Istota i pojęcie terminu „konstytucja”
• Pierwotne znaczenie pojęcia Konstytucja odnosi się do urządzenia, układu, organizacji i natury.
• W Polskiej tradycji terminem Konstytucja określano uchwały Sejmu.
• Od XVIII w Konstytucja jako akt określający podstawy ustrojowe państwa
• Pierwsze konstytucje powstały dla ograniczenia władzy monarszej- miało to uniemożliwić powrót do absolutyzmu i zapewnić równowagę między władzami.
• Przypisywano konstytucji walor organizacyjny (opis ustroju) i walor gwarancyjny (ramy kompetencji władzy, której nie mogła przekroczyć)
• Konstytucja była traktowana jako pisany wyraz umowy społecznej
• w USA uchwalono Deklarację Praw
• we Francji Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789r.
• kształtowało się przekonanie, że prawa i wolności stanowią integralną część konstytucji
• przekonanie, że każde państwo demokratyczne musi mieć konstytucje
• Konstytucjonalizm- konieczność istnienia konstytucji i obecność mechanizmów zapewniających jej przestrzeganie i bezpośrednie stosowanie)
Rodzaje Konstytucji:
* konstytucje pisane- ujęte w formę aktu, lub aktów normatywnych
• konstytucje niepisane- oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach i precedensach sądowych
• konstytucje sztywne- ma wyższą moc prawną od innych ustaw, które nie mogą zmieniać konstytucji i muszą być z nią zgodne
• konstytucje elastyczne- zmienia się ją w takim samym trybie jak ustawy (nie jest ona chroniona przed ingerencja ustawodawcy, a jej wyodrębnienie opiera się na kryterium materialnym- treści regulacji), np. Wielka Brytania
• konstytucje jednolite- ujmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie
• konstytucje złożone- składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje pewną część materii konstytucyjnej, np. Szwecja, Finlandia
• konstytucja stabilna- ma znaczenie dla kształtowania się autorytetu aktu np. Stany Zjednoczone
• konstytucja zmienna- np. Francja
Generacje konstytucji:
• najstarsza jest Konstytucja USA z 1787 r.
• później Konstytucja Norwegii z 1814 r.
• Konstytucja Belgii z 1831r.
• Francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r.
• Do najbardziej istotnych należy zaliczyć zespół ustaw konstytucyjnych z 1875 r. dający podstawy ustrojowe III Republiki Francuskiej
• Konstytucja Rzeszy Niemieckiej z 1871 r.
• Konstytucję Szwajcarii z 1874 r.
• Konstytucja Japonii z 1889r.
Kolejna generacja konstytucji powstała po I wojnie światowej
• Niemiec (tzw. Konstytucja weimarska z 1919r.
• Austrii z 1920 r.
• Czechosłowacji 1920r.
• Polska Konstytucja marcowa 1921r.
• Polska konstytucja z 1952r.
Kolejna generacja konstytucji powstała po II wojnie światowej
• Japonia 1946r.
• Niemcy 1949r.
• We Francji konstytucja IV Republiki 1946 r. zastąpiona konstytucją V Republiki
Tworzenie się konstytucji w państwach wychodzących z systemu totalitarnego
• Grecja 1975r.
• Portugalii 1976r.
• Hiszpanii 1978r.
• Rosji 1993r.
• Białorusi 1994r.
• Ukrainie 1996r.
• Polsce 1997r.
KONSTYTUCJA JEST TO:
• akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej
• akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, regulujący ustrój naczelnych organów państwa, zakres ich kompetencji i wzajemne relacje
• akt formułujący podstawowe prawa wolności i obowiązki jednostki
• akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze