T:POJĘCIE ROZWOJU PSYCHIZNEGO, ZMIANY ROZWOJOWE, RODZAJE ZMIAN, CIĄGŁOŚĆ I NIECIĄGŁOŚĆ ROZWOJU.

Pojęcie rozwoju zostało wprowadzone przez Arystotelesa w IV w p.n.e. Arystoteles ujmował on rozwój jako proces nadawania materii formy, a więc jako zmianę zmierzającą w określonym kierunku, celowo polegającą na przechodzeniu od form niższych do wyższych. Według niego rozwój ma charakter teleologiczny (celowy) i progresywny (postępowy). Tak pojmowany rozwój jest wartościowany pozytywnie. Zaprezentowane pojęcie jest nadal podstawą koncepcji rozwoju.

Współcześnie w literaturze psychologicznej wyróżnia się 2 podejścia do analizy zjawiska rozwoju:

I. MECHANISTYCZNE – orientacja środowiskowa:

Rozwój to proste następstwo zmian wywołanych działaniem czynników zewnętrznych, ludzie podlegają kontroli tych samych sił, które wpływają na wszystkie zjawiska naturalne.

Jest to model rozwoju reaktywny. Jednostka to układ biernie reagujący i dostosowujący się do zdarzeń. Bodźcom zewnętrznym przypisywana jest sprawcza rola w inicjowaniu zmian.

Rozwój psychiczny oznacza ciąg zmian w zachowaniu się. Zmiany w rozwoju to zmiany ilościowe wzrostu umiejętności i sprawności. Złożone formy aktywności sprowadza się do prostszych elementów. Zmiany są ciągłe, co umożliwia przewidywanie zachowań jednostki na podstawie obserwacji jej zachowania. Zmiany zachodzą w tempie charakterystycznym dla każdej jednostki zależnie od właściwości i temperamentu.

II. ORGANIZ(S)MICZNE – orientacja rozwojowa:

Rozwój to pojęcie teoretyczne odnoszące się do zmian struktury i odpowiadających jej funkcji.

Według Overtona i Reesa rozwój odnosi się do zmian w formie lub organizacji wewnętrznej danego systemu zmierzającego ku określonym stanom końcowym lub celom. Na podstawie zmian w zachowaniu wnioskuje się o zmianach w procesach psychicznych i ich strukturach. To zmiany w strukturach warunkują zmiany w zachowaniu. Źródło zmian ulokowane jest wewnątrz systemu. Zmiana generowana (wytwarzana) jest od środka. Środowisko traci moc sprawczą co nie wyklucza jego oddziaływania. Koncepcja ta wiąże się z wizją człowieka aktywnego, dynamicznego, który jak piszą Papaina i Olds „człowiek wprawia w ruch swój własny rozwój”. Człowiek sam inicjuje działania i zmienność jest nieodłączną częścią jego życia.

Ogólną możliwą do zaakceptowania koncepcję rozwoju proponuje Tomae: rozwój to ciąg zmian pozostających ze sobą we wzajemnym związku i występujących w określonych miejscach na kontinuam czasowym w biegu życia jednostki.

Zmiany rozwojowe obejmują:

-zmiany w zachowaniu, w strukturach umysłowych. Osobowości, relacjach osoba- otoczenie.

Przykładem koncepcji organiz(s)micznej jest podejście kontekstualne Lernera i Hultscha.

Główne założenia:

1. rozwój człowieka jest rezultatem ciągłej interakcji między jednostką a różnymi poziomami organizacji fizycznego i społecznego, a więc z osobami, grupami, instytucjami.

2. wszystkie poziomy organizacji funkcjonowania człowieka i wszystkie poziomy organizacji jego otoczenia stale się zmieniają, są w ciągłym ruchu

3. zmiany są współzależne i wzajemne, zmiana w jednym podsystemie powoduje zmiany w innych i jest rezultatem zmian w nim zachodzących

4. ciągłe i wzajemne interakcje między jednostką a otoczeniem to interakcje dynamiczne

5. jednostka i otoczenie są zanurzone, osadzone jedno w drugim

6. jednostka oddziałuje na kontekst, który także cały czas oddziałuje na nią

7. jednostka odgrywa aktywną rolę we własnym rozwoju

8. atrybuty właściwości jednostki mają znaczenie dla jej rozwoju tylko na mocy wchodzenia w kontakt z określonymi aspektami jej aktualnego kontekstu rozwoju

9. określone właściwości kontekstu rozwoju mają znaczenie dla jednostki tylko w świetle aktualnie posiadanych przez nią kompetencji np. gotowości w jakimś obszarze.

Do wartościowych koncepcji w Polsce należą koncepcje Żebrowskiej i Tyszkowej

Rozwój psychiczny człowieka to dynamiczny proces, który doprowadza do zmian ilościowych i jakościowych w całokształcie funkcji psychicznych. Zmiany w rozwoju mają charakter progresywny i ukierunkowane są na osiąganie coraz wyższych form samoregulacji oraz coraz wyższych form regulacji stosunków człowieka ze światem zewnętrznym.

Postęp rozwoju jest uwarunkowany pokonywaniem trudności. Polega na dorastaniu do podejmowania i rozwiązywania coraz trudniejszych zadań.

W toku rozwoju psychicznego tworzy się, organizuje i doskonali system psychicznej regulacji zachowania czyli osobowość.

Rozwój psychiczny w dzieciństwie i młodości polega na przeobrażeniach prowadzących do uzyskania pełni dojrzałości psychicznej. Dokonująca się ciągła metamorfoza w życiu psychicznym obejmuje:

1. rozszerzanie orientacji w otoczeniu

2. narastanie wiedzy o świecie

3. doskonalenie umiejętności i sprawności werbalnych i niewerbalnych

4. wzbogacanie zainteresowań i zamiłowań

5. rozwój emocji, potrzeb, motywów

6. kształtowanie dojrzałości społecznej

7. kształtowanie ogólnych postaw życiowych, świata wartości, obrazu świata i obrazu siebie samego.