Postawy historii sztuki 30 marca 2011

Ernst Gombrich 1909-2001 „Sztuka i złudzenie, o psychologii przedstawienia obrazowego”

• Podstawowe pytanie: co decyduje o istocie sztuki, o naszym upodobaniu do niej?

• Istotą sztuki jest złudzenie

• Zawieszony problem wyrażania przez sztukę pewnych idei, opowiadania historii

• Ważne nie co sztuka opowiada, ale jak opowiada.

Ibn Al.-Haitham (965-1040)

• Żadnego zjawiska widzialnego, z wyjątkiem światła i kolorów, nie chwytamy samym zmysłem wzroku.

Bernard Berenson (1896)

Jean Etienne Liotard: „Malarstwo jest zadziwiającym czarnoksiężnikiem. Z pomocą jawnych oszustw dowodzi …

• Malarstwo może być traktowane jako nauka przyrodnicza, a same dzieła mają wagę odkryć naukowych.

• Malarz nie tyle kopiuje, a tylko przekłada to, co widzi na własne środki wyrazu.

• Malarz dokonuje szyfrowania stosunków - między tłem a figurą, światłem a cieniem, a także światłem a nasyceniem kolorów.

• Malarz bada istotę nie tyle świata fizycznego ile naszych na niego reakcji

• Jego problem jest natury psychologicznej: jak wyczarować obraz przekonywający, którego ani jeden odcień nie odpowiada „rzeczywistości”.

• Proces kodowanie obrazu rzeczywistości zaczyna się na drodze między siatkówką a świadomym osądem.

• Psychologowie określają naszą względną niewyraźność na zmiany zachodzące w wyglądzie otoczenia terminem: stałość wrażeń

• Kolor, kształt, jasność przedmiotów wydają się w zasadzie niezmienne, chociaż zauważamy, że pod wpływem odległości, oświetlenia, kąta patrzenia ulegają przeobrażeniom.

STYL

• Styl jest tu rozumiany jako sposób postrzegania rzeczywistości

• Znajomy widok niemal zawsze jest punktem wyjścia do przedstawienia czegoś znanego. Artysta przeważnie fascynuje się tym, co jest mu znane.

• Artysta raczej nie widzi to, co maluje, niż maluje to co widzi

• A więc rzeczywistość jest podstawą, ile język, którym on operuje - język sztuki

• Sztuka jest konceptualna.

Zbigniew Libera, Pozytywy 2004: Kolarze / Cykl zdjęć Pozytywy (Nick Ut)

Ceci n'est pas une pipe

• My nie tyle uogólniamy - w myśli, w przestrzeni rzeczywistości - rzeczy do pewnych idei, ile raczej staramy się artykułować i klasyfikować nasze wrażenia i w ten sposób porządkujemy niezróżnicowany chaos.

• Symbole i wyobrażenia nie mogłyby istnieć, jeśli nie bylibyśmy zdolni do rozszerzenia kategorii rzeczy ponad ich treści racjonalne, . . . .

• Pogląd Albertiego : sztuka wywodzi się z projekcji, będącej własnością naszej psychiki.

• Problem „programowej projekcji” - widzimy lub słyszymy to, co dostarcza nam pamięć

• Nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak wiele w naszym postrzeganiu zależy od naszej wiedzi i nastawienia

• Złudzenie rodzi się więc z przewidywania

• Pojmowanie dominuje nad postrzeganiem

• Bez wiedzy widzenie byłoby niemożliwe

Systemy fizyczne i psychologiczne pokazują ogólną tendencję do zmierzania w kierunku najniższego możliwego poziomu napięcie, gdzie opór jest najmniejszy.

Equilibrum

Równowaga to stan w którym działające na siebie siły równoważą się …

• Równowaga zarówno wzrokowa jak i fizyczna oznacza stan, w którym zamiera akcja a energia całego układu spada do minimum

• W kompozycji zrównoważonej wszystkie czynniki, takie jak kształt, kierunek i położenie determinują się tak, że żadna zmiana nie wydaje się możliwa. Całość nabiera charakteru konieczności we wszystkich swych częściach.

• Przy braku równowagi wypowiedź artystyczna staje się niezrozumiała

• Równowaga na obrazie nie wymaga symetrii

Ciężar

• To siła, z jaką ziemia przyciąga przedmioty

• Ciążenie w dół można obserwować u przedmiotów malowanych lub rzeźbionych, ale ciężar obrazowy działa również w innych kierunkach

• Ciężar daje zawsze efekt dynamiczny, ale napięcie nie musi przebiegać zgodnie z kierunkiem na płaszczyźnie obrazu

Kierunek

• Kompensacja sił, aby powstała równowaga zależna jest od lokalizacji ich punktu przyłożenia, wielkości oraz kierunku

• Kierunek sił widzialnych określonych jest przez kilka czynników, między innym przez ciążenie ku elementom sąsiednim

• Również kształt przedmiotów może nadawać kierunek

Wzory równoważne

• Równowagę wzrokową można osiągnąć różnorodnymi sposobami. Zmienna jest też ilość elementów - od pojedynczej figury - do powierzchni

• Zbiór wielu jednostek prowadzi nas stopniowo od naj]]]

Góra i dół

Dynamika zmienia się wraz z kierunkiem

Wzrokowo przedmiot określonej wielkości, kształtu czy koloru będzie tym cięższy im wyżej go umieścimy

Nie uzyskamy równowagi w kierunku pionowym kładąc jednakowe przedmioty na różnych wysokościach