Pedagog. Edukator. Nauczyciel. Wychowawca. Opiekun pedagogiczny. Ich kształcenie i współczesne orientacje.
Na początku chciałbym przedstawić krótką charakterystykę. Pedagog (prowadzący chłopców, wychowawca dzieci), pracownik naukowy zajmujący się badaniami oraz pisarstwem w dziedzinie wychowania i oświaty. Pedagog szkolny, stanowisko nauczyciela powołanego do sprawowania opieki wychowawczej nad młodzieżą w szkole i poza szkołą oraz do koordynowania współpracy szkoły z domem. Do szczegółowych zadań pedagoga szkolnego należą m.in.: dokonywanie okresowej oceny sytuacji wychowawczej w szkole, udzielenie uczniom pomocy w wyborze kierunku dalszej nauki i zawodu, koordynowanie pracy zespołu, badającego dojrzałość szkolną, udzielenie rodzicom porad wychowawczych, pomoc nauczycielom w rozwiązywaniu trudności wychowawczych, organizowanie pomocy w likwidowaniu niepowodzeń szkolnych oraz zaburzeń rozwojowych, organizowanie opieki nad dziećmi zaniedbanymi i opuszczonymi. Nauczyciel, pracownik o uznanych przez władze oświatowe kwalifikacjach do nauczania i wychowania dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Kwalifikacje te uzyskuje się przez ukończenie zakładu kształcenia nauczycieli oraz przez zdanie przepisanych egzaminów. Uchwalona przez Sejm PRL w dniu 27.IV.1972r. Karta praw i obowiązków nauczyciela ustala zasadę, że w Polsce każdy nauczyciel musi mieć ukończone studia wyższe. Zgodnie z tą Kartą stan nauczycielski obejmuje nauczycieli przedszkoli, szkół ogólnokształcących, i zawodowych oraz nauczycieli akademickich, tj. asystentów, adiunktów, wykładowców, docentów i profesorów szkół wyższych. Nauczyciel to człowiek niewzruszonych zasad, szerokich horyzontów. To uczony w swojej specjalności i wielki znawca duszy młodzieży. Nauczyciel ma skutecznie nauczyć, wymagać, utrzymywać dyscyplinę, ale nie stresować, nie wyrzec się przymusu i nie zaniedbywać zdolnych. Ma z poświęceniem pracować, dokształcać się, doskonalić zawodowo, troszczyć się o szkołę, pozaszkolne losy każdego ucznia, działać na rzecz lokalnego środowiska i utrzymywać kontakt z nowatorską pedagogiką. Wychowawca, termin ten oznacza osobę, która zajmuje się: wychowaniem dzieci, młodzieży bądź dorosłych, mając do tego formalne kwalifikacje, a więc w zasadzie studia wyższe; może to być m.in. wychowawczyni w żłobku, wychowawca (wychowawczyni) w przedszkolu.
Opiekun pedagogiczny, jest to osoba, której zadaniem jest ogół działań podejmowanych w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości, a także rozwoju edukacyjnego i intelektualnego. Szczególnie intensywnej opieki wymagających dzieci pozostające w trudnych warunkach życiowych i wychowawczych, a więc dzieci, których rozwój jest zagrożony.
Na stanowisko nauczyciela może być powołana osoba, która ukończyła studia w szkole wyższej kształcącej nauczycieli lub w innej szkole wyższej, ale po uzyskaniu w toku studiów lub na kursie przygotowywania pedagogicznego. Na stanowisko nauczyciela dyplomowanego powołuję się osobę o wyżej wymienionych kwalifikacjach po najmniej trzech latach pracy, ocenionej dobrze za ostatnie za ostatnie dwa lata, przy czym ocena ta musi być potwierdzona przez wyniki komisyjnej wizytacji. Na stanowisko profesora szkoły średniej powołuje się osobę posiadającą wyższe studia magisterskie i pięć lat pracy na stanowisku nauczyciela dyplomowanego w szkole albo na stanowisku nauczyciela akademickiego w szkole wyższej. Nauczyciel, który podejmuje działalność zawodową, staje wobec konieczności rozwoju własnych kompetencji zawodowych. W funkcjonowaniu nauczyciela w zawodzie cenna jest zarówno wiedza praktyczna, jak i naukowa. Pierwsza wywodzi się z praktycznego doświadczenia. Jest ona bezpośrednia, konkretna, detaliczna, lokalna, życiowa. Jej braki rekompensuje wiedza naukowa, będąca w szczególności wynikiem świadomości teoretycznej nauczyciela.
Program kształcenia wychowawców bywa zróżnicowany ze względu na rodzaj zakładu wychowawczego, w którym ma pracować, jego podstawę stanowią jednak m.in. takie przedmioty jak pedagogika, psychologia, socjologia, pedagogika opiekuńcza, lecznicza, religijna, praktyka i metodyka wychowania, prawoznawstwo, literatura dziecięca i młodzieżowa, przedmioty muzyczne, sportowe i ogólnokształcące. W znaczeniu nieformalnym wychowawcami są rodzice, opiekunowie młodzieży czy przełożeni w zakładzie pracy. W zawodach, które przedstawiłem duże znaczenie mają orientacje szkolne i zawodowe. Orientacja szkolna i zawodowa uformowała się jako nowe pojęcie w obszarze nauk pedagogicznych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych naszego stulecia. Wpłynęły na to dwie kategorie zjawisk: potrzeby gospodarcze poszczególnych krajów wymagające coraz liczniejszych i coraz lepiej przygotowanych kadr specjalistów oraz postęp nauk pedagogicznych i psychologicznych, które dążyły do indywidualizacji w dziedzinie wychowania i kształcenia. Nowoczesne koncepcje orientacji starają się łączyć te dwa pojęcia, ze względu na złożoność i wzajemną zależność wyboru zawodu oraz przebiegu całej drogi edukacji. W większości krajów przyjęła się dla orientacji kolejność określeń „szkolna i zawodowa”, ponieważ pierwsze ważne decyzje związane z przebiegiem edukacji, podejmowane są już na szczeblu nauczania początkowego, podczas gdy decyzja zawodowa wymaga dłuższego okresu dojrzewania. Prace prowadzone w wielu krajach nad orientacją szkolną i zawodową zmierzają do tego, aby tworzyła ona spójny system oddziaływań, w których wiodącą rolę ma szkoła, a z nią współdziałają różne instytucje a także osoby zaangażowane na rzecz przygotowania młodej generacji do pełnego udziału w życiu społeczeństwa i do pracy.
Powyższe wyjaśnienia uzasadniają przyjęcie następującej definicji: Orientację szkolną i zawodową możemy określić jako ogół oddziaływań wychowawczych, które mają na celu takie pokierowanie wszechstronnym rozwojem ucznia, aby na etapie kończenia szkoły był dojrzały do podejmowania w sprawie własnego życia i zawodu optymalnych decyzji, dostosowanych do potrzeb społeczno-gospodarczych kraju oraz własnych możliwości. W okresie nauczania początkowego działalność orientacji polega głównie na optymalizacji ogólnego rozwoju uczniów; na poziomach wyższych stopniowo różnicuje się, w związku z rozwojem konkretnych zainteresowań i wyborem kształcenia zawodowego. Definiując w ten sposób orientację szkolną i zawodową dążymy do nadania jej spójnego charakteru, obejmującego całokształt oddziaływań wychowawczych, które przygotowują młode pokolenie do optymalnego rozwoju własnych możliwości, realizowanych w prawidłowo wybranym zawodzie i w pracy zawodowej. Zgodnie z przyjętą wychowawczą koncepcją orientacji zawodowej Okólnik postawił przed szkołą i pedagogami następujące zadania:- kształtowanie i rozwijanie zainteresowań uczniów, kierowania życzeniami i planami zawodowymi tak, aby były zgodne z ich zdolnościami, właściwościami fizycznymi i potrzebami gospodarczymi państwa, - zapoznanie młodzieży z różnymi rodzajami działalności zawodowej już w procesie nauczania, - zapoznanie młodzieży z głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego kraju i wskazywanie jej na zawody najbardziej węzłowe dla gospodarki narodowej, - prowadzenie pracy orientacyjnej również z rodzicami.
Istnieją inne orientacje. Orientacje mające na celu zwrócenie uwagi młodego pokolenia na naukę i społeczną egzystencje. Wielu nauczycieli, pedagogów, opiekunów pedagogicznych itp. Próbują pomóc młodym ludziom szukającym właśnie pomocy. Jednym z takich współczesnych pomysłów jest np. Group Weaker albo może to być również Street Weaker. Są to systemy, które powstały dawno w Ameryce, ale które zaczynają działać już w Polsce. Moim zdaniem jest to bardzo dobre rozwiązanie, nie czekać na ucznia lub wychowanka, aby on sam do nas przyszedł jednak wyjście do niego i wyciągnięcie pierwszemu ręki, stworzenie mu szansy powrotu na dalszą drogę nie tylko samej edukacji, ale i pełnego przystosowania społecznego. Istotą takiego przedsięwzięcia jest przede wszystkim pełne zaangażowanie nie tylko tego pedagoga, który się tego podejmie ale osób, które mu pomagają a także właściwe podejście i wiara w powodzenie tego projektu.
BIOGRAFIA
1.W. Okoń „Nowy Słownik Pedagogiczny”, Wydawnictwo PWN Warszawa 2000r.
2.B. Suchodolski „Pedagogika” , Wydawnictwo PWN Warszawa
3.E. Kardaś „Plan rozwoju zawodowego nauczyciela dyplomowanego”, Nowa szkoła,rok 2001, Nr.1, str. 31-32
4.E. Mikszta „Kompetencje zawodowe nauczyciela”, Dyrektor szkoły, rok 2002, Nr.3, str.10-11
1