BRZOZA BRODAWKOWATA

Betula verrucosa Ehrh.

1. Taksonomia

Królestwo: Plants (Rośliny)

Typ: Spermatophyta (Nasienne)

Podtyp: Angiospermae (Okrytozalążkowe)

Klasa: Dicotyledonae (Dwuliścienne)

Rząd: Fagales (Bukowate)

Rodzina: Betulaceae (Brzozowate)

2. Występowanie

Europa, środkowa i południowa Azja:

• na północy do 69° szerokości geograficznej;

• na południu występuje na Półwyspie Apenińskim, w Serbii, Azji Małej, Armenii i na Kaukazie;

• na wschodzie sięga do Japonii;

• na zachodzie do Atlantyku, Wielkiej Brytanii i Portugalii.

W górach dochodzi do wysokości 2170m n.p.m. (Etna).

Optimum osiąga w chłodnym i wilgotnym klimacie krajów nadbałtyckich.

Suma opadów rocznych dla terenów występowania brzozy waha się od 350 do 1800 mm.

Polska:

• ma charakter przechodni i występuje na obszarze całego kraju;

• w górach występuje w reglu dolnym, rzadziej w górnym - górna granica np. Polica 1300m n.p.m., Tatry 1190m n.p.m.

3. Wymagania siedliskowe:

KLIMAT:

• cechy gatunku dostosowanego do klimatu kontynentalnego;

• znosi gorące letnie upały i bardzo mroźne zimy.

ŚWIATŁO:

• wybitnie światłożądna; rozwija się i wzrasta w pełnym świetle - minimum wg różnych źródeł 12-15%, 11-14,5% pełnego światła.

TEMPERATURA:

• wykazuje szeroką amplitudę wymagań termicznych.

WILGOTNOŚĆ:

• podobieństwo do sosny;

• nie rośnie na glebach bardzo suchych i bardzo mokrych;

• optimum na glebach umiarkowanie wilgotnych;

• nie znosi wysokiego poziomu wody gruntowej, choć transpiruje silniej niż najsilniej transpirujący z iglastych - modrzew;

• na glebach wilgotnych dobrze oczyszczone pnie jedynie w zmieszaniu z innymi gatunkami.

GLEBA:

• najczęściej na glebach lekkich, umiarkowanie wilgotnych, niezbyt suchych, głównie na piaskach gliniastych;

• unika rędzin;

• na glebach bardzo suchych, ubogich oraz kwaśnych i podmokłych ma postać krzewiastą;

• charakteryzuje się szeroką amplitudą co do odczynu i zasobności gleby w azot;

• na podmokłych terenach ustępuje brzozie omszonej.

ZAGROŻENIA ABIOTYCZNE:

• odporna na mróz (pąki rozwijają się do temp. -4°C);

• gatunek pionierski;

• na upały i susze wrażliwa tylko w pierwszym roku życia;

• umiarkowanie odporna na wiatr.

WRAŻLIWOŚĆ NA ZANIECZYSZCZENIA PRZEMYSŁOWE:

• wrażliwa na: SO₂, tlenki azotu;

• umiarkowanie wrażliwa na : fluorowodór, NaCl;

• dobrze znosi obecność soli i pyłów przemysłowych zawierających cynk, miedź i kadm;

• w rejonach przemysłowych utrzymuje się zazwyczaj tam gdzie brak już sosny.

SIEDLIKOWE TYPY LASU:

• jako gatunku domieszkowego;

• nizinne: Bs, Bśw, Bw, BMśw, BMw, LMśw, LMw, Lł;

• wyżynne: BMwyż, LMwyż, Lwyż;

• górskie: BMG, LMG, LG, LłG.

4. Wzrost i produkcyjność

• w pierwszym roku rośnie wolno; od 2-3 roku bardzo szybko; kulminacja wzrostu w wieku 10-15 lat;

• od 60 lat przyrasta tylko na grubość;

• na dobrych glebach może osiągnąć 25-30m wysokości i 50-60cm pierśnicy;

• może dożyć 90-100 lat.

5. Postępowanie hodowlane

ODNOWIENIE:

• często odnawiają się przesz samosiew; zazwyczaj wystarcza przygotowanie gleby pod odnowienie dla innych gatunków; nasiona rozprzestrzeniane na duże odległości;

• sadzenie jest wykonywane na trudnych do odnowienia terenach, przede wszystkim na znacznych kompleksach litych sośnin na terenach Bs i Bśw;

• zazwyczaj stosowana więźba 1,3 x 1,3m do 1,6 x 1,6m;

• sadzenie jesienią (po opadnięciu liści) lub wczesną wiosną przed ruszeniem soków;

• jest sadzona jako domieszka biocenotyczna, pomocnicza o udziale 10-15%, wprowadzana na zrębie zupełnym równocześnie z sosną, w jednostkowej lub grupowej formie zmieszania;

• 600-700 sztuk na ha w skupieniach po kilka sztuk lub 60-100 sztuk po jednym okazie;

• wykorzystywana także w formie pasów przy drogach, liniach podziału powierzchniowego oraz wewnątrz upraw sosnowych; więźba 1,5 x 1,5m (dla bujnego wzrostu);

• na siedliskach lasowych wprowadzana jako forma przejściowa; w małych grupach, aby po usunięciu nie powstały luki;

• ze względu na charakter pionierski pojawia się sama na terenach niezalesionych, a także zdewastowanych, gdzie tworzy stadia regeneracyjne - toruje drogę innym gatunkom; stosuje się ją jako przedplon dla: buka, jodły, świerka i innych; na terenach zaatakowanych przez hubę korzeniową można zakładać plantację brzozy.

PIELĘGNACJA

• jako gatunek światłożądny należy stosować bardzo intensywne zabiegi pielęgnacyjne;

• pielęgnacja podporządkowana celom hodowlanym oraz składowi gatunkowemu danego drzewostanu.