Psychologia kliniczna – określamy jako dziedzinę psychologicznych badań i zastosowań, która zajmuje się opisem i wyjaśnieniem zdrowych oraz zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego.
Zadania praktyczne polegają na diagnozie zdrowia i/ lub zaburzeń profesjonalnej pomocy i interwencji
Zachowanie, przeżywanie i funkcje biologiczne są zaburzone wówczas, gdy człowiek nie zaspokaja swoich potrzeb i nie realizuje celów indywidualnego i społecznego rozwoju i/lub wypełnia zadań wynikających z wymagań uspołecznionej kultury.
Przy czym przez uspołecznioną kulturę rozumie się taką, w której do naczelnych wartości i norm należy dobro ogólnoludzkie.
W obszarze zainteresowań psychologa klinicznego znajdują się więc zjawiska pojawiające się na co najmniej dwóch wymiarach:
Zdrowie - choroba
Jednostka - społeczeństwo
Świadomość wiąże się z optymalną pobudliwością mózgu i twórczym charakterem procesów , umożliwiających osobie rozwiązanie nowych problemów i uczenia się (Pawłow 1952).
Świadomość jest odbiciem świata zewnętrznego. Dzięki niej zdajemy sobie sprawę z tego kim jesteśmy i co oraz w jakim celu czynimy.
P. Zimbardo podaje, że „być świadomym” oznacza zdawanie sobie sprawy z własnych procesów myślowych a zwykle ze zdarzeń zewnetrznych
Świadomość jest szczególnym rodzajem wewnętrznej reprezentacji rzeczywistości, jej wewnętrznym obrazem, modelem, odbiciem.
Zmienione stany świadomości mogą być wywołane:
Alkohol
Środki psychotropowe
Wysoka gorączka
Brak snu
Długotrwałe posty
Odwodnienie organizmu
Zaburzenia wewnątrzwydzielnicze
Zatrucia
Uszkodzenia mózgu itp.
Mogą być wywołane przy pomocy środków psychologicznych:
Medytacja
Hipnoza
Intensywne skupienie się
Zmęczenie
Ból
Wzmożone napięcie emocjonalne (gniew, lęk)
Specyficzny zespół uczuć (np. miłość)
Zaburzenia świadomości
Dzielimy na ilościowe i jakościowe
Ilościowe – dotyczą przede wszystkim przytomności (czyli węższego rozumienia zjawisk świadomości).
Jakościowe – obejmują pełen zakres procesów objętych świadomością.
Ilościowe zaburzenia świadomości
W przymgleniu świadomości – zdolność spostrzegania i pojmowania jest zmniejszona. Chory jest zdolny do obioru i przetwarzania jedynie najprostszych informacji. Orientacja w otoczeniu jest niepełna, ruchy zwolnione.
Senność patologiczna – objawowo przypomina senność fizjologiczną. Jest to stan przymglenia świadomości z jednoczesną tendencją do zapadania na sen, zwalczaną przez chorego z dużym trudem.
Półśpiączka – przypomina głęboki sen fizjologiczny z tą różnicą, że nawet silne bodźce nie są w stanie chorego obudzić . Można jedynie na silne bodźce np. bólowe uzyskać jedynie słabe reakcje obronne lub inne słabe reakcje ruchowe.
Śpiączka – jest całkowitą utratą świadomości, bez reakcji na jakikolwiek bodziec. W głębokich śpiączkach brak jest nawet odruchów.
Jakościowe zaburzenia świadomości mogą powstawać z bardzo różnych przyczyn:
Dla zespołu majaczeniowego charakterystyczna są zatrucia np. alkoholem lub niektóre choroby zakaźne.
Zespół zamroczeniowy dość często towarzyszy padaczce.
Zespół splątaniowy może wystąpić w ostrej schizofrenii lub może stanowić powikłanie wyniszczających chorób somatycznych.
Zespół snopodobny może wystąpić we wszystkich wymienionych chorobach.
Zespół majaczenia – zaburzona jest orientacja w czasie, miejscu i otoczeniu przy zaburzonej orientacji co do własnej osoby.
Omamy zwłaszcza wzrokowe – bywają zmniejszone lub zwiększone, barwne, ruchliwe, mogą przypominać fragmenty filmów
Żadziej występują omamy słuchowe charakterystyczne są złudzenia spostrzegania nasilają się nocą.
Urojenia niespójne, często związane z treścią omamów.
Lęki rozdrażnienie lub przeciwnie euforyczny nastrój.
Niepokój ruchowy, niekiedy bardzo silny, próby wykonania codziennych czynności.
Częściowa niepamięć, dość liczne wspomnienia z okresu chorobowego.
Zespół zamroczeniowy – zaburzenia orientacji co do czasu, miejsca, otoczenia i własnej osoby, kontakt chorego z otoczeniem słaby lub kontakt (żaden)
Leki o znacznym nasileniu lub skracające rozdrażnienie;
Pobudzenie ruchowe w postaci gwałtownych ruchów, wyładowań ruchowych i popędowych, nagłe ucieczki, napaści, próby samobójcze;
Niepamięć przebytego okresu lub wyspy pamięciowe.
Zespół splątania – zupełna dezorganizacja, w okresach spłycenia zaburzeń częściowa orientacja co do własnej sytuacji
Głębokie zaburzenia toku myślenia o typie splątania i gonitwy myślowej;
Leki niekiedy bardzo silne;
Silne podniecenie ruchowe, bezładne i chaotyczne, często ograniczone do obrębu łóżka, częste powtarzanie tego samego typu ruchów (stereotypy ruchowe);
Prawdopodobne zaburzenia spostrzegania, omamy i iluzje o występowaniu których można wnioskować pośrednio na podstawie obserwacji chorego’
Całkowita niepamięć w przypadku burzliwie przebiegającego zespołu, fragmentaryczne wspomnienia w przypadku lżejszego przebiegu zaburzeń.
Zespół snopodpobny – zaburzenia orientacji o zmiennym nasileniu .
Omamy i złudzenia o treści fantastycznej, szybko zmieniające się przypominające marzenia senne z poczuciem uczestniczenia w nich, zaburzenia spostrzegania mogą sprzęgać się ze spostrzeżeniami rzeczywistości w okresach spłycenia zaburzeń.
Zachowane w pamięci liczne fragmenty z okresu choroby.
Wrażenie – jest elementarnym zjawiskiem psychicznym polegającym na odzwierciedleniu cechy przedmiotu działającego na receptor. Np. może to być barwa, kształt, ciepłota, ciężar czy szorstkość przedmiotu odbierane receptorem wzroku, dotyku itp. receptory i analizatory są anatomicznym podłożem wrażeń i spostrzeżeń.
Zaburzenia odbioru wrażeń to sensopatie. Zaliczamy do nich następujące objawy:
1.Nadwrażliwość (Hiperestezja) - jest to nadmierna reaktywność na wszystkie, nawet słabe bodźce. Objaw ten spotyka się w zespole neurastenicznym po zatruciach, w początkowych stadiach psychoz.
2. Zmniejszenie wrażliwości (Hipoestezje) - jest to zmniejszenie intensywności odbieranych bodźców. Objaw ten spotykamy w zespołach depresyjnych i otępiennych, apatia, zniechęcenie.
3. Cenestopatie - są to doznania płynące ze skóry lub narządów wewnętrznych, o zmiennej lokalizacji pod postacią: np. mrowień, pieczenia, kłucia, drętwienia lub ucisków. Objaw ten spotykamy w zespołach depresyjnych (depresji hipochondrycznej), schizofrenii a także w zespole neurastenicznym.
Spostrzeżenie – jest procesem psychicznym polegającym na odzwierciedleniu przedmiotu działającego na receptor lub receptory. Jest odzwierciedleniem całego przedmiotu w świadomości.
Wrażenia i spostrzeżenia powstają w drodze odbioru informacji o bodźcach działających bezpośrednio na narządy zmysłów człowieka.
Zaburzenia spostrzegania dzielimy na:
1. Złudzenia - iluzje
2. Omamy - halucynacje
3. Zaburzenia psychosensoryczne
ad. 1. Złudzenie (iluzja) jest to fałszywe spostrzeżenie istniejącego przedmiotulub zjawiska. Mamy wówczas do czynienia z nieprawidłową klasyfikacją prawidłowo odebranego bodźca. Złudzenia mogą powstać pod wpływem:
emocji (np. strachu), na skutek zakłóconych warunków spostrzegania (np. o zmroku, w stanie zaburzonej świadomości). Złudzenia nie muszą być objawem zaburzeń psychicznych jeśli są korygowane po ustąpieniu czynników pogarszających warunki spostrzegania. Szczególnym rodzajem złudzeń są paraidolie. Jest to spostrzeganie w kształtach obłoków, wzorów tapet, nieregularnych plam, konkretnych postaci lub obrazów.
ad. 2. Omamy (halucynacje) - jest to spostrzeganie nieistniejących przedmiotów i zjawisk. Kryteria rozpoznania omamów według Kurta Schneidera są następujące:
a. Omamy muszą być przeżyciami zmysłowymi, a nie myślowo wyobrażeniowymi i mieć wartość realnych spostrzeżeń, niezależnych od woli chorego.
b. Brak przedmiotu lub zjawiska powinien być stwierdzony przez badającego.
c. Objaw powinien być powtarzalny.
d. Należy uwzględnić jedynie jednoznaczne plastyczne i wielokrotne wypowiedzi chorych.
Omamy dzielimy według:
1. struktury - na proste (np. błyski, trzaski) oraz złożone (przedmioty, sytuacje, sceny)
2. projekcji zmysłowej - omamy słuchowe (najczęstsze), wzrokowe, czuciowe, smakowe, węchowe, interoceptywne (ustrojowe)
3. formy.
Omamy prawdziwe utożsamiane z realną rzeczywistości, zwykle żywe, jaskrawe, rzutowane w zewnętrzną przestrzeń. Ten typ omamów spotykamy w schorzeniach na podłożu egzogennym.
Omamy rzekome (pseudohalucynacje) różnią się od prawdziwych tym, że nie są utożsamiane z realną rzeczywistością. Podobnie jak w przypadku omamów prawdziwych chory wierzy w nie, ale uważa, że powstają one w wyniku działania niezwyczajnych sił i zjawisk, a od realnej rzeczywistości potrafi je oddzielić. Omamy te rzutowane są w wewnętrzną przestrzeń zmysłową (głosy w głowie, obrazy w oczach). Omamy rzekome spotykamy głównie w schizofrenii. Rozróżnienie omamów prawdziwych i rzekomych może być trudne szczególnie w psychozach u dzieci i młodzieży. Stąd podział ten przyjęty jest głównie w psychiatrii europejskiej, a nie jest obowiązujący w Stanach Zjednoczonych. Omamy mogą być także zależne od warunków występowania. Spotyka się omamy psychogenne (katatymiczne) symbolicznie odzwierciedlające przeżycia emocjonalne - osoba widzi wówczas to czego
pragnie lub czego się lęka. Tego typu omamy mogą występować w zespołach dysocjacyjnych. Omamy mogą wystąpić także w trakcie zasypiania (omamy hypnagogiczne), lub w trakcie budzenia się (omamy hypnopompiczne).
Ad. 3. Zaburzenia psychosensoryczne. Są to zaburzenia syntezy zmysłowej dotyczące złożonego procesu spostrzegania takich zjawisk, jak poczucie czasu, przestrzeni i schematu ciała.
a. Zaburzenia procesu czasu. Dotyczą zjawiska nieprawidłowej oceny upływającego czasu (zwolnienie lub przyspieszenie upływu czasu). Nosi ono nazwę dyschronognozji. Spotykane jest w uszkodzeniach czynności lub struktury płatów skroniowych.
b. Zaburzenia spostrzegania przestrzeni, spotykane także najczęściej w patologii płatów skroniowych mózgu. Objaw ten polega na zmianie odległości, wielkości, kształtu i perspektywy przedmiotów i otaczającej ich przestrzeni.
c. Zaburzenia schematu ciała. Objaw ten polega na spostrzeganiu zniekształcenia, zmiany wielkości lub proporcji ciała. Spotykany jest w przypadku patologii płatów skroniowych mózgu.
Pamięć
Jest to utrwalanie, przechowywanie, rozpoznawanie i odtwarzanie treści doznanych uprzednio spostrzeżeń, myśli, emocji oraz dokonanych czynności ruchowych.
Pamięć jest właściwością psychiczną, która umożliwia:
Kształtowanie doświadczeń człowieka
Późniejsze korzystanie z doświadczeń
Jest sposobem gromadzenia przez człowieka informacji
W procesie pamięci wyróżniamy następujące etapy:
1. Zapamiętywanie - może mieć charakter mimowolny (mechaniczny), lub celowy (logiczny).
2. Przechowywanie - składa się z dwóch faz: konsolidacji śladu pamięciowego (do 1 godziny), oraz zacierania śladu (zapominania).
3. Odtwarzanie polega na przypominaniu śladu pamięciowego poprzez rozpoznawanie (gdy zadziała bodziec uprzednio spostrzegany) lub reprodukcję (bez zadziałania bodźca).
Zjawisko zapominania w trakcie długotrwałego przechowywania śladu pamięciowego wiąże się z następującymi prawidłowościami:
a. najpierw zanikają ostatnio nabyte ślady pamięciowe (prawo Ribot’a)
b. nowe ślady pamięciowe powodują zacieranie starych
c. stare ślady pamięciowe utrudniają przyswajanie nowych
d. silne emocje np. lęk mogą powodować wyparcie śladu pamięciowego
Wprowadzenie informacji do pamięci (fazy pamięci) to:
Zapamiętanie
Przechowywanie – utrzymanie informacji w pamięci
Przypomnienie – odzyskanie informacji
Zapamiętywanie dzielimy na:
Mimowolne – samorzutne, niezamierzone
Dowolne – oparte na świadomym wysiłku woli
Czas przechowywania jest różny czynniki, które decydują o skutecznym zapamiętywaniu:
Związek zapamiętanego materiału
Stosunek do zapamiętanego materiału
Organizacja i cechy zapamiętanego materiału.
Odzyskanie informacji – dzięki procesowi przypominania, koncentrujemy naszą wolę na dotwarzaniu utrwalonego materiału
Przechowywanie informacji:
Kolejne wprowadzone informacje mają wpływ na te, które już są zapamiętane
To co już pamiętamy ma wpływ na to jak zapamiętamy nowe informacje
Przypominanie (odtwarzanie, opamiętywanie, wydobywanie informacji)
Informacje, które człowiek sobie przypomina mogą być aktualizowane w pamięci przez: rozpoznanie lub reprodukcję
Wyobrażenie: jest to złożony proces pamięciowo-myślowy polegający na odzwierciedleniu w myśli często w sposób zmieniony przez towarzyszące emocje różnych śladów pamięciowych.
Cechy pamięci:
szybkość zapamiętywania - liczba powtórzeń potrzebna do utrwalenia śladu
zakres pamięci - ilość zapamiętanych śladów po jednorazowym spostrzeżeniu
wierność pamięci - zgodność odtwarzanych śladów z zapamiętanymi
trwałość pamięci - czas przechowywania śladów pamięciowych
gotowość pamięci - szybkość i łatwość przypominania
Zaburzenia pamięci mogą mieć charakter ilościowy i jakościowy
Do ilościowych zaburzeń zaliczamy:
1. Hipermnezja - nadczynność pamięci. Jest to mechaniczna nadczynność pamięci polegająca na nadmiernym zapamiętywaniu szczegółów, występująca w zespole maniakalnym, niekiedy w zespole paranoicznym lub pod wpływem emocji
2. Hipomnezja - osłabienie pamięci. Może mieć charakter czynnościowy (np. pod wpływem silnych emocji, szczególnie lęku, następuje dezorganizacja przypominania) lub organiczny, gdy pod wpływem zatruć, urazów, zmian zwyrodnieniowych, niedokrwienia mózgu zakłócone jest zapamiętywanie, jak i przechowywanie i przypominanie.
3. Amnezja - niepamięć zupełna. Polega na całkowitym wymazaniu z pamięci określonej grupy wspomnień. Może mieć charakter czynnościowy i organiczny. Niepamięć czynnościowa polega na wyparciu szczególnie przykrych wspomnień. Organiczna występuje najczęściej po urazach i może obejmować okres poprzedzający (amnesia retrogarda - wsteczna), lub okres po wystąpieniu urazu (amnesia anterogarda - następcza)
Zaburzenia jakościowe pamięci nazywamy paramnezjami
Paramnezje to:
a. Złudzenia pamięciowe - zniekształcone pod wpływem emocji (strachu, zazdrości, nienawiści) wspomnienia rzeczywistych faktów.
b. Omamy pamięciowe - rozpoznajemy gdy chory jest przekonany o realności wspomnień dotyczących nieistniejących w przeszłości faktów.
c. Konfabulacje są to nierealne, często fantastyczne lub naiwne wymysły, którymi chorzy zapełniają luki pamięciowe, np. w zespole Korsakowa
d. Kryptomnezje, gdy wspomnienia utraciły cechę powtórności i wydają się nowe (np. nieświadome zapożyczenia i plagiaty)
e. Ekmnezje - mieszanie przeszłości z teraźniejszością
Uwaga
Jest to proces psychiczny decydujący o wybiórczości zachowania poprzez selekcjonowanie i blokowanie bodźców. Uwaga pozwala na utrzymywanie ukierunkowanej aktywności.
Skierowanie świadomości na przedmioty czy zjawiska
Funkcje uwagi:
Selekcja – możliwość wyboru czynności jaką chcemy wykonać
Ukierunkowanie aktywności człowieka – możliwość ograniczania dopływu sygnałów
Podział:
Mimowolna – forma odruchu orientacyjnego
Celowa – skierowana na wykonanie określonego zadania
Cechy:
1. Trwałość - utrzymywanie koncentracji na jednej podniecie
2. Zakres - ilość bodźców, które można objąć percepcją w danym momencie
3. Podzielność - zdolność percepcji kilku bodźców na raz i wykonywania kilku czynności
4. Przerzutność - zdolność przenoszenia uwagi z bodźca na bodziec
Zaburzenia uwagi związane są z nieprawidłową czynnością cech uwagi
1. Nadmierna trwałość uwagi - lepkość, występująca w padaczce lub uszkodzeniach o.u.n.
2. Zmniejszenie zakresu uwagi - występuje w uszkodzeniach o.u.n., zespołach otępiennych, depresyjnych
3. Nadmierna przerzutność uwagi - spotyka się w zespole maniakalnym.
4.Obniżenie trwałości uwagi - występuje w zespołach otępiennych, niedorozwojach umysłowych dzieci z deficytem uwagi w zespole neurastenicznym.
Myślenie
Wewnętrzna czynność operowania informacjami (wiadomościami), w szczególności ich selekcja i wytwarzanie dzięki, której dochodzi do pośredniego i uogólnionego poznania rzeczywistości.
Myślenie jest jednym z czynników umożliwiających stały proces regulacji stosunków między człowiekiem, a środowiskiem, które go otacza.
Myślenie jest procesem psychicznym polegającym na odzwierciedleniu stosunków pomiędzy elementami otaczającej nas rzeczywistości. Za pomocą tego procesu możemy wytwarzać nowe pojęcia i rozwiązywać problemy z zastosowaniem posiadanej wiedzy.
Myślenie może mieć charakter:
Konkretno - obrazowy - odzwierciedla ono wówczas stosunki między konkretnymi spostrzeżeniami lub wyobrażeniami,
abstrakcyjny - odzwierciedlający stosunki w otaczającym świecie w oderwaniu od konkretnych spostrzeżeń z zastosowaniem wiedzy pojęciowej. Ponadto wyodrębnić można myślenie intuicyjne, w którym relacje w otaczającym świecie odzwierciedlane są z pominięciem logicznych operacji myślowych, a w oparciu o doświadczenia emocjonalne.
Myślenie abstrakcyjne wiąże się ze stosowaniem operacji myślowych, dzięki którym tworzymy nowe pojęcia.
Do operacji myślowych zaliczamy:
analizę (rozkład elementów cech i relacji),
syntezę (połączenie elementów cech i relacji),
porównywanie (odnajdywanie różnic i podobieństw),
abstrahowanie (wyodrębnianie cech istotnych z pominięciem nieistotnych),
uogólnianie (łączenie cech istotnych z pominięciem nieistotnych),
wnioskowanie (wprowadzanie jednych twierdzeń i sądów z innych).
Pojęcie rodzaj reprezentacji rzeczywistości w umyśle człowieka, której treścią są ogólne właściwości, wspólne dla jakiegoś zbioru rzeczy oraz stosunków między elementami rzeczywistości.
Zaburzenia myślenia dzielimy je na:
I. Zaburzenia toku myślenia
II. Zaburzenia treści myślenia
I. Zaburzenia toku myślenia (formalne zaburzenia myślenia)
1. Spowolnienie toku myślenia - ubogie, skąpe skojarzenia, rozwlekłość, monoideizm). Zaburzenie obecne w zespołach na podłożu organicznego uszkodzenia o.u.n., depresji.
2. Zahamowanie toku myślenia - niemożność rozpoczęcia lub dalszego kontynuowania procesu myślenia (pustka w głowie). Występuje w zespołach depresyjnych, lękowych.
3. Przyspieszenie toku myślenia - liczne bogate skojarzenia, często powierzchowne, przeskakiwanie z tematu na temat mogące prowadzić do gonitwy myśli i słowotoku (logorrhoea). Występuje w zespołach maniakalnych, schizofrenii).
4. Perseweracje - powtarzanie tych samych słów lub zdań jako odpowiedzi na różne pytania. Objaw występuje w organicznych uszkodzeniach o.u.n.
5. Myślenie paralogiczne - występuje brak logicznego następstwa myśli, często z wyprowadzaniem absurdalnych wniosków. Myślenie paralogiczne może łączyć się z synkretyzmem (niedostrzeganiem sprzeczności i logicznym sprzęganiem wykluczających się tez). Objaw ten występuje w schizofrenii.
6. Myślenie rezonerskie - formalnie poprawne wypowiedzi, z których nic nie wynika, pustosłowie, bezpłodny werbalizm. Występuje w schizofrenii.
7. Myślenie magiczne - jest łączeniem spostrzeżeń i wyobrażeń na podstawie wspólnoty emocjonalnej. Występuje w schizofrenii.
8. Myślenie symboliczne - nadawanie poszczególnym przedmiotom lub zjawiskom szczególnego znaczenia. Występuje w schizofrenii, a także w pierwotnych kulturach i u dzieci do 7 r. życia.
9. Rozkojarzenie myślenia - polega na braku lub osłabieniu związków pomiędzy poszczególnymi elementami zdania, prowadząc do chaotycznego ich następstwa. Może prowadzić do schizofazji (sałatki słownej). Objaw ten występuje w schizofrenii.
10. Splątanie myślenia (inkoherencja myślenia) - porozrywanie związków myślowych w stanie zaburzonej świadomości.
11. Otamowanie myślenia - nagłe zablokowanie toku myśli. Występuje w schizofrenii.
Na pograniczu, pomiędzy zaburzeniami toku i treści myślenia, można sklasyfikować występujące w schizofrenii tzw. omamy psychiczne polegające na nasyłaniu lub odbieraniu myśli przez otoczenie, echo myśli oraz napór myśli (mantyzm) określający natłok często przerażających i szybko zmieniających się myśli niezależnie od woli chorego.
II. Zaburzenia treści myślenia
Zaburzenia treści myślenia związane są silnie z życiem emocjonalnym człowieka. Dzielimy je na trzy podstawowe grupy:
1. Myśli nadwartościowe - powstają pod wpływem silnych emocji i stanowią osnowę życia psychicznego i podstawowy czynnik ukierunkowujący zachowanie. Zwykle są silnie związane z cechami osobowości. Przykładem ich może być całkowite poświęcenie się ideom politycznym lub religijnym. Myśli nadwartościowe nie muszą być objawem psychopatologicznym. Mogą jednak zakłócać funkcjonowanie innych osób, a także przekształcać się we wtórne urojenia.
2. Myśli natrętne (obsesje) - są to uporczywie powtarzające się myśli, narzucające się z uczuciem subiektywnego przymusu. Myśli te są izolowane od innych przeżyć psychicznych, a ich treść jest sprzeczna lub wręcz odwrotna w stosunku do przekonań i systemu wartości chorego. W związku z tym są one traktowane jako obce, niedorzeczne i chorobliwe, często budzące lęk. Jednak im pacjent bardziej stara się ich unikać, tym silniej go one atakują. Myśli natrętne wchodzą w skład zespołów obsesyjno - kompulsywnych. Obok myśli natrętnych występują także tzw. Natręctwa organiczne charakteryzujące się banalną treścią i słabym zabarwieniem emocjonalnym. Zwykle są wyrazem kompensacji przykro odczuwanej pustki wewnętrznej.
3. Urojenia - są to sądy i przekonania wyrażające błędną treść, sprzeczną z obiektywną rzeczywistością. Wypowiadane są wbrew dotychczasowemu doświadczeniu życiowemu. Chorzy są głęboko przekonani o ich słuszności. Sądy te nie podlegają korekcji za pomocą perswazji lub oddziaływań psychoterapeutycznych. Urojenia dzielimy według formy poznania i treści urojeń
Mowa
Społecznie wypracowany system znaków i reguł operowania nimi, będącymi środkiem porozumienia się ludzi – inaczej język.
Znaki mowy
słowa mają określone znaczenia
Funkcje mowy:
ekspresywna – stany emocjonalne, które ujawniamy na zewnątrz
komunikacyjna – służy się do porozumiewania się
regulacyjna – człowiek reaguje swoim zachowaniem
informacyjna – można przekazywać informacje
Zaburzenia mowy
Wewnątrzpochodne
A.
spowodowane dysfunkcjami czynnościowymi np. jąkanie (jako objaw nerwicy)
nie ma zmian w CUN
spowodowane mutyzmem (objawy chorób psychicznej)
zupełne milczenie – wyraz stosunku do otoczenia
B.
spowodowane uszkodzeniem struktur CUN:
ośrodkowych: afazja – motoryczna – nie może wypowiadać słów
– sensoryczna – nie czuje sensu tych słów
struktur obwodowych: dysartria
Zewnątrzpochodne
spowodowane wpływem środowiska
nieprawidłowy, ubogi zasób słów
spowodowane np. patologią w rodzinie
Osobowość jest to centralny system regulacji czynności zachowań ludzkich.
Zaburzenia osobowości obejmują różnorodne obrazy zmian podstawowej struktury osobowości lub jej poszczególnych cech.
Składniki struktury osobowości
Zachowanie
Temperament – charakter
Inteligencja – zdolności i zainteresowania
Obraz samego siebie
Samoocena
Postawy i wartości
Nasze cechy fizyczne
Jakie mogą być przyczyny zaburzeń osobowości:
Mogą one polegać na uwarunkowaniach konstytucyjnych, odchyleniach w zakresie cech charaktery, temperamentu lub sfery popędowej lub podobnych odchyleniach uwarunkowanych wpływem czynników środowiskowych lub nabytych i zależnych od uszkodzeń mózgu przez rozmaite choroby, urazy mechaniczne, zatrucia.
Specyficzne zaburzenia osobowości
Są ciężkimi zaburzeniami struktury charakteru i sposobu zachowania się osoby, zazwyczaj obejmującymi kilka wymiarów osobowości i prawie zawsze związanymi z dostrzegalnymi zaburzeniami funkcjonowania indywidualnego i społecznego. Zaburzenia osobowości pojawiają się w okresie późnego dzieciństwa lub w wieku młodzieńczym i trwają nadal w wieku dojrzałym.
Do tego typu stanów zalicza się: głęboko zaburzone i utrwalone wzorce zachowania przewijające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje indywidualne i społeczne. Reprezentują one albo skrajne, albo znaczne odmienności w porównaniu z przeciętnym w danej kulturze sposobami spostrzegania, myślenia i odczuwania, a w szczególności – odnoszenie się do innych ludzi.
Wskazówki diagnostyczne
Wyraźne dysharmonijne postawy i zachowania, obejmujące zazwyczaj wiele zakresów funkcjonowania np. uczuciowość, pobudliwość, kontrolę popędów, sposoby postrzegania i myślenia oraz styl związków z innymi ludźmi.
Wzorzec nieprawidłowego zachowania jest długotrwały nie ogranicza się do epizodów chorób psychicznych.
Wzorzec nieprawidłowy zachowania jest całościowy i wyraźnie niedostosowany w stosunku do rozmaitych sytuacji indywidualnych i społecznych.
Wymienione trudności zawsze pojawiają się w okresie dzieciństwa lub w okresie młodzieńczym i utrzymują się w wieku dojrzałym.
Zaburzenia prowadzą do wyraźnie złego samopoczucia, które może pojawić się dopiero w późniejszym okresie życia.
Zaburzenia zazwyczaj, ale nie zawsze, współistnieją z istotnymi trudnościami w zakresie sprawności zawodowej i społecznej.
Osobowość neurotyczna
Osoby z osobowością neurotyczną przede wszystkim charakteryzują się:
Cele życiowe nie adekwatne do swoich rzeczywistych możliwości.
Nie pokonuje wprost przeszkód życiowych.
Nie rozwiązuje rzeczywistych przeszkód.
Stosuje mechanizmy obronne – intrapsychiczne sposoby radzenia sobie z trudnościami. (mechanizm obronny – nieświadome, nawykowe radzenie sobie, obniżają napięcie emocjonalne a przede wszystkim lękowe ale nie usuwają przeszkody, działają tak, że trudności stają się łatwiejsze do przeżycia)
Preferowanie wewnętrznie sprzecznych nieprawidłowości.
Podejmowanie się często nierealnych działań.
U osób z osobowością neurotyczną szczególne nieprawidłowości dotyczą struktury „ja”
Ja – idealne jest nadmierne rozbudowane
Ja – idealne góruje nad ja realnym
Niska ocena swoich możliwości.
Niska samoakceptacja.
Nieprawidłowości w sferze poznawczej – uruchamiają silne negatywne emocje.
Osobowość niedojrzała
1.Człowiek niedojrzały to taki, którego właściwości psychiczne przyjmują właściwości dziecka (infantylizm psychiczny).
2.Człowiek niedojrzały na trudności w przystosowaniu się do normalnego życia, nie potrafi przyjąć określonych ról społecznych.
Najbardziej wyraźną cechą człowieka z osobowością niedojrzałą jest emocjonalna nie zależność od innych osób, przede wszystkim tych, które były ważne znaczące w dzieciństwie.
Nieumiejętność samodzielnego działania nastawionego na określony cel, zwłaszcza odległy cel.
Brak umiejętności modulowania swoich reakcji emocjonalnych.
Postawa egocentryczna.
Paradoks przyśpieszonego rezygnacji.
Brak umiejętności oczekiwania zaspokajania swoich potrzeb.
Brak empatii.
Osobowość psychopatyczna
Są to zaburzenia uniemożliwiająca prawidłowe przystosowanie się do środowiska, społeczeństwa i powodujące rozmaite anomalie zachowania, przy jednoczesnym przeciętnym lub nawet wysokim poziomie inteligencji. Zaburzenia te ulokowane są przede wszystkim w mechanizmach popędowo – emocjonalnych osobowości czyli polegają głównie nieprawidłowościach życia uczuciowego i nieprawidłowościach mechanizmów regulujących mechanizmy procesów emocjonalno – motywacyjne.
Osobowość o typie psychopatii
Psychopatia jest wyrazem nieprawidłowego rozwoju osobowości, anomalie w zakresie życia emocjonalno – popędowego oraz tych cech osobowości, które tradycyjnie określa się mianem charakteru. Psychopatia kształtuje się na podłożu cech dziedzicznych oraz pod wpływem niekorzystnego wpływu środowiska.
Etiologia
1.Czynniki genetyczne.
2.Czynniki wrodzone.
3.Czynniki środowiskowe.
Jakie cechy, jakie zespoły cech wyróżniają człowieka z osobowością psychopatyczną od pozostałej populacji?
1.Niedomoga uczuć wyższych.
2.Infantylizm psychiczny.
3.Dysharmonia psychiczne.
4.Egoizm i egocentryzm.
Osobowość dyssocjalna
Zaburzenie, które zwraca uwagę dużą niewspółmiernością między zachowaniem a obowiązującymi normami społecznymi, charakteryzuje się:
a)bezwzględnym nieliczeniem się z uczuciami innych
b)silną i utrwaloną postawą nieodpowiedzialności i lekceważenia norm, reguł i zobowiązań społecznych
c)niemożność utrzymania trwałych związków z innymi, chociaż nie na trudności w ich nawiązywaniu
d)bardzo niska tolerancją frustracji i niskim progiem wyzwalania agresji, w tym zachowań gwałtownych
e)niezdolnością przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń a w szczególności kar
f)wyrażona skłonność do obniżenia innych lub wysuwania pozornie możliwych do uznania racjonalnych zachowań, które są źródłem konfliktów z otoczeniem
Cechą towarzyszącą może być także mechanizm drażliwości.
Osobowość schizoidalna
Zachowania osób z osobowością schizoidalną przypominają zachowanie chorych na schizofrenie. Cechuje te osoby brak działań lub tylko znikome działania służące przyjemności. Wyraźnie zaznacza się lub chłód uczuciowy i chłód emocjonalny, wycofanie się lub spłycenie uczuciowości. Ograniczenie zdolności wyrażania przyjaznych ciepłych uczuć lub gniewu wobec innych.
Nie zainteresowanie się zarówno pochwałami jak i krytyką.
Wycofanie się z kontaktów społecznych. Brak bliskich przyjaciół lub zaufania związków (lub co najwyżej pojedyncze związki)
Oraz brak potrzeby takich związków z ludźmi. Słabe zainteresowania doświadczeniami seksualnymi z innymi osóbki (z uwzględnieniem wieku).
Prawie stałą tendencja do samotnictwa. Wycofują się z kontaktów społecznych, wykazują skłonności do fantazjowania i innych artystycznych form oderwania od rzeczywistości. Są silnie pochłonięci fantazjowaniem i introspekcją. Wyraźna niewrażliwość wobec norm i konsekwencji społecznych.
Zaburzenia urojeniowe
Osobowość histrionoczna (histeryczna)
Występuje tu chwiejność uczuciowa, dramatyzowanie siebie, teatralność i przesadny wyraz emocjonalny.
Całe życie uczuciowe danej osoby jest uzależnione od otoczenia od tego czy okazuje jej uznanie i zainteresowanie.
Zaznacza się dużą sugestywność, łatwość ulegania wpływom innych osób lub okoliczności.
Oznacza to, że wszystko co robi taka osoba, powinno mieć swoją „publiczność”. Do tej grupy zaburzeń osobowości zalicza się tzw. mitomanię, czyli opowiadanie o sobie fantastycznych, zmyślonych historii.
Charakterystyczna dla tego typu osobowości jest płytka i chwiejna uczuciowość. Osoby z osobowością histeryczną stale poszukują podniet, doceniania przez innych i działań, dzięki, którym pacjent staje się centrum uwagi.
Mogą także występować takie cechy jak, niestosowna uwodzicielskość w wyglądzie czy zachowaniu.
Nadmierna koncentracja na swojej atrakcyjności fizycznej. Mogą współwystępować również cechy jak: egocentryzm, łatwość wybaczanie sobie, stałe pragnienie bycia docenianym, wrażliwość na urazy emocjonalne, stałe stosowanie manipulacji dla osiągnięcia własnych celów.
Mechanizmy obronne osobowości
Pojęcie mechanizmów obronnych osobowości wprowadził Zygmunt Freud (ur. 06. 5. 1856 na Marowach – zm. 23. 09. 1939 w Londynie)
Mechanizmy obronne – są to nieświadome nawykowe sposoby zachowania obniżające przykre napięcie emocjonalne, a przede wszystkim lękowe i ułatwiające utrzymanie dobrej samooceny.
Mechanizmy obronne – zmniejszają napięcie emocjonalne, a przede wszystkim lęk.
Dzięki nim – sytuacja nie jest taka trudna do zniesienia..
Jednakże
Problem – nie jest rozwiązany
Przeszkody – nie są usunięte
Można je nazwać półśrodkami i nie usuwają przyczyn, ale trudności (dolegliwości) stają się mniej dokuczliwe.
Mechanizmy obronne bronią przed utratą dobrego mniemania o sobie.
Niektóre mechanizmy obronne (przykłady)
1.Mechanizm obronny racjonalizacji – dobieranie racjonalnego, rozsądnego ale pozornie słusznego wytłumaczenia dla własnego postępowania, którego prawdziwą przyczynę chcemy ukryć przed sobą. Przyjęte przez nas wytłumaczenia jest zgodne z przyjętymi zasadami, obyczajami w danym środowisku. Jest zgodne z obrazami własnej osoby ale zniekształca obraz którego dotyczy
2. Mechanizm obronny projekcji – przypisywanie innym swoich cech niekorzystnych. Są one rzutowane na zewnątrz.
3. Mechanizm obronny wyparcia – wypieranie, usuwanie ze świadomości ale w sposób bezwiedny myśli, które jasno uświadomione wzbudzałyby lęk lub poczucie winy. Dzieje się to na poziomie percepcji – niektóre wydarzenia są przez nas spostrzegane w sposób wyraźnie zniekształcony. Wyparte przez nas doznania mogą wywierać wpływ na nasz postępowanie, współ warunkują nasze nastawienie wobec ludzi, zdarzeń. Bardzo szybko wymazują z naszej świadomości myłki o przykrych wyobrażeniach.
4. Mechanizm obronny tłumienia – ulegają odrzuceniu treści, które są niezgodnie z naszymi zasadami oceniania (w naszej kulturze) ze sposobami odczuwania. Te treści zostają usunięte, zamazane w naszej świadomości.
5. Mechanizm obronny regresji – polega na cofnięciu się i funkcjonowaniu takim jaki jest właściwy etap rozwoju. Dorosły człowiek może funkcjonować jako nastolatek – uwstecznianie się – osobowość niedojrzałą.
6. Mechanizm obronny identyfikacji – występuje gdy między poziomem aspiracji a poziomem osiągnięć ważnych celów życiowych może wystąpić częściowe ich zaspokojenie w sposób pośredni w drodze identyfikacji np. los nie dał komuś osiągnąć kariery zawodowej
7. Mechanizm obronny kompensacji – polega na dążeniu do uzyskania powodzenia w jakieś dziedzinie i wyróżniania w ten sposób niepowodzeń doznanych na innym polu.
8. Mechanizm obronny nadkompensacji – wyraża się osiągnięciem sukcesu w tej właśnie dziedzinie, która dotąd była źródłem niepowodzeń i przykrych doznań lękowych.
7 – 8 bardzo duża siła motywacyjna może prowadzić do osiągnięcia wielu sukcesów.
9. Mechanizm obronny sublimacji – uwznioślenia umożliwia częściowe zastępcze zaspokajanie dążeń którego motywy nie są aprobowane społecznie
10. Mechanizm obronny idei nadwartościowych – idee dominujące, wiodące przekonania, które człowiek uważa za szczególnie ważne, z którymi jest ściśle związany emocjonalnie i one stanowią dla niego czynnik motywujący, one ukierunkowują działania i ludzie, którzy przywiązują dużą wagę do osiągnięcia celu, niekiedy tracą wrażliwość na wszystkie kłopoty, problemy jeśli tylko nie stanowią przeszkody na drodze do osiągnięcia celu.
11. Mechanizm obronny fantazjowanie – zaspokajanie wyobrażeń, zaspokajanie pragnień, lub przeżywanie w myśli sukcesów, których poskąpiło życie i są to marzenia o dużej intensywności, występują zarówno u dzieci jak i dorosłych. W wyobraźni pojawiają się wspaniałe pomysły, rozwiązań trudności, pokonywanie w fantazji wszelkich przeszkód.
12. Mechanizm obronny reakcji uproszczonej - reakcje przeciwstawne gdy człowiek narzuca sobie sposób zachowania sprzeczny z silną tendencją, która u niego występuje ale której stara się przeciwstawić
13. Mechanizm obronny symulacji w odniesieniu klinicznym pacjenci zgłaszają nadmierne dolegliwości somatyczne, które nie mają potwierdzenia klinicznego , nie ma zmian w narządach co wynika z przeprowadzonych badań. W celu ukrycia swoich właściwych problemów, w celu pokazania się jako osoba chora.
Zaprzeczanie – dysymulacja osoba zaprzecza istniejącym dolegliwościom, które ma, zaprzecza ukrywa prawdę przed najbliższym otoczeniem swoje dolegliwości.
Ćwiczenia 6
Niepełnosprawność intelektualna – obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego – zaburzenia rozwoju polegające ma znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowania adaptacyjnych (w szczególności niezależności i odpowiedzialności).
Definicja WHO istotne obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym występuje przed 18 roku życia.
Dawniej używano określenia: debilizm, imbecylizm, idiotyzm.
W 1959 w Wielkiej Brytanii zostały zastąpione pojęcia subnormalności inteligencji w stopniu niższym niż normalny i zacznie niższym.
Niepełnosprawność intelektualna
Oligofrenia (mało – myślenie od greckiego: oligos – mało i phrem rozum)
Upośledzenie umysłu
Niedorozwój umysłowy
Osłabienie rozwoju umysłowego
Zahamowanie rozwoju psychicznego
Obniżona sprawność psychiczna
Klasyfikacja niepełnosprawności intelektualnej
Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim
Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym
Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym
Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim
Upośledzenie w stopniu lekkim
Spostrzeganie – sprawność spostrzegania w normie, wolne tempo spostrzegania. Spostrzeganie nieprecyzyjne, trudności w wyróżnieniem istotnych szczegółów, zdolności do percepcji muzyki.
Uwaga – uwaga dowolna dobrze skoncentrowane na materiale konkretnym, krótko, słabo na treściach abstrakcyjnych trudnych do zrozumienia. Ograniczony zakres uwagi.
Pamięć – dobra pamięć mechaniczna, zdarzają się przypadki wybitne dobrej pamięci fotograficznej.
Mowa – opóźniony rozwój, do 3 roku życia pojedyncze wyrazy, 5 – 6 rok życia zdania. Trudności z wypowiadaniem myśli, formułowaniem wypowiedzi, agramatyzm, częste wady wymowy, ubogie słownictwo.
Myślenie – dominuje myślenie konkretne, obniżone wnioskowanie logiczne, rozumienie przyczynowo – skutkowe, tworzenie pojęć. Zwolnione tempo, słaby krytycyzm myślenia. Potrafi dobrze definiować pojęcia konkretne, nie potrafi podać definicji pojęcia abstrakcyjnego.
Wiek inteligencji 10 , 12 lat.
Motoryka – opóźniony rozwój ruchowy, w końcu 1 roku siadanie, koniec 2 roku życia chodzenie, brak precyzji ruchów, ruchy słabo skoordynowane. Pełny zakres samoobsługi może opanować czynności zawodowe i bardzo dobrze je wykonywać.
Emocje, motywacja, dojrzałość społeczna – osłabiony kontakt emocjonalny, zdolność do uczuć wyższych, utrudnione przystosowanie społeczne. Maksymalny poziom dojrzałości społecznej – 17 lat.
Nauka – przedszkole normalne, szkoła podstawowa specjalna, szkoła zawodowa specjalna.
Praca – pracuje w wyuczonym zawodzie pracy chronionej lub na stanowisku pracy chronionej.
Upośledzenie w stopniu umiarkowanym
Spostrzeganie – obniżona sprawność spostrzegania, nie odróżnia cech ważnych, spostrzeganie cech konkretnych.
Uwaga – dobrze koncentruje uwagę na wykonywaniu czynności prostych, mechanicznych i na interesujących treściach. Dominuje uwaga.
Pamięć – przede wszystkim mechaniczna. Ograniczony zakres pamięci, bardzo wolne tempo uczenia się. Potrafi zapamiętać proste piosenki i wiersze, osoba dorosła potrafi powtórzyć zdanie z 16 – 18 sylabami, zapamiętać 5 cyfr.
Mowa – znacznie obniżony rozwój, około 5 roku życia pojawiają się wyrazy, około 7 roku życia zdania. Używa prostych zdań, liczb, są agramatyzmy. Wymowa wadliwa, niewyraźna, ograniczony zasób słownictwa barak pojęć abstrakcyjnych.
Myślenie – myślenie słabo rozwinięte, ma charakter konkretno – obrazowy, upośledzone rozumienie przyczynowo – skutkowe, brak samodzielności myślenia, krytycyzm zdolności do samokontroli. Pojedyncze definicje przez opis przedmiotu i materiału z którego jest zrobiony, także przez użytek.
Motoryka – opóźniony rozwój ruchowy, około 2 roku życia siadanie, w 3 roku życia chodzenie. Dość dobre radzenie sobie z samoobsługą, ruchy mało precyzyjne niezgrabne, wolne tempo czynności ruchowych.
Emocje, motywacja, dojrzałość społeczna – ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do opiekunów, słabo kontroluje popędy i dążenia, maksymalny poziom dojrzałości społecznej 10 lat.
Nauka – przedszkole specjalne, szkoła życia (elementy pisania, czytania, liczenia). Przyuczenie do wykonywania prostych czynności zawodowych.
Praca – może pracować pod nadzorem w zakładzie pracy chronionej.
Upośledzenie w stopniu znacznym
Spostrzeganie – znacznie obniżona szybkość i sprawność spostrzegania. Spostrzeganie niedokładne. Trudność rozpoznania przedmiotu , wyodrębnienia elementów całości.
Uwaga – koncentruje się na przedmiocie służącym zaspokajaniu potrzeb albo wyróżniających się np. barw. Uwaga mimowolna, brak dowolnej.
Pamięć – zakres pamięci znikomy, mała trwałość pamięci, osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie z 12 sylab, 4 cyfry, zapamiętać i wykonać 3 proste polecenia.
Mowa – w wieku szkolnym pojawiają się pojedyncze proste wyrazy, nie buduje zdań, wypowiada się pojedynczymi sylabami lub słowami. Niekiedy używa prostych zdań. Nie odmienia przez przypadki. Mowa bełkotliwa, zasób słów mimowolny.
Myślenie – sensoryczno – motoryczne w działaniu.
W wieku metrykalnym 8 – 10 lat osiąga poziom intelektualny
Motoryka – upośledzona, siadanie i chodzenie w wieku przedszkolnym. Może sobie przyswoić ruchy niezbędne do samoobsługi sale wymaga to długiego ćwiczenia, przeważa upośledzona motoryka rąk.
Emocje, motywacja, dojrzałość społeczna – zdolność okazywania uczuć , przywiązania, chociaż wyrażane są one w sposób prymitywny. Nie kontroluje emocji i popędów, mała samodzielność, może realizować proste potrzeby wykonywać czynności związane z utrzymaniem osobistej higieny. Maksymalny wiek dojrzałości społecznej 7 – 8 lat.
Nauka – szkoła życia, może się nauczyć podpisywać oraz rozpoznawać i pisać łatwe wyrazy uczy się samoobsługi.
Praca – wykonuje proste prace czynności dnia codziennego.
Upośledzenie w stopniu głębokim
Spostrzeganie – reakcje głównie na bodźce sygnalizujące pokarm. Często nie udaje się wywołać koncentracji wzroku uwagi na przedmiocie.
Uwaga – często brak objawów koncentracji mimowolnej.
Pamięć – zapamiętywanie i uczenie się zniesione lub w oparciu prostych reakcji ruchowych i odszukiwanie przedmiotów.
Mowa – niewykształcona opanowuje 2 – 3 wyrazy, rozumie kilka prostych poleceń.
Myślenie – niewykształcone.
Motoryka – czasem zdolne do opanowania chodzenia. Ruchy automatyczne, stereotypowe, nie służą wykonywaniu czynności
Emocje, motywacja, dojrzałość społeczna – wyraża proste emocje najczęściej brak objawów życia uczuciowego i przejawów samodzielności w wyniku długich ćwiczeń może się nauczyć sygnalizować potrzeby fizjologiczne. Maksymalny poziom dojrzałości społecznej 4 lata.
Nauka – zwolniony z obowiązku szkolnego. Przebywają często w zakładach specjalnych wymagają stałej opieki i pielęgnacji.
Procesy emocjonalno – motywacyjne
Emocje wyrażają stosunek podmiotu do ludzi lub zjawisk, rzeczy, bądź siebie, swego organizmu czy własnego działania.
Emocje wywierają wpływ na gotowość działania.
Podstawowe składniki stanu emocjonalnego są:
Pobudzanie emocjonalne
Znak emocjonalny
Jakość (modalność) emocji
Wstępnie emocje wiążą się ze zmianą pobudzenia organizmu:
Rośnie gotowość do działania – wzrost poziomu aktywacji
Wzrost napięcia mięśniowego i aktywności motorycznej
Wzrost intensywności procesów umysłowych (przyśpieszenie toku myślenia)
Zmian czynności narządów wewnętrznych
Cechy emocji
Treść
Znak
Siła – natężenie
Trwałość
Głębokość – modyfikuje emocje
Ekspresja
Rodzaje emocji (podział ewolucyjny)
Emocje związane z popędami
Uczucia wyższe
Podział ze względu na niektóre cechy podstawowe (zwiększa siłę i trwałość emocji)
Nastroje – są to stany emocjonalne o nieznacznym natężeniu i stosunkowo długim okresie trwania. W części przypadków według subiektywnej oceny, są to stany bezprzedmiotowe.
Wzruszenie – są te stany emocjonalne charakteryzujące się zwykle nagłym początkiem, zaznaczonymi objawami wegetatywnymi obniżeniem w części przypadków, zdolności logicznego myślenia, krótkim czasie trwania.
Afekty – silne wrażenie nosi nazwę afektu. Jest to stan fizjologiczny. Afekty charakteryzują się zwykle nagłym początkiem, znacznym natężeniem, wyraźnymi objawami wegetatywnymi i pewnym obniżonym, zwykle wybiórczym efektywności spostrzegania, oraz obniżeniem zdolności logicznego myślenia, krótkim czasem trwania, znużeniem po wystąpieniu afektu.
Podział ze względu na wpływ emocjonalny na sprawność emocji
Emocje steniczne – wzmagają gotowość człowieka do działania
Emocje asteniczne – obniżają gotowość do działania, dezorganizują działają lub wręcz uniemożliwiają jego podejście
Fizjologiczne przejawy emocji:
Przewodnictwo elektryczne skóry
Wydzielanie potu
Ciśnienie tętnicze krwi
Częstość skurczów serca (czynność bioelektryczna serca EKG)
Szybkość i głębokość oddechów
Szerokość źrenic
Wydzielanie siły
Poziom glukozy we krwi
Perystaltyka przewodu pokarmowego
Napięcie i drżenie mięśniowe i inne.
Zaburzenia procesu emocjonalnego. Znane wszystkim emocje ujemne takie strach, lęk.
Zaburzenia emocji są zaburzeniami nastroju.
Nastrój podwyższony – bywa objawem choroby psychicznej. Przypomina przeżywanie radości ludzi zdrowych. Często towarzyszy mu wzmożona aktywność ruchowa – drażliwość. Utrzymujące się dłuższy czas podwyższenie nastroju towarzyszące uszkodzeniu OUN nosi nazwę euforii.
Nastrój obniżony – nazywany jest przygnębieniem lub obniżonym samopoczuciem. Dominujące jest w nim uczucie smutku. Zdarza się u ludzi zdrowych, ale występuje też jako objaw nerwic oraz niektórych chorób psychicznych. Chorzy cierpiący na tego rodzaju dolegliwości mogą być niebezpieczne dla siebie samych (próby samobójcze).
Dystrofia – nastrój dysfotyczny, jest zespołem objawów, na które składa się obniżony nastrój, gniewliwość i rozdrażnienie, często rozładowujące się w postaci wybuchów gniewu i czynów agresywnych. Dystrofia jest charakterystyczna dla chorób organicznych mózgu. Niekontrolowane rozładowania afektu, występują w tych chorobach nazywa się czasem nie trzymaniem afektu.
Dla chorób organicznych mózgu charakterystyczne są dwa dalsze objawem lepkości emocjonalna i chwiejność emocjonalna.
Lepkość emocjonalna – nadmierne długie utrzymanie się raz wzbudzonej emocji
Chwiejność emocjonalna – to zbyt łatwe przechodzenie z nastroju podwyższonego w obniżony i odwrotnie.