1. Współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne
Różni autorzy na przestrzeni czasu prezentowali różne koncepcje i ideologie pedagogiczne. Ideologia według definicji słownikowej jest to zespół ściśle określanych założeń i poglądów politycznych, etycznych i filozoficznych, często bezdyskusyjnie przyjmowanych i wcielanych w życie przez określoną grupę społeczną, w przekonaniu której wyrażane są jej interesy. W tym znaczeniu poglądy mają charakter subiektywny - są wyrazem interesu grupy i dlatego nie mogą być oceniane w kategoriach teoretycznych, bo nie są ani prawdziwe, ani fałszywe.
Systemy (kierunki i ideologie) wychowawcze to układy ideowe, który budując system wychowawczy idei i celów wychowania, wyznacza kierunek i kształt pozostałych układów (teoretycznego i praktycznego), dzięki czemu wszystkie współczesne systemy wychowania stanowią idealne modele, wzory, możliwe do wprowadzania w życie społeczne.
Współczesna pedagogika ogólna szuka tego, co łączy wszystkie kierunki, co prowadzi do lepszego poznania prawdy o kształceniu i wychowywaniu drugiego człowieka.
J. Gnitecki różne koncepcje zespolił w pięć grup tematycznych.
PEDAGOGIKA NATURALISTYCZNA hołduje zasadzie wychowania zgodnego z naturą. Naturalizm pedagogiczny wywodzi się z założeń opartych na teorii ewolucji Darwina i Spencera, według których praca wychowawcza jest wówczas najskuteczniejsza, gdy jest przystosowana do natury dziecka. W związku z tym podstawową kategorią pedagogiczną jest poczucie przez dziecko swobody działania.
PEDAGOGIKA PSYCHOLOGICZNA przyjmuje iż u podstaw wychowania znajdują się procesy psychiczne. Psychologizm pedagogiczny polega więc na sprowadzaniu faktów pedagogicznych do procesów i czynności psychicznych. Istnieją różne odmiany pedagogiki psychologicznej. Jedną z nich jest indywidualizm pedagogiczny odwołujący się do założeń psychologii różnic indywidualnych. Drugim jest personalizm pedagogiczny nawiązujący do założeń psychologii strukturalistycznej. Innym jest aktywizm opierający się m.in. na założeniach psychologii genetycznej i operacjonalistycznej J. Piageta i psychologii interiorystycznej Galperyna. Współcześnie wielu pedagogów sądzi, że to właśnie nauki psychologiczne stanowią podstawę konstruowania teorii pedagogicznej. Teoria ta wyjaśnia zmiany psychiczne dokonujące się w procesie edukacji.
PEDAGOGIKA SOCJOLOGICZNA traktuje wychowanie wyłącznie jako zjawisko społeczne. W pedagogice socjologicznej nastąpiło sprowadzenie faktów pedagogicznych do kategorii zjawisk społecznych. W związku z tym kluczową rolę wśród nauk pedagogicznych pełnią dyscypliny o charakterze socjologicznym. Dostarczają one niezbędnych konstruktów teoretycznych wyjaśniających mechanizm dokonywania zmiany w jednostce i grupie społecznej. W literaturze znajdujemy różne nurty pedagogiki socjologicznej. Jednym z nich jest pedagogika socjologiczna nurtu empirycznego. Opierała się ona na dwóch naukach: biologii i socjologii. Kolejnym nurtem jest pedagogika socjologiczna orientacji idealistycznej. Pedagogika socjologiczna określana jako klasowa, narodowa i państwowa stanowi znaczący nurt jej współczesnego rozwoju. Społeczeństwo uznaje się za cel wychowania.
PEDAGOGIKA KULTURY uznaje, że podstawą wychowania jest uczestniczenie w wartościach kulturowych. Kulturalistyczna wersja pedagogiki powstała w Niemczech. Świat kultury jest traktowany jako nie podlegający żadnym prawom przyrodniczym świat ducha obiektywnego, poznanie zaś wartości kulturowych w procesie wychowania jest to intuicyjne wnikanie w te wartości. Proces wychowawczy opiera się na obcowaniu wychowanków z takimi wartościami takich dziedzin kultury ,jak: religia, filozofia, sztuka, nauka czy prawo, na przeżywaniu i rozumieniu tych wartości i na kształtowaniu tym samym osobowości wychowanków.
PEDAGOGIKA IDEOLOGICZNA ma różne odmiany. Ze względu na wyraźne zabarwienie ideologiczne zaliczana jest tu np. koncepcja pedagogiki socjalistycznej.
BIBLIOGRAFIA
Gnitecki J. Zarys pedagogiki ogólnej , Poznań 1995.
Kwieciński J. Śliwerski B. Pedagogika: podręcznik akademicki.1 Warszawa 2004