1.Przedmiot i zakres HMS.

Historia myśli socjologicznej dotyczy zagadnień związanych z  rozwojem problemów socjologicznych znajdujących się w ośrodku zainteresowań socjologii współczesnej. Obejmuje myślicieli, którzy podejmowali takie problemy, nawet jeśli sami nie uważali się za socjologów lub nawet nigdy o socjologii nie słyszeli (gdyż w ich czasach takim pojęciem nie posługiwano się). Filozofowie podejmują w swoich rozważaniach problemy dotyczące kształtowania się, powstawania społeczeństwa / państwa, a także problem wolności, ustrojów i władzy.

Joseph Schumpeter nazwał kryteria podejścia do myśli socjologicznej:

1. kryterium formalne - I podejście myśli socjologicznej

2. kryterium merytoryczne- nie ważne jak się rzecz nazywa, ważne o czym mówi

3. kryterium analityczne- poglądy oparte na eksperymencie, na doświadczeniu, próbach;

Prawdziwość czy fałszywość poglądów nie jest istotna, bo poglądy które wyznawały społeczeństwa są to tylko fakty społeczne.

2.Etapy rozwoju myśli socjologicznej.

Etapy:

Polis- oznaczała i państwo i społeczeństwo; dziś rozdziela to politologia i socjologia, kiedyś było to jedno.

VI-IV wiek p.n.e sofiści - głosili pogląd, że porządek społeczny i porządek przyrody są to dwa niezależne porządki

Niewolnik - arystokrata

Wróbel-paw

Nie można tego zmienić; ludzie nie są równi z natury

Sofiści z kolei uważali, że ludzie są po prostu ludźmi, a nie ptakami; była to ewolucyjna myśl, jednak nic ta myśl nie zmieniła.

XVII w. - rozdział państwa i społeczeństwa; John Locke. „To społeczeństwo wyłania rządy i to społeczeństwo może te rządy obalać.”

I poł. XIX w. A. Comte - socjologia jako nauka

X w. - powstanie metod ilościowych, a później jakościowych

Elementy myśli społecznej można odnaleźć np. w filozofii, historii,  filozofii społecznej, ekonomi, psychologii, pedagogice, antropologii itp.

3.Struktura społeczna w świadomości społecznej starożytnych Greków (Homer, Hezjod, Archiloch, Arystofanes, Eurypides).

W historii myśli starożytnej Grecji chodziło głównie o dwie rzeczy:  

- w starożytnej myśli greckiej dokonuje się przejście z naiwnego monizmu (wiara) do krytycznego dualizmu, czyli uświadomienia sobie potrzeby wyróżnienia dwóch czynników: naturalnego i społecznego. Polegało to na dostrzeżeniu różnicy miedzy prawami ustanawianych przez ludzi i prawidłowościami przyrody, na które człowiek nie ma wpływu. 

-odkrycie autonomii jednostki ludzkiej i uczynienie problemem jej przynależności do społeczeństwa oraz jej pozycji w społeczeństwie. Owo przejście miało fundamentalne znaczenie, było znakiem rozkładu społeczeństwa, w którym każdy członek miał miejsce z góry mu wyznaczone i nieuchronnie wchodził w gotową już rolę.

2 przeszkody w zrozumieniu starożytnych Greków:

• niepełne źródła, niekompatybilne z aparaturą pojęciową współcześnie

• nawyki myślowe, mamy swoje własne wyobrażenia na pewne tematy

Homer:

Iliada obrazuje pewien styl myślenia, który różni się od obecnego stylu myślenia. W Iliadzie nie chodzi o jednostki. Wzór idealny wojownika- Achilles, Hektor. Nasz styl myślenia nie jest naturalny. Jednostka ma być ucieleśnieniem cech ogółu. Cnoty, które mamy uprawiać zależą od miejsca w strukturze społecznej; Iliada pokazuje hierarchizację społ. Greckiego.

Hezjod:

„Prace i dnie”(spisane z punktu widzenia warstwy chłopskiej); pisze o szlachcie i przedstawia inny punkt widzenia; praca jest cnotą, nie degraduje człowieka, praca fizyczna bogactwo cnota; pisze w 1 os.; szlachta okazuje się być niesprawiedliwa (inaczej niż u Homera); mit o Prometeuszu przewija się w dziejach Hezjoda; kupiec i żeglarz to podejrzane zawody wg niego, bo używają specyficznego języka, np. w celu reklamy.

Archiloch:

Kpi z ideałów, o których mówi Homer, m.in. z istoty bycia wojownikiem- wcześniej uważano, że wojownik nie mógł wrócić żywy bez tarczy, teraz Archiloch wyśmiewał ten pogląd.

Arystofanes:

Twórczość komediowa: przejaw demokratyzacji życia; występowali na scenie ludzie spoza wyższych warstw; komedia znika i pojawia się dopiero w XVII w.

4.Kondycja jednostki w starożytnej Grecji (wg mitologii i źródeł literackich) i jej zmiana w filozofii Platona.

Kondycja jednostki w starożytnej Grecji

Władza człowiek przeznaczenie(fatum)

przymusu

bogowie

(posiadają namiętnośći, których chcą się wyrzec ludzie, np. są zazdrośni, pyszni, próżni, gniewni)

Świat jest pozbawiony indywidualności. Tak naprawdę całe życie zależy od woli bogów. Przyszłość wpływa na to, co się dzieje w teraźniejszości - fatum, mimo to, ludzie są odpowiedzialni za swoje czyny.

Kondycja jednostki wg Platona (jak powinno być)

Znika przeznaczenie

(mówi o woli człowieka i jej mocy na jednostki)

człowiek władza (jako wychowanie, a nie przymus)

bogowie

(reinterpretacja wyobrażeń o bogach)

- prawdziwa wiedza nie jest pochodzenia empirycznego, jest tylko mniemaniem

-prawdziwa wiedza jest racjonalna, pochodzi z rozumu

• świat materialny jest odbiciem świata ideii

• teoria bytu; wg Platona tylko idee były wiecznym bytem

• idea=słowo po grecku „Na początku było słowo. A słowo było u Boga.”

5.Ukryte funkcje instytucji społecznych wg Platona.

Nie rozumiem tego zagadnienia. Funkcje ukryte, czyli nieświadome.. to te które wpływają destabilizująco?

6.Wady państwa/społeczeństwa realnego i wizja ich przezwyciężenia wg Platona.

• Platon był rozczarowany ustrojem. Sądził, że arystokracja, włądza powinna mieć na uwadze dobro całego społeczeństwa, a nie tylko swój interes

• Ustanowienie władzy za pomocą przymusu nie jest skuteczna, bo nie dotyka duszy; władza jako przymus nigdy nie sięga do istoty człowieka, nie zmienia go. Dlatego też Platon krytykuje sofistów, którzy uważali, że każdego można przekonać na dowolny pogląd

• Wg Platona władza jest sztuką opartą na wiedzy, a wiedza jest rodzajem przymusu; widzi mi się to nie wiedza, to namiętność; władza=poczucie obowiążku =/=poczucie wolności

• Człowiek jest rozdarty między dwoma wektorami: heda-przyjemność i kalon-szlachetność. Wg Platona bycie człowiekiem to możliwość przezwyciężenia hedy na rzecz kalon.

• chciał przywrócić homerycki ideał bohatera

• żyje w demokratycznym państwie

• społeczeństwo jest podzielone wg różnych kryteriów: podział pracy, bogactwo lub jego brak

• Platon dostrzegł nepotyzm we władzy

• państwo rozpadło się na szereg różnych państw, którę nieustannie ze sobą walczą

• różnice majątkowe destabilizują życie w państwie

• jednostka nie jest samowystarczalna, samowystarczalne jest tylko państwo

państwo:

• jest wartością naczelną

• ma charakter systemu (wszelkie elementy w społeczeństwie są ze sobą powiązane w tym sensie, że zmiana jednego z elementów pociąga za sobą zmianę w innym elemencie)

• organizmu (państwo składa się z części; żadna z nich nie może być usunięta, czy zastąpiona bez szkody dla całości i żadna nie może się usamodzielnić, nie narażając na szwank całego organizmu i tym samym, wszystkich pozostałych części)

• interes jednostki nie jest naczelny, tylko państwo

• sprawiedliwość: pojęcie stosuje się do oceny czy nasze działania w państwie są funkcjonalne

• każdy w strukturze ma jakieś obowiązki

• moralność dopasowana do struktury społecznej

• to filozofowie mają decydować jak cenzurować mity; oni też mają wychowywać, rządzić; nie każdy może być filozofem; cała wiedza jest dostępna tylko niektórym, ale tylko ona uprawnia do władzy

• prefunkcjonalizm- ludzie przez swą naturę przeznaczeni są do różnych miejsc w państwie i tych miejsc nie mogą zmieniać 

• holizm- całość ma inne cechy niż jej części składowe, nie można ich wywnioskować na podstawie wiedzy o prawidłowościach rządzących ich składnikami

7.Czynniki stabilizujące i destabilizujące państwo wg Platona.

Destabilizujące:

• zróżnicowanie majątkowe: uważał, że jeżeli społeczeństwo jest podzielone na mocno bogatych i mocno biednych to tak, jakby nie było jednego, lecz dwa państwa.

• Indywidualizacja: im bardziej jednostki są niepowtarzalne, tym bardziej jest to niebezpieczne dla społeczeństwa jako całości; trzeba ujednolicić przekonania zbiorowe; każda zmiana oznacza zło, wartością jest stabilność

• Niewłaściwy podział pracy: niewłaściwe osoby sięgają po włądzę; każdy ma swoje miejsce w społeczeństwie wg talentów i umiejętności, a nie wg warstwy społecznej w której się urodził

• Wielkość państwa: nie może być za duże, bo komplikuje podział pracy, ale też nie może być zbyt małe, bo będzie słabe

• Położenie państwa: nie obok morza, skąd napływają obcy; Platon nie lubił żeglarzy i kupców, którzy wprowadzali zamęt, byli chytrzy, dokonywali gwałtu w mowie i mącili w głowie

• Nowinki w sztuce: wszelka zmiana w stylu muzyki, łamanie ogólnych zasad pomału wchodzi w zwyczaj i zaczyna burzyć obyczaje, sposób bycia, potem prawo, ustrój polityczny; dlatego Platon przewidywał w państwie idealnym drobiazgową kontrolę na wszystkimi sferami życia jednostek, pozbawiając je praw do wszelkich ekstrawagancji, które są zagrożeniem dla ustalonych zasad ładu społecznego.

Stabilizujące:

• Państwo powinno się składać z różnych części (podział na zawody)

• powinno się w sposób świadomy i systematyczny wprowadzać techniki, które niwelowałyby destabilizację państwa (pozbawienie własności prywatnej, ale nie rzemieślników, tylko wojowników)

• zmiana pozycji kobiety - równość ze względu na zniesienia małżeństwa (?)

• dom składa się przede wszystkim z niewolników

• kupcy- podejrzane zawody, państwo odizolować od kupców - oni rozprzestrzeniają złe wartości - chciwość; bogacenie się i własność prywatna to dwie różne cechy

• państwo jeśli ma być stabilne nie może być wielkie

• sprawiedliwość polega na tym, by każdy w państwie miał swoje miejsce. Sprawiedliwość =/= równość. Równość nie jest żadną wartością.

• Cenzura mitów, nowy obraz Boga

• Zawody związane ze sztuką są dysfunkcyjne

---