Temat: Ogólna charakterystyka narodowych strategii rozwoju,
Strategia pochodzi od greckiego słowa strategom, stratos - armia i agein - przewodzić. Słowo to pierwszy raz było używane w wojsku. Jej istotę określił znawca nauk wojskowych Carl van Clausewitz, który zdefiniował ją następująco: „Strategia jest nauką osiągania celów wojny za pomocą łączenia poszczególnych bitew. Wyrażając to w sposób elegancki, taktyka jest nauką o używaniu sił zbrojnych w walce, strategia zaś nauką wykorzystywania poszczególnych bitew w osiąganiu celów wojny”.
O strategii w sensie ogólnospołecznym, a nie tylko wojskowym, mówimy wtedy, gdy ktoś nie poddaje się przypadkowi czy biegowi wydarzeń gospodarczych lub społecznych. Chce zaplanować przyszłość zgodnie z przyjętymi przez siebie celami.
Nie ma jednoznacznej definicji strategii. Wspólną cechą różnych pojęć jest to, że strategia rozumiana jest jako konkretny, i celowy zbiór decyzji oraz działań niezbędnych do realizacji w określonym czasie. Podobnie jest też z definicją rozwoju, która określona jest jako proces pozytywnych przemian, czyli wzrostu ilościowego zmian jakościowych. Strategia opisuje organizacyjno-finansowy proces dochodzenia do określonych celów. Istotnym znaczeniem dla realizacji tych celów jest kapitał ludzki. Coraz większa część samorządu terytorialnego podejmuje działania zmierzające do stworzenia dokumentu strategii rozwojowej. Powoduje to, że potrzeby zamieszkującej dane terytorium ludności są lepiej zaspokajane. Niektóre instytucje współpracujące z samorządem terytorialnym, uzależniają udzielenie pomocy finansowej od odpowiednich zapisów w strategii rozwoju.
W dzisiejszych czasach strategie tworzy się nie tylko w samorządzie terytorialnym, ale także przy planowaniu rozwoju większości organizacji, w sektorze prywatnym i publicznym.
Planowanie strategiczne ma określone procedury i jest nieodłącznym elementem zarządzania. Sektor publiczny na potrzeby administracji przyjmuje i dopasowuje teorie, które zostały wypracowane w sektorze prywatnym. Można wyróżnić dwa podziały planowania strategicznego.
Jeden z nich to podział Jean`a Brilman`a, który podzielił planowanie strategiczne na cztery etapy, są to:
poznanie przedsiębiorstwa i jego otoczenia
określenie kierunków rozwoju
opracowanie i wybór sposobów realizacji
wdrożenie w życie wypracowanej strategii.
Drugi podział przedstawia Jon M. Bryson. Dla niego planowanie strategiczne w sektorze publicznym powinno składać się z ośmiu elementów, są to:
podejmowanie inicjatyw i osiągania porozumienia w zakresie metody podejmowanego planowania,
ustalenia podstawowych funkcji organizacji,
wyjaśnienia misji i wartości organizacji,
oceny zewnętrzne środowiska (najczęściej używaną metodą jest zdefiniowanie politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicznych czynników mających wpływ na daną organizację; określa się w tej analizie zarówno czynniki wspomagające organizację jak również zagrożenia),
oceny wewnętrznego środowiska - elementy organizacji wspomagających lub utrudniających osiągnięcie celów przewidzianych planem strategicznym,
zidentyfikowanie problemów organizacji w trakcie realizacji celów przewidzianych planem strategicznym,
wypracowywanie alternatywnych działań skierowanych na zarządzanie problemami organizacji w trakcie realizacji celów przewidzianych planem strategicznym,
stworzenie efektywnej wizji urzędu na przyszłość.
Artykuł 9 z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju dzieli strategie na: długookresową, średniookresową i inne. Długookresowa dotyczy rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunków przestrzennego zagospodarowania kraju. Obejmuje okres, co najmniej 15 lat. Średniookresowa określa cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i przestrzennym w okresie 4-10 lat. Inne strategie rozwoju to dokumenty określające podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki w obszarach wskazanych w średniookresowej strategii rozwoju kraju, odnoszące się do rozwoju regionów, rozwoju przestrzennego, sektorów lub dziedzin, realizowane przy pomocy programów.
Najważniejszą z powyższych strategii jest długookresowa strategia kraju, która zawiera w szczególności:
główne trendy i wyzwania, wynikające zarówno z rozwoju wewnętrznego jak i zewnętrznego kraju;
kompleksową społeczno-gospodarczą koncepcję rozwoju kraju;
scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego, uwzględniające cele i zasady zrównoważonego rozwoju;
uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne przestrzennego rozwoju kraju;
cele, kierunki i priorytety przestrzennego rozwoju i zagospodarowania kraju oraz sposoby ich realizacji;
W zakresie rozwoju przestrzennego określa w szczególności:
podstawowe elementy struktury przestrzennej kraju;
zasady realizacji i koordynacji polityk zmierzających do zapewnienia ładu przestrzennego;
rekomendacje do uwzględnienia w średniookresowej strategii rozwoju kraju, w tym wskazania obszarów problemowych o znaczeniu krajowym.
Powinna także uwzględniać uwarunkowania wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej.
Strategia średniookresowa i inne strategie powinny mieścić się w strategii długookresowej i nie mogą być z nią sprzeczne.
Strategie rozwoju opracowują podmioty prowadzące politykę rozwoju takie jak:
- w skali kraju - Rada Ministrów,
- w skali regionu - samorząd województwa,
- w skali lokalnej - samorząd powiatowy i gminny.
W artykule 10 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju mowa jest o tym, że strategia rozwoju kraju jest dokumentem planistycznym określającym podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym. Artykuł 11 tejże ustawy mówi:
Projekt strategii rozwoju kraju jest opracowywany i uzgadniany przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, we współpracy ministrami.
Minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego przedstawia Radzie Ministrów projekt strategii rozwoju kraju na kolejny okres, co najmniej 12 miesięcy przed upływem okresu objętego poprzednią strategią rozwoju kraju.
W czasie trwania procedury opracowywania i uzgodnienia strategii rozwoju, Sejm i Senat mogą przeprowadzić debatę na temat polityki rozwoju.
Strategia rozwoju kraju przyjmowana jest w trybie ustawy.
Prezes Rady Ministrów informuje Sejm i Senat o przyjęciu przez Radę Ministrów strategii rozwoju kraju.
Prezes Rady Ministrów przekazuje Sejmowi i Senatowi, do dnia 31 lipca każdego roku, informację o realizacji strategii rozwoju kraju w roku poprzednim.
Projekty strategii rozwoju podlegają konsultacjom z zainteresowanymi jednostkami samorządu terytorialnego, partnerami społecznymi i gospodarczymi, Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, które w terminie 35 dni od dnia ogłoszenia informacji o konsultacjach powinny wyrazić opinie do projektu. Jeżeli tego nie zrobią w okresie tych dni to znaczy, że w pełni akceptują go.
Podmiot, który opracowuje projekt strategii rozwoju powinien ogłosić w dzienniku o zasięgu krajowym i na swojej stronie internetowej informacje o konsultacjach. Taka informacja powinna zawierać:
- zaproszenie do uczestnictwa w procesie konsultacji,
- miejsca spotkań i konferencji,
- temat spotkań i konferencji,
- adres strony internetowej.
Po upływie 30 dni od dnia zakończenia konsultacji podmioty, które je organizują przygotowują sprawozdanie z przebiegu tego doradztwa.
Kończąc już swój wywód, mogę stwierdzić, że strategia jest bardzo ważnym elementem w dziedzinie planowania rozwoju kraju i samorządu terytorialnego. I bez niej każdy element naszego krajowego oraz regionalnego rozwoju nie byłby możliwy. A to dlatego, że wprowadzałoby to chaos w sprawnym funkcjonowaniu tych jednostek. Można również zauważyć, że strategia od czasów starożytnych, w sensie znaczeniowym, ciągle się rozwija i zmienia swoje oblicze. Miejmy nadzieje, że tylko na lepsze.
Andrzej Karpiński „Jak tworzyć długookresową strategię dla kraju i regionu”, Warszawa 2002, str.38
Anetta Jaxa Dębicka, „Sprawne państwo”, Warszawa 2008, str.209-213
ustawa z dnia 6 grudnia 2006 o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ( Dz. U. Nr 227, poz. 1658 oraz z 2007r. Nr 140, poz 984) z póź. zm.
1