BAROK SĘP SZARZYŃSKI, GRABOWIECKI, S. ZIMOROWIC

Poeci metafizyczni

Nowa poezja, szukająca wyzwolenia od strachu przed dynamiką uciekającego czasu, przez pełne włączenie się w ruch czasu lub przez ucieczkę w miejsca bezruchu. Na założeniach katolickiej metafizyki opierają się dwie wersje nowej filozofii człowieka - nasycony wiarą w skutecznosc osobowościowych wysiłków humanizm Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i niepewny usiłowań i starań własnych humanizm Sebastiana Grabowieckiego.

Mikołaj Sęp Szarzyński (1550-1581)

Sebastian Grabowiecki (1543-1607)

- wiersze, niewydane za życia krążyły wśród przyjaciół i dopiero w dwadzieścia lat po śmierci Mikołaja brat jego Jakub pomyślał o konieczności wydania tego dorobku, zachęcony „narzekaniem” ludzi, „którzy się w dowcipie brata zakochali” - nie wszystkie wiersze zostały zidentyfikowane albo znalezione, pozostaje skromny tomik poetycki, który ukazał się w roku 1601 - Rytmy albo Wiersze polskie;w świetle tego tomu oglądamy byłego protestanta jako gorliwego katolika uprawiającego małe formy wiersza, opanowane znakomicie, i jako tworcę o wysokim poziomie intelektualnym - w tej głebokiej i sprawnej myśli twórczej jest jeden rys szczególny: duch niepokoju. - niepokój jest wyrazem przeciwstawienia się groźbie prawd pozornych, społecznie zaakceptowanych, prawd okresu stabilizacji, wobec przyjmowania za szczeście dobrobytu i pokoju wewnętrznego zyskiwanego przez rezygnację - stoickie potoczne poglądy stały się przedmiotem polemiki Sępowej - „Pokój szczęśliwosc ale bojowanie byt nasz podniebny” - istotna kolizja dwu teorii humanizmu - Skarga krytyke pokojowego szczęścia rozwinał w kierunku publicystycznym - Sęp w kierunku filozoficznym, myśl poetycka Sępa jest myślą aktywną: odrzuca marnosc przemijających a więc pozornych uroków świata ale też nie szuka ukojenia w twiedzy wewnętrznej; w jego rozumieniu zbawienny spokój nie jest z tego świata, nie ma uspokojenia w korzystaniu z ziemskich rozkoszy dla człowieka nie ma uspokojenia, aż w wiecznej arkadii nie skończy się ruch życia i nie rozwiążę przez śmierc sprzecznosc istnienia - to co kryje się w chrześcijańskim pojęciu nieba, wyłania się wierszach Szarzyńskiego jako poetyckie marzenie o kraju wiecznej wiosny, stawania się czystych wartości i jako naukowa hipoteza o doskonałej harmonii nad sprzecznościami ruchów - występują pojęcia wyprowadzone z semantyki biblijnej - Bóg to swiatlosc, szatan - srogi ciemności hetman, byt podniebny jest spotkaniem tych antynomii, dlatego los czlowieka jest ciągłym bojowanie - materialny byt ziemski jest tylko cieniem, to co dostrzegamy przemija, w zmysłach tkwi myląca antynomia; świat jest niepokojący pelen niebezpieczeństw i omamień - człowiek zdany jest tylko na siebie - poeta musi być uczonym - postulat artifex doctus - Sęp łączy różne motywy - śmierc z kosą, mojry, a jednak Bóg i niebo są podstawowymi motywami jego myśli poetyckiej - politycznie - Sep w rejonach kresów upatrywał posłannictwa religijnego narodu - nie wiemy co mówiły o Sępie wiersze zaginione - czy oddawały drogę przemiany od protestantyzmu?

- przycmiony sławą Sępa - „wiersze przedziwne należące do najpiękniejszych jakie wydala poezja staropolska” - podobnie jak Sęp jest poetą intelektualnym, trudnym, daleki był od prostoty pisania, choc dążył do prostoty wyrazu ale, sprawy jakie chciał wyrazic bynajmniej nie były proste, szczerosc i prostota to tylko pozornie synonimy - śmierc żony - później Grabowiecki został opatet klasztoru cystersów - poeta nie dzieli przekonania Sępa że los człowieka jest w jego ręku, humanizm Grabowieckiego zostaje pozbawiony aktywizmu, bohater szuka uspokojenia przekonany o niesprawności starań ludzkich analiza ludzkich działań traci sens skoro nawet świątobliwosc jest dziełem ręki Boga - niewiara w ludzkie działanie jest brakiem przekonania o możliwości przezwyciezania trudności w poznawaniu świata - przemijanie jest lotem do światła - człowiekowi pozostaje zaufanie do Boga, prośba by oczyścił oko niewidome - Bóg może usunąc fałsz zmysłów jako zrodla poznania - świadomy trudności poznania Grabowiecki dazy do skupienia się na jednym przedmiocie - gdy rozmyslam com jest, wierzy wlasnemu doświadczeniu analizy wewnętrznej - żrodlem pasywizmu jest poczucie bezsilności wobec niepowtarzalnej mechaniki zdarzeń - paradoks moralny u Sępa miał zachęcac do aktywności, do rewizji prawd pozornych, u Grabowieckiego - wyraż aobiektywny bezwyjściowy dramat człowieka, niemoznosc rozszyfrowania tajemnic losu - człowiek to zamkinięty w sobie kosmos - Sęp swój program oparł na propozycji heroicznego rozwinięcia aktywności czlowieka, Grabowiecki na zlekceważniu aktywności - wiersze nazywane „smutnymi rymami” - Grabowiecki wprowadza kilkadziesiąt schematów wersyfikacyjnych - Sep - strach czlowieka przed śmiercią, Grabowiecki - zamienic strach w milosc - inne pole widzenia - gdym rozmyslam com jest - punktem wyjścia u obydwu jest podstawowa sprzecznosc natury czlowieka, cielesnej i duchowej, wzor zycia musi wynikac z analizy ten antynomii

Poezja światowych rozkoszy

Szymon Zimorowic

-> Bohaterowie Roksolanek sa odizolowani od realnego obrazu grup społecznych wśród których żył poeta, nie mają żadnej przynależności spolecznej, nie wnoszą okreslonej kulturowej obyczajowości, nawet imiona bohaterów to kreacjonizm onomastyczny

-> Ambitne intencje wyobraźni napotkały opor srodkow wyrazu

-> W Roksolankach z cala wyrazistością zarysowala się koncepcja miłości jako cierpienia, przyzwolenia umyslu na irracjonalną koniecznośc, jako jedynego wyboru

-> Przeciwieństwa oznaczają autentyczny obraz świata, dialektykę warunków życia i pogoni za szczęściem

-> Milosc nie jest zlem, skoro jest ziemskim przeznaczeniem czlowieka, zywiolem stworzonym przez Boga

-> fikcja poetycka Zimorowica jest w nowoczesny sposób wyzwolona, poeta poszukuje uogólnień i odnajduje je w lirycznej mowie serca; średniowiecze upowszechniło jeden obraz równości - smierc. Poeci barokowi dodali drugi czlon antynomii - milosc

Smierc to przeciwieństwo miłości, a milosc rozwija się wśród przeciwności losu i cierpienia

-> humanistyczną pełnię odkrywa się w kontemplacji prostej natury

-> Poeta, odrzucając bogactwo, nie wprowadza apoteozy ubóstwa ale szuka bohaterow uniezaleznionych od laski i nielaski feudalnego ochmistrza dobrobytu

->Świat w Roksolankach przedstawiony jest jako zbior ogrodow milosci

-> Całemu cyklowi ton nadaje wiersz wstępny dedykacyjny, łabędzie śpiew - żyjcie za mnie.

---