Szkoła, jako środowisko wychowawcze

Wybrane zagadnienia w ujęciu socjologicznym

Wewnętrzne i zewnętrzne odziaływanie wychowawcze szkoły, jako instytucji:

Historia i misja szkoły:

Pozycja szkoły w środowisku społecznym, związki z instytucjami i organizacjami społecznymi.

Prestiż szkoły.

Efekty:

Chęć nauki w danej szkole.

Więź ze szkołą: satysfakcja bycia jej nauczycielem, uczniem, pracownikiem administracji.

Autorytet szkoły w środowisku lokalnym.

Funkcjonowanie struktury społecznej szkoły:

Relacje między nauczycielami (poziom zespołowości).

Relacje miedzy nauczycielami i młodzieżą (dominujący styl stosunków).

Relacje między nauczycielami, młodzieżą i pracownikami administracji.

Funkcjonowanie szkoły, jako organizacji.

Ogólna organizacja szkoły, stwierdza jeden z autorów, może być kwestią odpowiedzialności jednej osoby, dyrektora, albo jako przedmiot troski wyższych rangą nauczycieli lub wszystkich nauczycieli i starszych uczniów lub całej społeczności szkolnej, włączając w to personel techniczny, jak woźni i sprzątaczki.

Wewnętrzne i zewnętrzne oddziaływanie szkoły, jako środowiska grup młodzieży o różnych formach organizacji i działania:

-koła zainteresowań (przedmiotowych i poza programowych).

-zespoły (informatyczne, muzyczne, plastyczne, teatralne i tp.).

-stowarzyszenia ( np. ekologiczne, działalności społecznikowskiej w formie wolontariatu,).

Efekty:

-rozwijanie umiejętności działania w zespole,

-realizacja zamiłowań,, upodobań, uzdolnień,

-działalność w środowisku lokalnym (organizowanie różnych imprez, akcji społecznych).

-działalność poza lokalna zespołów szkolnych (olimpiady, konkursy, przeglądy itp.).

Klasa szkolna, jako środowisko wychowawcze:

„Struktura organizacyjna oraz styl i atmosfera pracy klas szkolnych, stwierdza Stanisław Kowalski, w dużym stopniu zależą od organizacji szkoły jako całości, zwłaszcza od sposobu kierowania nią oraz od koordynującego wpływu rady pedagogicznej i innych zespołów nauczycielskich. Niemniej jedna, bez względu na te zależności, klasa szkolna jest głównym ogniwem struktury organizacyjnej szkoły. W niej bowiem przede wszystkim aktualizuje się proces dydaktyczno-wychowawczy i w jego toku uspołecznienie uczniów.

Klasa szkolna, jako grupa formalna z wewnętrznymi nieformalnymi podziałami:

Na początku roku szkolnego, zwłaszcza klasa nowo utworzona, jest zwykle zbiorowiskiem formalnie włączonych do niej uczniów. W wyniku wzajemnych kontaktów i oddziaływań uczniów pojawiają się w klasie rozmaite zjawiska grupowe, takie jak normy, struktura przywództwa, klimat i spoistość, większa lub mniejsza, które decydują o rozwoju klasy jako grupy formalnej, w której rozwijają się grupy nieformalne 9grupy koleżeńskie, „paczki”.

Kowalski, w Socjologii w zarysie, przedstawia ciekawe rezultaty badania eksperymentalnego w jednej z klas szkolnych. W pierwszej fazie eksperymentu zastosowano socjometryczną analizę struktury wewnętrznej klasy.

„Wstępne badania, objaśnia Kowalski, wykazało duże zróżnicowanie struktury klasy. Obejmowała ona kilka osób izolowanych, niewybranych przez nikogo, jedną parę dziewcząt, które łączyła sympatia wzajemna, jeden cztero osobowy łańcuch sympatii nieodwzajemnianych, szereg stosunków sympatii jednostronnej, wreszcie dwie „paczki”: jeną - otwartą o zmiennym składzie członków, z przywódcą uznanym dobrowolnie, drugą - zamkniętą, z przywódcą autokratycznym typu agresywnego. Socjogram ujawnił również fakt zintegrowania całej klasy pod przywództwem uczennicy pochodzącej z wyższej klasy społecznej”.

Po pewnym czasie i zabiegach konsultacyjnych, stwierdza Kowalski, ”sporządzono dalszy socjogram, który ujawnił następujące zmiany: Przywódczyni generalna straciła na popularności i zdolności władania klasą według swego „widzi mi się”; jej konkurentka zaś, w wyniku intensywnej pracy nauczycieli, wzmocniła swoją pozycję i rozszerzyła grupę zwolenników; pewien uczeń, cieszący się znaczną popularnością zaczął pełnić rolę ogniwa pośredniczącego między dwiema grupami obu współzawodniczących przywódczyń klasy; jedna z dziewcząt zerwała z paczką agresywnego przywódcy.”

Zespól przeprowadzający badanie eksperymentalne, wyjaśnia Kowalski, „stwierdził, że chybiły całkowicie jego usiłowania wywarcia dodatniego wpływu na agresywnego przywódcę paczki, który, jak się okazało w wyniku analizy jego biografii, był chłopcem w wysokim stopniu zdeprawowanym, a przy tym, jako cieszący się wysokim prestiżem w społeczności młodzieżowej całej szkoły, „as” sportowy, pozwalał sobie na lekceważące zachowanie zarówno wobec nauczycieli i agresywne wobec kolegów z klasy. Po tych stwierdzeniach zespół doszedł do przekonania, że w stosunku do niego skuteczna może się okazać jedynie technika oddziaływania poprzez grupę; zastosowanie tego sposobu postępowania zaplanowano na następny semestr.”

x

W działalności szkół, jako środowisk wychowawczych, zachodzą dynamiczne zmiany o złożonych uwarunkowaniach, które wymagają systematycznych badań diagnostycznych poszczególnych problemów i opracowywania scenariuszowych programów działań skutecznie ograniczających zjawiska szczególnie negatywne społecznie (np. spadek autorytetu nauczycieli, dezintegracja społeczna w społecznościach uczniowski, zjawiska przemocy i patologii).

Niektóre zagadnienia do przemyśleń:

Treści i formy działań zwiększających pozytywne oddziaływania wychowawcze na młodzież szkolną (w strukturach formalnych - klasy i w strukturach nieformalnych, szczególnie podatnych na negatywne społecznie wpływy).

Relacje: szkoła - rodzice (sytuacja rodzin, szczególnie tych spatologizowanych).

Rola pedagoga szkolnego w świetle dotychczasowych, dominujących doświadczeń (np. pedagog szkolny i jego relacje z rodziną ucznia, czy wiedza pedagoga o środowiskach społecznych uczniów).

1

---