WERSAL |
Nowa encyklopedia powszechna PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA |
WERSAL, Versailles, m. we Francji, w zespole miejskim Paryża (22 km na pd.-zach. od centrum Paryża), ośr. adm. dep. Yvelines. — 88 tys. mieszk. (1990); ośr. turyst. o świat. sławie, jeden z najliczniej odwiedzanych we Francji; przemysł informatyczny, urządzeń elektr., spoż.; uniw. (zał. 1991), akad. wojsk.; biblioteka z bogatą kolekcją dzieł franc. poetów renesansu. Historia. Od 1682 rezydencja król., ustanowiona przez Ludwika XIV, wokół której powstało miasto Wersal; 1789 odbywały się w Wersalu obrady Stanów Generalnych (pierwsze publ. wystąpienia przedstawicieli stanu trzeciego), następnie siedziba król. została przeniesiona przez Ludwika XVI do Paryża (rewolucja francuska 1789-99); w czasie oblężenia Paryża 1870-71 gł. kwatera wojsk prus., 18 I 1871 proklamowanie w pałacu wersalskim cesarstwa niem.; w okresie Komuny Paryskiej 1871 siedziba parlamentu i rządu III Rep. Franc. (do 1879); miejsce wielu międzynar. konferencji i podpisania licznych traktatów (m.in. 1783 traktat uznający niepodległość Stanów Zjedn., 1919 konferencja pokojowa po I wojnie świat. i podpisanie wersalskiego traktatu pokojowego). Zabytki. Z XVII w. pochodzą: kościół Notre Dame, wielkie stajnie (odrestaurowane dla Archiwum Departamentalnego) i małe stajnie; Hôtel des Gendarmes, koszary de Noailles (fasada XVIII w.), pałacyk pani du Barry (obecnie Izba Handl., restaurowany), szpital wojsk.; z XVIII w.: pawilon muz. Madame, pałacyk Spraw Zagr. (obecnie biblioteka miejska), katedra St. Louis, rynek St. Louis; Pałac Kongresowy (1966).
W Wersalu znajduje się słynny zespół pałacowo-ogrodowy — najwspanialsze dzieło franc. klasycyzmu barok., obecnie muzeum. Pierwotnie istniał tu pałacyk myśliwski Ludwika XIII (z 1624); 1631 budynek zburzono i wzniesiono nowy, większy. Za Ludwika XIV rozbudowa pałacu była prowadzona etapami pod kierunkiem L. Le Vau, F. d'Orbaya i J. Hardouin-Mansarta. Od strony frontowej są 3 kolejne dziedzińce, obramowane skrzydłami pałacu. Ogromna (dł. ok. 580 m) elewacja ogrodowa składa się z ryzalitowego korpusu gł. i wydłużonych skrzydeł bocznych. Dekoracją wnętrz kierował Ch. Le Brun (m.in. Galeria Zwierciadlana, salony: Wojny i Pokoju); część wnętrz ma dekoracje z czasów Ludwika XV i Ludwika XVI. Liczne restauracje i przebudowy w poł. XIV w.; 1837 Ludwik Filip otworzył w Wersalu muzeum. Olbrzymi park — dzieło A. Le Nôtre'a (od 1661, później powiększany) — z licznymi tarasami, basenami, fontannami i rzeźbami; w parku liczne budowle, m.in. Oranżeria (1681-86), zespół Trianon; od pałacu rozchodzą się promieniście w kierunku miasta 3 aleje, z których środkowa znajduje się na osi pałacu. Zespół pałacowo-ogrodowy w Wersalu znajduje się na Liście Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.