Frankof Nachmias: „ Metody badawcze w naukach społecznych” roz. 7 - pomiar.
Trafność- czy instrument pomiarowy mierzy to, co z założenia miał mierzyć. Wyróżnimy trzy rodzaje trafności:
trafność treściowa:
- trafność fasadowa- odwołuje się do subiektywnej oceny trafności narzędzia pomiarowego dokonanej przez badacza.
- trafność doboru próby- interesujemy się tym, czy określona populacja jest adekwatnie prezentowana przez dane narzędzie pomiarowe; czy twierdzenia, pytania lub wskaźniki adekwatnie odzwierciedlają mierzoną właściwość.
b) trafność empiryczna- odwołuje się do związku pomiędzy dwoma narzędziami
pomiarowymi i ich wynikami. Do pomiaru trafności empirycznej najczęściej
stosuje się testy określające trafność prognostyczną- jest wyrażona przez siłę
związku pomiędzy wynikami danego narzędzia pomiarowego i zewnętrznym
kryterium.
c) trafność teoretyczna- określa się ją badając narzędzie pomiarowe w świetle
szerszego kontekstu teoretycznego, po to, aby sprawdzić, czy narzędzie pomiarowe jest powiązane z pojęciami i teoretycznymi założeniami tego kontekstu.
Kontrując narzędzie pomiarowe należy: najpierw przeanalizować teorie, która zostanie wykorzystana jako podstawa teoretyczna dla narzędzia pomiarowego ( trafność teoretyczna). Następnie należy określić uniwersum treści pozycji testowej, z którego zostanie wybrana ich reprezentatywna próba( trafność treściowa). Na koniec należy ocenić trafność prognostyczną ( empiryczną) narzędzia pomiarowego, korelując je z kryterium zewnętrznym.
Rzetelność- czy i na ile wyniki otrzymane za pomocą instrumentu pomiarowego nie zmieniają się z jednego pomiaru na drugi. Dotyczy wielkości błędu związanego z danym narzędziem pomiarowym, tj. błędu, który powstaje w sposób losowy, w kolejnych pomiarach dokonywanych za pomocą tego samego narzędzia badawczego. Miarą rzetelności jest stosunek wariancji prawdziwej do całkowitej wariancji wyników.
Współczynnik rzetelności- może przyjmować wartości od O ( kiedy pomiar nie zawiera niczego ponad błąd) do 1 ( kiedy błąd został całkowicie wyeliminowany).
Trzy podstawowe sposoby szacowania rzetelności:
metoda powtórnego testowania- polega na dwukrotnym przebadaniu tej samej grupy osób tym samym narzędziem pomiarowym i na obliczeniu współczynnika korelacji pomiędzy dwoma zbiorami wyników ( obserwacji). Metoda ta ma duże ograniczenia: 1) pomiar dokonany za pierwszym razem może wpłynąć na pomiar za drugim razem( np. gdy stosujemy kwestionariusz, to respondent może zapamiętać swoje odp.) 2) w przerwie między pomiarami mogą nastąpić jakieś zmiany, zdarzenia.
metoda form równoległych -polega na stworzeniu dwóch równoległych wersji narzędzia pomiarowego. Następnie dokonuje się pomiaru tej samej grupy osób badanych za pomocą obu form i koreluje się otrzymane dwa zbiory wyników. Ta metoda wiąże się z problem, a mianowicie czy te dwie formy testu rzeczywiście są równoległe.
metoda połówkowa- polega na traktowaniu każdej z dwóch lub więcej części testu jako niezależnej skali.
Definicje operacyjne- procedury pomiarowe łączące poziom pojęciowo- teoretyczny z poziomem empiryczno- obserwacyjnym.
Pomiar- procedura, której przyporządkowuje się, zgodnie z określonymi zasadami, wartości liczbowe- cyfry lub inne symbole- właściwościom empirycznym ( zmiennym). Do definiowania pomiaru wykorzystuje się trzy pojęcia:
cyfry- to symbole przedstawione w postaci I, II, III,…, lub 1, 2, 3, …. Cyfry nie mają znaczenia ilościowego dopóki im takiego sensu nie nadamy.
Przyporządkowanie- przydzielenie, cyfry lub liczby są przydzielane obiektom czy zdarzeniom.
Reguła- określa procedurę, jaką posłużono się w trakcie przypisywania cyfr lub liczb obiektom czy zdarzeniom.
Pomiar zatem to przyporządkowanie cyfr lub liczb obiektom, zdarzeniom lub zmiennym zgodnie z określonymi regułami. Pomiar jest bezsensowny wówczas, kiedy nie przystaje do rzeczywistości, kiedy brakuje mu postaw empirycznych.
Izomorfizm- oznacza podobieństwo lub identyczność struktury. Kiedy mówimy, że dwa systemy są izomorficzne, mamy na myśli to, że mają one podobne struktury i że relacje pomiędzy elementami lub dopuszczanymi przez nie operacjami są identyczne.
W naukach społecznych bardzo często dokonuje się pomiaru wskaźników pojęć. Pojęć takich jak: demokracja, wrogość, władza nie można obserwować bezpośrednio; badacze wyprowadzają wnioski dotyczące tych pojęć na podstawie pomiaru ich empirycznych, obserwowalnych wskaźników. Wskaźników nie można tworzyć arbitralnie, powinny mieć odniesienie zarówno w teorii, jak i w empirii.
Poziomy pomiaru:
poziom nominalny- cyfry lub symbole są wykorzystywane do klasyfikowania obiektów lub wyników obserwacji. Zjawiska znajdujące się w jednej kategorii są sobie równe, lecz nie są równe zjawiskom znajdującym się w innej kategorii( oznacza to, że na poziomie nominalnym zachodzi relacja równoważności).
Poziom porządkowy- jeżeli między zmiennymi zachodzi relacja porządku, to można je mierzyć na poziomie porządkowym. Relacje tego rodzaju oznacza się symbole, „ >” . Na poziomie porządkowym również zachodzi relacja równoważności.
Poziom interwałowy- jeżeli znana jest dokładna odległość między wynikami dwóch obserwacji i jest ona stała, to możemy dokonać pomiaru na poziomie interwałowym. Między zjawiskami mierzonymi na tym poziomie również zachodzi relacja równoważności, a także jeden wynik może być większy ( lub mniejszy) od drugiego.
Poziom stosunkowy- jeżeli zmienne mają naturalny punkt zerowy to można je mierzyć na poziomie stosunkowym. Na tym poziomie również zachodzi relacja równoważności, także relacja porządku (jeden obiekt jest większy niż inny) oraz istnieje stały interwał.
Transformacja danych. Zmienne, które da się zmierzyć na skali stosunkowej, można również mierzyć na poziomie interwałowym, porządkowym i nominalnym. Generalnie obowiązuje zasada: wielkości, które można zmierzyć na poziomie wyższym, mogą być również zmierzone na poziomie niższym, ale nigdy odwrotnie.
Źródła wyników z powtarzanych pomiarów:
zakres, w jakim wyniki odzwierciedlają rzeczywiste różnice pomiędzy mierzonymi właściwościami;
zakres, w którym sam pomiar oraz otoczenie, w którym następuje akt pomiaru, wpływają na otrzymane wyniki. W tym wypadku pomiary odzwierciedlają różnice nierzeczywiste.
Pomiary idealne odzwierciedlają wyłącznie rzeczywiste różnice pomiędzy właściwościami. Jednakże pomiary idealne zdarzają się bardzo rzadko i często otrzymane miary, oprócz różnic rzeczywistych, odzwierciedlają różnice będące artefaktem- odzwierciedlają zróżnicowanie wynikające z samej procedury pomiarowej.
Błąd pomiaru- wszelkie zróżnicowanie nie wynikające z rzeczywistych różnic między mierzonymi właściwościami. Źródła błędu pomiaru:
otrzymane wyniki można przypisać pewnej innej właściwości powiązanej z mierzoną właściwością, której badacz intencjonalnie nie zamierzał mierzyć.
Wynik chwilowego samopoczucia( choroba czy nastrój), które może wpłynąć na odpowiedzi udzielane w badaniach kwestionariuszowych lub na zachowanie osoby badanej.
Różnice otoczenia, w którym dokonuje się pomiaru, np. wiek, rasa, płeć osób przeprowadzających wywiad może wpłynąć na odpowiedzi respondentów.
Różnice w sposobie stosowania narzędzia badawczego np. hałas, zmęczony ankieter.
Różnice w przetwarzaniu danych, np. wtedy, kiedy różne osoby niejednakowo kodują podobne odpowiedzi.
Niejednakowa interpretacja wyników tego samego narzędzia pomiarowego.
Błędy mogą być albo systematyczne- pojawiają się wraz z zastosowaniem narzędzia pomiarowego i występują w odniesieniu do wszystkich osób badanych i wszystkich badań, systematycznie zmniejszają trafność otrzymanych wyników- albo błędy losowe- pojawiają się również wraz z każdym zastosowaniem narzędzia pomiarowego, ale mają charakter przypadkowy.
1