Zygmunt Krasiński „Nie-boska komedia”
Motto 1 „Do błędów nagromadzonych..” Bezimienny
Motto 2 „To be or not to be” Hamlet
Dedykacja: Poświęcone Marii
-główny bohater- Henryk, lat 36, arystokrata. Uważa się za poetę, geniusza. Marzy o sławie, chce być wieszczem. Nie potrafi jednak odróżnić prawdy od kłamstwa, traktuje życie jako natchnienie poetyckie. Nie realizuje się jako mąż i ojciec.
CZĘŚĆ I
-pytanie o sens życia tego poety
-poeta jako marny cień; kobiety to istoty ziemskie
-nieszczęśliwy jest poeta, który dostrzega obiektywnie istniejącą poezję, a błogosławiony, którego życie jest poezją
-błogosławiony, w którym zamieszkała poezja
-Anioł posyła do poety kobietę, która ma być dobrą żoną
*złe duchy zsyłają cień nałożnicy, który ma zostać kochanką poety oraz sławę
*w kościele na wsi ksiądz udziela ślubu
*wesele: Pan Młody napawa się urodą Panny Młodej i prosi ją, by mimo zmęczenia zatańczyła jeszcze raz
*ogród i cmentarz-zły duch przybiera postać pięknej kobiety
*śpiącemu Mężowi ukazuje się zjawa i posądza go o zdradę- Mąż żałuje małżeństwa, wychodzi do ogrodu
*nawiedza go Dziewica, której obiecuje, że w każdej chwili pójdzie za nią; Żona go woła-wracaj do domu.
*rodzi się dziecko-chrzczony bez obrzędu katolickiego
*Żona zali się Mężowi, że już nie czuje od niego miłości-czy się na nią obraził?
*klęka przed nim, żeby chociaż dziecko kochał
*Mąż obiecuje kochać ją i dziecko
*grzmot i dzika muzyka-pojawia się Dziewica
*Mąż widzi ją jako piękną kobietę, ale Żona jako trupa w całunie
*Mąż idzie za Dziewicą- Żona mdleje-drugi grzmot
*chrzciny- ponure, Żona słaba- błogosławi dziecko i chce, by zostało poetą, żeby ojciec wrócił do nich
*wzgórza i lasy- Dziewica ciągnie Męża za sobą. Mąż zaczyna orientować we własnej sytuacji pod wpływem strachu- widzi prawdziwą postać Dziewicy
*Mąż wzywa Boga, bo wie, że stał się igrzyskiem Szatanów
*Anioł Stróż ratuje go od złych duchów i każe wracać do domu
*Żonę wywieźli do domu wariatów- nawet to zdarzenie Mąż poetyzuje; jedzie do domu obłąkanych- przedstawia się jako przyjaciel Męża-wchodzi do pokoju Żony
*Maria staje się poetą-modli się do Boga o ducha poezji-mówi Mężowi, że syn też będzie poetą (poeta Jerzy Stanisław)
*Żona roztacza wizję, co by było gdyby Bóg oszalał-Chrystus niszczy krzyż
*Żona mówi, że poeci żyją krótko-umiera
CZĘŚĆ II
*Opisana postać kilkuletniego już Orcia- chłopiec jest dzieckiem niezwykle uroczym i spokojnym. Każdy zachwyca się nim i wróży mu wspaniałą przyszłość. Tylko jego ojciec widzi momentami dziwne zamyślenia zwiastujące duszę skażoną poetyckimi natchnieniami
-wszyscy próbowali poznać jego przyszłość, m.in. cyganka, profesor, magnetyzer.
-cmentarz: ojciec i Orcio modlą się nad grobem zmarłej 10 lat wcześniej matki. Orcio jednak stale zmienia słowa modlitwy, na napomnienia ojca odpowiada, że te słowa same mu przychodzą i bolą w głowie
-dziecko widuje matkę, która mówi do niego
-ojciec błaga Boga, żeby nie odbierał dziecku rozumu, bo to ześle na nie przedwczesną śmierć (wizje poetyckie)
-ojciec błaga Boga o zmiłowanie nad dzieckiem, odchodzi z synem
*spacer-damy, kawalerowie, Filozof, Mąż
-Filozof rozmawia z Mężem o zmianach na świecie i o wyniku przewrotów i rewolucji- Hrabia porównuje jednak stwierdzenie Filozofa do spróchniałego drzewa, które wypuszcza młode gałązki, ale niedługo całe ulegnie zniszczeniu.
-Mąż stwierdza, że pomimo poszukiwań i dociekań, które pochłonęły całe jego życie, nie dotarł do ostatniego końca wszelkich wiadomości i nie posiada już u siebie żadnych uczuć
-głos Anioła, który usiłuje wskazać mu drogę miłości, zagłuszony jest przez Mefista, który znienacka pojawia się obok Henryka, a po chwili rozmowy odchodzi. Chwilę później przed oczyma Henryka pojawia się wielki, czarny orzeł, który zachęca go do podjęcia bezpardonowej walki. Hrabia zostaje sam (rzuca żmiję). 14 letni Orcio choruje na oczy. Lekarz wezwany przez Hrabiego stwierdza, że chłopak całkowicie straci wzrok. Ojciec zrozpaczony i zrezygnowany. Dziecko chore na amaurosis. Mąż klęka przed Orciem- gdzie się ma upomnieć o krzywdę dziecka?- Bo śmieje się z modlitwy, Szatan z przekleństw.
-Głos skąd: „Twój syn poeta- czegóż żądasz więcej”
-Mąż późnym wieczorem wzywa lekarze, bo Orcio budzi się zawsze koło 12 i mówi przez sen. Zebrani obserwują dziwne zachowanie chłopca, który spaceruje po pokoju, mówi przez sen i zwraca się do matki.
-lekarz stwierdza, że Orcio cierpi na pomieszanie zmysłów połączone z drażliwością nerwów.
-Orcio się budzie, a gdy zasypia, ojciec go błogosławi (wnet pójdzie walczyć, a gdzie się dziecko podzieje. Mamka prosi męża, by wyszedł do Konsyliarza-lekarza)
CZĘŚĆ III
*Poeta ukazuje tu obraz tłumu nędzników, którzy żądni krwi panów wsłuchują się w słowa przywódcy Pankracego (pogląd, że rozwó świata odbywa się przez krew). Czasy rewoluci francuskiej. Wyznawcy judaizmu, którzy dla zjednania sobie chrześcijan przyjęli chrzest, gotują się do uwieńczenia swego spisku ostateczną rozprawą (jednym z nich jest Przechrzta) z wyznawcami Chrystusa
-przekleństwo dla chrześcijan. Panowie (chrześcijanie), tylko oni bronią krzyża- „Śmierć
Panom”
-wchodzi Leopold i oznajmia Przechrzcie, że jest on wzywany do Pankracego. Następnie obydwa wychodzą. Leopold przyprowadza Przechrztę, Pankracy wysyła żyda do Hrabiego Henryka z wiadomością, że wódz rewolucjonistów chce się z nim widzieć osobiście i potajemnie. Po wyjściu Przechrzty Leopold gwałtownie reaguje na wiadomość o potajemnym spotkaniu, jednak Pankracy nakazuje mu ślepo wierzyć w swoje słowa i studzi zapały porywczego młodzieńca oraz oznajmia mu, że na spotkanie z Henrykiem pójdą we dwóch.
-w Okopach Świętej Trójcy ukrywają się arystokraci, jest to też obok posiadłości Henryka. Hrabia chce pomóc arystokratom. Leopold wychodzi, natomiast Pankracy pogrąża się w rozważaniach nad dziwnym wpływem, jaki wywiera na niego osobowość Henryka. Pankracy nie jest pewny siebie, pełen wątpliwości. Zastanawia się nad celem swego działania, Przechrzta oprowadza Męża po obozie rewolucjonistów. Dla niepoznaki Hrabia jest ubrany w czarny płaszcz i czerwoną czapkę noszoną przez buntowników. Mężczyźni podchodzą do różnych ludzi
-słychać przekleństwa pod adresem Panów, obietnice odwetu przez ciemiężonych członków niższych klas. Chcą; chleba, zarobku, opału na zimę, a w lecie odpoczynku. Idą dalej- pod dębem siedzą lokaje. Chór rzeźników w gęstwinie- i to samo zabijać bydło i Panów. Spotykają kobietę wolną, która towarzystwu za prawa rozdaje miłość (mąż ją trzymał na uwięzi). Potem spotykają generała Bianchettiego. Mąż radzi Przechrzcie, żeby go zabili, bo tak rodzi się arystokracja. Spotykają umierającego rzemieślnika. Rewolucja nie zmieni sytuacji ludzi
-ludzie myślą, że najlepsza jest anarchia, wieszają panów.
-w innej części boru Mąż dochodzi do miejsca, gdzie Leopold odprawia obrzędy nowej wiary, po drodze mija gruzy zburzonego przez rewolucjonistów ostatniego kościoła na tych równinach oraz zniszczonego cmentarza. Nawet rewolucjoniści zaczęli się między sobą różnić stanem
-Leopold oznajmia nastanie nowego świata, w którym lud nie będzie już cierpiał (swoboda i rozkosz).
Młody prorok zostaje natchnięty- prorokuje: zabójcy mają iść bez trwogi, całkowity rozkład moralny. Są wybrani do mordowania. Namaszczenie zabójców- niech niszczą stare pokolenia. Mąż przedstawia się Leopoldowi jako morderca Klubu Hiszpańskiego, Przechrztę nazywa swoim bratem, który twarz pokaże dopiero, gdy zabije przynajmniej barona.
Idą stamtąd- w krzakach chowa się arystokracja. Hrabia nie wie, czy ma poprzeć rewolucję, czy z nią walczyć. Stwierdza, że do końca będzie bronił zwyczajów przodków.
-Pankracy przychodzi do Henryka-szlachta pewna siebie, potrafi się tylko odgryzać. Mąż mówi, że rewolucjoniści to ateiści, a jego przodkom Bóg dał panowanie. Pankracy wie, że Henryk jako poeta może się mu przydać i daje mu szansę ocalenia, którą Hrabia odrzuca
-Pankracy mówi, że Bóg nie istnieje
-Henryk ma być ostatnim Hrabią. Wierzy w stary porządek, a Pankracy w zwycięstwo i życie. Hrabia nazywa Pankracego bluźniercą, broni krzyża
-Pankracy chce upodabniać się do Chrystusa, ale Mąż nazywa go młodszym bratem Szatana. Pankracy prowadzi koczowniczy tryb życia- bo nie uznaje przodków. Wspomina o Mikołaju Bazylim Potockim. Mąż nawiązuje do przedmurza chrześcijaństwa- chce się stać obrońcą starych wartości i wiary
CZĘŚĆ IV
-poeta opisuje Zamek Św. Trójcy. Bastiony tej twierdzy zbudowane na skalistym wzgórzu- wyłaniają się z tumanów mgły, w obozie przeciwnym, w promieniach wschodzącego słońca błyszczy broń rewolucjonistów, którzy tłumnie kierują się w stronę oblężenia
-arcybiskup mianuje Henryka wodzem i komendantem twierdzy. Hrabiowie szemrzą przeciwko Henrykowi, jednak żaden z nich nie ma odwagi wystąpić jawnie przeciw niemu
-Mąż wymaga przysięgi, że chcą bronić wiary i krwi przodków, oraz że nie poddadzą się wrogom.
-kto wspomni o poddaniu, ma umrzeć
-Orcio w wieży siedzi na progu starego więzienia i śpiewa proroctwa. Hrabia stoi na pograniczach snu wiecznego. Jest wodzem tych, co snu równi byli. Rozmawia z synem
- po stoczonej bitwie Henryk spotyka się z synem, który prowadzi go do lochów.
- W dawnej sali tortur znajdującej się w lochach Orcio widzi, jak duchy pomordowanych kiedyś ludzi gromadzą się, by osądzić potomka ich ciemiężycieli, możnego pana. Osoba, którą sądzą jest bardzo podobna do Hrabiego. Henryk nie widzi zjaw, słyszy tylko głosy. W końcu bierze na ręce zemdlonego syna i ucieka, dochodzą do niego jednak jeszcze z dala głosy duchów, które mówią: „Za to, żeś nic nie kochał, nic nie czcił prócz siebie, prócz siebie i myśli twych, potępion jesteś - potępion na wieki”.
-W wielkiej sali zamkowej zbiera się tłum. Kiedy Ojciec Chrzestny, który przybył z poselstwem od Pankracego mówi, że dowódca rewolucjonistów obiecuje, że zostawi ich przy życiu, jeśli przyłączą się do niego i uznają „dążenie wieku”. Zgłodniała i wystraszona arystokracja przystaje na te warunki i wypowiada Hrabiemu posłuszeństwo, a kiedy on zarzuca im życie niezgodne z normami moralnymi, chcą go związać i wydać Pankracemu. Jednakże po stronie męża stają żołnierze przyprowadzeni przez Jakuba. Poseł widząc to ucieka. Arystokraci przeklinają wodza za wolę walki, on ich za „podłość”.
- Po kolejnym odpartym ataku Jakub mówi Hrabiemu, że zabrakło amunicji. Mąż prosi go, by sprowadził Orcia, bo chce się z nim pożegnać. Orcio oznajmia ojcu, że rozmawiał ze swoją matką, która przepowiedziała mu wkrótce śmierć. W chwilę później, pożegnany przez ojca, chłopiec ginie od kuli. Mąż staje na czele żołnierzy i rusza do decydującej bitwy.
- Ciężko ranny Jakub, umierając, wypomina Hrabiemu jego upór w walce do samego końca. Henryk, widząc nadchodzącego wroga, wspina się na skałę i ze słowami: „Poezjo, bądź mi przeklęta, jako ja sam będę na wieki!”. Rzuca się w przepaść.
- Pankracy, mimo próśb o darowanie życia, skazuje kolejno pojmanych arystokratów na śmierć. Ojciec Chrzestny, który był posłem podczas walki, próbuje zapobiec śmierci swoich współbraci, w efekcie on również zostaje włączony do grona skazańców. Pankracy szuka wśród pojmanych Henryka, a kiedy jeden z jego żołnierzy mówi, że widział żołnierza, który rzucił się z murów i oddaje wodzowi szablę, jaka po tym żołnierzu została. Pankracy rozpoznaje pałasz Henryka i oddaje mu hołd jako jedynemu, który dotrzymał słowa i bił się do końca:„on jeden spośród was dotrzymał słowa. - Za to chwała jemu, gilotyna wam”
- Następnie rozkazuje zburzyć twierdzę i udaje się z Leonardem na szczyt baszty. Pankracy zdaję się być zmęczony, ale zauważa wizję, której nie dostrzega jego towarzysz. Dostrzega na niebie sylwetkę Chrystusa z koroną cierniową na głowie wspartego na krzyżu, a jego wzrok przewierca wodza rewolucji na wylot. Pankracy stacza się w objęcia Leonarda i umiera z okrzykiem: „Galilae, vicisti!” („Galilejczyku, zwyciężyłeś!”)