Historia filozofii, 19.03

Wilhelm Dilthey- filozofia życia. Ważne pojęcia: życie, przeżywanie, rozumienie. Są ze sobą nierozerwalnie powiązane, na życie nie da patrzeć się z zewnątrz, z boku. Wiedza o życiu i jego rozumienie zakłada jego przeżywanie. Wiedza o rozumienia zakłada wiedzę o przeżywaniu, przeżywanie zakłada rozumienie. Zapoczątkował przełom antypozytywistyczny tezą, głoszącą ze metody badań nauk przyrodniczych są nieskuteczne. W pozytywizmie wyeliminowano wszelkie nauki humanistyczne, bo nie podlegały zasadom badań nauk przyrodniczych. Dilthey wskazuje ich słabości: fragmentaryczność, wybiórczość. Wg niego naukami prawdziwymi są nauki humanistyczne, bo ich przedmiot, ludzkie wnętrze, jest uchwytny. Wprowadza rozumienie historyczne. Kategorie historyczne rodzą się z refleksji ludzkiego ducha nad dziejami. Zawdzięczamy mu podział nauk na przyrodnicze i te o duchu (historia, prawo, religia, poezja, plastyka, muzyka, ekonomia polityczna, literaturoznawstwo, psychologia, filozofia światopoglądu). Kryterium podziału: nauki przyrodnicze wyjaśniają, nauki humanistyczne rozumieją. Rozumienie jest metodą nauk humanistycznych. Nauki o życiu nie uzyskują trwałego pktu oparcia w samym życie. Życie dla Dilthey’a jest jak rwący potok, nieuchwytne, płynne, pozbawione pktów oparcia, umożliwiających konceptualizację. Filozofia, sztuka i religia opanowują życie. Poddaje je refleksji, bo chcę opanować ich płynną materię. Dzięki filozofii uzyskujemy pkt wyjścia do działania, pkt oparcia, przez poddawanie życia refleksji. Życie staje się świadome, wznosi się je na wyższy poziom. Celem filozofii jest zrozumienie życia. Życie to człowiek w swojej historyczności. Przedmiot nauk humanistycznych wiąże się z przeżywaniem życia duchowego. „Duch rozumie to, co sam stworzył, przyroda zajmuje się czymś, co zastała, niezależnego od ludzkiego ducha”. Nauki humanistyczne potrafią wyjaśnić sens całości dziejów. „Życie ujmuje życie, rozumie życie”- trzeba żyć życiem w jego formach i wyciągać jego konsekwencje, ogarniać świadomością relacje, w które jesteśmy uwikłani i warunki, w jakich przebywamy. Nie polega to jednak na analizie. Życie rozumie samo życie. Łączy to z doświadczeniem indywidualnym, osobistym. W poezji, sztuce tkwi cząstka filozofii, bo tkwi w nich też refleksja nad życiem. Jesteśmy niepewni wobec życia, które jest przepływem, zmiennością (nie np. chaosem!). Poznanie świata jest poznaniem życia. Poznając świat poznaję go przez pryzmat siebie, a więc zgłębiam sposób manifestowania się życia. Relacjonizm- w filozofii życia zrywa z podziałem człowieka na podmiot i przedmiot (relacja do świata). Życie jest zawsze relacyjne, jest relacją wbc świata, który przeżywam. Autobiografia- najgłębsza forma rozumienia życia, które jest refleksyjnością, a nie teorią, klasyfikacją, definicją. Literacka forma namysłu nad życiem, nad jego przebiegiem umożliwia rozumienie, sprawia że życie i jego rozumienie zaczyna być jednością. Wobec własnego i cudzego życia zachowujemy się rozumiejąco. Kategorie życia: sądy, działanie (skierowane na cel), przeżycie (najgłębsza kategoria życia, pozwalajaca wejrzeć we wnętrze człowieka). Nastrój i nastrojenie- dają wgląd w życie. Przeżycie jest przedmiotem myślenia, bezpośrednio doznane, ale przedmiotowe. Inna kategoria: znaczenie, które wiąże się z czasowością. Czasowość jest substancją życia. Przeżywanie jest jednością ze znaczeniem. Podczas przeżywania, uchwytuję znaczenie. Zn.- szczególny rodzaj relacji, ujmujący części życia w zintegrowaną całość. Rozumienie (kolejna kategoria): proces, w którym na podstawie zewnętrznych znaków poznajemy wnętrze (na podstawie dzieła sztuki poznajemy psychizm malarza). Zewnętrzne znaki prowadzą nas do cudzego istnienia. Rozumienie- odnajdywanie ‘ja’ w ‘ty’. Człowiek może dotrzeć do różnych sposobów rozumienia życia. Rozumienie ducha nie jest poznaniem psychologicznym, poznanie odbywa się za sprawą ducha obiektywnego przez wyraz wspólnoty rozumienia. Umożliwia dotarcie do tego, co ogólne w danej wspólnocie. W ten sposób dochodzi się do kultury: duch obiektywny wyraża się w kulturze. Hermeneutyka- sztuka rozumienia życia, jego uzewnętrznionych postaci. Interpretacja- wykładnia. Nie jest to rozumienie w sensie matematycznym, ale w sensie wglądu w ducha. „Interpretacja potrafi zrozumieć życie bardziej niż autor”. Historyczność: rozumienie, przeżywanie zawsze dokonują się w jakiś czasach, który wyposażają nas w język i otwierają na pewne obszary przeżycia, zamykając na inne. Historyczność jest sposobem rozumienia życia, jest jego cechą. Historie pojmuje inaczej niż Hegel, kwestionuje filozofię dziejów. Historia wg niego należy do istoty ludzkiego życia. Człowiek jest historią, ona należy do ludzkiego życia. Człowiek poznaje siebie tylko w historii, nigdy drogą introspekcji, poznaje się przez to, co sam wytworzył. Bieg życia ludzi przechodzi w historię świata. Indywidualne historię tworzą historię świata i jej jedność. Filozofia dziejów jest głupia, bo na dzieje patrzy się w niej jak bóg, z zewnątrz, a to niemożliwe. Jak wszyscy filozofowie życia, z tego samego powodu krytykuje filozofię systemową. Filozofia jest światopoglądem, jednym z. Krytykuje przez to też metafizykę, która ma ambicje do jednoznacznego wyjaśnienia świata. Poglądy artystów, filozofów to światopoglądy. Światopoglądy są częścią życia, nie są czymś, wobec niego zewnętrznym. 3 światopoglądy: religijny, poetycki i filozoficzny. Do istoty światopoglądu należy obraz świata, uczucie nastroju, przeżycie. Nie ma jednej prawdy o świecie, życiu. Prawdy są w sporze ze sobą. Światopoglądy są relatywne. Człowiek nie ma natury, ale ma historię. Światopoglądy filozoficzne: idealizm obiektywny, idealizm wolności, naturalizm. Idealizm obiektywny- w świecie jest bóg, świat jest przeniknięty duchem. Nie da się zrozumieć świata bez boga (Hegel, Spinoza, Platon). Idealizm wolności- świat jako walka między duchem a materią (stoicy, Kant, Sokrates). Istotny jest system etyczny. Naturalizm- nie ma ducha, świat jest taki, jak jego zbadam (pozytywiści, empiryści). Żyjemy w rzeczywistości wielu światopoglądów. Każdy z nich jest świadectwem rozumienia życia. Można spojrzeć na historię ludzkiego ducha jako na historyczne świadectwa tego rozumienia. Nie ma jednego wyjaśnienia świata.