Genetyka świnek morskich

Podstawowe pojęcia

Gen - podstawowa (ale nie najmniejsza) jednostka kodu informacji o żywym organizmie. Na podstawie informacji zawartych w genach budowane są wszystkie białka w organizmie (w tym te, które odpowiadają za rozwój, kształtowanie i funkcjonowanie organizmu). Każda cecha organizmu kodowana jest przynajmniej jednym genem, przy czym w obronie przeciwko błędom gen zawsze musi wystąpić w parze z drugim swoim odpowiednikiem. Cechy kodowane są takimi parami genów.

Allele - odmiany tego samego genu. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje alleli - dominujące i recesywne. Wystarczy, że chociaż jeden gen w parze jest dominujący, aby cecha przez niego kodowana się ujawniła. Cecha kodowana allelem recesywnym ujawni się tylko wtedy, gdy w parze znajdą się dwa allele recesywne. Allele dominujące oznaczamy dużymi literami, recesywne - małymi.

Genotyp - informacja zawarta w genach.

Fenotyp - informacja, która się ujawniła.

Przykład
Cecha agouti kodowana jest dominującym allelem A, a brak agouti recesywnym a. Zatem świnka o fenotypie agouti może mieć genotyp AA lub Aa (aA). Brak agouti ma genotyp aa. Trzem możliwym genotypom (AA, Aa i aa) odpowiadają jedynie dwa fenotypy (agouti i bez agouti).

Genom - zbiór wszystkich genów charakteryzujących dany organizm.

Gen letalny - gen, który występując w genomie bez "zabezpieczeń" powoduje śmierć organizmu.

Mutacja - zmiana w kodzie genetycznym, która prowadzi do powstania nowych alleli.

Homozygota - organizm o genotypie zawierającym dwa takie same allele tego samego genu, np. AA i aa.

Heterozygota - organizm o genotypie zawierającym dwa różne allele tego samego genu, Aa.

Przykład
Cechę roan determinuje dominujący gen letalny Rn otrzymany w wyniku mutacji. Oznacza to, że homozygota RnRn umiera (brak w genotypie "zabezpieczeń" dla mutacji). Natomiast w przypadku heterozygoty o genotypie Rnrn "śmiertelne" błędy w kodzie są już rekompensowane obecnością zdrowego genu rn, a cecha roan ujawnia się w fenotypie.

Dziedziczenie

Zarówno żeńskie, jak i męskie komórki rozrodcze niosą losową połowę genomu rodziców. Następnie powstający w wyniku połączenia komórek nowy organizm ma znowu podwójny zestaw genów.

Przykład 1

Krzyżujemy dwie świnki agouti. Jaka jest szansa na otrzymanie potomstwa o cesze agouti?
Zależy to od genotypów rodziców.
a) AA x AA

	A	A
A	AA	AA
A	AA	AA

100% potomstwa o genotypie AA, czyli agouti
b) AA x Aa

	A	a
A	AA	Aa
A	AA	Aa

50% AA i 50% Aa, czyli 100% agouti
c) Aa x Aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

25% AA, 50% Aa, 25% aa, czyli 75% agouti i 25% bez agouti

Przykład 2

Krzyżujemy dwie świnki o cesze roan (Rnrn)

	Rn	rn
Rn	RnRn	Rnrn
rn	Rnrn	rnrn

Otrzymujemy 25% rnrn (bez roan), 50% Rnrn (roan) i 25% RnRn (młode zdeformowane lub martwe). Przykład pokazuje dlaczego nie można krzyżować roan x roan.

Serie genów

Seria A - agouti, solid, tan, fox, lux

Seria B - pigment podstawowy

Seria C - kolor/odcień

Seria E - rozmieszczenie pigmentów

Seria Fz - brak szczeciniastości typu teddy

Seria L - długość włosa

Seria M - rodzaje rozetek?

Seria P - kolor oczu

Seria R (Rh) - obecność rozetek

Seria Rn (Rs) - roan

Seria Rx - brak kręconego włosa lub szczeciniastości w przypadku rexa.

Seria S - białe łaty

Seria Sn (Sa) - satynowość

Seria St - obecność korony