UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych

Zakład Filozofii i Teorii Polityki

Program szczegółowy wykładu

TECHNIKI MANIPULACJI POLITYCZNYCH

Prowadzący: dr Jacek Ziółkowski

Rok akademicki 2013/2014, semestr letni

Cele dydaktyczne przedmiotu:

Celem przedmiotu jest przybliżenie studentom problematyki teorii i praktyki stosowania technik manipulacyjnych w polityce. Manipulacja jest tu przedstawiona jako metoda działań psychotechnicznych i socjotechnicznych. Studenci pozyskują w trakcie zajęć informacje na temat specyfiki manipulacji, najważniejszych wyznaczników i determinantów skuteczności tej formy wpływu. Omawiane są techniki akredytacji i dyskredytacji manipulacyjnej. Zajęcia podnoszą także kwestie etyczne oddziaływania manipulacyjnego. Studenci kształcą umiejętności rozpoznania manipulacji, demagogii, prowokacji w życiu społecznym i politycznym.

Warunki zaliczenia przedmiotu: Zaliczenie na podstawie testu pisemnego, końcowego.

I. SOCJOTECHNICZNY STATUS MANIPULACJI

1. Formy wpływu politycznego. Socjotechnika „miękka” a socjotechnika „twarda”.

Pojęcie socjotechniki, metody działań socjotechniki „miękkiej” i „twardej. Skala form wpływu społecznego. Charakterystyka niemanipulacyjnych form oddziaływania. Manipulacja a perswazja, sugestia.

Manipulacja jako psychotechnika. Specyfika manipulacji na poziomie – mezo. Manipulacja jako socjotechnika – „makromanipulacja”: Zastosowanie podstępu w życiu publicznym (marketing – reklama, show business, propaganda, sterowanie konsumpcją zbiorową, styk religii i polityki; sztuka wojenna itd.).

Literatura:

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998 (lub późniejsze wydania), rozdział I,

Piotr PAWEŁCZYK. Socjotechniczne aspekty gry politycznej. Poznań 1999, rozdział i P. 3. Manipulacja – stały element gry politycznej.

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Socjotechniczny status manipulacji [w:] Manipulacja w mediach. Media o manipulacji, pod. Red., T. Gackowskiego, Warszawa 2011.

Leksykon pojęć politycznych, M. Karwat, J. Ziółkowski (red.), Warszawa 2013, tu hasła: autorytet , manipulacja, przemoc, przymus, sugestia, wpływ polityczny.

Jadwiga PUZYNINA. Język wartości. PWN, Warszawa 1992; rozdział XII Słowo manipulacja w języku polskim.

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Socjotechnika zarys zjawiska – materiał dydaktyczny http://www.teoriapolityki.pl/zesp%C3%B3%C5%82/jacek-zi%C3%B3%C5%82kowski/syllabusy-i-skrypty/

Literatura uzupełniająca:

Aleksander ADRION. Kieszonkowcy. Tajemny cech przy pracy. Warszawa 1998.

Zygmunt BAUMAN. Dwa typy inżynierii społecznej. Studia Filozoficzne, 1963, nr 2.

Stanisław CHEŁPA, Tomasz WITKOWSKI. Psychologia konfliktów. Warszawa 1999.

Wojciech CHUDY. Kłamstwo jako metoda. Esej o społeczeństwie i kłamstwie – 2. Warszawa 2007.

Walter B. GIBSON. Sztuka iluzji. Warszawa 2002.

Erving GOFFMANN. Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa 1981.

Stephen HASSAN. Psychomanipulacja w sektach. Łódź 1997.

Maciej IŁOWIECKI. Krzywe zwierciadło. O manipulacji w mediach. Lublin 2003.

Andreas EDMÜLLER, Thomas WILHELM. Metody manipulacji. Wrocław 1999.

Antony JAY. Machiavelli i zarządzanie. Autorytet i władza w przedsiębiorstwie. PWE, Warszawa 1996.

Josef KIRSCHNER. Manipulować - ale jak? Osiem praw postępowania z ludźmi. SOKRATES, Warszawa 1994.

Piotr KRZYŻANOWSKI, Paweł NOWAK (red.). Manipulacja w języku. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004.

Kevin MITNICK. Sztuka podstępu. Gliwice 2003.

Maciej MROZOWSKI. Między manipulacją a poznaniem. Warszawa 1993.

POLIAJNOS. Podstępy wojenne. Warszawa 2003.

George RITZER. Macdonaldyzacja społeczeństwa. MUZA, Warszawa 1997.

George RITZER. Magiczny świat konsumpcji. MUZA, Warszawa 2001.

SUN TZU. Sztuka wojny. PRZEDŚWIT. Warszawa 1994.

Marek TOKARZ. Argumentacja, perswazja, manipulacja. Wykłady z teorii komunikacji. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.

Tomasz WITKOWSKI. Psychologia kłamstwa. Oficyna Wydawnicza UNUS, Wrocław 2002.

Tomasz WITKOWSKI. Psychomanipulacje. Oficyna Wydawnicza UNUS, Wrocław 2000.

Zdzisław UNISZEWSKI. Konflikty i negocjacje. Warszawa 2000.

Denise WINN. Manipulowanie umysłem. Pranie mózgu, warunkowanie, indoktrynacja, Oficyna Wydawnicza UNUS, Wrocław 2003.

2. Istota i atrybuty manipulacji

Cechy charakterystyczne zjawiska manipulacji (wyróżniki i korelaty) oraz wskaźniki a cechy istotne (atrybuty). Definicje manipulacji.

Wyróżniki manipulacji jako metody sterowania społecznego wymieniane najczęściej w definicjach obiegowych. Typy i formy manipulacji: poznawcza, emocjonalna, taktyczna. Manipulacja językowa. Powody atrakcyjności politycznej manipulacji. Skutki stosowania technik manipulacyjnych.

Literatura:

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998 (lub późniejsze wydania), rozdział I, II, III.

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Socjotechniczny status manipulacji [w:] Manipulacja w mediach. Media o manipulacji, pod. Red., T. Gackowskiego, Warszawa 2011.

Mirosław KARWAT. Manipulacja jako metoda mentalnego uzależnienia; [w:] R. Paradowski, P. Załęski (red.) Kulturowe instrumentarium panowania. Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2002.

Mirosław KARWAT, Manipulacja (hasło) [w:] Leksykon pojęć politycznych, M. Karwat, J. Ziółkowski (red,), Warszawa 2013.

Literatura uzupełniająca:

Fabrice d’ALMEIDA. Manipulacja w polityce, w reklamie, w miłości. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.

Jerzy BRALCZYK, Manipulacja językowa [w:] Dziennikarstwo i świat mediów pod red. Z. Bauera i E. Chudzińskiego, Universitas, Kraków 2004.

Mirosław KARWAT. Teoria prowokacji. Analiza politologiczna. PWN, Warszawa 2007; rozdz. 3.3.

Mirosław KARWAT. O wymuszeniu medialnym (Pamflet na medialny samograj); [w:] Marian Duczmal, Bogusław Nierenberg (red.), Media elektroniczne w procesie komunikacji rynkowej, wyd. Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji, Opole 2005. [CD-R]

Michał SZULCZEWSKI. Informacja i współdziałanie. KiW 1982; r. III Nierzetelna przewaga, czyli o manipulacji.

Francis BACON. Eseje. Warszawa 1959; eseje pt. O przebiegłości, O udawaniu i maskowaniu.

Bp Adam LEPA. Świat manipulacji. Częstochowa 1997.

Wiesław ŁUKASZEWSKI, Dariusz DOLIŃSKI, Tomasz MARUSZEWSKI, Rafał OHME. Manipulacja. Wyd. Smak Słowa, Sopot 2009.

Piotr PAWEŁCZYK. Socjotechniczne aspekty gry politycznej. Poznań 1999, rozdział i P. 3. Manipulacja – stały element gry politycznej.

Jadwiga PUZYNINA. Język wartości. PWN, Warszawa 1992; rozdział XII Słowo manipulacja w języku polskim.

3. Kryteria i dylematy oceny moralnej manipulacji

Potoczny stereotyp manipulacji, powiązany z negatywnym uprzedzeniem. Redukcja manipulacji do oszustwa, kłamstwa, dezinformacji; nadmierna generalizacja: założenie o złośliwości i szkodliwości dla innych.

Skala oceny moralnej zjawisk społecznych: dobro, ambiwalentność (dwuznaczność i obosieczność), zło. Manipulacja a nieuczciwość. Kontrowersyjność oceny moralnej manipulacji jako metody sterowania. Przykłady manipulacji pozytywnej.

Literatura:

Mirosław KARWAT. Gra znaczonymi kartami. Decydent, 2000, nr 6, s. 27. Tekst na: http://www.decydent.pl/archiwum/wydanie_44/sztuka-manipulacji_1413.html

Mirosław KARWAT. Szkoda i krzywda. Decydent, 2000, nr 7–8, s. 27. Tekst na: http://www.decydent.pl/archiwum/wydanie_45/sztuka-manipulacji_1106.html

Mirosław KARWAT. Zło niewątpliwe. Decydent, 2000, nr 10, s. 27.

Michał SZULCZEWSKI. Informacja i współdziałanie. KiW, Warszawa 1982, r. III Nierzetelna przewaga.

Literatura uzupełniająca:

Robert-Vincent JOULE, Jean-Léon BEAUVOIS. Gra w manipulacje. Wywieranie wpływu dla uczciwych. Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.

Andrzej GRZEGORCZYK. Życie jako wyzwanie. Warszawa 1995; część druga, rozdz. 2, 5.

Marek Kazimierz MLICKI. Socjotechnika. Zagadnienia etyczne i prakseologiczne. Wrocław 1986.

Piotr PAWEŁCZYK. Manipulacja jako element gry politycznej. Przegląd Politologiczny, nr 1-2, Poznań 1996.

Jadwiga PUZYNINA. Język wartości. PWN, Warszawa 1992; rozdział XII Słowo manipulacja w języku polskim.

II. MECHANIZMY, CELE, BAZA OSOBOWOŚCIOWA MANIPULACJI

4-5. Psychologiczne mechanizmy manipulacji

Psychologia manipulacji: mechanizmy, warunki stosowania, ograniczenia.

Emocje jako nieodłączny składnik funkcjonowania jednostek, wpływający na procesy poznawcze i motywacyjne, na ocenę sytuacji, planowanie działań, kalkulacje szans i ryzyka.

Schematy poznawcze, uwikłania, uwarunkowania społeczne procesów poznawczych i decyzyjnych. Automatyzm w służbie manipulacji. Myślenie schematyczne, tendencyjne. Wywoływanie i edukacja dysonansu poznawczego. Warunki stosowalności sugestii manipulacyjnych. Procesy grupowe, presja grupy jako element manipulacji. Manipulacje poczuciem kontroli nad sytuacją. Wykorzystywanie poczucia winy. Procesy „prania mózgu”.

Literatura:

Robert CIALDINI, Wywieranie wpływu na ludzi: teoria i praktyka, Gdańsk 2000.

Anna GRZYWA. Manipulacja. Mechanizmy psychologiczne, Kraśnik 1997, Roz. Metody manipulacji.

Dariusz DOLIŃSKI. Psychologia wpływu społecznego. OSSOLINEUM, Wrocław 2000; rozdz. 4. Przeżywane emocje a podatność na wpływ społeczny.

Tomasz WITKOWSKI, Psychomanipulacje, Wrocław 2000.

Mark LEARY, Wywieranie wrażenia na innych, Gdańsk 2002.

Denise WINN, Manipulowanie umysłem. Pranie mózgu, warunkowanie, indoktrynacja, Warszawa 2003.

M. PABIJAŃSKA. Psychomanipulacja w polityce. Metody, techniki, przykłady. Wrocław 2007.

Literatura uzupełniająca:

Mirosław KARWAT. Oszołomstwo, czyli szaleństwo metodyczne. FORUM KLUBOWE. Lewicowy dwumiesięcznik idei, nr 3–4 (27-28)/2006. [CD-R]

Mirosław KARWAT. Portret polityka irracjonalnego. FORUM KLUBOWE. Lewicowy dwumiesięcznik idei, nr 5–6 (29-30)/2006 [CD-R]

Ziemowit J. PIETRAŚ. Decydowanie polityczne. PWN, Warszawa-Kraków 2000; rozdz. 4. Proces decydowania emocjonalnego.

Bertolt BRECHT. O teatralice faszyzmu [w:] H. Orłowski (red.). Wobec faszyzmu. Poznań 1987.

Mark H. DAVIS. Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk 1999.

Daniel GOLEMAN. Inteligencja emocjonalna. Poznań 1997.

Wiesław LUKASZEWSKI, Dariusz DOLIŃSKI, Tomasz MARUSZEWSKI, Rafał OHME. Manipulacja. Sopot 2009.

Sandi MANN. Jak w pracy ukrywać to, co czujemy i udawać to, co powinniśmy czuć. AMBER. Warszawa 1999.

Mirosłav PLZÁK. Gra o ludzkie szczęście. WIEDZA POWSZECHNA. Warszawa 1985.

Robert S. ROBINS, Jerrold M. POST. Paranoja polityczna. Psychopatologia nienawiści. KiW 1999.

6. Osobowościowa baza zachowań manipulatorskich.

Makiaweliczny typ osobowości. Cechy osobowości makiawelicznej. N. Machiavelli i jego polityk odczytywany współcześnie. Rola cynizmu w działaniach manipulacyjnych. Osobowość autorytarna jako baza zachowań manipulatorskich.

Literatura:

Maria JARYMOWICZ. Makiawelizm – osobowość ludzi nastawionych na manipulowanie innymi; [w:] Janusz REYKOWSKI (red.) Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi. Warszawa 1980.

Mirosław KARWAT. O perfidii. Warszawa 2001; rozdz. III. Perfident, czyli człowiek perfidny.

Erich FROMM. Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki. PWN, Warszawa-Wrocław 1996; rozdz. 3.

Mirosław KARWAT. Polityk-cwaniak. Trywialne formy makiawelizmu. Rocznik Nauk Politycznych 2005, nr 8. Wyższa Szkoła Humanistyczna, Pułtusk 2005.

Literatura uzupełniająca:

M. PABIJAŃSKA. Psychomanipulacja w polityce. Metody, techniki, przykłady. Wrocław 2007.

Bronisław ŁAGOWSKI. Makiawelizm uciśnionych; [w:] R. Piekarski (red.). Cnoty polityczne – dawniej i obecnie. Moralne źródła polityki. Gdańsk 1997, s. 289-294.

Niccolo MACHIAVELLI. Książę. Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza. PIW, Warszawa 1984; wstęp K. T. Toeplitza Wielki Manipulator.

Irena PILCH. Osobowość makiawelisty i jego relacje z ludźmi. Wyd. UŚ. Katowice 2008.

Allan BULLOCK. Hitler i Stalin. Żywoty równoległe. Warszawa 1997; tom 1, rozdz. IX.

Ernest CASSIRER. Mit państwa. Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2006; rozdz. X, XI, XII.

Günther DESCHNER. Reinhard Heydrich, namiestnik władzy totalitarnej. DW BELLONA, Warszawa 2000.

Maria JANION. Życie pośmiertne Konrada Wallenroda. PiW, Warszawa 1990; r. III.6. Makiawelizm.

Anthony JAY. Machiavelli i zarządzanie. Autorytet i władza w przedsiębiorstwie. Warszawa 1996.

Bronisław ŁAGOWSKI. Filozofia polityczna Maurycego Mochnackiego. WL, Kraków 1981; r. VII. Makiawelizm Mochnackiego.

Niccolo MACHIAVELLI. Książę. OSSOLINEUM, 1980.

Krzysztof MROZIEWICZ. Hinduski Makiawel. Gazeta Wyborcza, sobota-niedziela 2-3 stycznia 1999, s.14-16.

Hermann RAUSCHNING. Rozmowy z Hitlerem. Warszawa 1994.

Alois RIKLIN. Niccoló Machiavellego nauka o rządzeniu.

Tomasz WITKOWSKI. Inteligencja makiaweliczna. Wydawnictwo MODERATOR, Wrocław 2005.

7. Wymiary działań manipulacyjnych, poziomy manipulacji.

Cele działań manipulacyjnych: doraźne, taktyczne, strategiczne. Manipulacja jako taktyka „dojścia do głosu”. Manipulacja jako walka „o rząd dusz”. Wymiary przejmowania kontroli przez manipulatora: manipulacja sytuacją, manipulacja przeciwnikiem, manipulacja odbiorcami (ofiarą, publicznością), manipulacja relacją: odbiorcy-rywal. Od manipulacji „prostackiej” do manipulacji „koronkowej”. Nagonka polityczna jako przykład manipulacji „koronkowej”.

Literatura:

M. KARWAT. Gra historią, czyli polityka historyczna; [w:] Rafał Chwedoruk, Daniel Przastek (red.), Dylematy historii i polityki. Księga dedykowana Profesor Annie Magierskiej. Oficyna Wydawnicza JR-ASPRA, Warszawa 2008.

M. KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej, cyt. wyd., rozdział III.

M. KARWAT. Makiaweliczna taktyka walki politycznej, [w:] Ewa Pietrzyk-Zieniewicz (red.), Przed wyborami. Konflikty, strategie, nadzieje. STUDIA POLITOLOGICZNE, vol. 9, Warszawa 2005.

M. KARWAT. Socjotechnika konwulsyjna. FORUM KLUBOWE. Lewicowy dwumiesięcznik idei, nr 1-2 (31-32)/2007.

8. Manipulacje informacyjno-medialne. Zniekształcenia obrazu rzeczywistości.

Medializacja polityki i jej skutki dla taktyk wpływu politycznego. Manipulacja wizerunkiem polityka jako efekt medializacji. Propagandowe taktyki i chwyty manipulacyjne. Manipulacje zakresem reprezentacji. Manipulacja sondażami. Marketingowe deformacje działań politycznych. Paradoksy kampanii permanentnej. Mechanizm skandalizacji jako taktyka manipulatorska. Tabloidyzacja polityki.

Literatura:

M. KARWAT, O Karykaturze polityki, Warszawa 2012, Roz. 11 i 12.

R. DYONIZIAK, Sondaże a manipulowanie społeczeństwem, Kraków 1997.

John B. Thompson, Skandal polityczny. Władza i jawność w epoce medialnej, Warszawa 2010.

Olgierd ANNUSEWICZ, Celebrytyzacja polityczna, w: Studia politologiczne vol. 20 tekst na: http://biblioteka.oapuw.pl/olgierd-annusewicz-celebrytyzacja-polityczna-studia-politologiczne-vol-20/

M. KOLCZYŃSKI M., MAZUR, S. Michalczyk (red.), Mediatyzacja kampanii politycznych, Katowice 2009.

KEPPLINGER H. M., Mechanizmy skandalizacji w mediach, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.

W. GODZIC, Znani z tego, że są znani. Celebryci w kulturze tabloidów,Warszawa 2007.

III. METODY I TECHNIKI MANIPULACYJNEJ AKREDYTACJI

9. Manipulacyjne techniki zdobycia rozgłosu, pozyskania uwagi, przychylności, zaufania

Pojęcie akredytacji. Etapy budowy manipulatorskiej akredytacji. Manipulatorskie podejście do kreacji wizerunki. Manipulacja autorytetem: manipulatorska budowa autorytetu, manipulatorskie wykorzystywanie swojego i cudzego autorytetu .

Literatura:

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej, część II, rozdział IV, V.

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Socjotechnika autorytetu politycznego, Warszawa 2007. Roz. V.

Mirosław KARWAT. Akredytacja w życiu społecznym i politycznym. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2009.

Literatura uzupełniająca:

Francis BACON. Szkice polityczno-etyczne. Wyd. Altaya, de Agostini, Warszawa 2004.

Tadeusz BODIO. Polityka jako sztuka bycia wybranym; Studia Politologiczne, VOL. 6., Polska scena polityczna. Kampanie wyborcze (red. Ewa Pietrzyk-Zieniewicz), Warszawa 2002.

Marzena CICHOSZ. (Auto)kreacja wizerunków polityka. Toruń 2003.

Waldemar DOMACHOWSKI. Przewodnik po psychologii społecznej. PWN, Warszawa 1998; cz. II rozdz. 4, 5, 6, 10.

Erving GOFFMANN. Człowiek..., cyt. wyd.; r. VI. Sztuka manipulacji wrażeniami.

Mirosław KARWAT. Syndrom Kmicica. Wiadomości Kulturalne, 1997, 31 sierpnia.

Mark LEARY. Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. Gdańsk 1999.

Sandi MANN. Jak w pracy ukrywać to, co czujemy i udawać to, co powinniśmy czuć. Wydawnictwo AMBER, Warszawa 1999.

Ewa MARCINIAK. O udawaniu w polityce; [w:] Ewa Maria Marciniak, Tadeusz Mołdawa, Konstanty Adam Wojtaszczyk (red.), Etyka i polityka, DW ELIPSA, Warszawa 2001.

Piotr PAWEŁCZYK. Polityk, czyli aktor; [w:] tamże.

Andrzej SZMAJKE. Autoprezentacja. Maski, pozy, miny. Olsztyn 1999.

Paweł SZTOMPKA. Zaufanie. Fundament społeczeństwa. Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2007.

10. Ingracjacyjne taktyki manipulacji

Pojęcie ingracjacji. Mechanizmy psychologiczne ingracjacji. Ingracjacja jako taktyka budowy własnego wizerunku. Ingracjacja jako dowartościowanie ofiary. Manipulacja potrzebami jako element taktyki ingracjacyjnej. Konformizm ingracjacyjny. Komplementy i taktyki hołdownicze. Deprecjacja innych jako element autoprezentacji.

Literatura:

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej, część II, rozdział IV, V, VI.

M. LIS-TURLEJSKA Ingracjacja, czyli manipulowanie innymi ludźmi za pomocą zwiększania własnej atrakcyjności. w: J. Reykowski (red.), Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi. Warszawa 1980.

Anna GRZYWA. Manipulacja. Mechanizmy psychologiczne, Kraśnik 1997, str. 92-105.

Mirosław KARWAT. Akredytacja…, cyt. wyd.

Mark LEARY, Wywieranie wrażenia na innych, Gdańsk 2002.

Tomasz WITKOWSKI, Psychomanipulacje, Wrocław 2000, Roz. 1.

Literatura uzupełniająca:

Waldemar DOMACHOWSKI. Przewodnik po psychologii społecznej, cyt. wyd.; cz. III rozdz. 2, 3.

Józef KOZIELECKI. Psychologia nadziei. Wydawnictwo Akademickie „ŻAK”, Warszawa 2006.

David J. LIEBERMAN. Nie daj się oszukać. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005.

Maria LIS-TURLEJSKA. Ingracjacja, czyli manipulowanie innymi ludźmi za pomocą własnej atrakcyjności; [w:] Janusz REYKOWSKI (red.) Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi. Warszawa 1980.

Ziemowit J. PIETRAŚ. Decydowanie polityczne. PWN, Warszawa-Kraków 2000; rozdz. 5. Proces decydowania wyborczego.

Zbigniew UNISZEWSKI. Konflikty i negocjacje. Warszawa 2000; rozdz. drugi.

11. Mechanizm i przejawy demagogii. Populizm.

Istota demagogii jako taktyki dojścia do głosu, prezentowania i selekcji stanowiska. Mechanizmy demagogii. Manipulacja poczuciem „normalności”. Demagogia jako forma akredytacji. Populizm jako manipulacja ideologiczna. Taktyki hołdownicze wobec ludu.

Literatura:

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej, rozdział VII, VIII, IX.

Mirosław KARWAT. O demagogii. Warszawa 2006.

Maria MARCZEWSKA-RYTKO. Populizm. Teoria i praktyka polityczna. Lublin 1995.

Demokracja w obliczu populizmu. Yves MÉNY, Yves SUREL (red.),Warszawa 2007.

Literatura uzupełniająca:

Stanisław FILIPOWICZ. Demokracja. O władzy iluzji w królestwie rozumu. Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007.

PLATON. Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton. Wyd. ANTYK, Kęty 1999.

PLATON. Sofista. Polityk. PWN, Warszawa 1956 [lub inne wydanie]

Nebojša POPOV. Serbski dramat. Warszawa 1994.

Maria MARCZEWSKA-RYTKO (red.). Populizm na przełomie XX i XXI wieku. Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006.

Radosław MARKOWSKI (RED.). Populizm a demokracja. Wyd. ISP PAN, Warszawa 2004.

Vladimir TISMANEANU. Wizje zbawienia. Demokracja, nacjonalizm i mit w postkomunistycznej Europie. MUZA, Warszawa 2000.

IV. METODY I NARZĘDZIA MANIPULACYJNEJ DYSKREDYTACJI

12. Specyfika, funkcje i zakres dyskredytacji manipulacyjnej. Zjawisko kampanii negatywnych w marketingu.

Krytyka merytoryczna a manipulacyjna. Cele działań dyskredytacyjnych. Funkcje złośliwej dyskredytacji. Taktyki i narzędzia dyskredytacji. Metodyka złośliwości. Kampanie negatywne: charakter, cele, funkcje. Negatywna reklama polityczna a manipulacje.

Literatura:

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej, rozdział X.

Mirosław KARWAT. O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika. PWN, Warszawa 2006, część II i III.

Marek ŻMIGRODZKI, Łukasz WOJCIECHOWSKI, Polityczna reklama negatywna w Polsce, plik na: http://www.wydawnictwo.wsei.lublin.pl/files/101-117%20Marek%20Zmigrodzki,%20Lukasz%20Wojciechowski%20-%20Polityczna%20reklama%20negatywna.pdf

Literatura uzupełniająca:

Mira Montana CZARNAWSKA. Współczesny sofista, czyli nowe chwyty erystyczne. SOKRATES, Warszawa 1995.

Karel ČAPEK. Nowy Marsjasz, czyli na marginesie literatury. WL, Kraków 1981; esej pr. Potyczek piórem figur dwanaścioro, czyli podręcznik polemiki pisemnej.

Antonio GRAMSCI. cyt. wyd., fragm. pt. Pomniejszanie przeciwnika.

Marek KOCHAN. Pojedynek na słowa. Techniki erystyczne w publicznych sporach. Wyd. ZNAK, Kraków 2005.

Artur SCHOPENHAUER. Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów. [dowolne wydanie].

Piotr WIERZBICKI. Podręcznik Europejczyka. Z Ciemnogrodu do Paryża. ZYSK, Poznań 1996.

13. Płaszczyzny krytyki manipulacyjnej w dyskredytacji.

Dyskredytacja ze względu na obiekt docelowy. Dyskredytacja trwała a okazjonalna. Przedmiot działań dyskredytacyjnych np.: biografia, status, zawód itp. Przypisywanie niegodnych postaw. Wymiar dyskredytacji grupowej. Poniżanie zniewagami i śmiechem. Zniesławienie jako forma dyskredytacji.

Mirosław KARWAT. Sztuka manipulacji politycznej, rozdział XI.

Mirosław KARWAT. O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika. PWN, Warszawa 2006, część IV , V, VI.

Literatura uzupełniająca.

Agata WOŹNIAK. Środki agresywnej dyskredytacji osobistej w prezydenckiej kampanii wyborczej 2000 roku; Studia Politologiczne, VOL. 6., Polska scena polityczna. Kampanie wyborcze (red. Ewa Pietrzyk-Zieniewicz), Warszawa 2002.

Maria PEISERT. Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004.

14. Wróg i wrogość jako narzędzie manipulacji w polityce.

Pojęcie wroga, typy wroga i wrogi. Geneza wroga w stosunkach politycznych. Osobowościowa baza wrogości. Mechanizmy wrogości – psychosocjologia wroga. Wrogość jako narzędzie sprawcze w polityce. Rola i funkcje w wroga w systemach demokratycznych i niedemokratycznych. Wrogość na narzędzie totalnej dyskredytacji. Syndrom „oblężonej twierdzy” i jego wykorzystywanie w polityce.

Literatura:

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Wrogość w stosunkach politycznych, Modelowa analiza funkcjonalna, Warszawa 2013.

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Paradoksy syndromu oblężonej twierdzy w reżimach niedemokratycznych [w:] Paradoksy Polityki (2), J. Ziółkowski (red.), Warszawa 2013.

Jacek ZIÓŁKOWSKI, Wróg polityczny [w:] Leksykon pojęć politycznych, M. Karwat, J. Ziółkowski (red.), Warszawa 2013.

Literatura uzupełniająca.

Edward KAROLCZUK, O wrogu. Szkice filozoficzno-historyczne, Warszawa 2010.

S. KEEN, Faces of the enemy: reflections of the hostile imagination, San Francisco 1986.