Dziecko przed telewizorem
Telewizja poprzez swój ogromny zasięg, szybkość, atrakcyjność przekazywania informacji zdominowała w znacznym stopniu życie człowieka we współczesnym świecie. Coraz częściej wypełnia jego wolny czas, a dla dzieci staje się nowym, fascynującym środowiskiem. W tym środowisku telewizja, kasety wideo, filmy zaczęły odgrywać główną rolę w wychowaniu, a rodzice tracić wpływy. Media masowe lepiej lub gorzej kształtują system wartości naszych dzieci, ich postawy i zachowania. W szczególności ogromne rozpowszechnienie przemocy w programach medialnych ma swój zdradliwy efekt. Setki badań wykazały, iż poddawanie dzieci dużej dawce przemocy w mediach sprawia, że one same są bardziej skłonne do przemocy. Funkcjonujące tu procesy psychologiczne nie są wcale tajemnicze. Dzieci uczą się poprzez obserwowanie innych, a telewizja jest bardzo atrakcyjnym oknem dla takich obserwacji. Przemoc medialna wywiera wpływ na każde dziecko. Niestety wpływ ten nie jest tylko stanem przejściowym. Liczne badania wykazują, że z bardziej agresywnego dziecka wyrasta bardziej agresywny dorosły.
Analizując treści telewizyjnych bajek stwierdzimy zapewne, że tak naprawdę wielu z nich nasze dzieci nie powinny w ogóle oglądać. Zawierają zbyt wiele przemocy i zła, zupełnie pozbawione są wartości wychowawczych. Badania OBOP wykazały, że przeciętny przedszkolak spędza przed telewizorem 2 godziny i 45 minut dziennie, mimo że - jak twierdzą psychologowie- nie jest w stanie oglądać audycji telewizyjnej w skupieniu dłużej niż 15-20 minut.
Dzieje się tak dlatego, że telewizor jest środkiem najłatwiejszym w odbiorze i najbardziej dostępnym. Telewizor stał się jeszcze jednym domownikiem, który towarzyszy nam po powrocie z pracy, szkoły, przedszkola. Często też reguluje harmonogram życia rodzinnego. Od najmłodszych lat dzieci są przyzwyczajane do telewizora, uczą się biernego odbioru informacji i sprawnego posługiwania się pilotem. Nauczone lenistwa nie chcą podejmować trudu aktywnego spędzania czasu wolnego. Coraz częściej dzielą czas na oglądanie telewizji i gry komputerowe. Pozostawienie dziecka sam na sam z telewizorem sprawia, że młody widz bombardowany jest ogromną ilością treści, najczęściej nie do niego adresowanej. Wiele programów nasyconych jest agresją, którą dziecko przenosi do codziennej rzeczywistości np. zabaw. W ostatnich latach coraz częściej i mocniej akcentuje się negatywny wpływ telewizji na młodego widza.
Wymienić możemy kilka powodów zaistniałej sytuacji:
- wygodnictwo i lenistwo dorosłych ( dziecko jest zabawiane przez telewizor, więc nie trzeba się nim zajmować);
- względy bezpieczeństwa ( dziecko siedzi przed telewizorem, a to oznacza, że jest w domu, nie dzieje mu się krzywda);
- telewizyjny nawyk rodziców ( rodzice sami spędzają czas wolny przed telewizorem nie mając sobie ani dziecku nic do zaproponowania);
- zapracowanie rodziców ( telewizor pełni funkcje „niani”, gdyż rodzice nie mają czasu zająć się dzieckiem).
Ocena programów telewizyjnych nie jest jednoznaczna. Telewizja spełnia ważna funkcję, przede wszystkim informacyjno-dydaktyczną i rozrywkową. Może stanowić cenne źródło informacji i jest swoistym „ oknem na świat”. Może również przekazywać cenne wartości społeczne, moralne, obyczajowe, wzbogacać wyobraźnię i myślenie dziecka. Niestety badania wykazują, że dzieci chętniej oglądają pełne wartkiej, krwawej akcji filmy i bajki niż audycje o charakterze dydaktycznym. Akceptowane jest to przez rodziców, którzy z zaufaniem odnoszą się do audycji dla najmłodszych.
Obszerna literatura na temat oddziaływania telewizyjnych obrazów przemocy dowodzi, że oglądanie telewizji ma wpływ na wzrost agresji u dzieci i młodzieży. Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem znieczulenia. Bodźce często powtarzane przestają być stymulujące, znika reakcja fizjologiczna normalnie im towarzysząca. Następuje zobojętnienie na tego typu sceny, które muszą być coraz bardziej okrutne, żeby wywołać reakcję.
Telewizyjne programy, w tym również adresowane do najmłodszych, zawierają wiele scen agresywnych które:
- modelują zachowania antyspołeczne,
- wywołują agresję,
- powodują znieczulenie i zobojętnienie na agresywne bodźce,
- zwiększają tolerancję dzieci na agresję,
- osłabiają mechanizmy kontrolne,
- tworzą niejasny obraz świata,
- podnoszą poziom lęku przed światem rzeczywistym,
- niszczą pozytywne wzorce zachowania.
Przejmowaniu przez dzieci wzorców agresywnego zachowania szczególnie sprzyja sytuacja, gdy agresja pokazywana na ekranie przynosi nagrodę lub nie jest ukarana, ponadto:
- jest demonstrowana przez osobę atrakcyjną, z którą widz może
łatwo utożsamiać się,
- jest dokonywana jednocześnie przez wiele osób,
- jest przedstawiona jako aprobowana społecznie i w sposób
realistyczny,
- nie widać negatywnych skutków agresji.
Wielu dorosłych nie uświadamia sobie jak gruntownie zmieniła się otaczająca nas kultura, że załamały się wszelkie standardy zachowania.
Zatem rodzice muszą przeciwstawić się temu, co niesie ze sobą kultura masowa. Wziąć na siebie odpowiedzialność za całościową edukację swoich dzieci. Nauczyć je racjonalnego myślenia, aby umiały same ocenić sytuację i polegać na swym osądzie wbrew wielu niezdrowym wpływom z zewnątrz.
1