METODY UCZENIA SIĘ

Metoda jest to dynamiczny proces formowania się człowieka, polegający na ciągłym wyborze treści, sposobów działania nauczyciela i ucznia oraz takim doborze warunków, aby wychowanek przeżywał kształcenie jako jego własny proces, sprawiający jemu samemu satysfakcję , a zarazem , aby jak najchętniej przystępował do jego realizacji i kontynuacji.

Wincenty Okoń podzielił metody na cztery grupy:

- metody asymilacji wiedzy- podające, które wymagają uczenia się przez przyswajanie, oparte są na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym (metody szczegółowe: opis, opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką, uczenie się programowania)

- metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy- problemowe, które wymagają uczenia się przez odkrywanie, opierają się na twórczej aktywności poznawczej - rozwiązywaniu problemów, np. metody szczegółowe i klasyczna, metoda przypadków, sytuacyjna, burza mózgów, mikronauczanie, gry dydaktyczne.

- metody waloryzacyjne – eksponujące, które wymagają uczenia się przez przeżywanie, opierają się na aktywności emocjonalno- artystycznej, np. metody szczegółów, impresywne I ekspresyjne

- metody praktyczne, które wymagają uczenia się przez działanie, opierają się na aktywności praktyczno- technicznej, zmieniającej otoczenie, np. metody szczegółowe, czyli ćwiczebne i realizacji zadań wytwórczych

Metody Asymilacji wiedzy

Ta grupa metod zwanych też metodami podającymi. Do omawianej grupy należą następujące metody: pogadanka, dyskusja, wykład, opowiadanie, praca z książką.

Pogadanka polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. Rozmowa ta jednak różni się od zwykłych rozmów prowadzonych przez ludzi. W pogadance nauczyciel zna odpowiedzi na wszystkie zadawane uczniom pytania. Ze względu na rolę dydaktyczną jaką może spełniać wyróżnia się trojakie jej zastosowanie: pogadanka wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości i utrwalająca.

Dyskusja jest metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań miedzy nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami , przy czym zdania te odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób.

Wykład polega na bezpośrednim lub pośrednim przekazywaniu wiadomości jakiemuś audytorium. Jako metodę wykład stosuje się zazwyczaj w wyższych klasach szkół podstawowych , w szkołach średnich. Aktywne uczestniczenie w wykładzie wymaga dużego wysiłku i znacznej dojrzałości umysłowej młodzieży.

Opowiadanie polega na przedstawieniu jakiejś akcji – rzeczywistej , fikcyjnej która przebiega w określonym czasie. Temat opowiadania może odnosić się do biografii , wydarzeń związanych z wyprawami geograficznymi , z odkryciami naukowymi.

Praca z książką wdraża uczniów do opanowania metod kształcenia, z których będą w szkole i po wyjściu ze szkoły. Przyswojenie tych metod opiera się przede wszystkim na opanowaniu sposobów posługiwania się książką oraz wykorzystywania środków masowych. Ważne jest tu przyzwyczajanie uczniów do wyodrębniania informacji najważniejszych.

Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy

Metody problemowe umożliwiają one funkcjonowanie wiedzy biernej przekształcając ja w wiedze czynna, sprzyjają wykrywaniu nowych wiadomości i stosowaniu ich w praktyce. Istota metod problemowych sprowadza się do tego, ze nie pozwalają uczniom przechodzić obojętnie obok sytuacji, których nie umieją sobie wytłumaczyć lub rozwiązać, lecz wywołując zaciekawienie zmuszają ich do analizy sytuacji, a wiec do wyodrębnienia w niej danych, które są znane jak i również do wysunięcia przypuszczeń co do rozwiązania problemu i sprawdzenia wartości tego rozwiązania. Czynności jakie wykonują przy tym uczniowie odbywają się na trzech poziomach:

- konkretów gdy poszukują danych empirycznych

- modeli gdy próbują intuicyjnie lub w pełni świadomie tworzyć modele badanych układów

- teorii gdy formułują twierdzenia uogólniające efekty rozwiązania w postaci praw , prawidłowości , zasad czy norm działania praktycznego

Klasyczna metoda problemowa - cechą charakterystyczną tej metody jest swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Metoda ta wymaga wysokiego kunsztu nauczycielskiego. Z jednej strony chodzi tu o gruntowna znajomość nauczanych treści, z drugiej strony , chodzi o umiejętność zainteresowania uczniów problemem i kierowania wszystkimi fazami jego rozwiązywania oraz systematyzowania i wykorzystywania nabytej wiedzy.

Metoda przypadków - polega na rozpatrzeniu przez niewielka grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku, na przykład na temat odkryć naukowych, produkcji , handlu, prawa czy stosunków miedzy ludźmi i rozwiązaniu jakiś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu opisu wraz z kilkoma pytaniami na które trzeba odpowiedzieć, uczestnicy sesji w ciągu kilku minut formułują pytania , wyjaśniające ten przypadek, a nauczyciel udziela na nie odpowiedzi. Konfrontacja rozwiązań proponowanych przez poszczególnych uczestników z rozwiązaniem właściwym daje okazje do znalezienia różnic, a zarazem do wykrycia ewentualnych błędów w rozumowaniu uczniów.

Metoda sytuacyjna - metoda ta zbliżona do metody przypadków, polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuacje, za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają jakieś racje za i przeciw. Zadaniem uczniów jest zrozumieć te sytuacje oraz podjąć decyzje w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Ta złożona sytuacja zwykle dotyczy jakiejś instytucji, niezbędne jest wiec poznanie przez uczniów opisu tej instytucji i zasad jej funkcjonowania.

Burza mózgów - polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania, przy czym chodzi w niej o to, aby zespół rozwiązujący to zadanie wynalazł jak najwięcej pomysłów nowych niekiedy najbardziej zaskakujących, co stwarza atmosferę swobody i współzawodnictwa. Dopiero po zebraniu wszystkich pomysłów podaje się je ocenie zespołu stad metodę te traktuje się jako metodę odroczonej oceny. Zapobiega to hamującemu wpływowi oceny, który pojawia się zwykle wtedy gdy dokonuje się jej zaraz po pierwszym pomyśle.

Mikronauczanie - jest to metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych, szczególnie spopularyzowana w procesach kształcenia kandydatów na nauczycieli. Stosuje się ja w małych, kilkuosobowych grupach , które najpierw obserwują odpowiednio wybrany fragment lekcji szkolnej, trwający od 5 do 20 minut, a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby z kolei przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów już w ulepszonej wersji. Analizę i ocenę ułatwia nagranie lekcji za pomocą magnetowidu, co umożliwia jej eksponowanie w całości lub we fragmentach w czasie dyskusji.

Gry dydaktyczne - ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich. Zabawa to główna forma aktywności dzieci do czasu pójścia do szkoły , uczniowie zaś i dorośli zajmują się nią na ogół w czasie wolnym od nauki i pracy. Gra jest odmiana zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Spełnia ważne funkcje kształcąco – wychowujące: służy procesowi poznania , uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie , sprzyja uspołecznieniu, przyzwyczaja zarówno do wygrywania, jak i przegrywania. W obrębie dydaktyki ogólnej interesują nas zabawy gry dydaktyczne. Chodzi tu o zabawy inscenizacyjne, gry symulacyjne, gry logiczne.

Metody waloryzacyjne ( eksponujące) można podzielić na :

- metody impresyjne sprowadzające się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach: społecznych, moralnych , estetycznych, naukowych. Metoda ta polega tu na wywoływaniu takich czynności uczniów jak : zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy, pełne skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła , stosowana forma aktywności własnej uczestników wyrażająca główną idee dzieła, konfrontacja tej idei z zasadami postępowania uczestników i ewentualne wyprowadzanie wniosków praktycznych co do ich własnych postaw i własnego postępowania.

- metody ekspresyjne polegają one na stwarzaniu sytuacji , w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości wyrażając niejako siebie , a zarazem je przetwarzają. Dobrym przykładem może być tu czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym w roli aktorów , scenografów, reżyserów, organizatorów widowni.

Metody praktyczne

Zmieniając rzeczywistość w sposób rozumny, a wiec wykorzystując posiadana siebie wiedze i kierując się wartościowymi celami, człowiek jednocześnie zmienia się sam, kształtuje swoją świadomość, przekonania i postawy, swój stosunek do pracy, a zarazem wytwarza w sobie potrzebę pożytecznego działania i potrzebę doskonalenia własnych kompetencji przez cale życie. Te walory działalności praktycznej czynią z niej nieodzowny czynnik kształtowania osobowości uczniów w szkole.

Metody ćwiczebne - mają na celu usprawnienie uczniów do udziału w realnych zadaniach wytwórczych. Ich podstawę stanowi ćwiczenie. Ćwiczenie jest wielokrotnym wykonywaniem jakichś czynności dla nabycia wprawy i uzyskania coraz wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych. W procesie intelektualizacji ćwiczenia ważne jest uświadomienie sobie przez ucznia celu , jakiemu ma służyć ćwiczenie, oraz modelu działania, które ma być zrealizowane. Ważne jest także uświadomienie sobie reguł działania , których źródłem są wiadomości dotyczące zarówno materiałów i narzędzi biorących udział w ćwiczeniu, jak i sposobów wykonywania działań i wyników działania. Metody ćwiczebne sprowadzają się do kształtowania umiejętności i nawyków , niezbędnych przy wykonywaniu różnych zadań.

Metody realizacji zadań wytwórczych - polegają na bezpośredniej realizacji zadań wytwórczych są również zróżnicowane jak metody ćwiczebne. Mogą one polegać na kierowaniu zajęciami, w czasie których uczniowie wykonują prace użytkowe z drewna, szkła metalu czy mas plastycznych, sporządzają tkaniny, oprawiają książki, uprawiają rośliny. Wymienione prace przebiegają według pewnego toku:

- uświadomienie sobie przez uczniów często przy pomocy nauczyciela celu , warunkowi środków oraz efektu końcowego realizacji danego zadania

- opracowanie modeli prac, które maja być wykonywane oraz harmonogramu czynności

- przygotowanie materiałów i narzędzi – na podstawie odpowiednich informacji o nich

- wykonywanie prac

- samokontrola i kontrola wykonywanych prac, ich indywidualna i zbiorowa ocena

Literatura:

Wincenty Okoń, „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”, Wydawnictwo: Akademickie Żak