Oceniamy: sile, barwę i rytm.

1. ton skurczowy (systoliczny) – ton pierwszy – skurcz komór. Na początku skurczu w wyniku zamykających się zastawek przedsionków komorowych i skurczu mięśnia

2. ton rozkurczowy – na początku rozkurczu zamykanie zastawek aorty i tętnicy płucnej – krótszy, cichszy i wyższy

Akcentacja obu tonów sercowych występuje przy:

• początkowa faza gorączki

• przerost mięśnia sercowego

• niedokrwistość pokrwotoczna

Akcentacja pierwszego tonu sercowego:

• utrata krwi

• gorączka

• rozstrzeń mięśnia sercowego

• przewlekła anemia

Akcentacja drugiego tonu sercowego – podwyższenie ciśnienia w dużych naczyniach krwionośnych.

Akcentacja drugiego tonu sercowego nad aortą:

• choroba nerek

• niedoczynność zastawki trójdzielnej

• mięśniochwat

Akcentacja drugiego tonu sercowego nad tętnicą płucną:

• rozedma

• przewlekle zapalenie płuc

• niewydolność zastawki dwudzielnej

Osłabienia obu tonów sercowych:

• płyn w worku osierdziowym

• płyn w jamie opłucnowej

• silne otłuszczenie

• odsuniecie serca od ściany klatki piersiowej – spowodowane przez guzy, jelita

Osłabienie pierwszego tonu sercowego:

• niedomykalność zastawki dwudzielnej

Osłabienie drugiego tonu sercowego:

• zwężenie ujścia aorty lub tętnicy płucnej – mniej krwi płynie do pni płucnych – słabszy dźwięk

Szmery wewnętrzne ze względu od przyczyny powstania dzielimy na:

• organiczne – przy schorzeniach serca prowadzących do zwężeń ujść serca lub niewydolności zastawek – nasilają się po wysiłku

• po podaniu leków nasercowych

Szmery wewnątrz sercowe organiczne dzielimy na: 12/02/2012

• skurczowe:

1. niewydolność zastawki dwudzielnej

2. niedomykalność zastawki trójdzielnej

3. zwężenie ujścia aorty

4. zwężenie ujścia zastawki trójdzielnej

• rozkurczowe:

1. niedomykalność zastawek półksiężycowatych

2. zwężenie ujść przedsionkowo – komorowych

Szmery wewnątrz sercowe czynnościowe – systoliczne – fonetycznie cichsze, miękkie, przypominają dmuchanie, zanikają po wysiłku lub po podaniu środków nasercowych. Powodowane są zmianami właściwości fizyko – chemicznych krwi (następstwo rozwodnienia krwi, w anemii pierwotnej – ściąganie wody do łożyska naczyniowego, krew bardziej wodnista, mniej lepka; przyczyna może być również zmniejszenie ilości białek w surowicy)

Rytm – u zdrowego zwierzęcia zawsze z tą samą siłą i w jednakowych odstępach czasu (wyjątek psy – arytmia oddechowa). Prawidłowy rytm serca zapewnia układ bodźczy i przewodzący:

• węzeł zatokowy

• węzeł przedsionkowo – komorowy

• pęczek Hissa z dwoma odnogami

BADANIE NACZYŃ OBWODOWYCH:

1. TĘTNO (PULSUS) – odkształcanie ściany tętnic spowodowane wyrzucona krwią. Fala tętna synchroniczna jest z tonem skurczowym serca. W ocenie tętna bierzemy pod uwagę:

1. częstość – ilość fal tętna na minutę.

W warunkach chorobowych:

• tętno przyspieszone – tachykardia – fizjologicznie: zaawansowana ciąża, wysiłek; patologicznie: przy gorączce, przy silnych bolach, porażenie nerwu błędnego, niewydolność serca (krążenia)

• tętno zwolnione – bradykardia – fizjologicznie: podczas snu; patologicznie: omdlenia, choroby ośrodkowego układu nerwowego, przy mocznicy, kwasicy, przy podaniu ketaminy.

1. rytm = miarowość – pochodna miarowości pracy serca. Każdemu rodzajowi zaburzeń pracy serca odpowiada określony rodzaj tętna:

• tętno normalne

• tętno niemiarowe (niemiarowość oddechowa)

• tętno nieprzewidywalne (fale o rożnej wysokości)

1. jakość tętna: wypełnienie / napięcie / siła / wielkość / chybkość

2. równość tętna – ocenia się poprzez porównanie kolejnych fal tętna względem siebie:

1. tętno równe

2. tętno nierówne – rożne silne fale tętna powodowane niejednakowymi skurczami lewej komory np.: przy migotaniu komór

3. tętno naprzemienne – występowanie raz słabszej raz silniejszej fali tętna

4. tętno dwubitowe – dodatkowe tętno o rożnej sile po każdej prawidłowej fali tętna. Spiętrzenie krwi jest amortyzowane poprzez zwiotczale tętnice

1. jednakowość – ocenia się ją badając tętnice jednoimienne – patologicznie: tętno niejednakowe.

JAKOŚĆ TĘTNA: 11/03/2012

1. WYPEŁNIENIE:

• tętno prawidłowo wypełnione – przekrój tętnicy jest owalny

• tętno pełne = duże (PULSUS MAGNUS) – przekrój tętnicy obły – praktycznie okrągły – świadczy to o dużym stopniu wytrenowania – raczej nie patologiczne

• tętno próżne = małe (PULSUS PARVUS) – w trakcie rozkurczu trudno wymacać tętnicę na podłożu, typowe dla chorób wyniszczających

1. NAPIĘCIE – ocienia się je na podstawie siły ucisku potrzebnej do przerwania fali tętna, przy wzroście ciśnienia skurczowego trzeba użyć większej siły, wyróżniamy:

• tętno prawidłowo napięte

• tętno średnio napięte

• tętno twarde (PULSUS DURUM) – falę trudno przerwać, wyczuwalne są nawet małe tętnice, występuje: przy nadciśnieniu, co towarzyszy marskości nerek, w tężcu, w zatruciu ołowiem

• tętno miękkie (PULSUS MOLIS) – osłabienie serca, spadek ciśnienia krwi – następstwo niewydolności krążenia lub niedokrwistości, przy wstrząsie. Tętno nitkowate, próżne, małe, słabe – zły objaw prognostyczny, świadczy o daleko zaawansowanej niewydolności krążenia pochodzenia sercowego lub naczyniowego

• tętno drutowate – powstaje w wyniku wzmożonego skurczu mięśniówki tętnic, światło tętnic maleje – krwi jest mniej, ściany silnie napięte, odkształcają się w bardzo małym stopniu, jednak pod palcami wyczuwa się sznurowaty twór; występuje: przy stanach zapalnych otrzewnej lub opłucnej, przy krwotocznym zapaleniu żołądka, przy schorzeniach mózgu

1. SIŁA – ocenia się w oparciu o sile jaką na opuszkę wywiera odkształcająca się tętnica, wyróżniamy:

• tętno prawidłowe

• tętno silne – dobre wytrenowanie

• tętno słabe

1. WIELKOŚĆ – to stopień rozszerzenia się ścian tętnic podczas przepływu fali krwi, świadczy o amplitudzie ciśnień, wyróżnia się:

• tętno wielkie, duże, wysokie – w dobrym zdrowiu, dobre wytrenowanie, patologicznie: przy niewydolności zastawek aorty

• tętno małe – tętno słabo rozszerza się, świadczy to o osłabieniu serca

• tętno falujące – świadczy o zaawansowanej niewydolności krążenia

1. CHYBKOŚĆ – oceniana jest na podstawie unoszenia się i opadania ścian tętnic, wyróżnia się:

• tętno chybkie – niedomykalność zastawki aorty

• tętno leniwe – ściany tętnic wznoszą się wolno i wolno opadają – zwężenie ujścia aorty, przewlekłe zatrucie ołowiem

BADANIE ŻYŁ – ocena tętna żylnego:

Obejmuje ocenę wypełnienia żył – może ono być mniejsze lub większe w stosunku do prawidłowego.

• zwiększenie wypełnienia żył – na błonach śluzowych pojawiają się drzewkowate i sino – czerwone wzory naczyniowe – świadczy to o niewydolności zastawki trójdzielnej

• falowanie żył – występuje jako stopniowe wydechowe wznoszenie się i wdechowe zapadanie się żył. U bydła mlecznego jest to zjawisko fizjologiczne

• tętno żylne – rozszerzanie żył przez nadbiegającą falę krwi, wyróżniamy:

• tętno żylne przedsionkowe (ujemne) – nagłe obrzmienie żyły szyjnej przy każdorazowym skurczu przedsionków. Napływająca z obwodu żyłami czczymi krew wpada do przedsionków (w stronę serca)

• tętno żylne komorowe (dodatnie) – w wyniku niedomykalności zastawki trójdzielnej część krwi wpada do rozkurczonego przedsionka, dalej do żył czczych i żyły szyjnej zewnętrznej (dawniej zwaną jamową) jako fala przebiegająca w kierunku dogłowowym równocześnie z uderzeniami serca i tętnem

Różnicowanie tętna żylnego: uciskamy palcem w połowie wysokości (długości) żyłę szyjną zewnętrzną. Poniżej palca żyła zapada się – jest to tętno żylne ujemne, natomiast gdy występuje falowanie żyły to jest tętno dodatnie.

BADANIE UKŁADU TRAWIENNEGO:

1. PRZYJMOWANIE POKARMU I WODY:

• łaknienie i pragnienie

• sposób pobierania pokarmu i wody

• żucie i połykanie

• przeżuwanie

• regurgitacja, wymioty, nudności

1. Łaknienie:

1. lakiernie zmniejszone – hyporeksja

2. brak łaknienie – anoreksja – może świadczyć o chorobie choć niekoniecznie

3. wzmożone łaknienie – hyperreksja lub polifagia – obserwowane przy tzw. apetycie zmiennym, który towarzyszy niektórym robaczycom przewodu pokarmowego, cukrzycy, po stosowaniu glikokortykosteroidów oraz przy nadczynności kory nadnerczy (zespól Cushinga); triada objawów:

• polifagia – łaknienie

• polidypsja – pragnienie

• poliuria – wielomocz

1. wilczy apetyt – zwierze rzuca się na karmę ale po kilku minutach zaprzestaje jedzenia – przy zapaleniu przyzębia, w stanach bólowych w obrębie pyska, trudności w połykaniu – przełyk olbrzymi, przetrwały przewód Bothala

2. łaknienie spaczone – paroreksja – wynika ze spaczonego smaku, gdy zwierze zjada substancje gatunkowo nienormalne – przy wściekliźnie

3. lizawość – allotrofagia – zwierzęta liżą się nawzajem, liżą ściany, żłoby (zaburzenie w gospodarce mineralno – witaminowej), najczęściej obserwowane u bydła i przy chorobach pasożytniczych

4. koprofagia – zjadanie kupy swojej lub innych, związane najczęściej brakiem witamin oraz zaburzeniami flory przewodu pokarmowego. U psów na tle behawioralnym – Runehtox

5. kanibalizm – zjadanie w obrębie gatunku. U drobiu występuje dość często, również u świń i gryzoni

1. Zaburzenie pragnienia:

1. zmniejszone pragnienie

2. zanik pragnienia – podczas lekkiego lub dużego stopnia chorób żołądka lub jelit, ciężkich stanach zaburzenia świadomości – wścieklizna ~ wodowstręt

3. zwiększenie pragnienia – polidypsja – charakterystyczne dla: odwodnienia, biegunki, wymiotów, obfitego pocenia się, moczówki prostej, poliurii; pies przy moczówce potrafi wypić 15 litrów wody na dobę

1. Obserwacja zwierzęcia

1. ocena sposobu pobierania pokarmów i płynów – ocena ruchów warg, języka, ruchy gardła i krtani, przełyku. Właściwa ocena może być dokonana tylko wówczas gdy znana jest fizjologia pobierania płynów i pokarmów.

2. zaburzenia żucia – mogą być spowodowane przez:

• choroby zębów i przyzębia

• porażenie nerwu trójdzielnego

• bolesność żuchwy i mięsni żwaczowych

• trismus – bolesny długotrwały skurcz charakterystyczny dla tężca

• porażenie nerwu twarzowego

1. obserwacje kliniczne:

• zwolnienie żucia – żucie ostrożne – przy bolesności niezbyt dużego stopnia

• żucie przerywane – przy bólu większego stopnia

• żucie puste – w okresach miedzy pobieraniem karmy; towarzyszy temu zgrzytanie zębami, często związane z robaczycami

1. trudności w pobieraniu pokarmów:

• nieprawidłowe uzębienie

• stany zapalne jemy ustnej

• bolesność w odcinku szyjnym

• utrata węchu lub wzroku

• zmniejszona ruchomość języka lub jego porażenie

• zaburzenia połykania – dysfagia – najczęściej mamy z nimi do czynienia przy porażeniu gardła (przy wściekliźnie)

• regurgitacja (duże zwierzęta) – zwracanie karmy płynnej lub półpłynnej przez jamę nosowa – u bydła i koni zwykle obustronne

• regurgitacja (małe zwierzęta) – niezależne od woli zwracanie karmy płynnej lub półpłynnej zaraz po pobraniu, najczęściej karma pochodzi z przełyku (mega eso fagus – przełyk olbrzymi)

1. odbijanie – usuwanie przez jamę ustną i częściowo nosowa nadmiaru gazów z żołądka. U przeżuwaczy jest to zjawisko fizjologiczne; w ciągu 1 godziny obserwuje się następującą liczbę aktów odbijania :

• bydło 17 – 20

• owca 8 – 11

• koza 8 – 10.

Nasilenie odbijania spotyka się przy nadmiernym wytwarzaniu gazów w żwaczu i czepcu. U innych gatunków jest to zjawisko patologiczne, świadczące o nieprawidłowej fermentacji treści pokarmowej. U koni wskazuje na ostre rozszerzenie żołądka.

1. przeżuwanie – występuje tylko u przeżuwaczy. Jest to przesuwanie do jamy ustnej niedokładnie przeżutej treści pokarmowej ze żwacza w celu jej rozdrobnienia i naślinienia. Rozpoczyna się już w trzecim tygodniu życia. Od pobrania paszy do rozpoczęcia przeżuwania mija od 0.5 – 1.5 godziny.

1. zaburzenia przeżuwania:

• przeżuwanie leniwe – zmniejszenie liczby seansów poniżej wartości fizjologicznych na dobę – 4 – 6 razy na dobę przeżuwa krowa – związane jest to z atonia przedżołądków i niestrawnością prostą

1. wymioty (VOMITUS = EMETIS) – wydalenie przez jamę ustną i czasem nosowa treści żołądka, poprzedzone jest to nudnościami, najlepiej (najłatwiej) wymiotują mięsożerne, potem świnie, drób, bydło; a u koni wymioty nie występują.

Rodzaje wymiotów: 21.04.2012

• odruchowe (obwodowe) – gdy bodziec wymioto – twórczy pochodzi ze śluzówki gardła, przełyku, żołądka. Po wydaleniu treści zazwyczaj ustępują

• centralne (ośrodkowe) – podrażnienie ośrodka wymiotnego w rdzeniu przedłużonym substancjami toksycznymi (zatrucia, posocznice, przewlekłe choroby wątroby, choroby OUN, ropomacicze – są uporczywe, bardzo częste, puste)

• jednorazowe (sporadyczne) – u psów jako fizjologiczne lub jako następstwo przejedzenie; u kotów po klaczkach

• wielokrotne – powtarzają się bardzo często i są bardzo męczące

• wymioty kałowe – zatkanie przewodu pokarmowego

1. BADANIE JAMY USTNEJ:

1. ocena szpary ustnej – fizjologicznie jest zamknięta. Może występować niedomykanie warg, zwisanie wargi dolnej (następstwo porażenie nerwu twarzowego). Jeżeli szpara ustna jest zamknięta rozchylamy ją

2. ocena błon śluzowych

3. ocena zgryzu:

4. ocena błony śluzowej podniebienia twardego

5. język

6. dno jamy ustnej

7. ocena wydzielania śliny:

ślinienie czyli salivatio jest fizjologiczne

ślinotok – tialissmus – patologiczne – ślina wypływa z jamy ustnej w postaci ciągliwych powrózków.

1. zapach z jamy ustnej – fizjologicznie bezwonny;

patologicznie:

• cuchnący – fetor ex ore

• trupi

• gnilny – zapalenie przyzębia

• wonny – zapach acetonu – ketoza u bydła; zapach chloroformu – glistnica u cieląt

1. BADANIE PRZEŁYKU – po lewej

2. WOLE U PTAKÓW

ZASADY BADANIA BRZUCHA – badanie brzucha odbywa się przez: !!!

• opukiwanie

• osłuchiwanie

• u małych zwierząt także omacywanie

1. Oglądając powłoki brzuszne oceniamy : wielkość, kształt, symetrię !!!

1. powiększenie fizjologiczne – przyjmowanie pokarmu, po najedzeniu u bydła oraz ciąża

2. powiększenie patologiczne:

• nagromadzenie płynów w jamie otrzewnowej (wodobrzusze – ascites). Płyn w jamie otrzewnowej może być pochodzenia wysiękowego lub przesiękowego. U małych zwierząt w następstwie urazów np.: pękniecie pęcherza

• zastój moczu w pęcherzu lub ropomacicze. Brzuch przyjmuje kształt gruszkowaty, jest obwisły i powiększony w dolno – bocznych częściach brzucha z zapadnięciem słabizn, niekiedy towarzyszy temu lordosis – wygięcie kręgosłupa ku dołowi

• nagromadzenie gazów w żołądku, przedżołądkach lub jelitach – wzdęcie nadaje beczkowaty kształt jamie brzusznej, równomierne wysklepienie ścian brzucha u zwierząt z żołądkiem jednokomorowym; u bydła uwypuklenie po stronie lewej – żwacz

1. zmniejszenie objętości brzucha – brzuch podkasany:

• stany wygłodzenia, biegunki

• skurcz mięsni brzusznych, włącznie tłoczni brzusznej; występuje przy:

• zapaleniu otrzewnej

• zapaleniu jelit

• niedrożności jelit

• ciałach obcych w jelicie cienkim, które blokują światło jelita

1. Omacywanie brzucha:

U małych zwierząt badamy oburącz lub jedna ręka w zależności od wielkości osobnika:

1. Pies – możemy wymacać:

• wpochwiony odcinek jelita

• u zwierzęcia zdrowego – jelita, pęcherz, czasami wątrobę

1. Kot – w okolicy pępkowej można wyczuć twór wielkości orzecha włoskiego do śliwki – jest to wędrująca nerka, która ma tak długą kreskę, że opada na dno jamy brzusznej – lewa nerka

Przy omacywaniu małych zwierząt możemy wyczuć ewentualne guzy, które zazwyczaj są bolesne

Balatowanie – wykonuje się u dużych zwierząt, ma na celu wykazanie istnienia chełbotania (gdy jama wypełniona jest płynem). Przykładamy płaską dłoń i wykonujemy ruchy pulsacyjne – wprawienie płynu w ruch. Płyn się spiętrza i powraca jako fala powrotna – wyczuwamy uderzenie powracającej fali. U krowy w 6 – tym miesiącu ciąży w prawej słabiźnie można w ten sposób wyczuć macice z płodem.

1. Opukiwanie brzucha – ma ono mniejsze znaczenie niż opukiwanie klatki piersiowej. Odgłos opukowy związany jest ze stanem wypełnienia narządów, proporcji płynu i treści oraz gazów.

W górnych partiach brzucha odgłos bębenkowy niekiedy z podźwiękiem metalicznym, w przypadku wzdęć całe powłoki mogą dawać taki odgłos

1. Osłuchiwanie – przewód pokarmowy cechuje zdolność motoryczna (skurcze mięśniówki, mieszanie i przemieszczanie treści), powoduje to powstanie szmerów perystaltycznych.

Patologicznie obserwuje się osłabienie, zanik lub nasilenie (może to być zjawisko związane z płodem).

Szmery są dobrze słyszalne – dźwięczne mruczenie, burczenie.

Przy nasileniu motoryki (zbyt szybkie przesuwanie pokarmu) może dochodzić do braku wchłaniania – występuje przy biegunkach

1. Omacywanie wewnętrzne – eksploratio rectalis – podstawowe znaczenie u zwierząt dużych, u zwierząt małych możemy wyczuć masy kałowe, u psów – prostata; u suk – pochwa.

1. BADANIE PRZEDŻOŁĄDKÓW:

Fizjologiczny proces trawienia – tuz po urodzeniu główną rolę odgrywa trawieniec. Przedżołądki są słabo rozwinięte – żwacz 2 x mniejszy od trawieńca. Ok. 6 – 8 tydzień życia – przedżołądki zaczynają się rozwijać, a w 10 – tym tygodniu życia zajmują już ¾ jamy brzusznej.

Rola przedżołądków:

• rozdrabnianie

• mieszanie

• przesuwanie treści

1. Badanie żwacza:

• oglądanie – oglądamy stan wypełnienia żwacza przez wysklepienie dołu głodowego

• omacywanie – ustalenie konsystencji i treści zalęgającej w żwaczu, możemy potwierdzić częstotliwość ruchów żwaczowych (motorykę żwacza). Przy niestrawności następuje zwolnienie motoryki ewentualnie jej zanik.

Przy wzdęciach początkowo wzmożenie i nasilenie ruchów żwacza.

• opukiwanie – odgłos zależy od stopnia wypełnienia worka grzbietowego gazem, porcje gazu i treści pokarmowej dają odgłos bębenkowy, przy przeładowaniu żwacza – odgłos opukowy stłumiony, bo treść jest zbita

• osłuchiwanie – atonia = brak odgłosów

1. Badanie czepca:

• opukiwanie

• osłuchiwanie

• próby bólowe – omacywanie głębokie

Najistotniejsze znaczenie ma omacywanie głębokie, pozwala ono stwierdzić wrażliwość okolicy czepcowej. Ból świadczy o stanie zapalnym w ścianie czepca (wbicie ciał obcych)

Na prawo od czepca występuje przepona a zaraz za nią serce, czasami może dochodzić do perforacji osierdzia i zapalenia mięśnia sercowego.

Dla potwierdzenia stanu zapalnego czepca służą próby bólowe: !!!

1. sprowadzanie krowy z górki – momencie schodzenia z góry trzewia przesuwają się do przodu uciskając na przeponę zwiększając odczuwanie bólu (krowa idzie wtedy bokiem lub nie chce iść)

2. próba zawracania w miejscu – zwierze zawraca przekładając przednie nogi – ocenia się zawracając zgodnie i przeciwnie do ruchów wskazówek zegara, gdy jest bolesność zwierze niechętnie zawraca

3. omacywanie czepca przy użyciu ręki – pięść przykładamy do powłok w okolice czepca i unosimy ku górze, gdy unosimy czepiec występuje ból, a w momencie gwałtownego powrotu zwierze reaguje stęknięciem

4. próba drążkowa GOEDGO – pod brzuch wkładamy drążek i unosimy równocześnie z obu stron – unoszenie zaczynamy od wymienia i idziemy w kierunku mostka

5. próba opukiwania ciężkim młotkiem 9 – go zebra (przyczep przepony) – przeprowadzamy od kręgosłupa do mostka – jeżeli ciało obce jest w przeponie zwierze nas kopnie

6. próba Kalchschmidta – polega na tym, że na szczycie wdechu staramy się chwycić ręką fałd skórny w okolicy kłębu i podciągnąć, gdy nastąpi zatrzymanie wdechu i ból oznacza to wynik dodatni

7. próba Reantgena – chwytamy oburącz fałd skórny w okolicy kłębu jeżeli ciało obce jest w czepcu krowa upada na kolana

8. próba Williamsa – polega na wyłapaniu skurczu czepca, który występuje zawsze przed skurczem żwacza. Ktoś czeka na skurcz żwacza a pomocnik z fonendoskopem przyłożonym do tchawicy próbuje wyłapać ciche jękniecie zwierzęcia

9. użycie detektora ferromagnetycznego – wykrywacza metali

1. Badanie ksiąg – dostępne do badania w okolicy prawego zebra na wysokości linii guza łokciowego – badamy poprzez:

• omacywanie

• osłuchiwanie

1. Badanie trawieńca – dostępny do badania za łukiem żebrowym – badamy poprzez

• osłuchiwanie i omacywanie

1. BADANIE WYDALANIA KAŁU (DEFEKACJA)

Zwracamy uwagę na:

• częstość

• konsystencję

• ilość

• barwę

• zapach

• występowanie domieszek

Częstsze wydzielanie kału to wzrost perystaltyki jelit czyli biegunka.

Rzadsze wydalanie = głodzenie, zatkanie jelit, skręt jelit, niedrożność jelit wszelkiego rodzaju.

Barwa – zależy od charakteru spożytej karmy, u noworodków kał jest jaśniejszy; kał ciemno – brunatny = pokarmy mięsne; kał czarny = krew.

Zaburzenia oddawania kału:

• utrudnione oddawanie kału, parcie na kał – przyjecie przez zwierze pozycji charakterystycznej dla defekacji ale nie dochodzi do wypróżnienia – odwodnienie treści, zaparcia, zaleganie kału o konsystencji uniemożliwiającej jego przesuwanie, występuje przy powiększeniu prostaty (nowotwory prostaty, cysty)

• bolesne oddawanie kału:

• zapalenie prostnicy

• zapalenie zatok około odbytowych – zbyt rzadkie wyprowadzanie, karcenie za zabrudzenie mieszkania

• mimowolne oddawanie kału:

• uszkodzenie części krzyżowej rdzenia kręgowego

• następstwo źle wykonanego zabiegu chirurgicznego usunięcia gruczołu około odbytowego

• przecięcie mięśnia zwieracza odbytu – muscullus spichincter ani

• utrata świadomości przy stosowaniu np.: w czasie zastosowania analgezji

PLAN BADANIA UKŁADU MOCZOWEGO.

W oparciu o badanie fizykalne nie da się rozpoznać choroby układu moczowego, ale można postawić podejrzenia. Rozstrzygnięciem aktu rozpoznania jest badanie moczu.

1. BADANIE OKOLICY ZEWNĘTRZNEJ NEREK: !!!!

• oglądanie

• omacywanie

• opukiwanie

U dużych zwierząt wewnętrzne omacywanie nerek przez prostnice – oceniamy: wielkość, kształt, konsystencje. Moczowody fizjologicznie nienamacalne, w warunkach chorobowych mogą ulegać pogrubieniu.

U zwierząt małych nerki i pęcherz moczowy badamy przez omacywanie powłok brzusznych.

1. BADANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO – trudny do badania palpacyjnego – możemy określić wielkość, kształt oraz położenie, ewentualnie przeprowadzić badanie USG

2. BADANIE CEWKI MOCZOWEJ – poprzez cewnikowanie – pomaga określić drożność

TOPOGRAFIA NEREK:

Koń – w badaniu per rectum dostępna nerka prawa na wysokości 18 – go kręgu piersiowego, nerka lewa niedostępna.

Bydło – prawa nerka 12 – 13 kręg lędźwiowy (nieruchoma), lewa nerka 3 – 5 kręg lędźwiowy – zawieszona jest na długiej kresce i często przechodzi na stronę prawą

Świnie – od zewnątrz i od wewnątrz nerki są nieosiągalne do badania

Pies – prawa nerka od 13 – go kręgu piersiowego do 3 – go kręgu lędźwiowego dostępna do badania przez powłoki brzuszne, lewa nerka miedzy 1 – 4 kręgiem lędźwiowym dostępna do omacywania przez powłoki brzuszne

Kot – prawa nerka 1 – 4 kręg lędźwiowy; lewa nerka 1 – 5 kręg lędźwiowy – bardzo dobrze dostępne do badania przez powłoki brzuszne; lewa nerka wędrująca, może być w okolicy pępkowej.

Istotne znaczenie w rozpoznaniu chorób układu moczowego ma wywiad !!!:

• pragnienie – cukrzyca, ropomacicze, choroba Cushinga, moczówka prosta

• zachowanie w trakcie wydalania moczu – parcie na mocz, utrudnione wydalanie moczu, brak wydalania moczu

• częstość i sposób oddawania moczu

• brawa, konsystencja i zapach

Najczęściej mamy do czynienia ze schorzeniem układu moczowego tj. jednocześnie występują dwie lub więcej chorób układu moczowego.

Schorzenia układu moczowego najczęściej występują u psów i kotów, potem u bydła, a pozostałe gatunki chorują rzadko.

W początkowym okresie choroby nerek maja przebieg bezobjawowy.

BADANIE FIZYKALNE.

1. Badanie zewnętrznej okolicy nerek:

• oglądanie – niekiedy u bydła uwypuklenie prawego dołu głodowego

• omacywanie – ucisk wyprostowanymi palcami lub opukiwanie młoteczkiem okolicy nerek

Powiększenie nerek występuje przy:

• wodonerczu – w wyniku utrudnionego odpływu moczu z miedniczki nerkowej (kamienie)

• guzy nowotworowe nerek

• powiększenie w wyniku odmiedniczkowego zapalenia nerek.

1. Badanie pęcherza moczowego (fizykalne) – od zewnętrz u małych zwierząt; od wewnątrz u bydła i koni (badanie przez prostnice)

Oceniamy:

• objętość

• położenie

• kształt

• konsystencja

• wypełnienie

• przesuwalność

Pęcherz leży w jamie miednicznej i może się przemieszczać do jamy brzusznej, u samców pod prostnicą, a u samic pod macicą.

Powiększenie pęcherza moczowego może być spowodowane przez:

• zablokowanie odpływu przez kamienie, piasek, nowotwór, skrzepy krwi, powiększenie prostaty i jej ucisk

• zapalenie cewki

• nowotwór

• skurcz zwieracza cewki – u psów na tle nerwowym; u koni, które bezpośrednio po posiłku i pojeniu używane są do ciężkiej pracy.

1. Badanie cewki – trudna do badania!!! U samic (gat. pies) dostępne ujście znajdujące się w przedsionku pochwy, u samców (gat. pies) na końcu prącia – badamy drożność poprzez cewnikowanie.

U samców (pies, lis) należy pamiętać, iż występuje zagięcie esowate.

Do zatkania najczęściej dochodzi przed kością prącia (psy, lisy).

Może towarzyszyć temu parcie na mocz - charakterystyczna postawa do oddawania moczu, ale brak efektu (ischuria) lub mocz oddawany jest kropelkami, czemu towarzyszy ból.

Fizjologicznie – oddawanie moczu jest zależne od woli. Bezpośrednim bodźcem jest rozciągnięcie ścian pęcherza przez nagromadzony mocz.

Fizj.:

Bydło / konie 5 – 7 x dziennie

Owce 1 – 3 x dziennie

Świnie 2 – 3 x dziennie

Zaburzenia oddawania moczu (w warunkach chorobowych) – zaburzona jest ilość, częstość i sposób oddawania moczu: !!!!!!

• Moczenie słabe – cienki strumień pod małym ciśnieniem lub kropelkowo, z towarzyszącym bólem, stękaniem – są to: bolesne procesy w pęcherzu lub cewce.

• Parcie na mocz – częste, bolesne; mocz wypierany jest w drobnych ilościach – przy: zapaleniu pęcherza moczowego, zapaleniu cewki moczowej, przy nowotworach pęcherza moczowego, piasku, kamieniach w pęcherzu

• Bezwiedne / mimowolne oddawanie moczu – zwierze nie przyjmuje charakterystycznej do oddawania moczu postawy, mocz wypływa kropelkami lub słabym strumieniem – występuje przy: porażeniu pęcherza moczowego (dochodzi do znacznego wypełnienia pęcherza ale nie obserwuje się napięcia jego ścian), po sterylce (nietrzymanie moczu), niedowładzie pęcherza moczowego (następstwo porażenia ostatnich kręgów w kręgosłupie)

• Zbyt częste oddawanie moczu = częstomocz (poliuria) – zwiększone dobowe oddawanie moczu – występuje przy:

• moczówce prostej

• ropomaciczu

• cukrzycy

• chorobie Cushinga

• w początkowym stadium zapalenia nerek

• zespole Fanconiego

• Zatrzymanie moczu:

• pęcherz wypełniony

• oliguria – brak wypełnienia pęcherza / zmniejszone wydalanie moczu w ciągu doby – przy częściowej niewydolności nerek

• anuria – całkowita niewydolność nerek; wyróżniamy:

~ prawidłowa / prawdziwa

~ rzekoma – gdy zatkaniu ulegają oba moczowody lub w wyniku pęknięcia pęcherza moczowego

BADANIE / DIAGNOSTYKA UKŁADU PŁCIOWEGO:

1. Badanie samca:

1. Ocena libido:

1. Osłabienie popędu – obojętne zachowanie wobec samicy będącej w rui (może być spowodowane niedożywieniem, przemęczeniem, słabą kondycją, nadmierna eksploatacja płciowa)

2. Niemożność skoku – mimo prawidłowego popędu samiec nie skacze na samice lub czyni to w sposób bezskuteczny, spowodowane przez:

• bolesne procesy chorobowe racic / nóg tylnich

• schorzenia kręgosłupa

1. Niemożność krycia – prącie niewprowadzone do pochwy, może to być spowodowane przez:

• zaburzenia erekcji

• przeszkody mechaniczne uniemożliwiające wysuniecie się prącia z napletka

• stulejka

• załupka – otworek nie w tym miejscu gdzie powinien być

1. Bezpłodność – sterylitis / impotentia generais – prawidłowy akt krycia ale nie dochodzi do zapłodnienia:

• schorzenia jąder

• wnętrostwo

• aspermia

1. Nadmierne wzmożenie popędu – zmiany w zachowaniu i niekiedy zaburzenia czucia (u samic nimfomania):

• zaraza stadnicza koni

• wścieklizna

• wnętrostwo

1. Częste, bolesne erekcje bez pobudzenia seksualnego:

• miejscowy stan zapalny błony śluzowej

• nadmierne nagromadzenie CO₂ we krwi

• zmiany na skutek urazów mózgu

• tężec

Naturalne zaspokajanie popędu = masturbacja występuje u tryka, kozła, psa i buhaja.

1. Badanie zewnętrznych narządów płciowych:

1. napletek – badanie od zewnątrz i badanie błony śluzowej. U koni napletek to puzdro, mogą się tam gromadzić grudki – kamienie napletkowe, spowodowane nadmiernym gromadzeniem się smegmy stany zapalne – koń oddaje mocz bez wysuwania prącia.

• „granie śledziony” – dźwięk powstający na skutek ocierania prącia o napletek – zjawisko uznane za fizjologiczne występujące u ogierów i wałachów

• zmiany napletka:

• śluzowaty wypływ

• przewlekły nieżyt napletka (u psów)

• zwężenie otworu napletka (stulejka)

1. oglądanie i omacywanie prącia – należy je wysunąć z worka napletkowego. Utrudnione jest to u koni – trzeba włożyć dłoń do napletka, uchwycić za wyrostek cewkowy i wyciągnąć prącie. Gwałtowne manipulowanie powoduje skurcz mięśnia i cofniecie się prącia. Ocena wzrokowa przy naturalnym wysunięciu prącia (erekcja, oddawanie moczu):

2. oglądanie i omacywanie jąder:

• przepuklina mosznowa – przez kanał pachwinowy do moszny dostaje się pętla jelitowa

• brak jąder w mosznie – wnętrostwo obu- lub jedno- stronne

• wodniaki, guzy jąder

• asymetria wielkości jąder – (niewielka => fizjologicznie)

1. oglądanie skory moszny – urazy, stany zapalne, obrzęki.

1. Badanie układu rozrodczego samicy:

• Ocena rui

• Ocena ciąży

• Ocena porodu

• Badanie drugorzędnych cech płciowych – srom, pochwa

1. brak rui – brak lub niedorozwój jajników, fizjologicznie: brak rui w trakcie ciąży (u wszystkich samic) oraz w okresie karmienia u macior

2. wzmożony popęd płciowy – nimfomania => częste ruje:

• krowy porykują, obskakują inne krowy, smak oddawanego mleka jest gorzki

• klacze są pobudzone, łyskają sromem (wypieranie łechtaczki), często oddają mocz

1. bezpłodność:

• zaburzenia hormonalne

• stany niedoborowe miedzi

• choroby zakaźne

• schorzenia narządów rodnych – ropomacicze

1. ronienia – można podzielić na wczesne i późne.

Badanie drugorzędnych cech płciowych:

• badanie sromu – poprzez oglądanie i omacywanie. Może wystąpić obrzęk sromu (fizjologicznie => w trakcie rui oraz przed porodem). U starszych samic wargi sromowe mogą się zespolić z odbytem – jest to tzw. marskość sromu

• badanie pochwy – oceniamy błonę śluzową (barwa, wilgotność, ewentualne wykwity) – badanie przeprowadza się przy użyciu wzierników dopochwowych z zachowaniem aseptyki (Uwaga! Wkładamy złożony, otwieramy w środku i jeśli trzeba cos poprawić – zmienić położenie rozwieracza – lub po zakończonym badaniu => NIE ZAMYKAMY GO W ŚRODKU, tylko wyjmujemy taki rozłożony, ponieważ zamykając go wewnątrz możemy uszczypnąć błonę śluzową) – u niektórych zwierząt można ocenić zewnętrzne ujście szyjki macicy. U zdrowych jest ona zawsze zamknięta czopem śluzowym, za wyjątkiem początku choroby.

• badanie macicy – u dużych zwierząt per recctum (u małych jak podaje literatura => przez powłoki brzuszne, ale poprzez omacywanie jest to raczej mało możliwe, można natomiast wykonać badanie USG). Można wykonać płukanie diagnostyczne macicy.

W badaniu przez prostnice oceniamy:

• szyjkę maciczna, która jest zawsze namacalna (oceniamy wielkość i kształt)

• macicę

• jajniki – konsystencja, wrażliwość i zawartość

Jajniki są fizjologicznie namacalne na rogach macicy.

Jajowody nienamacalne fizjologicznie; w stanach chorobowych można je wymacać

Oceniając jajniki można wyczuć pęcherzyk grappa lub ciałko żółte <= fizjologicznie; natomiast patologicznie można wyczuć torbiele (to zwyrodnienie pęcherzyka grappa) – torbielowatość jajnika może być przyczyną nimfomanii.

SZCZEGÓŁOWE BADANIE UKŁADU RUCHU: !!!!!!!!

1. Postawa:

• stojąca

• leżąca

• w swobodnym ruchu

1. Ocena mięsni:

• oglądanie

• omacywanie

1. Ocena kości:

• oglądanie

• omacywanie

• opukiwanie

• linia kręgosłupa

1. Stawy:

• oglądanie

• omacywanie

• ruchomość bierna

Układ mięśniowo – kostny odpowiada za utrzymanie postawy i sprawny ruch – schorzenia układu ruchu:

1. pierwotne – zmiany dotyczą mięsni, kości, stawów, kopyt, bądź opuszków u małych zwierząt

2. wtórne – gdy zmiany dotyczą nerwów

3. aseptyczne zmiany zapalne – związane z przeciążeniem mięśni, pękaniem włókien kurczliwych (mięśniochwat porażenny u koni)

4. septyczne zmiany zapalne – zapalenie stawów, mięsni, ścięgien

5. zmiany zwyrodnieniowe – wszystkiego rodzaju dysplazje, zwyrodnienia rozrostowe lub nowotworowe

6. zaburzenia rozwojowe

Ad. 1 Postawa

Postawa stojąca:

• kryphozis – wygięcie kręgosłupa ku górze – bolesność w obrębie kręgosłupa, dyskopatie

• lordozis – wygięcie kręgosłupa ku dołowi – u konia bardzo często

• torticalis – bolesny skręt szyi – ograniczona ruchomość głowy i szyi – zwierze ogląda się przemieszczając cały tułów

Postawa leżąca:

• ulgowa – zwierze leży, natomiast jesteśmy w stanie do podnieść / postawić

• wymuszona – zwierze nie jest w stanie stać na nogach.

Ad. 2 Ocena mięsni – patologie:

• zwyrodnienie mięsni – miopathia – prowadzi do osłabienia mięsni i niemożności utrzymania ciężaru ciała

• PDM – pokarmowa dystrofia mięsni (zanik) – niedobór witaminy E i selenu – dotyczy jagniąt i źrebiąt

• mięśniochwat porażenny – zwyrodnienie cytoplazmy włókien mięśniowych pod wpływem kwasu mlekowego – mięsień jest obrzękły, bolesny i traci swoją funkcję

• zapalenie mięsni – przyczyny:

• urazy

• infekcje

• inwazje – urazy inwazyjne – włośnica, sarkosporidioza

• reakcje immunologiczne – autoagresje

• czynniki reumatyczne

• przewianie

• wychłodzenie

Ad. 3 Ocena kości – zmiany kostne w badaniu klinicznym zazwyczaj nie są stwierdzane – najczęściej dochodzi do nich w skutek zaburzeń niedoborowych – stosunek Ca / P

• Punktowe odwapnienia kośćca – wygląd pumeksu = Fosfor (łamikost). W wyniku niedoboru u małych zwierząt dochodzi do złamań patologicznych kości (tzw. złamanie zielonej gałązki)

• Acropathia – nadmierny rozrost trzonu kości długich, które ulęgają rozdęciu = koślawość kończyn.

16/06/2012

Ad. Badanie stawów – zwracamy uwagę na zmiany wrodzone – dysplazję stawów – najczęściej dotyczy stawów biodrowych, natomiast może dotyczyć wszystkich stawów w organizmie (staw skokowy, barkowy, nadgarstki, kręgosłup):

• dysplazja stawów biodrowych polega na niepełnym wykształceniu się panewki miednicy, która staje się zbyt płytka dla głowy kości udowej, która z kolei wypada z panewki powodując tym samym zwyrodnienie stawu biodrowego.

• zapalenie stawów (arthritis) – może dotyczyć:

• jednego stawu, najczęściej dochodzi do niego po perforacyjnym urazie,

• bądź zapalenie wielostawowe (kulawka) gdzie źródłem zakażenia jest pępowina, słabo rozwinięty układ odpornościowy, rozprzestrzenienie drobnoustrojów po organizmie = stan zapalny wielostawowy

W zależności od umiejscowienia stawu mamy różne objawy kliniczne => najczęściej objawy bólowe

• zwyrodnienie kręgosłupa – przemieszczenie tarczek międzykręgowych, bądź wypadniecie jadra galaretowatego powoduje ucisk na rdzeń kręgowy wywołując silny ból bądź w zaawansowanych przypadkach porażenie.

Ocena postawy w badaniu stawów – oglądanie w pozycji stojącej oraz przy swobodnym ruchu.

Dobrze jest ocenić sposób wstawania i kładzenia się.

Ocena chodów u konia – najpierw w stepie, potem w kłusie i w galopie, wykonywanie zwrotów wokół własnej osi na obie strony.

Na ocenę postawy maja wpływ 3 układy: mięśniowy, kostny i nerwowy.