodną składowisk odpadów zawierających toksyczne metale.

Stanowisko	Gatunki chwastów
Gleby piaszczyste i słabogliniaste	Sporek polny, szczaw polny , czerwiec roczny,przymiotno kanadyjskie
Gleby ciężkie	Szczaw kędzierzawy, mlecz kolczasty, komosa biała
Czarne ziemie i mady próchniczne	Maruna bezwonna, bodziszek drobny
Gleby wapienne i objętne	Przetacznik lśniący, czyściec roczny, podbiał pospolity, ostróżeczka polna
Gleby obojętne lub słabo kwaśne	Mlecz polny, mak polny, ostrożeń polny
Kwaśne	Szczaw polny, czerwiec roczny, skrzyp polny, rzodkiew świrzepa, sporek polny
Azotolubne(nitrofilne)	Przytulia czepna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, bniec biały, szarłat szorski
Wilgotne	Podbiał pospolity, sit dwudzielny, rdest kolankowy
suche	Iglica pospolita, przetacznik wiosenny

Rubiaceae – Marzanowate – Przytulia czepna Gallium aparine

Pozytywne aspekty Cd.

-źródło pokarmu np. pyłko i nektarodajne ( rumian polny, ostrożeń polny, chaber bławatek, cykoria podróżnik, maki)

- miejsce bytowania pożytecznych organizmów (ssaków, owadów i ptaków) np. komosa biała, ostrożeń polny, gwiazdnica pospolita, przytulia czepna, rdest ptasi, gorczyca polna, starzec zwyczajny

-cenna pasza dla zwierząt np. komosa biała, włośnica zielona i sina, chwastnica jednostronna.

Szarłat szorstki – Amaranthus retroflexus

Chwastnica jednostronna –

- źródło pokarmu dla ludzi np. komosa biała, pokrzywa zwyczajna, mniszek pospolity. Trzeba wiedzieć jakiej fazie rozwoju można jeść i które części rośliny

- ziołolecznictwo i medycyna weterynaryjna np. perz właściwy, tasznik pospolity, chaber bławatek, rumianek pospolity, skrzyp polny, dziurawiec zwyczajny, babki, pokrzywa zwyczajna

Tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris

- źródło barwników

Kolor żółty( krwawnik pospolity, mniszek pospolity, rumian polny)

Kolor czerwony ( przytulia czepna, dziurawiec zwyczajny)

Kolor niebieski ( rdest ptasi, ostrożeń polny)

-podnoszenie walorów estetycznych krajobrazu ( maki, chabry, mniszki)

Wykład 2 03.05.2013r.

Właściwości biologiczne chwastów

Przyczyny i źródła zachwaszczenia

1. Właściwości biologiczne chwastów

1. wysoka plenność generatywne i negatywna ( wysoki współczynnik rozmnażania, przystosowanie owoców i nasion do szerokiego rozsiewania)

Współczynnik rozmnażania

Iloraz wyprodukowanych nasion w stosunku do materiału siewnego

Gatunek chwastu	Liczba nasion pochodzących z 1 rośliny
	średnia
Owies głuchy	138
Przytulia czepna	375 (400)
Tobołki polne	1023
Tasznik pospolity	5000
Gorczyca polna	1462
Mlecz polny	2716(6000)
Miotła zbożowa	2755
Szarłat szorstki	9254
Zółttlica drobnokwiatowa	14204
Mak polny	36723

Jeden chwast ( w zależności od gatunku) może wydać 100 -20000 nasion . Jeżli nasiona są duże jest ich mniej (np. owies głuchy do 100 szt) lecz są one często lepiej przystosowane by przetrwać niekorzystne warunki i są bardziej żywotne (ale to nie jest regułą) Żywotność nasion chwastów czyli utrzymanie zdolności kiełkowania w zależności od gatunku może wynosić od 3 do nawet 30 lat (np.komosa biała).

1. Zachowanie zdolności kiełkowania w glebie (wieloletnia żywotność nasion)

Czynniki wpływające na czas i przebieg kiełkowania chwastów

-dojrzałość nasienia( w przypadku chwastów jest ona długotrwała)

-skład chemiczny substancji zapasowych w nasieniu(tłuszcze, węglowodany, białko)

-temp i wilgotność gleby

-odczyn gleby

- położenie nasion

3. Temperatura i nierównomierność kiełkowania ( szeroki zakres temperatur, w jakich poszczególne gatunki mogą kiełkować)

Przyczyny nierównomiernego kiełkowania

-budowa anatomiczna łupiny nasiennej

-różny skład chemiczny substancji zapasowych

-czynniki klimatyczne (temp. , światło, wilgotność gleby)

-głębokość zalegania w glebie

-nierównomierne dojrzewanie nasion na roślinach

-specyficzne wymagania niektórych nasion

Gatunek	Temperatura ^0C
	Min
Chwastnica jednostronna	6-8
Włośnica sina, zielona	6-8, 10-15
Owies głuchy	1-2
Fiołek polny	2
Gorczyca polna	2-4
Gwiazdnica pospolita	2-3
Komosa biała	3-4
Rdest ptasi	1-2
Przytulia czepna
Tasznik pospolita	1-2
Szarłat szorstki	6-8

Chwasty termolubne –

Ważniejsze właściwości biologiczne niektórych chwastów

IV. Zróżnicowanie cyklu rozojowego (życiowego)

V. Piętrowość chwastów w łanie

VI. Odporność na niesprzyjające warunki zewnętrzne( okresowa susza, temperatura, wilgotność powietrza

VII. Łatwość w pobieraniu składników pokarmowych ; chwasty wieloletnie głęboki system korzeniowy, mogą korzystać z głębszych zasobów skł. Pokarmowych

VIII. Zróżnicowane wymagania wodne

Rozsiewanie i rozprzestrzenianie się nasion chwastów poprzez:

- materiał siewny

-ptaki i inne zwierzęta

- wiatr

-woda-

-obornik i gnojowica

Nasiona charakteryzują się swoistymi cechami, które taki ruch ułatwiają np. puch kielichowy w kształcie parasola u mniszka pospolitego czy haczykowate wyrostki na nasionach przytulii czepnej

Sposoby rozprzestrzeniania się chwastów

1. Samosiewność( autochoryczne) np. iglica pospolita(rozłupki iglicy wystrzeliwują nasiona na odległość kilku metrów), bodziszek drobny(na polach obserwujemy kompensację gatunku

2. Przez wiatr ( anemochoryczne) nasiona bardzo drobne( gwiazdnica pospolita, mak polny, owoce z puchem kielichowym(astrowate ostrożeń polny, mlecz polny, podbiał pospolipty) , owoce z długimi ościami (owies głuchy, miotła zbożowa)

3. Przez wodę ( hydrochoryczne) np. rdest kolankowy, rdest ptasi, szarłat szorstki

4. Przez zwierzęta (zoochoryczne) przytulia czepna( pokryta haczykami, przyczepia się do sierści zwierząt), fiołek polny, jasnoty, przetaczniki

5. Przez człowieka (antropochoryczne) żółtlica drobnokwiatowa, przymiotno kanadyjskie, ostrożeń polny i owies głuchy.

Źródła zachwaszczenia

1. Gleba - to „bank” nasion chwastów (zasoby zdolnych do życia nasion obecnych w glebie i na jej powierzchni)

(70- 90%) całego banku stanowi kilka gatunków chwastów

Znajomość ekologii podstawowych gatunków pozwala na

- dobieranie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych w stosownym czasie

- optymalizowanie mechanicznego zwalczania chwastów np. niszczenie młodych siewek poprzez bronowanie

-obniżanie kosztów związanych ze stosowaniem metod herbicydów( więcej niszczenia chwastów metodą mechaniczną0

-zwiększenie dochodu rolniczego

Wielkość banku nasion jest rezultatem:

- osypywania się nasion z rosnących chwastów

- opóźnionej zdolności kiełkowania nasiona znajdujących się w glebie

-zjadanie przez zwierzęta

- naturalnego obumierania roślin

- zabiegów agrotechnicznych i chemicznych

W warstwie 0-6 cm na 1 ha znajduje się 15- 200 -400 mln sztuk, w tym kiełkujących 5-7- 15 %

1. Obornik, ziemia kompostowa

2. Miedze, nieużytki , przydroża, zadrzewienia, zakrzewienia śródpolne

3. Materiał siewny

Przyczyny masowego pojawienia się chwastów

- wprowadzenie uproszczonych płodozmianów.

- wzrost poziomu mechanizacji

- uproszczenie technologii zbioru (przeważa zbiór kombajnowy, wysokie ściernisko pozwala na rozprzestrzenianie się chwastów.

- uproszczenie uprawy roli

- poziom nawożenia mineralnego

-niewłaściwe stosowanie herbicydów ( niewłaściwy dobór środków do stanu zachwaszczenia)

- nowe formy zbóż

- odłogowanie gruntów

Pierwsze 3 wykłady bez metod ochrony rośliny!!! ZALICZENIE ZA TYDZIEŃ!!!

Tj 19.03.2013r.

Konkurencja i kierunki zmian w zachwaszczaniu

Konkurencja- zawsze pomiędzy dwoma osobnikami które rosną w tym samym siedlisku

-Konkurencja roślin rozpoczyna się wówczas gdy zaopatrzenie w pojedynczy lub niezbędny składnik pokarmowy spada poniżej łącznego zapotrzebowania konkurujących ze sobą roślin

Dwie rośliny konkurują ze sobą wówczas, gdy wzrost jednej lub obu został osłabiony, czy też pokrój ich został zmodyfikowany względem wzrostu i pokroju roślin rosnących w w izolacji

W warunkach intensyfikacji rolnictwa niewątpliwie dochodzi do konkurencji i rolnik ma przeciwdziałać wygrywaniu konkurencji przez występujące na polu chwasty, które konkurują z roślinami uprawnymi

Rodzaje konkurencji

-wewnątrzgatunkowa(intraspceficzna)

-międzygatunkowa(interspecyficzna)

Konkurencja jest procesem kompleksowym . Podstawą zrozumienia zjawiska jest zapoznawanie się z zagadnieniem strat powodowanych przez chwasty.

Konkurencja może być o : wodę, składniki pokarmowe, miejsce, światło np. konkurencja chwastnicy jednostronnej i kukurydzy ( są tego samego typu fotosyntezy – typ C4)

Straty powodowane przez chwasty

-bezpośrednie : obniżenie ilości wytworzonego plonu

obniżenie zwrotu kosztów wytworzonego plonu

Na wielkość strat wpływ ma zagęszczenie czyli intensywność występowania rośliny w łanie roślin

- pośrednie : koszty społeczne, koszty producenta

Odnoszą się do rolnika

Rośliny	N	P2O5	K2O
Zboża (30 dt ziarna/ha i 50dt słomy)	85	40	85
Ziemniaki	80	30	140
Mlecz polny	67	29	160
Ostrożeń polny	138	31	167
Podbiał pospolity	74	27	235

Chwasty podane to chwasty wieloletnie. Tabela przedstawia jakie jest zużycie podstawowych składników mineralnych w przypadku roślin uprawnych i chwastów

Rośliny potasolubne – ziemniaki

Mlecz polny pobiera znaczne ilośc potasu, zabierając ziemniakom potrzebne im związki

Ostrożeń polny – pobiera znaczne ilości azotu , który w dużych ilościach pobierają niemal wszystkie rośliny uprawne ( oprócz motylkowych)a także potas

Chwasty mają mniejsze zapotrzebowanie na fosfor

Podbiał pospolity pobiera największe ilości potasu,

Zachwaszczenie pszenicy ozimej

Liczba chwastów 100-200 szt/m² pobiera z gleby

-60 -140 kg N

- 20 -30 kg P

100-140 kg K

Plon ziarna pszenicy ok. 30 dt/ha

Spadek plonów przy średnim poziomie zachwaszczenia

-zboża 20 %

- ziemniaki – 10%

Kuku- 30 %

Buraki cukroweg – 15 %

Tabela –straty w plonach pszenicy ozimej

Nawet przy małej obsadzie chwastów na m² dochodzi do istotnych strat w plonie.

Liczba ECHCG(chwastnica jednostronna) szt/ m^2	Spadek plonu (%)
6	5 kukurydzy
50	45 kukurydzy
200	62 kukurydzy
3	5 burak cukrowy

Chwastnica zagraża roślinom jarym późnych siewów (np. kukurydza burak)

Wpływ liczby Owsa głuchego na plonowanie pszenicy ozimej

Owies głuchy [ szt/ m^2]	Plon ziarna pszenicy [dt/ha]
0	74
4	65,8
8	55,4
16	43,2

32 43,2

50 roślin owsa głuchego , na 1 m² uprawy jęczmienia jarego powoduje straty o 35 %.

W przypadku ziemniaków chwastem niszczącym mocno uprawę jest psianka czarna. (Solanaceae)

Zdolności konkurencyjne łanu można kształtować poprzez

-prawidłową obsadę roślin (zagłuszanie chwastów przez rośliny uprawne)

-jakość materiału siewnego( trzeba wysiewać materiał zaprawiany, odpowiednio skalibrowany , odpowiednia MTZ, wpływa to na szybkie wschody roślin uprawnych. Im szybciej wzejdą , zaczną pobierać wodę i składniki pokarmowe z gleby to mogą wygrywać konkurencję z chwastami.

- początkowe tempo wzrostu( środki chemiczne żeby chwasty nie zagłuszyły rośliny uprawnej)

- termin siewu

-zdrowotność roślin( jeżeli istnieje zagrożenie że materiał siewny jest zanieczyszczony, występują objawy chorobotwórcze, to taki materiał siewny eliminujemy)

-warunki siedliskowe (rodzaj gleby, nawożenie)

-przebieg pogody

Krytyczny okres konkurencji (zachwaszczenia)

Okres ,w którym rośliny uprawne znajdują się w fazie wzrostu i rozwoju najbardziej wrażliwej na zachwaszczenie

Okres ,w którym rośliny uprawne najsilniej reagują spadkiem plonu na zachwaszczenie

Zależy on od :

- poszczególnych gatunków roślin uprawnych(krótkotrwałe/wieloletnie)

- odmian

-składu gatunkowego chwastów

-zagęszczenia łanu (liczebność chwastów)

Czas trwania krytycznego okresu konkurencji

- Burak cukrowy : od 2-3 do 8-9 tygodni po wschodach

Bobik od 2-3 do 7-8 tyg po wschodach

Ziemniak 4-6 tyg po wschodach

Kukurydza od wschodów 7-8 liści

Konkrencyjność roślin uprawnych wobec chwastów

- jej poziom zależy od konkretnej relacji roślina uprawna- chwast

Np. Chenopodium album – obniża plony buraka cukrowego

Galium aparine- przytulia czepna –obniża plony pszenicy ozimej

-konkurencyjność roślin uprawnych wzrasta wraz z jej szybszym początkowym wzrostem

Oddziaływanie konkurencyjne może być modyfikowane przez

-resztki pożniwne

- rośliny żywe

- oddziaływania allelopatyczne

Konkurencyjność zbóż

-szybkie tempo wschodów i gromadzenia biomasy po wschodach

Im bardziej liśc flagowy się odchyla to dochodzi do większego zasłaniania powierzchni gleby

- krzewienie się odmian: gatunkami które największą presję na chwasty wywierają jęczmień ozimy i żyto.

- duża powierzchnia liści ustawionych poziomo i odchylony liść flagowy(fotosynteza- gromadzenie biomasy)

-wysokość rośliny- bardziej konkurencyjne odmiany o długiej słomie

Na stopień konkurencji wpływają (czynniki konkurencji)

- gatunki chwastów i dynamika ich rozwoju

- liczba i rozmieszczenie chwastów na 1 m ²

-czas trwania konkurencji

- gatunki roślin uprawnych

- norma wysiewu i rozstawa rzędów(rolnik może przez to wpływać na przebieg konkurencyjności między rośliną uprawę i chwastami

- nawożenie, głównie azotem- za dużo azotu będzie powodowało nagromadzenie w glebie chwastów nitrofilnych np. gwiazdnica pospolita, szarłat szorstki ,przytulia czepna

-warunki klimatyczne i glebowe

Wnioski

Chwasty obniżają wydajność roślin uprawnych przez zmniejszenie wytworzonego lub zebranego plonu. (zmiany ilościowe i jakościowe- rozprzestrzenianie przez chwasty patogenów atakujących rośliny uprawne)

W początkowym okresie wzrostu należy eliminować chwasty z łanu roślin uprawnych. Wczesna eliminacja może polegać na stosowaniu wszelkich metod pośrednich, które będę zapobiegały pojawieniu się wschodów chwastów

Chwasty wschodzące po 1/3 cyklu życiowego rocznych roślin uprawnych zwykle nie obniżają wytworzonego plonu

Gatunki dwuliścienne powodują wyższe straty w plonie niż chwasty jednoliścienne. Na chwasty dwuliścienne mówimy często szerokolistne ( szerokie blaszki liściowe, spoziomowane względem powierzchni gleby, zacieniają bardziej rośliny uprawne i pochłaniają więcej promieniowania świetlnego niż rośliny jednoliścienne które mają spionizowane i bardziej węższe blaszki liściowe

Chwasty roczne mają tendencje do wywoływania większych strat w plonie roślin rocznych ,a wieloletnie – wieloletnich

Większość chwastów ( gł. Rocznych ) jest bardzo nietolerancyjna na konkurencje

Kompensacja

Zmiany w relacji występowania chwastów zanikanie jednych chwastów i dominacja w ich miejsc u innych gatunków na skutek oddziaływania antropogenicznego

Czynniki siedliska a zachwaszczenie

- zmiany jakościowe – zróżnicowanie różnorodności gatunkowej chwastów

- zmiany ilościowe – zróżnicowanie liczebności chwastów na jednostce powierzchni

Czynniki wypływające na kierunki zmian w zachwaszczeniu

Czynniki środowiskowe :

-zmiany klimatu : ( temp. ilość opadów, wilgotność powietrza)

Chwasty termofilne- chwasty typu C4(włośnica, palusznik krwawy) – większa liczebność tych chwastów bo ociepla się klimat

- wzrost stężenie CO₂ –chwasty o fotosyntezie C4, charakteryzują się mniejszym przyrostem suchej masy

Występują chwasty nie termofilne np. przytulia, komosa

Czynniki antropogeniczne

- struktura zasiewów(monokultura zbożowa)

-nawożenie

-agrotechnika

-technika ochrony rośliny

-systemy gospodarowania

Kierunku zmian w zachwaszczeniu

-powolne zanikanie odrębności zbiorowisk chwastów występujących w zbożach i okopowych.

-ustępowanie z pól chwastów wrażliwych na szeroko stosowane herbicydy (gorczyca polna, rzodkiew świrzepa i inne)

- nasilenie występowania chwastów z rodziny Poaceae ( miotła zbożowa , owies głuchy , wiechlina roczna, chwastnica jednostronna , wyczyniec polny)

-nasilenie występowania chwastów azotolubnych (gwiazdnica pospolita, komosa biała , przetaczniki i inne)

- nasilenie występowania chwastów wijących ,czepnych , wytrzymałych na bronowanie i zacienianie ( rdest powojowy, powój polny , przytulia czepna)

-migracja niektórych gatunków ruderalnych na pola uprawne( bylica pospolita, blekot pospolity, bodziszek drobny, rzepicha leśna)

- zanikanie gatunków przenoszonych z materiałem siewnym (kąkol polny, stokłosa żytnia, życica roczna i inne)

-wzrost udziału gatunków wieloletnich oraz chwastów piętra przyziemnego

- wzrost udziału gatunków wieloletnich oraz chwastów piętra przyziemnego

ZALICZENIE POŁÓWKOWE!!!!!

Wykład 4, 19.03.2013r.

METODY OCHRONY ROŚLIN UPRAWNYCH PRZED CHWASTAMI

Kontrola (regulowanie) zachwaszczenia:

-Wszelkie działania i ich kombinacje mające na celu zmniejszenie populacji chwastów w warunkach uprawy

-Działania, zasady postępowania i modyfikacje uprawy, które mają na celu oddziaływanie na populacje chwastów,

-Dążenie do regulowania populacji chwastów do odpowiednich poziomów poniżej progów szkodliwości

Agroekologiczne podstawy ochrony roślin przed chwastami

-rozpoznanie znaczenia chwastów w fitocenozach pól uprawnych

-znaczenie i powstawanie banku nasion chwastów w glebie

- występowanie chwastów w zależności od czynników siedliska( czy mamy siedliska kwaśne czy obojętne, zasadowe, podmokłe czy suche)

-określenie możliwości przemieszczania się chwastów z różnych obszarów(migracja gatunków ruderalnych na pola uprawne np. bylica pospolita w kukurydzy)

-dynamika populacji chwastów w różnych uprawach

-wpływ czynników antropogenicznych

- zjawisko konkurencji chwastów

- określenie progów zagrożenia

- określenie tzw. krytycznych okresów konkurencji chwastów dla roślin uprawnych

Metody zwalczania chwastów

-pośrednie : metody zapobiegawcze, prewencyjne, rolnik ma stworzyć roślinie takie warunki by ta pobierając skł pokarmowe i wodę mogła wywierać presje na chwasty

*niszczenie źródeł zachwaszczenia (usuwanie źródeł zachwaszczenia)

* agrotechniczne

* kwarantanna np. Cucuta – eliminujemy całą plantację. Nie ma środków chemicznych które można stosować w celu wyeliminowania zagrożenie. Pozostaje nam likwidacja plantacji.

- bezpośrednie (bezpośrednia ingerencja rolnika w łan roślin uprawnych)

* mechaniczne

*fizyczne

*biologiczne (mają najmniejsze znaczenie)

* chemiczne( podejmujemy decyzję po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości – czyli ilość chwastów jest taka że zaczyna się duża strata dla rolnika

- integrowane(integracja metod zwalczania, łączne stosowanie wszelkich dostępnych metod i środków po to by zwalczyć chwasty)

Metody możemy podzielić także na chemiczne i nie chemiczne

Niszczenie źródeł zachwaszczenia polega na stosowaniu

-czystego materiał siewny

- przefermentowanego obornik i komposty bez żywych nasion

-kombajnów z chwytaczami nasion

-wykaszaniu chwastów na miedzach użytkach, poboczach itp.

Metody agrotechniczne

-termin siewu i norma siewu

-rozstawa rzędów

-Dobór gatunków i odmiany . Zdolnoci konkurencyjne roślin różnicuje :masa nasion, szybkość kiełkowania, tempo i typ wzrostu i ochylenie liści , wielkość powierzchni liściowej, krzewienie lub rozgałęzienie , wzrastająca wysokość roślin

- płodozmian- dobór w odpowiedniej kolejności roślin na polu

Utrzymanie gleby w wysokiej aktywności biologicznej, przemienne uprawa rośłin o zróżnicowanej agrotechnice, uprawa roślin wieloletnich pastewnych, miedzyplony, roślinu okrywkowe, wykorzystanie zjawiska allelopatii

- zasiewy mieszane, uprawy współrzędne( owies,pszenica jara, jęczmien= mieszanka zbożowa)

Większe zdolności przystosowawcze , lepsze wykorzystanie przestrzeni, komplementarne wykorzystanie zasobów siedliska

- zdrowy i dobrze kiełkujący materiał siewny

-ściółkowanie gleby czarną folią, słomą itp.

-mulczowanie gleby

Metody mechaniczne

- podstawowa uprawa roli(orka)

-przedsiewna uprawa roli

-zabiegi pielęgnacyjne

*łany zwarte

* międzyrzędzia

Wady i zalety metod mechanicznych

-zalety : opgrzewanie roli, niszczenie zaskorupienia, wzrost dostępności składników pokarmowych, rozluźnienia gleby

- wady : zależność od warunków pogodowych, fazy rozwojowe, dodatkowe przejazdy, większa zuzycia paliwa, większe ryzyko erozji

„Odsłonie przed Wami wszystko”

Skuteczność mechanicznej kontroli zależy od

- typpu i wilgotnośći gleby

-struktury gleby

- zasad pracy narzędzi odchwaszczających

-prędkości przejazdu

-gatunków chwastów i ich odpornośći na zabiegi

- faz rozwojowych chwastów i roślin uprawnych

Metody mechanicznego niszczenia chwastów

- dla gleb lekkich – wykonanie wysztorcowanej orki do głębokośći 12-14 cm , po przeschnięciu wyciąga się rozłogi perzu kultywatorem i bronami na powierzchnię, następnie grabi się je i wywozi z pola. Jest to sposób dosyć skuteczny, ale bardzo pracochłonny silnie niszczący strukturę gruzełkowatą roli

-dla gleb zwięzłych – dwukrotne talerzowanie uprzednio podoranego pola w celu pocięcia rozłogów na możliwie krótkie odcinki. Następnie za pomocą pługa z przedpłużkiem głębokie przykrycie kiełkujących odcinków perzu.

Metoda uniwersalna – 3-4 krotne zaorania pola w okresie pożniwnym na rożnej głębokośći. Orki powinno się przeprowadzacą w chwili kiełkowania rozłogów . Ostatnia orka powinna być glęboka do 25-30 cm. Modyfikacja tej metody polega na tym, żę po pierwszej orce średniej stosuje się kilkakrotne kultywatorowanie

Metody fizyczne

-termiczna : wypalanie chwastów w międzyrzędziach temp 90-100 stopni

Chwasty wrażliwe : pokrzywka żegawka, starzec zwyczajny, przytulia czepna, komosa biała

Chwasty średnio wrażliwe : gorczyca polna, fiołek polny,

Chwasty odporne ;tasznik pospolity, maruna i wiechlina ,wieloletnie(odporne bo mają głębsze korzenie i odrastają)

- solaryzacja

- parowanie gleby w szklarniach, inspektach

Metody biologiczne

-żywe organizmy, które mają wspomóc nas w walce z agrofagami

-bioherbicydy

-allelopatia ( alleoleloherbicydy)

Alleolopatia

Gatunki roślin uprawnych o właściwościach allelopatycznych

- żyto ,pszenica, jęczmień, owies, gryka, ryż, sorgo

- rośliny kapustowe, słonecznik

- koniczyna czerwona, nostrzyk żółty, wyka , lucerna

Alleopatyzne oddziaływanie niektórych roślin (Katia ma zdjęcie)

DWIE TABELECZKI!!

Tabeleczka 3. Możliwości zastosowania kontroli biologicznej

Możliwości zastosowania kontroli biologicznej

-opuncja – motyl Catoblastis cactorum

-dziurawiec zwyczajny – chrząszcz Chrysolina quadrigemina

- oset Carducus – ryjkowce

- wieloletni gatunek Chondilla Juncea – rdza Puccini chondrillina

-ostrożeń polny rdza Pccina punticornus (biogherbicyd)

-mniszek lekarski , pokrzywa- trzoda chlewna

-janowiec, żarnowiec- owce

-chwastnice trawiaste – gęsi

Możliwości zastosowania kontroli biologicznej w Polsce

W Polsce stosowane są w ograniczonym zakresie a jest to praktycznie jedyna metoda ograniczenia rozprzestrzeniania się w naszym kraju gatunków inwazyjnych tj

- barszcz Sosnowskiego haracleum Sosnowskyi

- Fallopia japonica Pszczółkowskyi

-ambrozja zachodnia Ambrosia psilostachya Album

Metody chemiczne

Polegają na stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin (herbicydy) zwalczających chwasty

- najbardziej efektywne

-zapewniają skuteczne zniszczenie chwastów

-szybko dają efekty działania

Zabiegi chemiczne stosuje się dopiero wtedy, gdy szacuje się szkody o znaczniu gospodarczym ( w oparciu o progi ekonomicznej szkodliwości)

Środki ochrony roślin – substancje syntetyczne lub pochodzenia naturalnego służące do zwalczania agrofagów

Preparaty składają się z :

- substancji aktywnej – związku chemicznego N-fosfolo

- substancji pomocniczej – spełniającej rolę nośnika lub rozpuszczalnika

Substancja aktywna – aktywna część środka ochrony roślin zwalczająca organizmy szkodliwe.

Herbicyd – nazwa handlowa Agyro(nazwa handlowa) 75(zaw. Składnika w %) WG( rozpuszczalnik organiczny i nośniki)

Substancja aktywna -: sulfosfuron 75 % ( nazwa zwyczajowa)

Substancja pomocnicza : rozpuszczalniki organicznej i nosniki

Kryteria klasyfikacja herbicydów

- podobieństwo w budowie chemicznej

Grupy chemiczne:

Grupa chemiczna	Herbicydy
Pochodzenia kwasu benzoesowego	Aminopelik D450 SL Chwastox Turbo 340 SL
Pochodzenia fenoksykwasów (octowego, propionowego, masłowego)	Aminopelik Standard 600 SL Chwastox Extra 300 SL Dicopur 600 SL Diherb 750 SL
Pochodne kwasu karbaminowego	Betanal Elite 274 EC Betanal MaxxPro 209 OD
Triazyny	Goltix 700 SC, Sencir 70WG
Azyny	Basagrum 480 SL’Pyramin Turbo 520 SC Reglone 200 SL
Aniliny	Stomp 330 EC
Amidy	Butisan 400 CS, Trophy 840 EC Kerb 50 Wp
Sulfonylomocznik
Pochodne moczkowe
Fosfoniany
Triazolinony
Pochodne kwasu pikolinowego

- stopień wrażliwości różnych gatunków roślin (selektywność)

- sposób wnikania do roślin

-termin i sposób stosowania

-sposób przemieszczania w roślinie

-mechanizm działania: na jakie funkcje życiowe będą oddziaływały środki

-toksyczność dla organizmów żywych

- forma użytkowa

Formy użytkowe herbicydów

-stałe : WP – proszę do sporządzenie zawiesiny wodnej

WG- granule do sporządzenia zawiesiny wodnej

SG –granule rozpuszczalne w wodzie

- płynne (ciekłe)

SC- koncentraty w postaci stężonej zawiesiny

EC – koncentraty do sporządzania emulsji wodnej

SL – koncentrat rozpuszczalny

OF – koncentrat zawiesinowy rozcieńczony olejem

Toksyczność środków ochrony roślin

Toksyczność środków ochrony roślin polega na ich szkodliwym działaniu na człowieka i zwierzęta, gdy dostaną się do ich organizmu drogą oddechową lub przez skórę

Toksyczność ostra – zdolność preparatu do wywołania efektu toksycznego po jego podaniu do organizmu w DAWCE JEDNORAZOWEJ lub po jednorazowym narażeniu

Toksyczność chroniczna (przewlekła) ocenia się podając codziennie w pożywieniu ½ , 2/5 i 1/20 dawki przyjętej jako letalna LD 50 ( śmiertelna)

Na podstawie jej badań ustala się najwyższą dawkę podawaną w ciągu całego życia zwierząt, nie wywołującą żadnych zmian w ich organizmie – ADI ( dopuszczalna dawka)

Toksyczność ostra

-ekspozycja skórna (termalna)

-wdychania par preparatu

-przecz podawanie preparatu do spożycia ( doustna)

Toksyczność chroniczna(przewlekła)

- kancerogenne ( rakotwórcze)

- teratogenne (uszkodzenie płodu)

- mutagenne ( powodujące zmiany genetyczne w organizmach)

LD₅₀ ( dawka letalna) ilość preparatu wyrazona w mg/kg masy ciała zwierząt testowych ,powodująca śmierć 50 % badanych organizmów

LC₅₀ stężenie preparatu wyrażone w mg/ l powodujące śmierć 50% badanych organizmów po 96 godzinach (miara dla ryb)

EC₅₀ stężenie preparatu w wodzenie wyrażone w mg/l wywołujące określone efekty u 50 % badanych organizmów po 48 godzinach ( miara toksyczności dla rozwielitki)

Szczególnie po zastosowaniu prepraratów nei należy dopuszczać do oblotu pszczół

Okres karencji – określona liczba dni jaka musi upłynąć od ostatniego zabiegu do zbioru roślin

Czas ten jest niezbędny do rozpadu substancji aktywnej w lub na roślinie. Przestrzeganie karencji zapobiega możliwości zatrucia zwierząt oraz powstawaniu pozostałości wyższych aniżeli najwyższe dopuszczalne tolerancje w żywności, paszach lub produktach zwierzęcych

Okres prewencji – określona liczba godzin lub dni, w ciągu których pszczoły, zwierzęta domowe lub ludzie nie powinny stykać się z roślinami , na których wykonano zabieg środkiem ochrony roślin

Herbicydy – korzyści

1. Ograniczenie konkurencji chwastów w okresie schodów lub zaraz po wschodach roślin oraz utrzymanie pola wolnego od chwastów w ciągu całego sezonu wegetacyjnego

2. Skuteczne niszczenie chwastów

3. Ograniczanie , nawet eliminowanie niektórych z uprawek mechanicznych

4. Ograniczanie strat w wysokości plonów roślin

5. Umożliwianie sprawniejszego przeprowadzenia zbioru roślin oraz ograniczenie strat w czasie sprzętu i magazynowania

6. Szybkie przywrócenie użyteczności rolniczej terenów nieuprawianych ( np. odłogów)

7. Łatwe, bardziej funkcjonalne i estetyczne utrzymanie terenów nieużytkowanych rolniczo

Herbicydy –wady

1. Uodparnianie się chwastów na zbyt często stosowane herbicydy

2. Kompensacja gatunków chwastów odpornych na poszczególne substancje

3. Fitotoksyczne działanie na niektóre odmiany roślin uprawnych ( wrażliwość odmianowa roślin uprawnych)

4. Zbyt powolne ( w pewnych warunkach) uruchamianie się substancji aktywnych ( utrzymywanie się pozostałości herbicydów w glebie – fitotoksyczne działanie na rośliny następcze)

5. Przenikanie substancji aktywnych do wód gruntowych

6. Możliwości powstawania zatruć wśród ludzi i zwierząt , czy szkód na sąsiednich polach (znoszenie cieczy roboczej)

7. Powstawanie okresowych zmian w składzie gatunkowym , liczebności i funkcjach mikroorganizmów glebowych

Wykład 6

Podstawy ochrony roślin uprawnych przed chwastami:

-zboża ozime i jare

-rzepak ozimy

-okopowe

 

Ochrona roślin przed chwastami:

-charakter proekologiczny i integrowany

-metody chemiczne – powinno się je stosować tylko w takim miejscu i czasie kiedy jest to niezbędne, tak mało jak to możliwe i tak dużo jak to konieczne

-zabieg herbicydowy – uzupełnienie metod mechanicznych, fizycznych i biologicznych, konieczność wykonania decyduje nasilenie chwastów występujących w łanie i ich szkodliwość

 

Utrzymanie zbóż w czystości powoduje:

-zwyżkę plonu

-zmniejsza nakłady na zbiór, czyszczenie i suszenie ziarna

-zmniejsza zachwaszczenie roślin następczych

 

Czynniki decydujące o zachwaszczeniu zbóż:

-uprawa roślin w monokulturze

-zabiegi mechaniczne

-terminowe wykonanie zbioru i uprawy pożniwnej, następstwo roślin

 

Czynniki ograniczające zachwaszczenie:

-prawidłowe zmianowanie roślin

-pełne i poprawnie wykonane zabiegi pożniwne i przedsiewne

-czysty materiał siewny, wysiany w zalecanym terminie

 

Staranność w przedsiewnych zabiegach agrotechnicznych i w czasie siewu zapewnia korzystniejsze warunki dla roślin, zapobiega zachwaszczeniu i jest także skuteczna w uzyskaniu wysokiej skuteczności herbicydów.

 

Mechaniczne zwalczanie chwastów:

-zboża ozime: są zbędne, jeśli gleba nie jest zaskorupiona, a łan ma być opryskany herbicydami (wykonany zabieg agrotechniczny zwiększa koszty ochrony i może być przyczyną uszkodzenia rośliny uprawnej):

-zboża jare: 2,3 krotne bronowanie w terminach:

                -przed wschodami zbóż

                -koniec fazy krzewienia

 

Chwasty zbóż ozimych:

-miotła zbożowa

-wyczyniec polny

-perz właściwy

-przytulia czepna

-maruna bezwonna

-fiołek polny

-jasnoty

-przetaczniki

-chwasty jare: rdesty, gorczyca polna

-chwasty trwałe

 

Zboża jare:

-gwiazdnica pospolita

-gorczyca polna

-rdesty

-komosa biała

-owies głuchy

-przytulia czepna

-fiołek polny

-jasnoty

-przetaczniki

 

Progi szkodliwości ekonomicznej niektórych gatunków w pszenicy ozimej

-miotła zbożowa – 10-20 r/m2

-przetacznik perski – 11-25

-przytulia czepna – 6-10 – dla jakościowych zbóż 0!

-maruna bezwonna 5-10

-chaber bławatek 1-5

-fiołek polny 50

-gwiazdnica-26-60

Ostrożeń polny 3

 

Racjonalne stosowanie herbicydów jest zabiegiem niekwestionowanym wszędzie tan, gdzie stan i stopień zachwaszczenia takie postępowanie uzasadnia.

Należy zatem na każdym polu ustalić skład jakościowy i ilościowy zbiorowiska chwastów (w jakim stopniu stanowią zagrożenie dla plonowania i zbioru zbóż oraz czy ich pozostawienie nie spowoduje wzrostu zachwaszczenia upraw następczych

Podstawowy warunek umiejętnego zwalczania chwastów w zbożach – termin odchwaszczenia

Okres krytycznej wrażliwości zbóż na zachwaszczenie:

-ozime: jesień i wiosna

-jare: od wschodów do pełni krzewienia

 

Ale: zastosowanie herbicydu późną jesienią na pszenicę wsianą w opóźnionym terminie (np. 15 października) będzie stanowiło obok zimna dodatkowy stres dla rośliny uprawnej i może jej zaszkodzić.

 

Najważniejszy aspekt zwalczania chwastów w zbożach jest wyeliminowanie chwastów uciążliwych, które są także trudne do zwalczania w uprawie roślin dwuliściennych np. rzepaku, burakach cukrowych czy ziemniakach:

-ostrożeń polny, rdest powojowy, stulisz lekarski, stulicha psia, maki i chaber bławatek, fiołki, bodziszki

-należy zwalczać samosiewy rzepaku i chwasty kapustowate

 

Zasady stosowania herbicydów w okresie jesiennym:

-dobierać właściwy herbicyd do konkretnego stanu zachwaszczenia

-fazy rozwojowe chwastów – jak najwcześniejsze

-sprawny sprzęt

-etykieta

Podstawą zwalczania chwastów są zabiegi jesienne!

 

Które chwasty powinny być niszczone jesienią?

-miotła zbożowa

-przytulia czepna

-rumianowate

-mak polny

-bratek polny

 

Bezpośrednio po siewie (przed wschodami) – Racer 250 EC, Stomp 330 EC

Do 3 dni po siewie oraz po wschodach roślin w fazie BBCH 11-12 – Maraton 375 SC, Golden Pendi 330 EC + Protugan 500SC

Po siewie, po wschodach od fazy 2 liście do końca wegetacji – miotła zbożowa, przytulia czepna, maruna bezwonna, wszystkie herbicydy proponowane do jesiennego odchwaszczania niszczą miotłę i wiele chwastów dwuliściennych, np. Coguar 600SC, Legato Plus 600SC, Maczuga 75WG, Lentipur Flo 500SC, Tolurex 500SC

Po wschodach – od fazy szpilkowania do końca jesiennej wegetacji: Huzar 05WG, Boxer 800EC, Expert Met 56 WG, Snajper 600 S.C., Komplet 560 S.C.

Jesienią: od początku do końca: Aminopielik D 450SC,

 

Wiosna (zabiegi uzupełniające)

Zboża ozime późno siane – chwasty wschodzą dopiero na przedwiośniu i wiosną i mogą być zwalczane w następujących terminach:

Po wznowieniu wiosennej wegetacji: np. Atlantis 12 OD, Granstar 75 WG

W fazie krzewienia wiosennego Huzar 05 WG, Aminopielik Tercet 500 SL

Na początku strzelania w źdźbło Apyros 75 WG, Mustang 306 SE

 

Zboża jare

-termin: od początku do końca krzewienia

-zwalczanie owsa głuchego – Puma Universal 069 EW

- ograniczanie zachwaszczenia perzem: Apyros 75 WG, Attribut 70 WG lub Roundup 360 SL (dojrzałość woskowa)

 

Kukurydza – wrażliwa na zachwaszczenie:

-szeroka rozstawa rzędów i rzadki siew: 8-10 r/m2

-opóźnione wschody (3 tyg po siewie)

-początkowy wolny wzrost

-pionowy wzrost i nie rozgałęzianie się roślin

 

Cel zabiegów ochronnych- plantacja wolna od chwastów od wschodów do wytworzenia przez kukurydzę 8-10 liści (do początku zakrywania międzyrzędzi – okres konkurencji krytycznej ok 4-5 tyg po siewie.

Możliwość stosowania zabiegów mechanicznych

 

Gatunki chwastów:

-jednoliścienne – chwastnica jednostronna, włośnica zielona i sina, perz właściwy

-dwuliścienne – komosa biała, szarłat szorstki, chaber bławatek, fiołek polny, gorczyca polna, gwiadznica pospolita, jasnoty, rdesty, maruna bezwonna, przytulia czepna, psianka czarna, przetaczniki, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa

-wieloletnie –mlecz polny, ostrożeń polny, mniszek pospolity, powój polny, skrzyp polny

Herbicydy zwalczające chwasty do 3 dni po siewie: zdjęcie

 

Po wschodach- zdjęcie

 

Rzepak ozimy

Chwasty w rzepaku:

-jesienią: zakłócają formowanie się pożądanych cech rozety

-wiosną: wykorzystują światło i pną się w górę łanu wypełniając w nim piętro środkowe i górne

 

Chwasty w rzepaku:

-fiołek polny

-maruna bezwonna

-gwiazdnica pospolita

-przytulia czepna

-jasnoty

-mak polny

-tasznik pospolity, tobołki polne

-miotła zbożowa

-perz właściwy

-samosiewy zbóż

 

Próg szkodliwości w rzepaku:

-ostrożeń polny 1 r/m2

-przytulia czepna 1

Rumian polny 3

Rumianek pospolity 3

2-liść. Jesień – 20 roślin

2 liść. Wiosna – 30

1 liść. – 10-15% pokrycia

 

Z punktu widzenia ochrony rzepaku przed chwastami zabiegi doglebowe są najbardziej wskazane:

-rośliny pozbawione są konkurencji

-zapobiegają wtórnemu zachwaszczaniu

-wysoka skuteczność zabiegów

-zmniejszają wilgotność łanu

-zwiększają jego przewietrzenie (mniej narażone na występowanie chorób)

Warunkiem zabiegu doglebowego jest odpowiednia wilgotność gleby

 

Zabiegi jesienne – zdjęcie

 

Samosiewy zbóż należy niszczyć jesienią – ich bujny rozwój prowadzi do osłabienia lub całkowitego zagłuszania rzepaku.

Agil 100 EC, Leopard 05EC, Pantera 040EC, Targa Super 05EW, Fusilade Forte 150EC – jesienią po wschodach rzepaku

Herbicydy a środowisko

Integrowana ochrona

Mechanizmy zanikania herbicydów w środowisku

• Rozkład (rozpad herbicydu na składniki nietoksyczne)

• Fotodegradacja

• Chemiczny

• Mikrobiologiczny

• Ulatnianie

• Wymywanie

• Adsorbcja

• Pobieranie przez rośliny

• Fizyczny spływ

• Erozja glebowa

Fotodegradacja

degradacja pod wpływem światła, które może być aktywatorem reakcji np. utleniania, redukcji, hydrolizy

Herbicydy wrażliwe na degradację świetlną: trifuralina, diuron, monuron, s-triazyny, sikwat

Ograniczenia fotodegradacji

• Adsorpcja

• Inkorporacja

Rozkład na drodze Chemicznej

Polega na reakcji hydrolizy, które mają mijsce zwłaszcza w głębszych warstwach gleby oraz inn np.:

• Procesy oksydo-redukcyjne

• Tworzenie nierozpuszczalnych w wodzie soli

• Tworzenie innych kompleksów zw związkami konsysucjonalnymi gleby

Dla niektórych herbicydów (np. atrazyna) jest to główny mechanizm degradacji

Szybkość reakcji hydrolizy zależy od:

• Temperatury i wilgotności gleby

• pH roztworu glebowego

Rozkład na drodze biologicznej

Odbywa się przy udziale bakterii grzybów i promieniowców

Zdolnośc rozkładu przez:

• wytwarzanie enzymów i metabolizowanie określonego herbicydu

• liczebności i aktywności populacji drobnoustrojów

Zalezy od:

• wilgotności i temperatury gleby

• zawartości tlenu

• zawartości materii organicznej

Adsorpcja

Zatrzymywanie rozpuszczonej lub gazowej substancji na powierzchni cząsteczek glebowych

Koloidy glebowe są najważniejszymi czynnikami adsorpcji herbicydów

Gleby bardzo ciężki – słaba adsorpcja – herbicydy dostępne do pobrania

Gleby o wysokiej zawartości materii organicznej – wysoka adsorpcja – penetracja herbicydu do cząstek organicznych

Wymywanie

Przemieszczanie się herbicydów z wodą w glebie w głęb gleby

Determinowane jest przez:

• adsorpcję

• dawkę i czas przepływu wody przez strefę z herbicydem

Ulatnianie

Przechodzenie substancji ze stanu stałego lub płynnego w stan gazowy. Odnosi się do herbicydów w dużej prężności par

Prezność par – tendencja substancji aktywnej do odparowywania. Określana w milimetrach słupa rtęci lub milipaskalach

• duża lotność (prężność par 10-2 – 10-4 mm Hg: chlomazon, trifluralina

• średnia lotność (prężność par 10-5; 10-6 mm Hg: alachlor, dikambalinurom

• małą lotność (prężność acetochlor, atrazyna, bentazan

Na ulatnianie się herbicydów wpływa:

• adsorpcja

• wilgotność i temperatura gleby

Inkorporacja – mechaniczne mieszanie herbicydu z kilkucentymetrową warstwą gleby, w celi zmniejszania stat na skutek lotności herbicydów.

Trwałość herbicydów w glebie (persysyentność)

Oddziałowuje na:

• skuteczne zwalczanie chwastów

• uszkodzenia rośliny następczych

• zniszczenie środowiska

Wskaźnikiem jest okres połowiczego roskładu – czas konieczny do rozkładu substancji aktywnej do połowy jej pierwotnej koncentracji w glebie

Np. pendimetalina (Stomp 400 S.C.) T1/2 – 44 dni

Po 44 dniach – degradacja w 50 %

Kolejne 44 dni – 25%

Kolejne 44 dni 12,5 %

Perestyntność zależy od:

• właściwości fizyko-chemicznych substancji aktywnych

• dynamika ich zanikania w danych warunkach

Czynniki wpływające na szybkość zanikania

• dawki

• typ gleby

• adsorpcja

• pH gleby

• zasobność gleby w składniki pokarmowe

• temperatura i wilgotność

• inkorporacja

• powtarzanie zabiegów

• formulacje herbicydów

• kombinacje środków ochrony roślin

Czynniki wpływające na zaleganie herbicydów w glebie i ich szkodliwość sziałania na rośliny następcze

• przedawkowanie

• wadliwa technika opryskiwania

• wykonanie zabiegu w innym terminie niż zalecany

• susza

• niska temperatura

Metody integrowane (integracja metod)

Łączenie efektywnych, środowiskowo bezpiecznych i społecznie akceptowalnych zabiegów, które utrzymują poziom zachwaszczenia poniżej progu ekonomicznej i biologicznej szkodliwości

Zwalczanie chwastów przy użyciu wszystkich dostępnych metod zgodnie z wymaganiami ekonomicznymi, ekologicznymi i toksykologicznymi, które dają pierwszeństwo naturalnym czynnikom ograniczającymi i ekonomicznymi progom zagrożenia

Próg ekonomicznej szkodliwości – taka liczba chwastów, przy których mogą wystąpić starty w plonie wyższe niż wynosi koszt zabiegu ich zwalczania

Progo szkodliwości niektórych gatunków chwastów w pszenicy ozimej:

• miotła zbożowa 10-20szt/m2

• przetacznik perski 11-25

• przytulia czepna 6-10 szt/m2

• maruna bezownna 5-10 szt.m

• chaber bławatek 1-5 szt/m2

jak stosowań środki ochrony roślin zgodnie z zasada zrównoważonego rozwoju:

• stosować zmianowanie substancji aktywnych

• dostosowanie terminu zwalczania chwastów do okresów szczególnej wrażliwości chwastów n herbictcy i elektywność rośliny uprawnej

• decyzję o potrzebie stosowania proeperatu należy podejmować na podstawie porgówszkoldiwości

• uwzględniać warunki pogodowe w czasie zabiegu

• dobierać właściwe prepearaty (skuteczność spektrum, zwalczanie gatunków tokszyczność

• sodtsowanie dawki np. herbicycy do stopnia zachwaszczenia oraz dodawać adiudanty

Adiuwanty – środki pomocnicze wspomagające aktywność (działanie innychśrodkóochorny roślin

Stosuje sue je w celi

• zmodyfikowania właściwości biologicznych substancji aktywnej środka ochrony roślin

• zmiany prarametrów fizykochemicznych

Adiuwanty dzielimy na dwie grupy:

• aktywne (zemulgowane oleje, kwasy tłuszczowe,

• modyfikujące (stabilizatory, emulgator, substancje umożliwiające mieszanie rożnych środków i zapobieganiącezniszcenieczieczynuzyżtkowejczais opryskiwania

Dodatek adiuwanta pozwala na:

• lepsze zwilżenie liści, dzięki czemu zapewniona jest lepsza przyczepność kropli cieczy użytkowej do powierzchni liścia

• ułatwienie przenikania substancji aktywnej przez tkankę okrywającą roślin

• przeciwdziałanie zmywaniu znoszeniu substancji aktywnej czy jej strat w wyniku parowania

• poprawienie efektywności zabiegów roślin

• obniżenie dawek środków ochrony roślin

• udoskonalanie techniki stosowania zabiegów ochrony

Trend, Siarczan amonu,