2946


“Zemsta” Aleksander Fredro

Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało. Bywa z węża dryjakiew, złe często dobremu okazyją daje.

Andrzej Maksymilian Fredro

Zemsta napisana została w 1834 r.

Pomysł utworu zrodził się już w 1829 r. Do majątku Korczyn, który otrzymała w posagu żona Fredry - Zofia, należało pół zamku w Odrzykoniu koło Krosna (ten sam zamek stał się osnową akcji powieści Goszczyńskiego “Król zamczyska” z 1838.Bohater tej powieści, Machnicki, to postać rzeczywista, żyjąca w owym czasie w ruinach zamku odrzykońskiego ). Poeta znalazł papiery, z których wynikało, że o zamek ten toczył się w XVII w. długi - przeszło 30-letni i zażarty spór pomiędzy właścicielami dwu jego części: Janem Skotnickim - szczwanym pieniaczem i krętaczem, a zawadiaką i gwałtownikiem - Piotrem Firlejem. Zakończył się on po latach prawie trzydziestu małżeństwem młodego wojewody Piotra Firleja z kasztelanka Zofią Skotnicką.

Konflikt dramatyczny oparty jest na przeciwstawieniu sobie dwóch kontrastowych natur: Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka. Ich walka z pozoru toczy się o majątek, ale w rzeczywistości jest zwykłym, szlacheckim pieniactwem, często samobójczą próbą postawienia na swoim.

Z wątkiem naczelnym przeplatają się kolejne:

I Ekspozycja (zarys głównych spraw, zdarzeń, charakterów postaci to 4 początkowe sceny aktu I)

  1. Zamiary matrymonialne Cześnika w stosunku do Podstoliny.

  2. Wrogi stosunek współwłaścicieli zamku.

II Zawiązanie akcji (5 scena aktu I)

Gwałtowna reakcja Cześnika na widok naprawy muru.

III Rozwój akcji (od 7 sceny aktu I)

  1. Kłótnia i bójka przy murze granicznym.

  2. Wacław dobrowolnym jeńcem Józefa Papkina.

  3. Cześnik w roli szczęśliwego narzeczonego.

  4. Wyzwanie Rejenta na pojedynek przez Cześnika.

  5. Papkin - sekundantem Cześnika.

  6. Przygotowania Rejenta do procesu przeciwko Cześnikowi.

  7. Intryga Milczka - pokrzyżowanie planów małżeńskich Cześnika, Wacława i Klary.

  8. Skutki poselstwa Papkina:

  1. Zemsta Cześnika:

IV Punkt kulminacyjny (9 scena aktu II)

Spotkanie dwu antagonistów.

V Rozwiązanie akcji (11, 12, 13 scena aktu IV)

  1. Interwencja Wacława i Klary.

  2. Zgoda sąsiedzka.

Każdy akt kończy ważne wydarzenie: — a.I: wypędzenie robotników z budowy,— a.II: wyzwanie na pojedynek, — a.III: zerwanie układów w sprawie małżeństwa.

Podział na sceny wynika z: pojawienia się nowej postaci, zmiany miejsca akcji, odejścia jednego z bohaterów

Postacie:

Pierwszoplanowe:

Wacław i starościanka Klara, to para klasycznych kochanków. Wacław - pierwszą młodość spędził w Warszawie i dał wdał się w romans z mężatką. Później oczaruje Klarę i, po kilku zaledwie spotkaniach, poczyna wysuwać coraz śmielsze wymagania, co z takim wdziękiem wypomina mu Klara: “Czemuż twoja miłość inna / Coraz nową postać bierze?” W miarę jednak rozwoju wypadków nie czeka biernie na zrządzenie losu, lecz pewny miłości dziewczyny walczy o realizację swojego szczęścia. Klara natomiast to bardzo jeszcze naiwna dziewczyna. Kocha Wacława, ale zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji. Uczciwość i zdrowy rozsądek nie pozwalają jej zgodzić się na ślub wbrew woli rodziny: “Gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie / Zawsze twoją - prócz w niesławie”.

Józef Papkin to mistrz działań pozornych i blagier jakich mało. Imię jego wywodzi się od “papki” = potrawy; pieczeniarz, zubożały szlachcic, który żyje z łaski pańskiej. W komedii: postać groteskowa, pełniąca funkcję błazna, karykatura ludzka.

Akcja utworu toczy się na przełomie w. XVIII i XIX, kiedy to jeszcze, zwłaszcza na wsi, życie płynęło dawnym nurtem jak za czasów Rzeczpospolitej.

Miejscem wydarzeń jest prowincja, głucha i zapadła, gdzie docierają tylko echa wydarzeń światowych.

Komizm

Humor Fredry przypomina w niejednym humor Mickiewiczowski w “Panu
Tadeuszu”. U obydwu twórców stanowi on bowiem formę ideowo-artystycznej oceny ludzi i obyczaju szlacheckiego. Obydwaj z ciepłą pobłażliwością spozierają na ludzi, o których wiedzą, że nigdy nie odżyją, że należą do niepowrotnej przeszłości i że warto - jak czynili to wsteczni romantycy - tęsknić za ich minionym światem. Tego rodzaju humor powoduje, że nasz sąd o Cześniku, Rejencie i innych osobach “Zemsty” staje się o wiele łagodniejszy. niżby to wynikało ze słusznej oceny tych postaci. Dzięki humorowi Fredro przybliża je bowiem widzowi, ukazuje ich ludzkie właściwości i słabostki tam, gdzie trudno ich oczekiwać.

Język i wersyfikacja

Fredro mistrzowsko operuje wierszem. Próbuje oddać swobodny, żywy tok języka potocznego i stąd używa ośmiozgłoskowca trocheicznego, tzn.typu wiersza sylabotonicznego złożonego z czterech trochejów (stopa dwusylabowa z akcentem na pierwszej sylabie), ze średniówką po czwartej sylabie). Wcześniej był on pospolity w poezji ludowej i pieśni. Do większych utworów wprowadził go Mickiewicz w “Dziadach”.

Fredro też jako pierwszy stosuje swoistą pantomimę zamiast wypowiedzi informujących o nastrojach bohatera. Np. koniec aktu II w uwadze reżyserskiej czytamy: “Papkin ze skrzywioną twarzą i kiwając głową (odchodzi) w drzwi środkowe”.

Nie tracąc nic z jego klasycznej budowy doskonale naśladuje naturalny sposób mówienia operując długością wersu Np.: (Cześnik) “Cóż, u czarta!” (4 głoski) “Tać jest ... duże” (4 głoski)

Główną cechą języka Fredry jest jego: — giętkość, — swobodny tok wiersza, — bogate wewnętrzne zróżnicowanie stylistyczne odpowiadające charakterom postaci.

W ramach ogólnego języka Zemsty wyróżnia się zupełnie odrębne style:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2946
2946
01 Statystyka Matematyczna Zaoczne Zmienna Skokowaid 2946
2946
2946
2946
Edwina Shore A Not So Perfect Marriage [HR 2946, MB 2899] (docx)

więcej podobnych podstron