Pojęcie moralności
Pojęcie moralności ratownika jest zjawiskiem bardzo złożonym, zajmuje się tym nauka zwana etyką. Należy więc wyjaśnić podstawowe definicje (wg: Słownik Pedagogiczny,W.Okoń, PWN,Warszawa 1981): Etyka (gr. ethikós - moralność) - to:
1) Nauka o moralności, na ogół traktowana jako dyscyplina filozoficzna, której przedmiotem jest teoria dobra, a więc ustalanie, co jest dobre, a co złe z moralnego punktu widzenia. Zazwyczaj etyka dzieli się na :
- aksjologię (teorię wartości, zajmującą się gł. teorią dobra moralnego) i deontologię (naukę o powinnościach).
2) Ogół ocen i norm moralnych.
Wychowanie moralne - to ogół świadomych oddziaływań wychowawczych i działań własnych wychowanka, których celem jest ukształtowanie dyspozycji psychicznych warunkujących zachowanie moralne jednostki jako członka zbiorowości ludzkiej. Do dyspozycji tych zalicza się wrażliwość na wartości moralne, związane z nią postawy moralne i motywacje jako czynniki warunkujące zgodność postępowania jednostki z pełnioną przez nią rolą społeczną oraz takie cechy, jak uspołecznienie, uczciwość, sprawiedliwość, spolegliwość, dzielność, ważną rolę w w.m. odgrywają przekonania moralne, oceny oraz ideały.
Przedmiotem etyki ratownika jest dział zajmujący się nauką o obowiązkach moralnych (powinnościach) - tzw.deontologia. Nie istnieje uniwersalna moralność, wszystkim ludziom nie można przypisać (narzucić) jednakowych obowiązków moralnych i ocenić ich zachowanie jako dobre lub złe, w zależności od tego czy podporządkują się im czy nie podporządkują. W związku z tym nie ma moralności bez względu na wykształcenie człowieka, jego rozwój umysłowy, kulturę osobistą, poglądy polityczne, religijne itp. Toteż na moralność składają się wyobrażenia w danej grupie o tym co dobre a co złe w zakresie zachowania ludzkiego.
Określone normy moralne w grupie społecznej są tylko wymagalne w tej grupie. Człowiek, który wyłamuje się z tych norm jest potępiony przez swoją grupę społeczną, natomiast jeżeli jego czyny wykraczają poza normy prawne - to również „rozliczony” jest przez organa państwowe, które egzekwują przestrzeganie powszechnie obowiązujących norm prawnych (przepisów). Określoną grupą społeczną są również ratownicy wodni,
w której można wyróżnić trzy płaszczyzny określające ich etykę zawodową:
1) przedmiot pracy ratownika,
2) stosunki wewnątrz organizacyjne WOPR (zawodu ratownika),
3) poza zawodowe obowiązki moralne ratownika.
2.2.Przedmiot pracy ratownika
- opieka nad osobą (ami) korzystającymi z wypoczynku nad wodą oraz w razie potrzeby gotowość niesienia pomocy (tzw. poszanowanie godności ludzkiej zgodnie z zasadami współżycia społecznego),
- sumienność i poczucie osobistej odpowiedzialności za powierzony odcinek pracy (zgodnie z obowiązkami ratownika),
- forma psychiczna i fizyczna w pracy (min. stan nietrzeźwości),
- wydawanie kart pływackich (uprawnień w ratownictwie przez instruktorów) zgodnie z obowiązującymi wymogami,
- pobieranie prawidłowych opłat za wydawanie kart pływackich (i innych dokumentów),
- autorytet WOPR (kolegów ratowników),
- podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
- poszanowanie własności społecznej,
- gospodarność (np. przy korzystaniu ze sprzętu pływackiego WOPR, oraz w zakresie zarządzania i eksploatacji majątkiem WOPR),
- cierpliwość i wyrozumiałość w stosunku do ludzi.
2.3.Stosunki wewnątrz organizacyjne WOPR
- solidarność wśród społeczności ratowników (pojęcie prawdomówności)
- uczynność i skromność wobec kolegów,
- wymiana doświadczeń wśród ratowników,
- przestrzeganie przepisów ustawowych wydawanych przez organa władzy i administracji państwowej,
- zasada subordynacji organizacyjnej (wynikająca ze statutu WOPR),
- autorytet ratowników i zwierzchników (obmawianie, plotkowanie, nienawiść),
- tolerancyjność w stosunku do kolegów głoszących poglądy fachowe,
- wykonywanie poleceń osób zajmujących stanowiska kierownicze w WOPR,
- działania wychowawcze (przykładowe, wzorcowe) w stosunku do młodszych kolegów,
- umiejętne i sprawiedliwe operowanie karami i nagrodami przez zwierzchników (kierowników drużyn, inspektorów, prezesów.),
- nawiązywanie roboczych i przyjacielskich kontaktów z bratnimi organizacjami,
- kontrolowanie pracy (moralny obowiązek kierownika grupy ratowników). Pozazawodowe obowiązki ratownika WOPR stanowią grupę ogólnych podstawowych zachowań człowieka w otoczeniu, w którym żyje
i pracuje. Łatwo jest wydać opinię o drugim człowieku, jednak trudno jest na tą opinię zapracować. Istnieje ścisły związek między normami moralnymi a prawnymi. Prawo to zespół norm wydawanych, lub uznawanych przez państwo, które gwarantuje ich przestrzeganie, natomiast normy moralne funkcjonują tylko w określonej grupie społecznej. Reasumując pojęcie moralności ratowników - należy stwierdzić, że odpowiedzialność ratownika jest złożona i składa się na nią: odpowiedzialność moralna i odpowiedzialność prawna (karna, wykroczeniowa, cywilna, dyscyplinarna i służbowa). Normy prawne odnoszą się tylko do czynów człowieka, natomiast nie zajmują się niedostrzegalnym dla otoczenia wnętrzem człowieka (jego moralami). Jednak naruszenie niektórych norm moralnych ratownika może być również rozpatrywane z ramienia odpowiedzialności prawnej. Poważne zadania i wielka rola ratownika w społeczeństwie, stawiają przed nim wielkie wymagania, jeśli chce im sprostać - musi wyrobić w sobie szereg cech charakteru i postawę społeczną oraz opanować odpowiednie umiejętności. Ratownik powinien się charakteryzować następującymi cechami moralnymi:
- Ratownik powinien być humanitarny, mieć na względzie przede wszystkim dobro poszkodowanego człowieka, bez względu na jego narodowość, rasę czy religię.
- Ratownik powinien być ofiarny, nie szczędzić swojego trudu, a nawet zdrowia czy życia dla ratowania innego człowieka.
- Ratownik powinien być energiczny, zdecydowany w postępowaniu, wyrabiać u siebie szybką orientację i odwagę.
- Ratownik powinien umieć pracować w zespole i pokierować otoczeniem.
- Ratownik powinien być opanowany i spokojny, ale nigdy bezduszny i mechaniczny.
- Ratownik powinien być wrażliwy na ludzkie cierpienie.
- Ratownik powinien wyrabiać u siebie jak największą sprawność fizyczną i wytrzymałość.
- Ratownik powinien dążyć do jak najlepszego opanowania umiejętności udzielania pomocy i stale ją pogłębiać przez naukę teoretyczną i ćwiczenia praktyczne.
Każdy ratownik powinien wykonywać swoje obowiązki służbowe z dużym zaangażowaniem i poczuciem odpowiedzialności, gdyż ze względu na charakter pracy jest pod ciągłym i nieustannym obstrzałem społeczeństwa - „opinii publicznej” (JAK CIĘ WIDZĄ - TAK CIĘ PISZĄ).
Autorytet ratownika będzie na pewno duży, kiedy ratownik na kąpielisku będzie prowadził podstawową naukę pływania, W myśl hasła propagowanego przez Romualda Wołodźko :
- „KAŻDY RATOWNIK - NAUCZYCIELEM PŁYWANIA”,
- „ABY POLSKA STAŁA SIĘ JEDNĄ WIELKĄ SZKOŁĄ PŁYWANIA (...)”.
Wszystkich ratowników powinna solidaryzować zasada : „KTO RAZ RATOWAŁ ŻYCIE LUDZKlE, TEN ZAWSZE ODCZUWA POTRZEBĘ DZIAŁANIA I NIESIENIA POMOCY (...)” (St.Knoff).
Tym bardziej, że wszyscy ratownicy kończąc pierwszy stopień wtajemniczenia w ratownictwie wodnym (kurs młodszych ratowników wodnych) składają uroczyste ślubowanie
2.4.Przykładowy zakres zagadnień dotyczących
ochrony środowiska
1.ZADANIA RATOWNIKÓW WOPR W ZAKRESIE OCHRONY
ŚRODOWISKA :
a) woda (kąpielisko i jego obręb),
b) las (wokół ośrodków wypoczynkowych),
c) plaża
2.POGADANKI RATOWNIKÓW W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH, PRELEKCJE DLA WCZASOWICZÓW (zaakcentowanie problemu).
3. PRACA RATOWNIKA NAD MORZEM :
a) wydmy,
b) brzeg klifowy
Uwaga: Powyższe punkty oraz ewentualne kolejne - należy rozwinąć
w zależności od specyfiki pracy - terenu, na którym znajduje się kąpielisko lub pływalnia.