Mariusz Karpowicz, Sekrety królewskiej alkowy, w: Sekretne treści…
Niezwykła rola sypialni królewskiej:
etykieta dworska
miejsce centralne w pałacu i w mieście!
protokół dworski
Wilanów jako szczególne miejsce prywatnych audiencji Sobieskich.
Piano Nobile na parterze, pierwszym pomieszczeniem Wielka Sień
Na prawo od W. S. antykamera króla
Na lewo od W. S. antykamera królowej
4 główne sale, 2 antykamery i 2 sypialnie ozdobione plafonami z przestawieniami 4 pór roku ,autor JERZY ELEUTER SZYMONOWICZ - SIEMIGINOWSKI, każdemu plafonowi towarzyszą 4 malowidełka w dekor. faset z przedstawieniami prac rolników zaczerpnięte z „Georgik” Wergiliusza.
Cz. Króla:
Zima w antykamerze (w postaci króla wiatrów Eola budzącego wichry; kompozycja spiralna) - symbolika króla jako koordynatora wszystkich żywiołów.
Lato w sypialni (w postaci słonecznego rydwanu Apollina zbliżającego się do „letnich” znaków zodiaku: lwa, panny; pod nimi scena Demeter, ucząca Tryptolema rolnictwa i użyczająca mu swego rydwanu, nad nimi powracająca na ziemię Astrea (ma twarz Marii Kazimiery)) - król jako ten który przywraca jałowej ziemi żyzność - Restituta Agricultura, królowa uosabia powracającą na ziemię sprawiedliwość, która jest podstawą Złotego Wieku.
Wymowa ideowa fasety: woda, putta siedzące na koniach morskich, trzymające medaliony (zwierze pociągowe rydwanu Neptuna), delfiny - symbolika wody = odpoczynek władcy - wpływ neostoicyzmu.
Cz. Królowej:
Jesień w antykamerze(najpiękniejszy plafon), Bachus i Pomona, pomarańcze jako symbol miłości Jana i Marysieńki,
Wiosna w sypialni, w centrum nie Flora lecz królowa pod postacią Róży, królowej kwiatów (z poematu Giamgattisty Mariniegi La Rosa), pary: Adonis i Hiacynt, Krokus i Smylaks, Ajaks i Clitia, Narcyz i Echo z kwiatami zaczerpniętymi z Przemian Owidiusza, Bardzo intymne znaczenie - przeznaczone dla Sobieskiego.
Karpowicz Mariusz, Sztuka oświeconego sarmatyzmu…, 1986
Gabinet al. Fresco Siemigonowskiego. (północno - zachodni narożnik korpusu głównego pałacu) w Wilanowie - dwa zespoły:
Techniką fresco secco wykonano malowidła naśladujące gobeliny w trzech narożnikach - ZESPÓŁ GOBELINOWY
W czwartym kominek i malowidło en grisaille imitacja 2 alegorycznych figur. Powyżej 2 odcinki błękitnej kotary. Pary puttów trzymających 2 owalne i 2 ośmioboczne medaliony - ZESPÓŁ RZEŹBIARSKO - ARCHITEKTONICZNY
Narożniki:
Apollo i Sybilla Kumejska - Metafory Owidiusza - Apollo się w niej zakochał i dał jej tyle lat życia ile ziarenek piachu trzyma w dłoni - inspiracja Antinousem watykańskim, Guido Renim
Apollo jako pasterz u Admeta, oparty o skałę - najpiękniejszy w Wilanowie, w tle krajobraz województwa ruskiego. Poza muzyką z fujarki Apolla nie dzieje się nic - nawiązanie do rzeźb na Kapitolu - Faun grający i Faun odpoczywający
Miłość Apolla do młodej pasterki Issy. dialog zakochanych - najbardziej zniszczony.
Inspiracje:
Putta - Galeria Farnese Carraccich, medaliony nie tylko galerią ale też Poussinem
Malowidła naśladujące gobeliny mają włoską proweniencję. Te z Gabinetu al. Fresco poszukują harmonii, ładu, spokoju.
Wergiliusz czyli o pałacu w Wilanowie
3 warstwy programu Wilanowa:
1681 - 1682 - villa rustica
1684 - 1692 - zasadnicza budowa pałacu, powstaje główny program
1692 - 1696 - modyfikacja programu
Fasada od dziedzińca ma 3 zespoły treściowe, wyznaczone przez 3 elementy:
2 czterokolumnowe łuki triumfalne
Czterokolumnowy portyk świątyni
Tympanon Minerwy - słońce z blachy miedzianej złoconej i 2 pary puttów z herbami Janina i 2 anioły dmące w trąby. Napis objaśniający tympanon - zabłysło słońce na tarczach - symol władzy, rozbłysło - cnota, tarcze - herb Sobieskich. Cnota napełniła blaskiem rodzinę Sobieskich, ukoronowanie tej cnoty, rodzina Sobieskich opromieniona blaskiem królewskiego majestatu.
Portyk świątyni - co starożytne miasto czciło teraz zawiera nowa willa. Tarcza i słońce - Minerwa (opiekunka mądrości, dobrej rady, słusznej wojny, strażniczka domu) i Apollo. Portyk świątyni - świątynie Maksencjusza w Rzymie - poprzez Cnotę do Honoru, Wilanów siedzibą władcy.
Południowy łuk triumfalny - MĘSKI - pałac - mieszkanie bogów - triumf Jana III i apoteoza.
Putta zbierają gałęzie palmy i lauru
Król jako triumfator w kwadrydze
Pochód pod łukiem triumfalnym
Apoteoza:
Sam triumf już jest
Dziecko naginające palmy
Laur, palma
Cierpliwość - spętani jeńcy
„kiedy płonąca cnota podnosi do gwiazd” - virtus heroica - fortitudo, magnanimitas i temperantia.
Porównanie z Herkulesem - medalion z głową lwa i jego skórą
W niszach 4 alegorie fortitudo i valor w zbroi i z lwem na tarczy. Splendor nominis - efekt triumfu z maczugą i złotym łańcuchem, Magnanimitas z lwią skórą na głowie i gubiąca kosztowności, Honos - misterna fryzura na głowie, nagie piersi - nieskalana, laur, złoty łańcuch. Dwie pierwsze pod postacią mężczyzn, dwie pozostałe kobiet.
Południowy łuk - oddany w opiekę Apollowi,
Jutrzenka pośrodku - uosobienie królowej - uroda umysłu
Hory na polanie zbierające kwiaty - uroda cielesna
Śpiewak Arion na delfinie - uratowany przez Apolla od utonięcia - uroda głosu
W medalionie głowa kobieca w wianku róż - odpowiednik virtus heroica
Wnętrza pałacu oddane są Apollinowi:
Plafony pór roku
Fasada od ogrodu -bezporządkowa
Saturna jako Bóg czasu, ma tkaninę z 3 zegarami słonecznymi - ile godzin upłynęło od ostatniego zachodu słońca, ile od wschodu, znaki zodiaku, dni tygodnia za pomocą symboli mitologicznych.
Symbol życia sielskiego, rolniczego, z tekstu Wergiliusza - symbol natury. Symbol Rzeczypospolitej - Orzeł i Pogoń.
Przedstawienia te zaczerpnięte są z IV eklogi Wergiliusza - kończy się wiek Apollina a wchodzi wiek Saturna - wiek pokoju.