7. FUNKCJE PAŃSTWA
Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia państwa. Każde państwo realizuje cele, które zależą od jego modelu. Cele te dotyczą społeczeństwa i realizowane są poprzez różne instytucje. W zawiązku z aktywnością państwa wyróżnia się dwie podstawowe funkcje:
wewnętrzną - przez która należy rozumieć stosunki panujące między władzą państwową a społeczeństwem;
zewnętrzną - są to stosunki, zachodzące między państwami lub organizacjami międzynarodowymi.
Ponadto każde państwo realizuje funkcję gospodarczą, oświatową, edukacyjną i socjalną - są to funkcje społeczne.
Funkcja wewnętrzna to całokształt działalności państwa w sferze stosunków społecznych. Polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa obywateli, ochronie zdrowia i mienia, ochronie systemu własności. Zadania te realizuje m.in. policja, służby ochrony państwa, sądy, prokuratura, wojsko, Funkcja wewnętrzna powinna być legitymizowana przez społeczeństwo i dlatego każde państwo stara się zdobyć poparcie dla tej funkcji. W związku z ochroną mienia i zdrowia obywateli, działania państwa mają charakter prewencyjny i represyjny.
Do funkcji szczegółowych zalicza się funkcję organizatorsko-gospodarczą, która zależy od charakteru politycznego państwa. Każde państwo tworzy ramy działalności gospodarczej - w państwie socjalistycznym funkcja gospodarcza polegała na organizowaniu życia gospodarczego; w gospodarce rynkowej (kapitalistycznej) polega na stworzeniu warunków dla rozwoju tej gospodarki - ustala reguły i normy konkurencji, politykę podatkową, prowadzenie polityki walutowej (Bank Centralny, RPP, zagwarantowanie dostępu do rynku, oparcie gospodarki na prywatnej własności produkcji, zapewnienie stabilności gospodarczej poprzez stabilne prawo, przeciwdziałanie powstawaniu monopoli, określenie minimum socjalnego. W warunkach niestabilności (kryzysy gospodarcze) funkcja gospodarcza jest realizowana poprzez interwencjonizm państwowy. Państwo może ingerować w zatrudnienie, prywatyzację, reprywatyzację. Działania gospodarcze mają jeszcze jeden cel - ochrona rodzimej gospodarki przed ingerencję z zewnątrz (cła, kontyngenty, ograniczenia eksportowo-importowe)
Funkcja socjalna - to całokształt działalności państwa w sferze stosunków społecznych, a jej celem jest zapewnienie spokoju społecznego poprzez zabezpieczenie społeczne poszczególnych jednostek za pomocą takich instrumentów jak ubezpieczenia społeczne, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, tworzenie warunków bytowania, w tym warunków pracy. Zabezpieczenie społeczne to zapewnienie minimum socjalnego. Zależy to od zasobności państwa i charakteru polityki. Środki na to zabezpieczenie pochodzą z podatków, dotacji, fundacji. Zabezpieczeniem społecznym są też ubezpieczenia społeczne - mają charakter obowiązkowy i powszechny. Ochrona zdrowia to działania mające zapewnić ochronę i pomoc medyczną. Pomoc społeczna - instytucje państwowe są za słabe w dotarciu do ludzi, którym ta pomoc jest najbardziej potrzebna, dlatego wskazana jest jak najszersza współpraca z organizacjami non-profit. Państwo może oddziaływać na tworzenie miejsc pracy poprzez: wspieranie instytucji, kreowanie zachowań pro-pracowaniczych, dobry ład normatywny, zasiłki dla bezrobotnych i zasiłki socjalne.
Funkcja kulturalno-wychowawcza: upowszechnianie dóbr kultury, dostęp do internetu, upowszechnianie pewnych wartości i ideologii, system edukacyjny, rozpowszechnianie i promocja dóbr kultury, mecenat nad twórcami, dobre prawo autorskie.
Funkcja zewnętrzna państwa - zasadniczy cel to: zapewnienie bezpieczeństwa państwa na zewnątrz (trwałość, suwerenność, integralność) poprzez różnego rodzaju organizacje takie jak: NATO, UE, wspólnoty; rozwijanie stosunków z innym państwami - ich zakres ma bezpośredni wpływ na pozycję państwa; ochrona państwa i obywateli, wymiana przedstawicieli państw; stosunki gospodarcze - wymiana usług i towarów, kontakty międzyludzkie.
8. KONSTYTUCJA JAKO AKT REGULUJĄCY ZASADY NACZELNE
Konstytucja jest ustawą zasadniczą, szczególną. W znaczeniu formalnym oznacza akt normatywny o najwyższej mocy w systemie źródeł prawa. Reguluje zasadnicze kwestie ustrojowe, na ogół charakteryzuje się szczególnym trybem uchwalania. Podstawowe cechy przypisane konstytucji:
akt prawny o najwyższej mocy prawnej w systemie danego państwa;
akt określający najważniejsze zasady ustrojowe - organizację i kompetencje naczelnych organów i ich wzajemne relacje;
akt uchwalany w szczególnej procedurze;
charakteryzuje się szczególną treścią - reguluje różne sprawy z zakresu materii konstytucyjnej;
określa podstawowe prawa i obowiązki obywateli. Konstytucja z 1997 r. traktuje prawa i wolności obywatelskie jako najważniejszą materię konstytucyjną.
Szczególna pozycja konstytucji polega na jej nazwie - tylko jeden akt prawny może być tak określony. Projekt konstytucji najczęściej przygotowywany jest przez parlament, może być również przygotowany przez specjalne ciało polityczne (komisja) lub gremium eksperckie. W Polsce każda zmiana konstytucji - tylko w formie ustawy o zmianie. Projekt ustawy o zmianie konstytucji mogą wnieść następujące podmioty:1/5 ustawowej liczby posłów, Senat i prezydent. Ustawę o zmianie konstytucji uchwala się w Sejmie większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Senat musi odpowiedzieć w ciągu 60 dni bezwzględną większością. W sprawach dotyczących zmian rozdziału I, II i XII może odbyć się referendum.
Szczególna moc prawna konstytucji polega na tym, że posiada ona najważniejsze miejsce w systemie prawa stanowionego. Przedmiot jej unormowania ma charakter pierwotny, czyli inne akty muszą być z nią zgodne i spójne. Obowiązywanie konstytucji - ma charakter normatywny, jest aktem powszechnie obowiązującym: obywateli, organy władzy publicznej, wszystkie podmioty mają obowiązek jej przestrzegania, czyli nie można podejmować działań z nią sprzecznych, a jedynie te, które są z nią zgodne. Nie może ustanawiać relacji indywidualnych, musi mieć charakter generalny.