EGZEGEZA ST - KSIĘGI MĄDROŚCIOWE
Wprowadzenie
Bardzo trudno jest dokonać klasyfikacji ksiąg mądrościowych. Istnieje wielka rozbieżność między egzegetami. Dziś często mówi się o podziale na księgi mądrościowe i poetyckie.
Nasuwają się pytania: kto? gdzie? kiedy? i dla kogo? produkował literaturę mądrościową. Uważa się, że literatura mądrościowa ST powstała w pewnym kręgu i środowisku. Nie są to poszczególne księgi, ale stanowią pewien zbiór, który posiada pewne cechy charakterystyczne. Zostały wytworzone w pewnym specyficznym środowisku.
Gerard von Rad jako jeden z pierwszych zdefiniował czym jest mądrość w znaczeniu ST. Ujął ją jako zachwyceniem się prawami rządzącymi światem. Poznanie tych praw ma pewien cel. Człowiek poznając je ma się do nich dostosować. Stosowanie ich ma przynieść szczęście. Gerard von Rad próbował również ustalić krąg rozwoju tych ksiąg. Uważał, że miał on związek z dworem królewskim. Tu pojawia się pewna trudność, gdyż ramy istnienia królestwa da się określić. Jest to czas od panowania króla Dawida (ok. 1010 r. przed Chr.) do niewoli babilońskiej. Księgi mądrościowe w większości powstały jednak grubo po niewoli babilońskiej. Istniało jeszcze królestwo hasmonejskie po niewoli, ale jest wątpliwe, żeby w tym kręgu powstała ta literatura.
Niektórzy egzegeci zmodyfikowali definicję mądrości. Według nich mądrość wiąże się z poznaniem praw rządzących światem, ale w celu osiągnięcia życia. Spowodowało to, że środowisko odbiorców tej literatury stało się szersze i mogło obejmować cały lud izraelski.
Kolejna, trzecia próba zdefiniowania literatury mądrościowej również opiera się o definicję von Rada. Ta definicja oznacza pewną filozofię. Człowiek zgłębia prawa natury, aby posiąść mądrość. Ten typ literatury miałby być związany z ośrodkami kultury, takimi jak dwór, świątynia, szkolnictwo, itp. Szczególnie temu typowi literatury przypisuje się powstanie synagog. Nie ma potwierdzenia ani zaprzeczenia w wykopaliskach archeologicznych.
Kolejną oryginalną definicję podaje Murphy (?). Uważał, że literatura ta definiuje mądrość jako istnienie w świecie pewnego porządku, który człowiek odkrywa. Porządek ten poszukuje, gdyż go nie zna. Porządek taki odnajduje w Bogu. Murphy (?) dodatkowo uważa, że Izrael nie miał wypracowanego terminu i definicji mądrości. Literatura ta miała kształtować się w oparciu o podobną literaturę krajów ościennych, np. Egiptu.
Läpple w książce Od egzegezy do katechezy opisuje
Egzegeza ST: Księgi mądrościowe - Ks. Dr Cezary Korzec 2