FUNDUSZE INWESTYCYJNE
Działają na podstawie ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 roku o funduszach inwestycyjnych (DZ. U. Nr 139, poz 933).
Fundusze inwestycyjne (fundusze powiernicze) są instytucjami tzw. zbiorowego inwestowania, których wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie zebranych publicznie środków pieniężnych w określone papiery wartościowe i inne prawa majątkowe, przy zachowaniu zasady ograniczania ryzyka inwestycyjnego.
W 1999 roku działało ich 39000.
Funduszem zarządza Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych zatrudniające w tym celu doradców inwestycyjnych, których zadaniem jest zyskowne i bezpieczne inwestowanie środków funduszu zgodnie z zasadą ograniczania ryzyka inwestycyjnego.
Fundusz działa w interesie osób w nim uczestniczących. Uczestnikami funduszu mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Wpłaty do funduszu mogą być dokonywane w formie pieniężnej lub dopuszczonych do publicznego obrotu papierach wartościowych. Status funduszu sporządza się w formie aktu notarialnego. Fundusz inwestycyjny może być utworzony wyłącznie przez TFI po uzyskaniu zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.
Fundusz zbywa jednostki lub certyfikaty bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotu prowadzącego działalność maklerską.
Celem działalności funduszy jest inwestowanie zgromadzonego kapitału w taki sposób, aby osiągnąć zyski dla posiadaczy jednostek uczestnictwa. Właścicielami firm zarządzających są banki, firmy ubezpieczeniowe, a także zagraniczne instytucje, specjalizujące się w zarządzaniu funduszami. Prawną podstawę działalności Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych stanowi zezwolenie na działalność, wydane przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, sprawującą nadzór nad wszystkimi towarzystwami.
Wpłacane do funduszu pieniądze, przeliczane są na jednostki uczestnictwa, stanowiące tytuł prawny do udziału w dochodach funduszu. Wartość jednostek ulega codziennym wahaniom, co związane jest z ruchami cen papierów wartościowych wchodzących w skład portfela funduszu, i podawana jest do publicznej wiadomości od poniedziałku do piątku.
Ceną jaką płacimy za oszczędzanie w funduszu inwestycyjnym jest opłata wstępna
( dystrybucyjna ) pobierana przy wpłacie kapitału, ale przede wszystkim prowizja za zarządzanie , stanowiąca podstawę zarobkowania funduszu. Wysokość opłaty dystrybucyjnej zależy od wielkości wpłacanych środków. Według ogólnie obowiązującej zasady jest ona tym niższa, im wyższy jest kapitał powierzany funduszowi.
Oszczędzanie w funduszu inwestycyjnym jest jednym z najlepszych sposobów na zagospodarowanie nadwyżek finansowych. Korzystanie z usług licencjonowanych doradców zwalnia nas z obowiązku analizowania koniunktury rynków finansowych oraz bacznego obserwowania sytuacji gospodarczej kraju, zaś świadomość, że nasze pieniądze są w rękach specjalistów najwyższej klasy, zapewnia nam poczucie bezpieczeństwa i pewność jutra.
KORZYSTAJĄ Z NICH:
- ci, którzy powierzają swoje pieniądze specjalistom od inwestowania (z braku wiedzy bądź czasu)
- drobni inwestorzy, którzy mają brak dostępu do niektórych instrumentów i metod inwestowania.
ZYSK:
Lokowanie pieniędzy w akcje spółek giełdowych - stopa zwrotu jest wyższa niż stopa z lokat bankowych w tym samym czasie, a co z tym się wiąże wyższe ryzyko.
Lokowanie pieniędzy w papiery skarbowe - najmniejsze ryzyko, stopa zwrotu będzie dodatnia, ale nie wiele wyższa od inflacji
KLASYFIKACJA FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH:
Fundusze inwestycyjne klasyfikuje się według różnych kryteriów, najważniejszymi jednak są: kryterium prawne oraz kryterium rodzaju dokonywanych lokat.
Kryterium prawne:
Ustawa o funduszach inwestycyjnych przewiduje, w tym przypadku, możliwość tworzenia pięciu typów funduszy inwestycyjnych. Są to:
fundusze inwestycyjne otwarte - działanie tych funduszy reguluje ustawa z 1997 r. o funduszach inwestycyjnych. Wszystkie fundusze powiernicze, które powstały przed wejściem w życie tej ustawy, zostały przekształcone w otwarte fundusze inwestycyjne. Charakteryzuje się zmienna liczbą uczestników i zmienną wielkością inwestowanych środków. Inwestor nabywa przez biura maklerskie jednostki uczestnictwa, które reprezentują część aktywów netto funduszu. Wycofanie się polega na odkupieniu przez fundusz jednostek i ich umorzeniu. Cenę jej wylicza się na podstawie aktywów netto funduszu w przeliczeniu na 1 jednostkę. Fundusz ten jest także zobowiązany do prowadzenia rejestru uczestników. Środki funduszu przechowywane są w banku zwanym depozytariuszem, którym może być bank, którego fundusze własne wynoszą min 100mln zł., albo Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. Nie może być akcjonariuszem towarzystwa zarządzającego funduszem inwestycyjnym, którego aktywa przechowuje.
JEDNOSTKI UCZESTNICTWA:
- każdy, kto dokona wpłaty może je nabyć
- fundusz otwarty musi odkupić te jednostki od każdego, kto tego zażąda
- nie są oprocentowane
- jednostki umorzone nie mogą być powtórnie sprzedane
- jednostki podlegają dziedziczeniu
- jednostki nie można zbyć na rzecz osób trzecich ( niezbywalne - inwestorzy nie mogą odsprzedawać sobie jednostek i w ten sposób dokonywać wyceny aktywów funduszu, mogą je jedynie przedstawić w funduszu do odkupienia
- nie może być przedmiotem obrotu na giełdzie, bo nie jest papierem wartościowym
specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte - stanowią szczególną formę funduszy inwestycyjnych otwartych. Podstawowa różnica polega na tym, że statut funduszu specjalistycznego może ograniczyć krąg uczestników oraz wprowadzać dodatkowe warunki, w jakich uczestnik może żądać odkupienia jednostek uczestnictwa, a w szczególności określać termin, w jakim odkupienie to może nastąpić. Część tych funduszy działających w Polsce adresowana jest wyłącznie do osób prawnych, inne natomiast przeznaczone są dla uczestników pracowniczych programów emerytalnych lub osób, które deklarują długoterminowe oszczędzanie.
- uczestnikami funduszu mogą zostać podmioty wskazane w statucie lub takie, które spełniają warunki określone w statucie
- utworzenie Rady Inwestorów jako organu kontrolującego realizację celu inwestycyjnego, praktyki inwestycyjnej oraz stosowania ograniczeń inwestycyjnych funduszu; w skład jej może wchodzić uczestnik funduszu reprezentujący ponad 5% ogólnej liczby jednostek uczestnictwa
- wpłaty za pomocą papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, które uczestnicy nabyli na zasadach preferencyjnych lub nieodpłatnie na podstawie przepisów o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych
- polityka lokacyjna przewidziana do funduszy inwestycyjnych mieszanych (np. możliwość lokowania aktywów w waluty, udziały w sp. Z o.o.), gdy uczestnikami funduszu mogą zostać osoby prawne.
- mogą być tworzone specjalnie na potrzeby pracowniczych programów emerytalnych (III filar)
fundusze inwestycyjne zamknięte - w odróżnieniu od funduszy otwartych, nie sprzedają jednostek uczestnictwa lecz certyfikaty inwestycyjne. Można je nabyć tylko w okresie subskrypcji, po cenie emisyjnej. W późniejszym terminie zakup papierów wartościowych na okaziciela odbywa się wyłącznie poprzez złożenie zlecenia na regulowanym rynku wtórnym. W ten sam sposób następuje również spieniężenie certyfikatów - składamy zlecenie i czekamy, aż znajdzie się osoba, gotowa zająć na rynku pozycję odwrotną do naszej. Wycena certyfikatów odbywa się raz w miesiącu w oparciu o analizę wartości majątku, bądź też w przypadku obrotu nimi na giełdzie - następuje wycena rynkowa. W tym miejscu warto wspomnieć, iż cena ustalona na podstawie zleceń kupna - sprzedaży składanych przez inwestorów, może w znacznym stopniu odbiegać od wyceny rynkowej funduszu. Zamknięte fundusze inwestycyjne przeznaczone są dla osób skłonnych zaakceptować wysokie ryzyko i długi horyzont czasowy inwestycji.
fundusze inwestycyjne mieszane - tytułem uczestnictwa w funduszu mieszanym są certyfikaty inwestycyjne, które mogą być przez fundusz odkupywane na żądanie uczestnika. Odkupywanie certyfikatów musi następować z częstotliwością nie mniejszą niż raz w roku. Podobnie jak w przypadku funduszy zamkniętych, certyfikaty inwestycyjne funduszu mieszanego są dopuszczane do publicznego obrotu, a następnie wprowadzane do notowań na rynku regulowanym (giełdowym lub poza giełdowym). Fundusze mieszane są forma pośrednią między funduszem otwartym a funduszem zamkniętym. Fundusze mieszane mogą dokonywać lokat w mniej płynne aktywa niż fundusze otwarte, muszą być jednak przygotowane na sprzedaż aktywów w terminach odkupywania certyfikatów.
Kryterium rodzaju dokonywanych lokat:
fundusze akcyjne ( agresywnego inwestowania) - inwestują przede wszystkim w akcje spółek dopuszczonych do publicznego obrotu. Polityka inwestycyjna funduszy akcyjnych może być bardziej lub mniej agresywna. Najbardziej agresywne są fundusze w akcje, które dają możliwość uzyskania maksymalnych zysków kapitałowych. Z kolei fundusze ukierunkowane na bieżący dochód lokują w większym stopniu w akcje spółek o uregulowanej pozycji i wysokich okresowych dywidendach. Wśród funduszy akcyjnych oddzielną kategorie stanowią tez fundusze indeksowe, w przypadku których skład portfela odzwierciedla konstrukcję określonego indeksu giełdowego. Działają również fundusze sektorowe, które specjalizują się w inwestycjach w określonym sektorze rynku akcji. Fundusze akcji inaczej nazywane agresywnymi, lokują do 100 % posiadanych środków w akcje. Charakteryzują się dużymi wahaniami cen jednostek, wyliczanymi w oparciu o aktualne ceny papierów wartościowych wchodzących w skład portfela funduszu.
Potencjalne zyski z takiej inwestycji mogą być bardzo wysokie, jednak niosą ze sobą równie wysokie ryzyko poniesienia straty. Zagrożenie takie zmniejsza się wraz z wydłużeniem horyzontu czasowego inwestycji. Reasumując, fundusze agresywne przeznaczone są głównie dla osób skłonnych zaakceptować wysokie ryzyko i długi horyzont czasowy inwestycji. W przypadku krótkich okresów czasu, lokowanie ma na celu spekulację.
fundusze zróżnicowane - inwestują 60-70 % posiadanych środków w akcje. Odznaczają się niższym ryzykiem niż fundusze akcji, gdyż 30-40 % papierów wartościowych portfela stanowią bezpieczne papiery dłużne Skarbu Państwa. Ceny jednostek uczestnictwa znacznie się wahają, co spowodowane jest większościowym udziałem akcji w strukturze portfela funduszu. Zysk z takiej inwestycji powinien przewyższyć odsetki z lokat bankowych, zaś czas jej trwania nie powinien być krótszy niż 1 rok.
fundusze rynku pieniężnego - lokują środki w krótkoterminowe papiery wartościowe, lokaty międzybankowe, bony pieniężne. Fundusze rynku pieniężnego zaliczane są do funduszy bezpiecznych. Podobnie jak w przypadku funduszy obligacji, niemalże całościowy skład portfela stanowią papiery dłużne Skarbu Państwa. Różnica polega na długości okresu zapadalności papierów dłużnych, który w przypadku rynku pieniężnego jest krótszy od 1 roku. Ryzyko takiej inwestycji nie występuje, zaś oczekiwana stopa zwrotu zbliżona jest do odsetek uzyskanych z 3 miesięcznych depozytów bankowych.
Fundusze rynku pieniężnego polecane są w okresach kilkumiesięcznych jako alternatywa dla krótkoterminowych lokat bankowych.j
fundusze prywatyzacji - ich celem jest aktywne inwestowanie w papiery wartościowe, o wyższym od przeciętnego ryzyka. Zgromadzone środki, lokowane są przede wszystkim w instrumenty finansowe związane z Programem Powszechnej Prywatyzacji, a także w akcje Narodowych Funduszy Inwestycyjnych oraz firm im podległych.
Fundusze prywatyzacji stwarzają możliwość znacznego pomnożenia zainwestowanego kapitału w długim okresie czasu, jednak obarczone są wysokim ryzykiem.jjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjj
fundusze obligacji - inwestują przede wszystkim w papiery wartościowe o stałym dochodzie, takie jak bony i obligacje skarbowe oraz instrumenty dłużne emitowane przez przedsiębiorstwa i władze samorządowe. Polityka inwestycyjna funduszy obligacji może przewidywać specjalizację funduszu w instrumentach dłużnych o określonych cechach lub dopuszczać znaczne zróżnicowanie lokat. Wprawdzie lokaty w funduszach obligacji obarczone są mniejszym ryzykiem w porównaniu z funduszami akcyjnymi, ale również w ich przypadku możliwe są znaczne okresowe wahania wartości uczestnictwa. Wahania te wynikają stąd, że ceny papierów dłużnych zmieniają się przeciwnie do zmian rynkowych stóp procentowych. Ryzyko funduszu obligacji rośnie, gdy w jego portfelu przeważają instrumenty o długim terminie do wykupu.
fundusze stabilnego wzrostu struktura ich portfela przedstawia się następująco: 30-50 % akcje, 50-70 % obligacje. W związku z tym, że znaczną część struktury stanowią bezpieczne papiery dłużne, nie obserwujemy dużych ruchów wartości jednostek. Ryzyko lokowania w funduszu stabilnego wzrostu jest umiarkowane. Niestety wraz ze spadkiem poziomu ryzyka należy spodziewać się zmniejszenia potencjalnych zysków, które jednak powinny być nieco wyższe, niż w przypadku oszczędzania w funduszu obligacji.
Przy wyborze funduszu należy, oprócz oczekiwań co do stopy zwrotu i ryzyka, zwrócić uwagę na prowizję, jaką pobiera fundusz od wypłacanych środków. Największe prowizje pobierane są w przypadku funduszy agresywnych, gdzie przy małych kwotach prowizja może wynieść do 5%.
Zalety funduszy inwestycyjnych są następujące:
wysokie dochody, konkurencyjne względem innych lokat,
bezpieczeństwo - rygorystyczne regulacje prawne,
powierzenie oszczędności specjalistom,
dywersyfikacja lokat (różnicowanie) - przyczynia się do ograniczania ryzyka,
szybki dostęp do oszczędności - wysoka płynność powierzonych oszczędności,
możliwość oszczędzania niewielkich kwot i umiarkowane koszty,
elastyczność oferty,
dodatkowe usługi świadczone na rzecz uczestników.
1